A C T A U N I V E R S Ï T A T I S L O D Z I E N S I S
FO LIA IU RIDICA 7, 1982
M ałgorzata Kocel
FUNKCJE MIĘDZYNARODOW EGO KOMITETU CZERWONEGO KRZYŻA Z POZYCJI PRAW A MIĘDZYNARODOWEGO
1. U W A G I W STĘPNE
M ięd zy narod ow y K om itet C zerw o neg o K rzyża1 je st o rg an izacją hu -m anitarną, prow adzącą działalno ść n a .rzecz o fiar ko nfliktó w zb rojn y ch 2. K om itet w raz z Ligą Stow arzyszeń C zerw o neg o Krzyża (Czerwonego Półksiężyca, C zerw on eg o Lwa i Słońca), m iędzyn arodo w ą o rg an iz acją stano w iącą fed erację stow arzy szeń krajo w y ch, tw orzą M ięd zy narod ow y C zerw ony Krzyż. O die jed n a k MKCK prow adzi działalność przede w szy stkim w w y pad k u kon fliktó w zbrojny ch , o ty le Liga działa zarów no w czasie pokoju, jalc i w o k resie w o jn y , realizu jąc fun kcje od m ien ne. Zgodnie ze statu tem Ligi do jej ko m p eten cji należy: 1) k o o rdy n o -w an ie działalności sto -w arzy szeń k rajo -w y ch n a płaszczyźnie k rajo -w ej v i m ięd zy narodo w ej; 2) w spó łpraca ze stow arzyszeniam i w e w szy stkich dziedzinach ich działalności, a zwłaszcza w zakresie po p raw y zdrowia, zapobiegania chorobom , zm niejszania cierpień; 3) u łatw ian ie stow a rzy -szeniom prow adzenia ak cji h um an itarny ch; 4) częściow e przyg o tow a-nie kad r stow arzyszeń.
Ze statu tów o by d w u o rg an izacji w yn ika, że działalność Ligi i MKCK może się w p ew n ej m ierze p o kry w ać3. W celu w y elim in ow an ia tego rod zaju przy p ad kó w zaw ieran e są pom iędzy Ligą a MKCK porozu m ie-nia precy zu jące ich ko m p eten cje w zakresie działalności, k tó rą może
1 W d alsz ej części a r ty k u łu d la o zn ac ze nia M ięd z yn a ro do w eg o K o m ite tu C z er-w o n ego K rzyża sto so er-w an y b ęd zie s k r ó t MKCK.
1 W ro k u 1979 M KCK o fe ro w a ł sw o je u słu gi m. in. w k on flik c ie ch iń sk o -w iet- nam skim , a ta k ż e p row a d z ił a k c ję po m ocy na rze cz ofiar w yp a dk ó w w Ir a n ie (zob. „B ulletin CICR" 1979, n r 38).
3 Zob. s ta tu t Ligi S to w a rzy s ze ń C z erw o ne go K rzyża, M an ue l de la Croix-Ro uge
in tern a tio n al, G en è v e 1971, s. 294 i n. ora z s ta tu t MKCK, „R ev ue I n te rn a tio n a le de
98 M a łg o rza ta K ocel
prow adzić zarów no jedna, jak i dru ga o rg an izacja. A k tualnie ob ow ią-zujące poro zum ien ie zo slało zaw a rte w 1969 r.4
Z agadn ienie funk cji MKCK w y d aje się in te resu jąc e z k ilku w zg lę-dów.
Po pierwsze, n iezb yt częstym zjaw isk iem jest istn ienie w p raw ie m iędzy narodo wy m p rzepisów reg u lu jącyc h działalność o rg anizacji o charak terz e pozarządow ym . Po drugie, na uw agę zasługuje fakt w y k o n y -w a nia przez MKCK szere gu isto tn y ch fu nkcji (oczy-w iście gdy chodzi o działalność m iędzyn arodo wą, gdyż po zostałe płaszczyzny ak ty w n o ś-ci K o m itetu regu lu je jego w ew nętrzny statu t p o dleg ający p raw u szw aj-carskiem u) nie zn ajd ujący ch p od staw w p raw ie m iędzynarodow ym , a w y p ływ ający ch bezp ośrednio z p rak ty k i. Istn ieje zatem sw o ista dwu- płaszczyznowość w zak resie funk cji MKCK. Jed n a znajdu je op arcie w no rm ach o ch arak terze m ięd zyn arodo wym , dru ga czerpie swą moc z p raw a w ew nętrzn eg o lub istn ieje de facto. In teresu jąc e je st w resz-cie zagadnienie fu nkcji MKCK ro zp atry w any ch jak o jed e n z elem entó w kw alifiku jący ch Komitet z p unk tu w idzenia pod ziału o rganizacji m ię-d zy n aro ię-dow ych na rząię-do w e i pozarząię-dowe.
U stalenie zak resu funkcji MKCK w y m ag a zatem z jed n ej stro ny an alizy tekstó w p raw ny ch, k tó rym i p rzed e w szystkim są k on w en cje do ty czące tzw. praw a h um an itarnego , z drug iej — prześledzen ia jego p rakty k i w tej mierze, w jakiej nie m ieści się ona w y raźnie w tek stach k on w encyjny ch . Chodzi tu o zbad anie bądź tych funkcji, k tó re K om itet w yk on u je zw yczajow o (np. inicjow anie m ięd zy narod ow y ch k o nferen cji dy plom aty czn ych d otyczących p raw a hu m anitarn eg o), bądź tych, k tóre zn ajd ują o parcie w poro zum ien iach z zainteresow anym i państw am i (np. działalność na rzecz więźniów politycznych).
2. U PRA W N IEN IA MKCK W Y N IK A JĄ CE Z K O N W EN CY JN Y CH N ORM PRA W A M IĘDZYN AROD O WEGO
A k ty p raw n e do tyczące MKCK w sferze jego ak tyw n o ści m iędzy-n aro dow ej, a iędzy-n orm u jące jego działaliędzy-ność i p rzy ziędzy-nające m u pew iędzy-ne u praw nienia, m ożna podzielić na:
1) w ielostro nn e ko nw en cje o ch ara k te rz e hu m anitarnym , 2) inne ak ty praw ne.
