Ocena ekspresji receptora hormonu luteinizujacego (LH)/ludzkiej
gonadotropiny kosmówkowej (hCG) (LH/hCGR) oraz bia∏ka hCG w raku jajnika
Assessment of expression of luteinizing hormone (LH)/human chorionic gonadotropin (hCG) receptor (LH/hCGR) and hCG protein in ovarian cancer tissues
Szajnik Marta
1, Nowak-Markwitz Ewa
1, Szczepaƒski Miros∏aw J.
2, Spaczyƒski Marek
11Klinika Onkologii Ginekologicznej Katedry Ginekologii, Po∏o˝nictwa i Ginekologii Onkologicznej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
2Zak∏ad Immunologii Katedry Immunologii Klinicznej,
Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Streszczenie
Cel pracy: Ocena ekspresji receptora LH/hCG (LH/hCGR) oraz bialka hCG w komórkach raka jajnika.
Materia∏: Wycinki pierwotnego raka jajnika (n= 20), potwierdzonego badaniem histopatologicznym, tkanka jajni- ka prawid∏owego (n=5) oraz tkanka ∏o˝yska (n=2).
Metody: W celu oceny ekspresji LH/hCGR i bia∏ka hCG wykonano reakcje immunofluorescencji poÊredniej na skrawkach mro˝eniowych badanych tkanek.
Wyniki: Ekspresj´ receptora LH/hCG stwierdzono w 12 (60%) rakach jajnika. We wszystkich przypadkach nowo- tworów wykazano obecnoÊç bia∏ka hCG. Koekspresj´ bia∏ka hCG i receptora LH/hCG obserwowano najcz´Êciej w pojedynczych komórkach w utkaniu guza. JednoczeÊnie obecne by∏y komórki, w których ekspresji ulega∏o bia∏ko hCG, ale nie stwierdzano w nich ekspresji receptora LH/hCG.
Wnioski: Ekspresja receptora LH/hCG jest biologicznà cechà niektórych raków jajnika. ObecnoÊç koekspresji recep- tora LH/hCG i bia∏ka hCG w niektórych komórkach nowotworowych mo˝e Êwiadczyç o auto-lub parakrynnym od- dzia∏ywaniu podjednostki βhCG w mikroÊrodowisku raka jajnika. Niezb´dne sà dalsze badania celem oceny roli LH/hCGR i bia∏ka hCG w przebiegu procesu nowotworowego.
S∏owa kluczowe:rak jajnika/receptor LH/hCG/gonadotropina kosmówkowa/
Adres do korespondencji:
Marta Szajnik
Klinika Onkologii Ginekologicznej ul. Polna 33
60-535 Poznaƒ
e-mail:szajnikm@poczta.fm
Otrzymano: 01.08.2007
Zaakceptowano do druku: 10.10.2007
Wst´p
Rak jajnika stanowi istotny problem epidemiologiczny w Polsce i w innych krajach Europy i Ameryki Pó∏nocnej.
Wi´kszoÊç przypadków rozpoznawana jest w zaawansowanym stadium choroby, gdzie odsetek pi´cioletnich prze˝yç wynosi oko∏o 30%. Wi´kszoÊç nowotworów z∏oÊliwych jajnika to no- wotwory wywodzàce si´ z nab∏onka pokrywajàcego jajnik i je- go podÊcieliska.
Gonadotropina kosmówkowa (hCG) jest jednym z naj- starszych filogenetycznie hormonów glikoproteinowych i jest zbudowana z dwóch podjednostek αiβ. Podjednostka αjest wspólna dla hormonu luteinizujàcego, folikulotropiny i tyre- otropiny, natomiast podjednostka βjest ró˝na i stanowi o bio- logicznych w∏aÊciwoÊciach ka˝dego z tych hormonów. ¸aƒcu- chy βposzczególnych hormonów posiadajà podobne sekwen- cje aminokwasowe. Najwy˝szy stopieƒ homologii odnotowa- no w przypadku LH i hCG (85% sekwencji ∏aƒcucha jest ho- mologiczna) i dlatego hCG i LH mogà ∏àczyç si´ z tym samym receptorem. Wyst´powanie podjednostki beta gonadotropiny kosmówkowej jest powszechnà cechà niewywodzàcych si´
z trofoblastu nowotworów narzàdów p∏ciowych niezale˝nie od ich typu histologicznego i stopnia zaawansowania klinicznego [1, 2]. Niewiele jednak wiadomo o roli i mechanizmach dzia-
∏ania gonadotropiny kosmówkowej produkowanej przez tkan- k´ nowotworowà [3, 4].
