i '^"^^^^'^ - \
15 NOVEMBER 2 0 0 1
Hard botsen op de golven
STielheid van grote schepea, keat zim grir^ze:.
Hydrodynamische ontwerpen,
waterjets en sterk staal
maken veerboten steeds
sneller. Maar wie in minder
dan een dag de Atlantische
oceaan wil oversteken, is
voorlopig nog op het vliegtuig
aangewezen.
! ^'^<^^^' I
DOOR: W O U T E R VAN W I N D E N
„ T o e n de I r i s h Oak i n ol<tober 1949 u i t Corlc wegvoer, dachten w e een week later i n New York te z i j n " , l u i d t de eerste z i n van Frank McCourts ro-i n a n over z ro-i j n e m ro-i g r a t ro-i e v a n u ro-i t Ier-l a n d n a a r de VS. Z o u M c C o u r t z i j n reis n u overdoen, d a n h a d h i j heel w a t m i n d e r t i j d v o o r lange gesprek-ken i n een l u i e dekstoel. M o d e r n e veerboten varen m e t gemak twee-m a a l zo l i a r d . zestig i n plaats v a n der-t i g k i l o m e der-t e r per u u r .
A f g e l o p e n d o n d e r d a g Icwamen de scheepsbouwers v a n de toekomst b i j -een op h e t door h e t scheepsbouwkun-d i g gezelschap W i l l i a m Frouscheepsbouwkun-de geor-ganiseerde s y m p o s i u m Higli speed
craft en d r o o m d e n al hardop over
snelheden van v i j f t i g k n o p e n o f t e w e l r u i m n e g e n t i g k i l o m e t e r per u u r en m e e r
Snelheid en r e i s c o m f o r t gaan n i e t goed samen. . , l n de tweede w e r e l d -o -o r l -o g w e r d e n snelle t-orped-ob-o-otja- torpedobootja-gers o n t w o r p e n . De b e m a n n i n g daar-van stond op k r a t j e s die de eerste k l a p moesten opvangen als de b o o t erg h a r d op een g o l f k l a p t e " , zegt dr.ir. A l e x a n d e r K e u n i n g van de sectie scheepshydromechanica (OCP). Keu-n i Keu-n g v e r m o e d d e eKeu-nkele j a r e Keu-n t e r u g dat scheepsonnverpers ten onrechte denken dat de lengte de prijs v a n een b o o t bepaalt en d a a r o m m i n i m a a l m o e t z i j n . Een snel schip m e t
het-zelfde laadvermogen, dehet-zelfde snel-h e i d en dezelfde f u n c t i e s aan b o o r d , m a a r m e t een grotere lengte-breedte¬ v e r h o u d i n g presteert volgens h e m be-t e r
Badkuip
O m z i j n g e l i j k te b e w i j z e n h e r o n t -w i e r p de D e l f t s e h y d r o d y n a m i c u s een Hongkongse p a t r o u i l l e b o o t en maakte de r o m p r u i m a n d e r h a l f keer zo l a n g . Zoals v e r w a c h t daalde hier-d o o r hier-de w a t e r w e e r s t a n hier-d , w a a r hier-d o o r h e t schip dezelfde snelheidseis k o n h a l e n m e t a a n z i e n l i j k m i n d e r m o t o r -v e r m o g e n .Overigens g i n g d i t n i e t t e n koste v a n de b e m a n n i n g : de door golven veroor-zaakte verticale v e r s n e l l i n g v a n h e t s t u u r h u i s n a m a f D i t bevordert de leefbaarheid aan boord w a n n e e r het s c h i p m e t hoge snelheid op zee vaart. Ter hoogte v a n de boeg stuiterde h e t lange schip w e l f l i n k op de golven, m a a r K e u n i n g w i s t d i t nadeel te ver-h e l p e n door de v o r m v a n de boeg te w i j z i g e n . Het n i e u w e schip w e r d u i t -e i n d -e l i j k z-es p r o c -e n t d u u r d -e r , m a a r was goedkoper i n het g e b r u i k en k o n i n tegenstelling t o t z i j n k o r t e r e voor-ganger ook b i j slecht weer u i t r u k k e n . Keunings concept is i n m i d d e l s toege-past b i j drie p a t r o u i l l e b o t e n voor de Nederlandse m a r i n e . 