Pierw sza grupa obejm u je:
A. K on w en cje dotyczące o g óln ie działalności o rg anizacji hu m ani-tarn y ch (m. in. MKCK) w zakresie ich zadań statutow ych . N ależą do nich:
1) ko nw en cja w sp raw ie zastoso w an ia do w ojn y m o rskiej zasad k on w encji g en ew sk iej z tS64 г., po d pisana w H adze 29 lipca 1899 r.5;
2) k o nw en cja do ly cząca p raw i zw yczajów w ojn y lądow ej, po dpi-san a w H ad ze 29 lipca 1899 r.e;
3) ko nw encja w sp raw ie po lepszenia lo su ch o rych i rann y ch w a r -m iach czynnych, p od p isan a w Genew ie dnia 6 lipca 1906 r.7;
4) ko nw encja dotycząca p raw i zw yczajów w o jn y lądow ej, podpi-san a w H adze 18 p aźd ziern ika 1907 r. (IV k onw encją, h ask a)8;
5) k o nw encja doLycząca p raw i obow iązków m o carstw i osób n e u -tralny ch w razie w ojn y lądo w ej, p odp isana w H adze 18 p aźd ziern ika 1907 r. (V k on w encja h ask a)9;
6) k o n w en cja w spraw ie zasto so w ania do w ojn y m o rsk iej zasad k on w en cji g en ew sk iej, po dp isan a w Hadze 18 października 1907 r. (X k on w encja h ask a)10;
7) k o n w en cja w sp raw ie p olep szen ia losu ran n y ch i ch orych w a r -m iach czynnych, po dp isana w G enew ie 27 lipca 1929 r.11;
8) Pro tokół D od atkow y do konw encji gen ew sk ich z 12 sierpn ia 1949 r. d otyczący o ch ron y o fiar n iem iędzy narod ow y ch konfliktów zb ro j-n ych (Protokół II), p od pisaj-n y w G ej-new ie 10- lipca 1977 r.12
B. A kty, k tó re o b o k fun kcji statu to w y ch (ściśle h um anitarny ch) w y k o n y w a n y ch przez MKCK lub inne o rgan izacje n iesien ia pom ocy reg u -lu ją ko m p eten cje tych o rg an izacji w sterze w y k ra czając ej po za działalność h um anitarną, p rzyzn ając im w tym zak resie szczególne u p raw -n ie-n ia (su bsty tu cja m o carstw a opiekuń czego). P osta-n ow ie-n ia zaw arte w ty ch ak tach dotyczą zatem k om p etencji o rganizacji h um anitarny ch w dwóch k ieru n kach działań, . a m ianowicie trad y c y jn e j działalności h u m anitarn ej, k tó rą może prowadzić MKCK lub inn a o rg an izacja n ie-sienia pom ocy, o raz zadań w y k racza jący ch poza tę sferę. W tym zk resie uno rm o w ania m ogą dotyczy ć bądź w szy stzkich o rganizacji hum a-n itara-n y ch (speła-n iających w y m agaa-ne w arua-nki), a zatem także i MKCK, bądź odnosić się w yłączn ie do K om itetu (norm y ad resow ane in dyw i-dualnie do MKCK i n ie do tyczące inn ych org an izacji). Do p o dg ru py te j zaliczyć należy:
5 T h e Laws ol A r m ed C on flicts, ed. D. S ch ind ler, I. Tom an, L eide n—G en e va 1973, s. 211. 6 Ibidem , s. 57. 7 DzU 1927, nr 28, poz. 225. 8 DzU 1927, n r 21, poz. 161. 8 DzU 1927, n r 21, poz. 163. >« DzU 1936, n r 6, poz. 67. 11 DzU 1932, n r 103, poz. 864.
1S M ięd z y n a ro d o w e pr aw o w o jen n e . Zb iór d o ku m e n tó w , red. M. Flem m ing, W a r
1) k on w en cję w sp raw ie trak tow an ia jeń có w w ojenny ch , pod pisaną w G en ew ie 27 lipca 1929 r.13;
2) k on w en cję o p olep szeniu losu ran n ny ch i cho rych w arm iach czynnych, p od p isan ą w G enewie 12 sierp nia 1949 r. (I k on w en cja g e -n ew sk a z 1949 r.)u ;
3) ko n w en cję o polep szeniu losu ranny ch , chorych i ro bo tnikó w sił zbrojn ych na morzu, pod pisaną w Genew ie 12 sierp nia 1949 r. (II ko n-w encja g enen-w ska z 1949 r.)15;
4) ko n w encję o tra k to w an iu jeń có w w ojenn ych, po dp isaną w G en e-wie 12 sierp nia 1949 r. (III k on w encja genew ska z 1949 r.)16;
5) ko n w en cję o o chron ie osó b cyw iln ych podczas wojny, p odp isaną w G enewie 12 sierp n ia 1949 r. (IV k on w en cja1 g en ew sk a z 1949 r.)17:
6) Pro to kół Dod atkow y do k on w en cji g en ew sk ich z 12 sierp n ia 1949 r„ do tyczący o ch ro n y o fiar m ięd zy narod ow y ch konfliktów zb ro j-n ych (Protokół I)18.