Po∏àczenie czàsteczki gonadotropiny kosmówkowej ze specyficznym receptorem b∏onowym (LH/hCGR) indukuje transdukcj´ sygna∏u do wn´trza komórki, co prowadzi do jej odpowiedzi. Pierwsze doniesienie o obecnoÊci receptora LH/hCG w komórkach raka jajnika pochodzi z 1997 roku [5].
Wiele póêniejszych badaƒ potwierdzi∏o obecnoÊç LH/hCGR w licznych tkankach raka jajnika, przy czym nie wszystkie guzy wykazujà ekspresj´ mRNA receptora [6].
ObecnoÊç tego receptora wykazano tak˝e w niektórych li- niach komórkowych raka jajnika [7].
Cel pracy
Celem pracy by∏a ocena ekspresji receptora LH/hCG oraz bia∏ka hCG w tkance raka jajnika.
Material i metody
Materia∏ tkankowy pochodzi∏ od kobiet leczonych opera- cyjnie w Klinice Onkologii Ginekologicznej oraz od rodzàcych na Oddziale Porodowym Ginekologiczno-Po∏o˝niczego Szpi- tala Klinicznego (GPSK) Uniwersytetu Medycznego w Po- znaniu. Analizowany materia∏ stanowi∏a tkanka raka jajnika (n=20) oraz niezmieniona patologicznie tkanka jajnika (n=5), co zosta∏o potwierdzone badaniem histopatologicznym. Jako kontroli pozytywnej na obecnoÊç LH/hCGR i bia∏ka hCG u˝yto tkank´ ∏o˝yska z cià˝y donoszonej (n=2), gdzie obec- noÊç tych bia∏ek jest dobrze udokumentowana w literaturze [8, 9 ]. Wiek kobiet z rakiem jajnika waha∏ si´ od 49 do 79 lat (Êrednia wieku 58,1 lat). Badania przeprowadzono za zgodà Lokalnej Komisji Bioetycznej przy UM w Poznaniu.
W celu oceny ekspresji i lokalizacji receptora LH/hCG i bia∏ka hCG zastosowano metod´ immunofluorescencj- i poÊredniej. Do wykonania reakcji u˝yto nast´pujàcych prze- ciwcia∏ pierwszorz´dowych: poliklonalne, kozie anty-ludzkie, skierowane przeciwko receptorowi LH/hCG (rozcieƒczone w stosunku 1:50 w PBS) (Santa Cruz Biotechnology, CA, USA) oraz poliklonalne, królicze anty-ludzkie wykrywajàce podjednostk´ βbia∏ka hCG (1:40) (Serotec, UK). Przeciwcia-
∏a drugorz´dowe: oÊle, anty-kozie znakowane rodaminà (TRITC) (1:100) (Santa Cruz Biotechnology) oraz królicze, anty-mysie znakowane fluoresceinà (FITC) (1:100) (DakoCy- tomation, Denmark). W przypadku kontroli ujemnej przeciw- cia∏a pierwszorz´dowe zosta∏y pomini´te. Skrawki zosta∏y na- st´pnie zatopione w medium z DAPI (4',6-diaminoino-2-feny- lindol) (Vector Laboratories, CA, USA) celem uwidocznienia jàder komórkowych. Preparty oceniono i wykonano zdj´cia przy u˝yciu mikroskopu fluorescencyjnego Olympus BX41 (Olympus Japan) pod 400-krotnym powi´kszeniem. Do cyfro- wej analizy obrazu u˝yto oprogramowania AnalySIS^B.