'De Panter' raast i n m i d d e l s r o n d i n de Caribische zee. Hoe l a n g en r a n k ook de r o m p . zon-der v o o r t s t u w i n g is elke b o o t zo snel als een b a d k u i p . Bij langzamere sche-p e n v o l d o e t een scheesche-psschroef voor de a a n d r i j v i n g , b i j hogere snelheden w o r d t de w a t e r j e t ingezet. Het p r i n -cipe v a n deze a a n d r i j v i n g is a l r u i m twee eeuwen bekend, m a a r vond pas i n de loop v a n de t w i n t i g s t e eeuw c o m m e r c i ë l e toepassingen i n snelle catamarans e n j a c h t e n die er t o t 50 k n o p e n (93 k m / u ) mee v a r e n . Volgens i r N o r b e r t B u l t e n , o n t w e r p e r b i j de scheepsaandrijvingbouwer J o h n Crane-Lips. is m e t w a t e r j e t s een s n e l h e i d van 75 k n o p e n haalbaar. Een
schip d a t zo h a r d vaart, h e e f t w e l een s p o r t h a r t n o d i g , w a n t een tweemaal hogere snelheid vereist verviervoudi-g i n verviervoudi-g v a n het p o m p v e r m o verviervoudi-g e n . Bulten i l l u s t r e e r t de consequentie v a n deze w e t m a t i g h e i d m e t een p l a a t j e van z i j n collega die rechtop staat i n de p o m p v a n een w a t e r j e t voor een snel m a r i n e f r e g a t . Ten overvloede: „ M i j n collega is geen l i l l i p u t t e r . "
o f een w a t e r j e t h e t gewenste vermo-gen haalt, h a n g t a f v a n h e t o n t w e r p van de w a t e r i n l a a t . Die m o e t b i j elke boot aan de v o r m v a n de r o m p aange-past w o r d e n . B u l t e n probeert m e t be-h u l p v a n c o m p u t e r m o d e l l e n de opti-male v o r m te bepalen. De i n l a a t m o e t zo steil m o g e l i j k naar de p o m p l o p e n . D i t v e r k l e i n t n a m e l i j k h e t g e w i c h t van h e t w a t e r d a t aan b o o r d k o m t . ,,Water betaalt n i e t v o o r de overtocht", l e g t B u l t e n u i t . „ E n elke k u -bieke m e t e r w a t e r n e e m t de plaats v a n een auto m e t passagiers i n . " „ I k b r e n g j u l l i e weer m e t twee voeten op de g r o n d " , zegt de laatste spreker, i r M . v a n der Schaaf v a n scheepswerf Van der Giessen-de N o o r d . Van der Schaaf v e r t e l t over een o n t w e r p p r o -j e c t v a n een t w e e h o n d e r d m e t e r l a n g passagiersschip dat een s n e l h e i d v a n 50 k n o p e n moest h a l e n m e t l i c h t e r o m p van zeer sterk staal.
De hoge snelheid l e i d t o n h e r r o e p e l i j k t o t hardere b o t s i n g e n m e t de golven. Het is volgens V a n der Schaaf n o g on-zeker h o e de d u n n e scheepswand deze slnmmiTig zal doorstaan. En door-staan de passagiers het ook? De scheepsarchitect maakte z e l f eens t i j dens een p r o e f t ' a a r t mee d a t de f r e -quentie van de botsingen m e t golven precies overeenlcwam m e t de eigen-t r i l l i n g van h e eigen-t schip. „ I k s eigen-t o n d eigen-te s p r i n g e n op de b r u g . " Van d e r Schaaf d e n k t d a t h e t zeer snelle passagiers-schip v o o r l o p i g alleen op de tekenta-f e l r o n d v a a r t .