Grupa drug a do ty czy tych aktów p raw a m iędzynarodow eg o, k tó -rych treść nie jest w praw dzie zw iązana z ch arak terem działalności MKCK (odm iennie niż w p rzy pa dk u k on w en cji z zakresu p raw a hu m anitarnego), ale któ re z uwagi na w yk o ny w ane przez MKCK zadan ia przy -znają mu o k reślo n e u p raw n ien ia w reg u lo w an y ch przez siebie dzie-dzinach. Do aktó w ty ch należą:
1) ko n w encja o u tw o rzen iu M ięd zy n arod ow ej Unii N iesienia Pomo-cy, pod pisana w G enewie 12 lipca 1927 r.19;
2) Św iatowa K onw en cja Pocztowa, podp isana w O ttaw ie 3 p aździer-n ika 1957 r.20
U P R A W N IE N I A M K C K U N O R M O W A N E W K O N W E N C J A C H D O T Y C Z Ą C Y C H D Z IA Ł A L N O Ś C I O R G A N I Z A C J I H U M A N I T A R N Y C H W Z A K R E S I E I C H Z A D A Ń S T A T U T O W Y C H
K onw en cje um ieszczone w tej g ru pie ad re su ją no rm y do ty czące n iesienia pom o cy ofiarom kon fliktów zbro jn ych do zb iorczej kategorii org an izacji hu m anitarny ch, nie re g u lu ją c o d ręb n ie ko m peten cji poszcze-gó lny ch o rg anizacji a n i nie o k reślając, o k tóre k o n k retn ie o rg an izacje chodzi. Część tych ko nw encji o p eru je pojęciem „to w arzy stw uznan ych
13 DzU 1932, n r 103, poz. 866. 14 DzU 1956, n r 38, poz. 171. 15 Ibidem . 16 Ibidem . f7 J b idem . 18 M ię d z y n a r o d o w e pra w o w o je n n e , s. 214 i n. 18 DzU 1933, n r 6, poz. 35 i 36. 80 DzU 1963, n r 9, poz. 51.
należący ch do k rajó w .n e u tra ln y ch " 21, w in nych u ży w a się term in u „oficjaln e tow arzystw a n eu traln y c h p a ń stw " 22 lub „u rzędow o uzn ane to -w arzyst-w a k rajó -w n e u tra ln y ch " 23. Po nad to -w d-wóch a k ta ch — obo k tej ogólnej k ateg o rii o rg anizacji h u m an itarn y ch — mowa jest o „to w arzystw ie n iesienia pom ocy jeńcom , należy cie zaw iązanym zgodnie z p ra wem swego k r a ju " 24. W tym o statn im p rzy p adk u u stala się zatem kom -p ete n cje o k reślo n ej g ru -p y in sty tu cji, tych m ianowicie, k tó ry ch dzia-łalność do ty czy jed n ej k ateg orii ofiar: jeńców.
Je st c h ara k te ry sty czn e , że żad en z w y m ieniony ch w yżej ak tów nie po sług uje się nazw ą „M iędzyn arodo w y K om itet C zerw on ego Krzyża", aczkolwiek gd y mowa o „tow arzy stw ach k rajó w n eu traln y ch " , do ty czy to n iew ątp liw ie K om itetu.
Podobnie należy p rzy jąć, iż ko n w encje u p raw n ia jąc e o k reślo n e to -w arzy st-w a do p odjęcia ak cji n a rzecz jeń có -w (niezależnie od za-w ar-tych w n ich p o stan ow ień o ch arak terze ogóln ym , do ty czący ch działal-ności „to w arzy stw n iesienia pom ocy") dopuszczały m ożliwość działa-nia MKCK, poniew aż Kom itet zajm ow ał się tak że sy tu ac ją jeńców^
Pow yższe reg u lacje p rzyzn aw ały zatem MKCK szerszy zak res u p raw -n ień -niż a k ty pozostałe, -n orm ując dwie płaszczy z-n y jego działal-ności: z jed n ej stro ny , da jące mu og ólne praw o do po djęcia akcji hu m an i-tarn y ch , z drug iej — o k reślają ce jego k om p eten cje w ram ach węższej kateg orii „to w arzy stw a niosącego pomoc jeńco m ".
Postan ow ien ia om aw iany ch kon wencji, no rm u jąq yeh k o m p etencje o rg an izacji h u m anitarn ych , dotyczą w ró w nej m ierze MKCK, jak i in-n ych iin-n stytu cji. U staloin-n y zak res p raw i ob ow iązk ów zró w in-nu je zatem sy tu ację tych in sty tu cji pod względem praw ny m , nie p rzyzn ając żad nej z nich pozycji u przy w ilejo w an ej (odm iennie niż ko n w encje g en e w -skie z 1949 r., k tó re u znają szczególną pozycję MKCK).
U praw nienia p rzy słu g ujące organ izacjom h um anitarn y m (m. in. MKCK) ob ejm ują:
m ożliwość ud zielan ia pom ocy przez p erso nel to w arzy stw i ich fo rm acje san itarn e (dla skuteczności p od jęty ch działań w ym ag ane są dwa a k ty zgody: rząd u m acierzystego o ra z up ow ażn ienie sam ej stro n y walczącej);
— praw o dalszego w y k on yw ania swych czynności pod kierow n
i-21 N p. k o n w e n c ja w sp r a w ie p olep s z en ia los u c h o r y c h i r a n n y c h w arm iach cz yn n y ch z 1906 r. (art. 11). “ N p. k o n w e n c ja d oty c zą ca z as to so w a n ia k on w e n c ji g e n e w s k ie j z 1864 r. do w o jn y m or sk ie j z 1899 r. (art. 3). N p. X k o n w e n c ja h a sk a z 1907 r. (art. 3). 24 K o n w en cje d o ty c z ąc e p ra w i zw yc za jów w o jn y lą d o w e j z 1899 r. (art. 15) i z 1907 r. (art. 15).
ctwem niep rz yjaciela po zagarn ięciu przezeń w y m ien io ny ch katego rii osó b (w k onw encji gen ew sk iej o po lepszen iu losu ran ny ch i chorych w arm iach czy nn y ch z 1929 r. u p raw n ien ie to sfo rm ułow ane jest w po -staci zak azu zatrzym ania om aw ianego person elu, skiero w an ego do stron walczących);
— p raw o do m ieszkania o raz żołdu n a koszt stro n y w alczącej (do-póki p erso n el tow arzy stw a będzie po zostaw ał we w ładzy tej strony) w w y soko ści p rzew id zian ej dla o dpo w ied niego p erso n elu w w ojsku stron y (obowiązek ten n ak ład a na stro n ę walczącą ko n w en cja gen ew -ska z 1929 r.);
• p raw o w yw ieszania flagi ze znakiem C zerw onego Krzyża (Czer-w on eg o Półk siężycia i C zer(Czer-w onego L(Czer-wa i Słońca);
m ożliwość n iesienia po m ocy rannym , chorym i rozbitkom stron w alczących n iezależnie o d ich n arodow ości;
— n ietyk aln o ść o k rętó w szpitalnych, u rządzon ych w całości łub części na koszt tow arzystw . O k rę ty te nie po dlegają zaborowi pod w arunkiem , że znajd ują się pod kierow nictw em jedn ego z pa ństw w o ju ją -cych po up rzedn im u zy sk an iu zgody rządu k raju, do którego należą. Państw o w o ju jące, pod k tó re go k iero w nictw em po zo stają tym czasow o o k ręty tow arzystw a, ma po nadto ob ow iązek pod an ia nazw ty ch o k r ę -tów do wiadom ości p rzeciw n ika n ajp ó źn iej do m om entu ich użycia (państwa w o ju jące m ają jed n ak że w stosu n ku do nich szero kie u p raw -nienia, łącznie z praw em zatrzym ania).