Wyniki
Analiza immunohistochemiczna
Za wynik dodatni uznano taki, w którym uwidoczniono Êwiecenie cz´Êci lub wszystkich komórek na kolor czerwony (dodatnia reakcja na obecnoÊç LH/hCGR), lub ˝ó∏ty Abstract
Objectives: Ovarian cancers still remain a significant worldwide epidemiological problem. The vast majority of newly diagnosed cases are in advanced clinical stages, and the five -year survival rate in all clinical stages amounts up to less than fifty percent. A better understanding of the biology of ovarian cancer can bring us closer to suc- cessful treatment and recovery. The aim of this study was to evaluate the expression of luteinizing hormone (LH)/human chorionic gonadotropin (hCG) receptor (LH/hCGR) and the expression of hCG protein in the ovarian can- cer tissue.
Materials: Histologically proven primary ovarian cancer samples (n=20) were obtained from women undergoing gynecologic surgery. Frozen sections of ovarian cancer tissues were evaluated by means of indirect immunofluores- cence.
Results: The expression of hCG protein was ubiquitous throughout all samples, while LH/hCGR was detected in only sixty percent of samples. Co-expression of LH/hCGR and hCG protein was detected in some individual cells in tumor tissue. Some cancer cells expressed only hCG protein, but not LH/hCGR.
Conclusions: Expression of LH/hCG receptor is a characteristic feature of various histological types of ovarian can- cer. Co-expression of LH/hCGR and hCG protein in individual cancer cells may point to an autocrine or paracrine mechanism of _hCG activity in the tumor microenvironment. Further studies are needed to evaluate LH/hCGR and hCG protein function in the course of neoplastic development.
Key words:ovarian cancer, LH/hCG receptor, chorionic gonadotropin/
(koekspresja LH/hCGR i bia∏ka hCG). Za wynik ujemny uznano taki, w którym nie uwidoczniono ˝adnego z powy˝- szych kolorów fluorescencji.
Ekspresja receptora LH/hCG
W ka˝dym przypadku ocenianego preparatu analizowano 5 kolejnych skrawków seryjnych. ObecnoÊç receptora wykaza- no w dwunastu tkankach raka jajnika, co stanowi 60% bada- nych przypadków. Nie wszystkie komórki wykazywa∏y ekspre- sj´ receptora LH/hCG. ObecnoÊç LH/hCGR w tkankach ra- ka jajnika stwierdzono w komórkach, które rozsiane by∏y po- jedynczo lub te˝ tworzy∏y niewielkie skupiska. W oÊmiu przy- padkach raka jajnika nie zaobserwowano obecnoÊci receptora LH/hCG w ˝adnym z analizowanych skrawków. W typie hi- stopatologicznym adenocarcinoma serosum obecnoÊç recep- tora LH/hCG stwierdzono w siedmiu przypadkach, w tym w pi´ciu preparatach o stopniu dojrza∏oÊci G1 i w jednym o stopniu G2. W jednym przypadku nie uzyskano danych o stopniu dojrza∏oÊci analizowanego preparatu. W typie ade- nocarcinoma endometrioides obecnoÊç receptora LH/hCG obserwowano w trzech z pi´ciu przypadków. Wszystkie anali- zowane przypadki pozytywne na obecnoÊç LH/hCGR cecho- wa∏ pierwszy stopieƒ dojrza∏oÊci nowotworu. Oba przypadki raka jajnika o typie histologicznym carcinoma mucocellularae wykaza∏y obecnoÊç receptora LH/hCG, w tym jeden przypa- dek cechowa∏ stopieƒ dojrza∏oÊci G1, a drugi preparat stopieƒ G2. Brak receptora LH/hCG stwierdzono w trzech badanych przypadkach raka jajnika o typie carcinoma clarocellularae, wszystkie przypadki wykazywa∏y drugi stopieƒ dojrza∏oÊci nowotworu (G2). (Tabela I).