Po nadto w ak tach zaw ie rają cy ch u no rm ow an ia ^dotyczące u praw n ień to w arzy stw pom ocy dla jeń có w (także MKCK) przyzn ano im:
— p raw o o trzy m y w an ia od stro n w o jujący ch w szelkich u łatw ień — w gran icach w skazan ych przez konieczności w ojsk owe i przepisy ad m in istrac y jn e — w „spełn ianiu swoich czynności filan tro p ijn y ch ” ;
praw o w y d aw an ia zapom óg w p un k tach in tern o w an ia jeńców , ja k rów nież n a etap ach , gdzie p rzeby w ają jeń cy w racający do ojczyz-ny. W y k on yw an ie tego u p raw n ien ia było o bw aro w an e dwom a w ym o-gami: obowiązkiem o kazan ia zezw olenia im iennego w y d an eg o przez w ład zę w o jsko w ą o raz zobow iązaniem na piśmie, że delegaci to w a-rzy stw poddadzą się w szelkim zarządzeniom po rządkow ym i p o licyj-nym w ydan ym przez tę władzę.
Te sam e ak ty p rzyzn ają także biurom in form acyjny m 25, tworzonym m. in. na te ry to riac h n eu traln y c h (np. przy MKCK), o k reślo n e p rzy -w ileje -w zak resie z-wolnień o d o p łat poczto-w ych.
W bardzo ogó ln ym zakresie możliwość działania o rg anizacji huma- n itarn y ch p rzew idu je Proto kół II z 1977 r- A rty k u ł 18, p. 2 teg o ak tu
2,> J e d n ą z teg o ty p u p la có w ek je s t C e n tr a ln a A g e n cja In fo rm a c yjna d z ia ła ją ca prz y MKCK.
ustan aw ia ob ow iązek po d jęcia działań n a rzecz ludności cyw ilnej, nie u stalają c wszakże ka teg o rii podm iotów, któ re b yły b y jeg o ad resatam i („należy p odjąć d ziałan ia"). Z ak res po dm iotow y o m aw ian eg o a rty k u łu m ożna by ustalić, an alizu jąc jeg o p un kt 1, k tóry p rzyzn aje praw o dzia-łania stow arzyszeniom pom ocy istniejącym na tery torium stro n y (kra-jow e o rg anizacje C zerw onego Krzyża) w zak resie ich tra d y c y jn y c h zadań na rzecz ofiar k onfliktu zbrojnego. Ze w zględu na k ateg o rię konfliktów, jakich do tyczy p ro to k ół (konflikty niem iędzynarodow e), a k cje o ch ara k te rz e hu m an itarn y m należą zasadniczo do kom p etencji sto w arzyszeń krajow ych . Pew ien w y jąte k w pro w ad za p. 2, art. 18, stan o -wiąc (dość zresztą niejasno), iż g dy „ludność cyw ilna cierpi bardzo znaczny n ied o statek zao patrzenia niezbędn eg o do p rzetrw an ia" (p riva
-tions excessives), n ależy po djąć za zgodą zain teresow an ej stro n y
dzia-łan ia na rzecz ludności cyw ilnej, m ające w yłącznie h u m an itarn y i bez-stro n ny c h arak ter i pro w adzone bez czynienia różnic na n iek o rz y ść”. N ależy p rzyjąć, iż o bo w iązek po djęcia tych akcji nie do ty czy o rg an iza-cji k rajo w ych , gd yż po pierwsze, ich k o m p eten cje u reg u lo w an e są w p. 1, po drugie, dla działalności p rzew id zian ej w p. 2 w y m agana jest zgoda zain tereso w an ej stro n y (stow arzyszenia k rajo w e d ziałają na te -ry toriu m k raju m acierzysteg o na pod staw ie zgody u dzielo nej g en era l-nie przy ich ko nsty tuow an iu ), m ogłoby tu zatem chodzić o o rgan izacje m iędzynarodow e, takie jak MKCK czy Liga Sto w arzy szeń C zerw onego Krzyża.
Sform ułow ania zaw arte w art. 18, p. 2 budzić m ogą poważne za-strzeżen ia zarów no co do k ateg o rii podm iotów, k tó rych dotyczą, jak i zak resu czasow ego, tzn. m om entu, od k tó reg o n ależy rozpocząć dzia-łalność, n ieja sn y jest bowiem zakres p ojęcia „znaczny n ied ostatek ". Fakt ten może pociągać k o n sekw en cje w p ostaci stoso w ania różn ych in terp retacji teg o term inu, co z pew no ścią o gran icza p oten cjaln ie m oż-liw ość p od ejm o w ania akcji pom ocy przez o rg an iz acje o ch arak terze
m iędzynarodow ym . (
Biorąc pod uw ag ę o m ów ion e w yżej a k ty p raw n e i zaw arte w nich p rzep isy o k reśla ją ce k om p etencje MKCK, n ależy stw ierdzić, że p rze-pisy te:
— dotyczą og ólnie organizacji hu m anitarn ych;
— regu lują ich u p raw n ien ia w sposób bardzo ge neralny , jedy nie w zak resie trad y c y jn ej działalności h um an itarn ej;
— nie u stan aw iają żad nych szczególnych p raw n a rzecz MKCK (nie uży wa się nigdzie nazw y „MKCK"), zrów n u jąc jeg o pozycję p raw -ną z innymi in sty tucjam i o ch arak terze h um anitarn ym (kom petencje MKCK są un orm ow ane tylko w takim zakresie, w jakim dotyczą po-zostałych o rganizacji).
P R Z E P I S Y R E G U L U JĄ C E F U N K C JE M K C K
W S F E R ZE W Y K R A C Z A J Ą C E J P O Z A D Z IA Ł A L N O Ś Ć H U M A N IT A R N Ą
O ile p o przed nia k a teg o ria ak tó w reg u low ała zag ad nien ie kom pe-tenc ji MKCK w sposób bard zo o gólny, p rzyzn ając mu u praw nien ia w tak iej m ierze, w jak ie j do tyczy ły on e inn ych org an izacji hum ani-tarn y ch , o ty le ko nw encje o b jęte ram am i ob ecn ie om aw ianej g ru py zaw ierają stosun ko w o o b szern y k atalog no rm u stala ją cy ch p raw a i o b o -wiązki MKCK, reg u lu jąc te k w estie dość szczegółowo (dotyczy to zwłaszcza k onw en cji g en ew sk ich z 1949 r.). Z uwagi na ten fakt należy analizow ać każdą z tych ko nw encji
oddzielnie-K O N W E N C JA w S P R A W I E T R A oddzielnie-K T O W A N I A J E N C O W W O J E N N Y C H Z 1929 R.
H istoryczn ie je st to p ierw szy a k t praw a m iędzyn aro do w eg o a d re -su jąc y no rm y w sposób in d y w id u aln y do MKCK (użyta w nim zosta-ła po raz pierw szy nazw a ,,MKCK"). akcie tym o kreślo n o dwie sfery działalności MKCK. Pierw sza ob ejm u je działalno ść trad y cy jn ą, p o leg ającą na n iesien iu po m o cy (działalność h um an itarn a sen su stricto), i w tym zakresie — analogiczn ie do k on w en cji poprzedn ich — zo stały Kom itetow i przyznane pew ne p raw a na równi z innym i o rganizacjam i. K onw encja, reg ulu jąc kw estie p om ocy dla jeńców, używ a bowiem , gd y chodzi o zak res podm iotow y, liczby m nogiej („tow arzystw a pom ocy n a -leżycie u zn an e" o raz „sto w arzyszenia pom ocy dla jeń ców w ojen ny ch"). O rg anizacje te m ają praw o o trzy m y w an ia od stro n w oju jący ch dla siebie i swoich przedstaw icieli należy cie uw ierzyteln ion ych , wszelkich ułatw ień w granicach , na jak ie pozw alają konieczności w ojenn e (arf. 78), przy czym praw u tem u od pow iad a o k reślo n y ob ow iązek stro n w al-czących oraz p raw o p rzesyłan ia dzieł i k olekcji książek do bibliotek obozów jen ieck ich (art. 39).
D ruga sfera ak tyw no ści MKCK do tyczy fu nkcji nie zw iązan ych ści-śle z bezpo śred n ią działalnością n a rzecz jeńców . K onw encja p rzy zn a-je MKCK w ty m zakresie dwa up raw nienia. Po pierw sze, deleg at MKCK, u zn an y przez zain teresow an e państw o, może uczestn iczyć w zeb ran iu przedstaw icieli stro n w o ju jąc y ch w sy tu acji sp o ru co do sto -sow ania po stan o w ień kon wencji. In icjaty w a tego uczestn ictw a pozo- staje jed nakże w gestii m ocarstw a op iekuńczego, k tó re p rop o nu je p ań -stwom zain teresow an y m o sobę d elegow an ą przez MKCK (art. 87). Po drugie, MKCK może .o ferow ać (o ile u zn a to za stosowne) m ocarstw om zaintereso w an ym sw oje usługi w zak resie o rg anizo w ania C e n traln e j A gencji inform acji o Jeń cach (art. 79).
W o b yd w u w yp adk ach działalności w y k raczającej poza zadania tra d y cy jn e p ostano w ien ia d otyczące tej k westii zaw ierają klauzule, w k tó -rych stw ierdza się, iż treść norm reg u lu jący ch tę działalność nie może być kom entow ana jak o o g ran iczająca działalność hu m an itarn ą MKCK (art. 79, p. 3; art. 88). A kcje podejm ow ane przez MKCK w tym za k re-sie nie mogą zatem mieć w p ływ u n a jego działalność h um an itarną, stan ow iącą — w m yśl ko nw encji — zasadniczy k ierun ek działalności Komitetu.
K O N W E N C JE G E N E W S K I E O O C H R O N I E O F I A R W O J N Y Z 1 9 H R .
Przep isy za w arte w tych aktach stan ow ią o becnie n ajo bszerniejszy zestaw p raw n o m ięd zyn aro do w y ch u norm ow ań k om petencji MKCK. Przyznają o n e Kom itetow i znacznie szerszy zak res u p raw n ień niż a k ty po -przednie, gdyż ob ok p ostan ow ień do tyczący ch trad y c y jn e j n iejako działalności K om itetu w p ro w ad zają istotne novum w zak resie jego kom petencji, po w ierzając Kom itetow i fu nk cję su b sty tu ta m o carstw a o p ie -kuńczego. W ten sposób g ran ice u praw n ień MKCK u legły zasadniczemu ro zszerzeniu z uw agi na zakres k om p etencji m ocarstw o p iek u ń czych i fak t przy zn an ia Komitetow i — jeśli chodzi o działalność tra -d y cyjną — tak ich sam ych u praw n ień , z jak ich k orzy sta m ocarstw o o piek uńcze (art. 10, p. 6 I k onw en cji g en ew sk iej)26.
MKCK, w m yśl po stan o w ień k onw en cji, może zatem — po pierw sze — oferow ać swe usługi, z jed n ej stro n y jak o be zstro n n a organizacja hu m an itarna, i to zarów no w ko nfliktach m iędzyn aro do w y ch (art. 9 I k onw en cji g ene w skiej)27, jak i k onflik tach o c h ara k terze niem iędzy- naro do w ym (wspólny w szystkim kon w en cjom art. 3, p. 2), po drugie — w y stępo w ać w c h ara k te rz e su b sty tu ta m ocarstw a o piek uńczeg o (art.