Koekspresja receptora LH/hCG i bia∏ka hCG
We wszystkich przebadanych tkankach raka jajnika wyka- zano obecnoÊç proteiny hCG w wielu komórkach. Cz´Êç ko- mórek nowotworowych cechowa∏o wspó∏wyst´powanie prote- iny hCG oraz receptora LH/hCG. Koekspresj´ obydwu bia∏ek obserwowano najcz´Êciej w pojedynczych komórkach nowo- tworowych. JednoczeÊnie obecne by∏y komórki, w których ekspresji ulega∏o bia∏ko hCG, ale nie stwierdzano w nich eks- presji receptora LH/hCG. (Rycina 1c).
Nie zaobserwowano obecnoÊci bia∏ka hCG w przypadku zdrowych tkanek jajników. W grupie kontrolnej pozytywnej, którà stanowi∏a tkanka ∏o˝yska wykazano obecnoÊç bia∏ka hCG i LH/hCGR. (Rycina 1b).
Dyskusja
Wiele doniesieƒ naukowych z ostatnich lat podnosi pro- blem znaczenia gonadotropin w patogenezie raka jajnika.
Punktem wyjÊcia hipotezy gonadotropinowej sta∏y si´ ob- serwacje epidemiologiczne wskazujàce na cz´stsze wyst´powa- nie raka jajnika w okresie peri- i pomenopauzalnym, kiedy st´˝enie gonadotropin jest wysokie [10]. W roku 1983 Cramer i Welch w swoich badaniach nad patogenezà raka jajnika za- obserwowali zwiàzek pomi´dzy zwi´kszonym st´˝eniem gona- dotropin w surowicy a rozwojem raka jajnika u zwierzàt.
Wed∏ug tej teorii podwy˝szone st´˝enie gonadotropin i es- trogenów stymuluje komórki nab∏onka jajnika, prowadzàc do ich zwi´kszonej proliferacji i nast´pnie transformacji nowo- tworowej [11].
W ciàgu ostatniej dekady zwracano uwag´ na znaczenie fi- logenetycznie najstarszych substancji, które sà produkowane w komórkach, tj. alfa-fetoprotein´ (AFP) i hCG. W warun- kach fizjologicznych hCG jest wytwarzana w syncytiotrofo- blaÊcie ∏o˝yska. Jej biologiczna rola polega na dzia∏aniu lute- otropowym, czyli stymulowaniu cia∏ka ˝ó∏tego do produkcji progesteronu. Wykazano tak˝e, ˝e gonadotropina kosmówko- wa jest wydzielana przez blastocyst´ i oddzia∏ywujàc na ko- mórki endometrium poprzez receptor LH/hCG pe∏ni wa˝nà rol´ w okresie przedimplantacyjnym oraz w implantacji bla- stocysty [12].
Z przeglàdu piÊmiennictwa dokonanego przez Keay’a i wsp. wynika, ˝e gonadotropina kosmówkowa poprzez swój receptor obecny na komórkach trofoblastu mo˝e stymulowaç cyklaz´ adenylowà i produkcj´ progesteronu, co wskazuje na jej auto- lub parakrynne oddzia∏ywanie w ∏o˝ysku [13].
Wykazano te˝, ˝e gonadotropina kosmówkowa jest czyn- nikiem neoangiogennym. Dodanie jej do hodowli komórek cytotrofoblastu stymuluje je do sekrecji czynnika wzrostu Êródb∏onka naczyniowego (VEGF – vascular endothelial growth factor), odgrywajàc w ten sposób wa˝nà rol´ we wcze- snej angiogenezie ∏o˝yska [14]. Inkubacja komórek endotelial- nych endometrium z gonadotropinà kosmówkowà prowadzi do migracji i formowania nowych kapilar [15].
Kurbacher i wsp. przeprowadzi∏ badania na ludzkich li- niach komórkowych raka jajnika i wykaza∏ rozrost komórek nowotworowych po stymulacji gonadotropinà kosmówkowà i hormonem luteinizujàcym. Ponadto zaobserwowa∏, ˝e odpo- wiedê komórek jest zale˝na od dawki gonadotropiny. Opty- malnà dawkà proliferacyjnà w przypadku LH okaza∏a si´
wartoÊç b´dàca górnà granicà normy dotyczàcej tej gonado- tropiny w okresie oko∏omenopauzalnym [16].