10, p. 3 I konw encji g en ew sk iej)28.
Pierwsza płaszczyzna działalności, un orm ow ana szczegółowo we w szystkich o m aw ian ych kon w encjach, ob ejm u je szereg k ieru n k ó w działalności Komitetu. Jego u p raw nienia w tym zakresie, w ram ach I ko n -wencji, dotyczą:
— p ro ce d u ry p ojed nan ia m iędzy stronam i (osoby d eleg ow ane przez MKCK m og ą b rać ud ział w sp otkaniu stron konfliktu) — a rt. 11, p. 2;
— utw o rzenia i uzn aw an ia stre f i m iejscow ości san itarn y ch oraz stref bezpieczeństw a — art. 3, p. 3;
se O d po w ied nio: art. 10, p. 6 II i III o ra z art. 11, p. 6 IV k o n w en cji. *7 O d po w ie dnio: art. 9 II i III ora z art. 10 IV k on w en cji.
M a łg o rza ta K ocel
o fero w ania usłu g stronom w k onfliktach n iem iędzy narodow ych (działalność za zgodą stron) — art. 3, p. 2;
prow adzenia działalności h um an itarn ej na rzecz o fiar konfliktów m ięd zyn arod o w y ch (za zgodą stron) — art. 9.
W zakresie II ko nw encji u p raw nien ia K om itetu dotyczą działalności u no rm o w an ej w a rty k u łac h „w spó lnych" k onw encji (analogicznie do I ko nw encji: art. U , p. 2; art. 9; art. 3, p. 2).
III k on w en cja n orm u je działalność MKCK w zakresie:
— w yzn aczan ia członków n eu tra ln y c h m ieszanych kom isji lek arskich p rzew id zian ych w art. 112;
p rop ozycji utw o rzen ia ce n traln ej agencji inform acji o jeń cach — art. 123, p. 1;
w izytacji m iejsc, w k tó ry ch p rzeb yw ają jeń cy (w yznaczenie d e-legatów w ym aga zatw ierd zenia ze stron y m ocarstw a, w któ reg o władzy zn ajd ują się jeńcy) — art. 126;
— o trzy m ania inform acji dotyczących orzeczeń m ieszan ych komisji lek arsk ich — art. 11 załącznika II;
— k o n taktó w z jeńcam i, poprzez in sty tu cję męża zaufania — art. 79, p. 1;
— u łatw ień w k o resp o n den cji po czto w ej i telegraficzn ej z mężami zaufania — art. 81, p. 4;
u łatw ień w zakresie tra n sp o rtu k o resp on den cji i spraw o zd ań do-tyczących jeńców , w y m ienianych bądź m iędzy delegatam i MKCK, bądź m iędzy nimi a stron ą w o ju jąc ą — a rt. 75, p. 2b;
— k ontro li i podziału pom ocy — a rt. 72, 73 (aneks III);
u łatw ień w zakresie tran sp o rtu p rzesyłek dla intern o w a ny ch jeń -ców — art. 75, p. 1
o raz u p raw nień p rzew idziany ch w a rty k u łach „w spólnych" konw en cji. W zak resie IV ko nw encji up raw nienia MKCK dotyczą:
u łatw ień w ko m uniko w aniu się z ludnością cyw iln ą — art. 30, p. 2;
— uzy skiw ania w yk azów o dd ziałów p ra cy — art. 96;
w izy tacji m iejsc p ob ytu osób in tern ow any ch (wyznaczenie d ele-g atów za zgodą m ocarstw a, w k tó ry m p rzeb y w ają interno w ani) __ art. 143, p. 5;
r tw orzenia i uzn aw an ia stref i m iejscowości san itarn y ch oraz stref bezpieczeństwa — a rt. 14, p. 3 ;
u łatw ień w kom unikacji z rep rezen tan ta m i ko m itetów in tern o w a-n ych — a rt. 104, p. 3;
o trzy m y w an ia inform acji o o g ran iczen iu w y syłek pom ocy dla in-tern o w an ych — art. 108, p. 2,
— pom ocy dla ludności cyw iln ej na te ry to riu m o ku pow an ym — art. 59;
— u łatw ień w k oresp o n d enc ji prow adzon ej przez deleg ató w MKCK bądź m ięd zy sobą, bądź ze stro nam i ko nfliktu — a rt. I l l , p. 2b;
— k on tro li i p odziału zb ioro wy ch p rze sy łek pom oqy dla ludności cyw ilnej — a rt. 61, p. 1; art. 109, p. 3; a rt. 8 an ek su II;
— tra n sp o rtu p rzesy łek dla in tern o w an ych — a rt. I l l , p. 1;
— w izytacji w ięźniów na teren ach o ku p ow an ych — art. 76, p. 6; a rt. 126;
o raz u p raw n ień p rzew id zian ych w arty k u łac h ,,w spó ln ych" k onw encji. Podkreślić należy, że o ile pop rzedn ie ak ty p raw a m iędzy n aro d ow ego dotyczące k om p etencji MKCK nie p rzy z n aw ały m u pozy cji u p rzy -w ilejo -w anej -w śród organizacji hu m anitarn ych , k tó ry ch działalność dopuszczały, o ty le k o n w en cje g en ew sk ie z 1949 r. dają Kom itetow i p ierw -szeństw o w zakresie ak cji o ch arak terze h um anitarnym , stanow iąc, iż ,,szczególna sytu acja MKCK w tej dziedzinie będzie zawsze uznaw ana i szan ow ana" (art. 125, p. 3 III ko nw encji i 142, p. 3 IV konwencji).