Steinmeyer wraz ze swoim zespo∏em badawczym ocenia∏
ekspresj´ receptora LH/hCG w czterech liniach komórkowych ludzkiego raka jajnika. W ka˝dej badanej linii komórkowej stwierdzono obecnoÊç mRNA receptora LH/hCG. Ekspresja receptora ró˝ni∏a si´ w poszczególnych liniach komórkowych w zale˝noÊci od rodzaju, st´˝enia i czasu inkubacji z agonistà receptora (hCG, EGF, 8-bromo-cAMP). W linii komórkowej OVCAR-3 obserwowano sta∏à, konstytutywnà ekspresj´
mRNA receptora, natomiast w linii COLO-704 obecnoÊç mRNA receptora cechowa∏a tylko te próbki, które nie by∏y poddane inkubacji z agonistami receptora. Z kolei w liniach EFO-21 i EFO-27 obecnoÊç receptora zale˝a∏a od st´˝enia i czasu inkubacji z hCG i EGF. Wyniki tych badaƒ wskazujà,
˝e gonadotropina kosmówkowa stymuluje wzrost komórek raka jajnika, a jej dzia∏anie zale˝y nie tylko od st´˝enia hor- monu, ale i od czasu inkubacji [7].
Tabela I. Ekspresja receptora LH/hCG w badanych tkankach raka jajnika w zale˝noÊci od stopnia dojrza∏oÊci nowotworu i typu histopatologicznego.
Typ histopatologiczny Adenocarcinoma seroum Adenocarcinoma endometroides Carcinoma clarocellularae Carcinoma mucocellularae
n 10
5 3 2
G1 5 3 - 1
G2 1 - - 1
G3 - - - - LH/hCGR (+)
7 3 0 2
Interesujàce dane pochodzà z badaƒ Wimalasena, w któ- rych pobierano komórki nowotworowe z ognisk przerzuto- wych, a nast´pnie w warunkach in vitro obserwowano zacho- wanie si´ nowotworu po inkubacji w obecnoÊci folikulotropi- ny (FSH), hormonu luteinizujàcego (LH), βhCG i nab∏onko- wego czynnika wzrostu (EGF). Znaczny rozrost komórek no- wotworowych zaobserwowano po podaniu FSH, βhCG i na- b∏onkowego czynnika wzrostu [17].
Z kolei Konishi i wsp. wykazali, ˝e gonadotropiny nie tyl- ko stymulujà proliferacj´ komórek, ale te˝ hamujà apoptoz´
komórek nab∏onka jajnika i komórek raka jajnika. Dane te sugerujà, ˝e gonadotropiny odgrywajà rol´ w rozwoju raka jajnika oraz opornoÊci na leczenie cytostatykami. Ten sam ze- spó∏ badawczy uwa˝a, ˝e mo˝na prawdopodobnie zastosowaç terapi´ hormonalnà antygonadotropinowà w leczeniu raka jajnika [10].
Innego zdania jest Makar, który na podstawie przeglàdu literatury uwa˝a, ˝e odpowiedê na stosowanà dotychczas tera- pi´ hormonalnà jest bardzo niewielka (oko∏o 8%), zatem pro- wadzenie jej u chorych na raka jajnika wymaga dalszej oceny w dobrze zaprojektowanych próbach randomizowanych [18].
Schiffenbauer nie tylko stwierdza∏, ˝e proces powstawania raka jajnika jest zale˝ny od gonadotropin, ale równie˝ wyka- zywa∏, ˝e utrata hormonalnej funkcji jajnika w okresie meno- pauzy, gdy st´˝enie gonadotropin jest wysokie, powoduje roz- rost komórek nowotorowych przez pobudzenie angiogenezy.
Angiogeneza zaÊ jest zale˝na od Êródb∏onkowego czynnika wzrostu, którego poziom w okresie menopauzy jest regulowa- ny przez gonadotropiny, g∏ównie lutropin´ [19].
Za∏o˝eniem naszej pracy by∏a hipoteza, ˝e βhCG poprzez swoje autokrynne lub parakrynne oddzia∏ywanie mo˝e byç odpowiedzialna za mechanizmy le˝àce u podstaw rozwoju ra- ka jajnika, a obecnoÊç receptorów LH/hCG w mikroÊrodowi- sku nowotworu mo˝e modyfikowaç przebieg procesu nowo- tworowego. Stosujàc metod´ immunofluorescencyjnà wyka- zaliÊmy, ˝e w 60% badanych przez nas przypadków raka jajni- ka dochodzi do ekspresji receptora LH/hCG. ObecnoÊç recep- tora LH/hCG stwierdziliÊmy w gruczolakorakach surowi- czych, w rakach endometrialnych i Êluzowych, natomiast nie obserwowaliÊmy ekspresji w rakach jasnokomórkowych. Po- dobne dane uzyska∏ Mandai i wsp. analizujàc obecnoÊç recep- tora LH/hCG w tkankach raka jajnika. W ˝adnym z pi´ciu przebadanych skrawków raka jajnika o typie carcinoma claro- cellularae nie wykazano obecnoÊci receptora [20].
ObecnoÊç receptora LH/hCG wykazano w prawid∏owych komórkach nab∏onka pokrywajàcego jajnik, w guzach niez∏o- Êliwych, guzach granicznych oraz w raku jajnika. Wi´kszoÊç autorów zgadza si´ ze stwierdzeniem, ˝e ekspresja receptora LH/hCG maleje wraz ze z∏oÊliwoÊcià procesu neogenezy. Naj- wi´kszà ekspresj´ receptora obserwowano w prawid∏owym nab∏onku, a najmniejszà, lub jej ca∏kowity brak w rakach typu carcinoma solidum [21].
Wed∏ug Mandai i wsp. nie ma istotnego zwiàzku pomi´dzy ekspresjà receptora LH/hCG, a typem histologicznym i stop- niem klinicznego zaawansowania nowotworu [20].
Nieznane sà przyczyny zró˝nicowania wyst´powania re- ceptora w badanych tkankach. Pewne znaczenie przypisuje si´
ró˝norodnoÊci wariantów splicingowych receptora hCG/LH w guzach jajnika.
Rycina 1. Ekspresja receptora LH/hCG i bia∏ka hCG w tkankach raka jajnika.
Immunofluorescencja poÊrednia na skrawkach mro˝eniowych przy u˝yciu przeciwcia∏ poliklonalnych skierowanych przeciw LH/hCGR i podjednostce βbia∏ka hCG.
Jàdra komórkowe znakowane DAPI (kolor ciemno niebieski).
(a) Tkanka ∏o˝yska z pomini´ciem przeciwcia∏ pierwszorz´dowych (kontrola ujemna), jedynie dodatnia reakcje z DAPI
(powi´kszenie x400).
(b) Tkanka ∏o˝yska – wiele dodatnich komórek wykazujàcych ekspresj´
LH/hCGR (kolor czerwony; strza∏ki) (kontrola dodatnia) x400.
(c) Tkanka raka jajnika – dodatnia reakcja immunofluorescencyj na obecnoÊç bia∏ka hCG (kolor zielony) na wielu komórkach i koekspresja bia∏ka hCG LH/hCGR na cz´Êci komórek nowotworowych (kolor czerwono-˝ó∏ty) x400.
c b a
Uwa˝a si´, ˝e alternatywny splicing receptora hCG/LH mo˝e byç zwiàzany z regulacjà ekspresji dojrza∏ego receptora, g∏ównie w obr´bie domeny wià˝àcej ligand. Ten sam zespó∏
badawczy ocenia∏ równie˝ obecnoÊç ró˝nych wariantów mRNA receptora LH/hCG przy u˝yciu metod biologii mole- kularnej.