S U B S T Y T U C JA M O C A R S T W A O P I E K U Ń C Z E G O
O gólną po dstaw ę dającą MKCK p raw o p odjęcia działań w ch arak terze su b sty tu ta m o carstw a op iek u ńczego 29 stanow i art. 10, p. 3 I k on -w encji, jak kol-w iek i szereg innych p ostano -w ień k on -w encji upo-w ażnia K om itet do prow adzenia działalności na równi z m ocarstw em o p iek u ń -czym, zaw ierając — jeśli chodzi o zakres podm iotow y — sform ułow a-nia a ltern a ty w n e (,,m ocarstw o o pieku ńcze lub MKCK" czy „m ocarstw o o piek uńcze lub o rg an izacja h um an itarna"), dop uszczające do działań także o rg an izacje hu m an itarne.
M ożliwość u stan o w ien ia su b sty tuta m o carstw a opiekuńczego przez stron ę zain teresow aną o b w aro w an a jest spełn ieniem o kreślo n yc h w aru nk ów do tyczących c h a ra k te aru o rganizacji o raz czasu, w któ rym stro
-29 Z a g a d n ien ie s u b s ty tu cji m o ca rstw a o pie ku ńc z eg o b y ło sz er ok o d y s k u to w a n e na k o n fe r en c ji g e n e w sk ie j w 1949 r. J e d n a z d e le g a c ji w y stą p iła n a w e t z p ro p oz y c ją u tw o rze n ia w ty m celu s ta łe j m ięd z yn a ro do w ej o rg a n iz a c ji o sk ła d z ie r e k r u to -w an ym sp o śród o so bis to ś ci ży c ia p olity czn eg o, re lig ijn e g o lu b n a uk o -w eg o , u zn a n y ch z ra c ji a u to r y te tu m o ra ln e go i za słu g d la lud zko ści. P r op o zy c ja po w yż sza z o s ta ła je d n a k odrzu co na. Problepi s u b s ty tu cji p o ja w ił się n a s tę p n ie na forum zw oła n ej przez MKCK k o n fe r en c ji e k sp e rtó w rz ąd o w y c h (1972), gdz ie w y ło n iły się tr z y s ta n o w isk a co do spos obów w y zn ac za n ia su b s ty tu tó w , a m ia now icie; 1) u zn a n ia MKCK za s ta łe go s u b s ty tu ta , 2) w y zn ac ze n ia s u b s ty tu ta za zgo dą z a in te re s o w a n e j s tro n y , 3) u tw o r ze n ia w ram a ch O N Z s p ec ja ln e g o sta łe g o org an u. O s ta te cz n ie k w e s tię tę u re g u lo -w a ły P ro to ko ły D o da tko -w e do k o n -w e n c ji g en e -w sk ic h z 1977 r.
n y m ogą w yznaczyć su b sty tu ta (art. 10 p rzew idu je tu o kreślo n ą p ro -cedurę).
Co się tyczy w arun k u pierw szego, o rg an izacje „pow inn y daw ać d o -stateczne rękojm ie sw ej zdolności do po djęcia się w ym ienionych (w ko nwencji) funkcji i ich b ezstron neg o w y pe łn iania" (art. 10, p. 4). N ależy p rzy tym zauważyć, iż ko nw encja, m ówiąc o su b stytu cie mo-carstw a op iek uńczeg o, a d resu je p ostanow ien ia w tym zak resie do^,,orga-nizacji hu m an itarn y ch ", p od ając MKCK ty lk o przy kłado w o i p rzyzn ając innym o rganizacjom w ró w nej m ierze u praw n ien ia do działania w ta -kim ch arak terze. ,
O ile chodzi o aspek t czasowy, p raw o w yznaczenia su b sty tu ta p rzy -sług uje stronom d opiero w Chwili, gd y nie uda się zapewnić o chro n y po przez zastosow anie art. 10, p. 1 i 2, tzn. jeżeli stro n y nie zdołają osiągnąć porozum ienia co do p ow ierzenia zadań m o carstw u o p iek u ń czem u lub „organizacji d ającej w szelkie ręko jm ie bezstronn ości i sp raw -ności ' (etap I), a n astęp nie nie uda im się także zapew nić o ch ro ny po-przez działalność — w zak resie fu nkcji p rzy p ad ający ch na m ocy k o nw e ncji m ocarstnw u o piekuń czem u — p ań stnw a n eu traln eg o lub b ezstro n -n ej o rg a-n izacji (etap II). Co się tyczy działal-ności MKCK, m ocarstw o w inn o zwrócić się do Kom itetu (lub in nej organizacji), ażeb y ten po d-jął się w y k on y w an ia zadań h um an itarn y ch , p rzy p ad a ją cy ch — z m ocy k on w en cji — m o carstw u opiekuńczem u, do piero po zastosow an iu omó-w ionej omó-w yżej p ro ced u ry (etap III).
Z p rzep ro w ad zo n ej an alizy w y nika, iż k onw encje g en ew sk ie u s ta -lają pew n ą h iera rch ię su bsty tu tów : jed ną katego rię, k tó ra w yk o n y w a-łab y w szystk ie fun kcje m o carstw a o pieku ńczeg o (art.. 10, p. 2) i drugą (do n iej należy zaliczyć MKCK), u p raw nion ą do „zastępo w ania" tego m o carstw a tylko w zakresie działalności h u m anitarnej (art. 10, p. 3),
W związku z powyższym o k reśla się n iekiedy MKCK m ianem „pomoc-niczego zastępcy m ocarstw a op iek uń czego " (suppléant au x iliaire des Puissances p ro te ctrice s)30. N ależy wszakże zauważyć, że jak ko lw iek Kom itet nie Kom a p raw a do po djęcia w szystkich zadań Kom ocarstw a o p iek u ń czego, ko nw encja zró w nu je jego pozycję p raw n ą z tym ostatn im , a tak -że z pań stw am i n eutralny m i, o iktórych m owa w art. 10, p. 2, w pełnym zakresie bowiem art. 10, p. 6 po stan aw ia, iż „ilek roć w nin iejszej k on -w encji jest mo-wa o m o carst-w ie opiekuńczym , należy przez to rozumieć także zastępu jące je o rg an izacje w znaczen iu a rty k u łu niniejszego ".