W analizowanym przez autorów materiale wykazano, ˝e w prawid∏owej tkance jajnika istniejà co najmniej dwa ró˝nej d∏ugoÊci fragmenty mRNA receptora LH/hCG. Takiej samej d∏ugoÊci fragmenty zidentyfikowano w komórkach raka jajni- ka. Tylko w 40% raków jajnika komórki wykazywa∏y obec- noÊç obu fragmentów mRNA receptora, podczas gdy w gu- zach niez∏oÊliwych a˝ 80%. ˚adnego z fragmentów mRNA nie wykazano w ponad po∏owie raków jajnika (51%) [20]. Na podstawie badania sekwencji obu wariantów receptora stwier- dzono, ˝e fragment d∏u˝szy odpowiada receptorowi pe∏nej d∏ugoÊci (full-lenght LH/hCGR), podczas gdy fragment krót- szy cechowa∏ si´ brakiem eksonu 9. W oparciu o badania im- munohistochemiczne ekspresj´ receptora LH/hCG wykazano w 40% raków jajnika.
Ci sami autorzy stwierdzili równie˝ lepsze rokowanie i d∏u˝szy czas prze˝ycia u pacjentek, od których materia∏ po- brany do badania by∏ pozytywny na obecnoÊç receptora LH/hCG. Te dane sugerujà, ˝e cz´Êç raków jajnika ma pod∏o-
˝e hormonalne i tà w∏aÊnie cz´Êç cechuje mniej agresywny fenotyp.
W badaniach Gebauer i wsp. wykazano obecnoÊç mRNA receptora LH/hCG we wszystkich analizowanych liniach ko- mórkowych raka jajnika (OVCAR-3, COLO-704, EFO-21, EFO-27). Bardzo ciekawym spostrze˝eniem by∏ fakt, ˝e wy- krywalna by∏a tylko cz´Êç sekwencji mRNA receptora. Wysu- ni´to hipotez´, ˝e w komórkach raka jajnika cz´sto dochodzi do ekspresji skróconej formy receptora. Niezwykle interesujà- ce jest tak˝e to, ˝e próbki tkanek pochodzàce z ró˝nych ognisk przerzutowych uzyskane od tego samego pacjenta wykazywa-
∏y ró˝ne warianty receptora LH/hCG [22].
Wyniki dotychczasowych badaƒ sugerujà, ˝e rak jajnika jest zaburzeniem z∏o˝onym i zale˝y od wielu mechanizmów.
Wnioski
Przedstawione powy˝ej wyniki naszych badaƒ pozwalajà na wyciàgni´cie nast´pujàcych wniosków:
1. Ekspresja receptora LH/hCG jest biologicznà cechà niektó- rych raków jajnika.
2. ObecnoÊç koekspresji receptora LH/hCG i bia∏ka hCG w niektórych komórkach nowotworowych mo˝e Êwiadczyç o auto-lub parakrynnym oddzia∏ywaniu podjednostki βhCG w mikroÊrodowisku raka jajnika.
3. Niezb´dne sà dalsze badania celem oceny roli LH/hCGR i bia∏ka hCG w przebiegu procesu nowotworowego.
B a d a n i a z o s t a ∏ y w c z ´ Ê c i s f i n a n s o w a n e z g r a n t u M i n i s t e rs t w a N a u k i N r : 2 0 6 4 / P O 1 / 2 0 0 7 / 3 2
PiÊmiennictwo
1. Nowak-Markwitz E, Jankowska A, Szczerba A, [et al.]. Human chorionic gonadotropin- beta in endometrium cancer tissue. Eur J Gynaecol Oncol. 2004, 25,351-354.
2. Nowak-Markwitz E, Jankowska A, Szczerba A, [et al.].Expression of beta-human cho- rionic gonadotropin in ovarian cancer tissue. Eur J Gynecol Oncol. 2004, 25, 465-469.
3. Stenman U, Alfthan H, Hotakainen K. Human chorionic gonadotropin in cancer. Clin Biochem. 2004, 37, 549-561.
4. Nowak-Markwitz E, Jankowska A, Spaczyƒski M. Gonadotropiny a rak jajnika. Ginekol Pol. 2005, 76, 153-162.
5. Zheng W, Lu J, Luo F, [et al]. Ovarian epithelial tumor growth promotion by follicle-sti- mulating hormone and inhibition of the effect by luteinizing hormone. Gynecol Oncol.
2000, 76, 80-88.
6. Mandai M, Konishi I, Kuroda H. LH/hCG action and development of ovarian cancer - a short review on biological and clinical/epidemiological aspects. Mol Cell Endocrinol.
2007, 269, 61-64.
7. Steinmeyer C, Berkholz A, Gebauer G, [et al.]. The expression of hCG receptor mRNA in four human ovarian cancer cell lines varies considerably under different experimen- tal conditions. Tumour Biol. 2003, 24, 13-22.
8. Ji Q, Chen P, Aoyoma C, [et al.]. Increased expression of human luteinizing hormo- ne/human chorionic gonadotropin receptor mRNA in human endometrial cancer.Mol Cell Probes. 2002, 16, 269-275.
9. Miller-Lindholm A, LaBenz C, Ramey J, [et al.]. Human chorionic gonadotropin-beta ge- ne expression in first trimester placenta. Endocrinology. 1997, 138, 5459-5465.
10. Konishi I, Kuroda H, Mandai M: Review: gonadotropins and development of ovarian cancer.Oncology. 1999, 57, 45-48.
11. Cramer D, Welch W: Determinants of ovarian cancer risk. II. Inferences regarding pa- thogenesis. J Natl Cancer Inst. 1983, 71, 717-721.
12. Srisuparp S, Strakova Z, Fazleabas A: The role of chorionic gonadotropin (CG) in blasto- cyst implantation. Arch Med Res. 2001, 32, 627-634.
13. Keay S, Vatish M, Karteris E, [et al.]; The role of hCG in reproductive medicine.BJOG.
2004, 111, 1218-1228.
14. Islami D, Bischof P, Chardonnens D: Modulation of placental vascular endothelial growth factor by leptin and hCG. Mol Hum Reprod. 2003, 9, 395-398.
15. Zygmunt M, Herr F, Keller-Schoenwetter S, [et al.]. Characterization of human chorio- nic gonadotropin as a novel angiogenic factor. J Clin Endocrinol Metab. 2002, 87, 5290-5296.
16. Kurbacher C, Jager W, Kurbacher J, [ et al.]. Ifluence of human luteinizing hormone on cell growth and CA 125 secretion of primary epithelial ovarian carcinomas in vitro. Tu- mor Biol. 1995, 16, 374-384.
17. Wimalasena J, Dostal R, Meehan D: Gonadotropins, estradiol, and growth factors regu- late epithelial ovarian cancer cell growth. Gynecol Oncol. 1992, 46, 345-350.
18. Makar A. Hormone therapy in epithelial ovarian cancer. Endocr Relat Cancer. 2000, 7, 85-93.
19. Schiffenbauer Y, Abramovitch R, Meir G, [et al.]. Loss of ovarian function promotes an- giogenesis in human ovarian carcinoma.Proc Natl Acad Sci USA. 1997, 94, 13203- 13208.
20. Mandai M, Konishi I, Kuroda H, [et al.]. Messenger ribonucleic acid expression of LH/hCG receptor gene in human ovarian carcinomas. Eur J Cancer. 1997, 33, 1501- 1507.
21. Lu J, Zheng Y, Kang X, [et al.]. Decreased luteinizing hormone receptor mRNA expres- sion in human ovarian epithelial cancer. Gynecol Oncol. 2000, 79, 158-168.
22. Gebauer G, Mueller N, Fehm T, [et al.]. Expression and regulation of luteinizing hormo- ne/human chorionic gonadotropin receptors in ovarian cancer and its correlation to hu- man chorionic gonadotropin-doxorubicin sensitivity. Am J Obstet Gynecol. 2004, 190, 1621-1628.