Z p ostanow ień k on w encji w ynika ponadto, iż o ile m o carstw o za-trzym u jące ma ob ow iązek („pow inno zwrócić się [...]") zlecić MKCK w y k on y w anie zadań h u m an itarn ych , p rzy jęcie tego zlecenia przez
Ko-30 H. G. K n i t e l , Les d élé ga tio n s du C om ité in te rn a tion a l de la C roix-R ouge, In n s b ru c k 1965, s. 368.
m itet ma c h a ra k te r fak u ltatyw n y . Jeżeli n ato m iast MKCK o feru je u słu -gi, państw o m usi je p rzy jąć (art. 10, p. 3).
P R O T O K Ó Ł D O D A T K O W Y I
W Proto kołach Do datkow ych z 1977 r. dok onan o rozszerzen ia p o sta -now ień ko nw encji genew skich z 1949 r.
Kw estię u p raw n ień i zakresu działalności MKCK reg u lu je zasadn i-czo Pro tok ół I, co jest dość oczywisbe, zw aży w szy ch arak te r konfliktów , k tó ry ch p ro to kó ł dotyczy, aczko lw iek w pew nej m ierze k w estii ty ch do tyczy równ ież Protokó ł II.
O m aw iany a k t n o rm u je k o m p eten cje MKCK w trzech dziedzinach jego działalności, a m iano wicie w działalności h u m an itarn ej (pomoc bezpo średn ia na rzecz o fiar kon fliktó w zbrojnych), w działalności nie zw iązanej ściśle z b ezp ośredn ią pom ocą na rzecz o fiar (sub stytucja m ocarstw a o piek uńczeg o i inna działalność) o raz w zakresie in icjaty w y ew en tu aln y c h p op raw ek do załączn ika I Protoko łu I (norm ująceg o kw estie zw iązane z kartam i tożsamości, znakiem rozpoznawczym , łącz-nością itp ).
Analiza po stan ow ień Pro tok ołu I prow adzi do stw ierdzen ia, iż akt ten, ro zszerzając gran ice u p raw n ień MKCK n a jed ny m z od cink ów jego działalności (zadania ściśle hum anitarne), o g ran icza je jed nocześn ie w zakresie fu nkcji po zo stały ch (sub stytucja m o carstw a op iekuńczeg o). Jeśli chodzi o działaln ość ściśle hu m an itarn ą, P ro tok ół zobow iązuje g en e ra ln ie m o carstw o o k u p acy jn e do przy jęc ia w ty m zakresie usług MKCK, stanow iąc, iż państw o może „w yłączyć lub og ran iczyć działal-ność [...] m iędzy narod ow y ch organ izacji k o o rd y n u jąc y ch jed y n ie w ted y, gd y może zapew nić n ależ y te w y pełn ian ie zadań o b ro n y cyw ilnej śro d -kam i w łasnym i lub środ-kam i ok up ow an ego te ry to riu m " 31. Jeżeli zatem m ocarstw o nie d ysp on u je od p ow ied nią ilością ludzi i sprzętu, m a obo -wiązek dopuścić do ud zielania pom ocy o rg an izacje m iędzyn arodow e.
Za og raniczenie u praw nień MKCK w zak resie su bsty tu cji m o car-stw a o piek uńczeg o należy uznać ustano w ienie w ym ogu u zyskania zgody stro n k onfliktu na działalność K om itetu w ch arakterze su b sty tu ta. Ze sform ułow ań kon w en cji gen ew sk ich z. 1949 r. w y n ik ało nato m iast, iż m ocarstw o zatrzym u jące ma ob ow iązek p rzy ję cia usług MKCK w ty m zakresie.
O ile zatem ko n w en cje po zo staw iały decyzję co do po d jęcia dzia-łalności w ch ara k te rz e su bstytu ta sw obodn em u u zn aniu MKCK, o ty le postan ow ien ia Protoko łu I u zależn iają realizację te j decy zji od ap ro b a
ty stro n ko n fliktu 4-’. Protokół znosi h ierarch ię su b sty tu tó w przew idziną przez ko nw encje genew sk ie/ w p ro w ad zając inidziną p ro c ed u rę w y zn a-czania su b stytu ta.
Jeżeli m ianowicie nie zostanie w yznaczon e lub uznane m ocarstw o opiekuńcze, MKCK o fia ro w u je sw oje usługi strono m w konflikcie w celu jego w yznaczenia (strony m uszą w yrazić zgodę na o k reślo n ą k an dy daturę). Po stano w ien ie to o k reśla now ą fu nk cję KomitetUi o b ejm u -jącą p ośied n ictw o m iędzy stron am i w zakresie w yznaczenia m o car-stw a opiekuńczego. W y d aje się, iż działalność MKCK w tym zakresie jest w aru n kiem koniecznym do ew e n tu aln eg o p rzy jęcia przezeń roli su b sty tu ta (art. 5, p. 4).
D opiero po uw zględn ien iu w y n ikó w tej działalności — jeśli będ ą on e n eg aty w n e — stro n y k on flik tu „przyjm ą bez zwłoki o fertę działa-nia [...], k tó rą złoży [...] MKCK".
N ależy po dkreślić, iż Pro tokół, reg ulu jąc zag ad nien ie su b sty tu cji m ocarstw a opiekuńczego, dopuszcza do działalności — o bo k MKCK w szy stkie inne o rg an izacje „d ające pełne g w aran c je bezstro nno ści i skuteczności", nie przy zn ając Kom itetow i (analogicznie do ko nw encji genew skich) wyłączności w tej dziedzinie. »
Inne zadania MKCK u reg u low an e w om aw ianym akcie dotyczą p ro wadzenia list p erso n e lu w ykw alifikow aneg o, sporządzo nych i n ad esła -ny ch przez stron y , działalności C en traln eg o Biura Poszukiw ań p rzy MKGK o raz ew en tu aln eg o p o śred nictw a K om itetu p rzy zaw ieran iu po -rozum ień m iędzy stronam i, d otyczących stref zd em ilitary zo w an ych.
Pro tok ół zobow iązuje w sposób g e n era ln y stron y k onfliktu i inne um aw iające się stro n y do ud zielania, w m iarę p otrzeby u łatw ień um o-żliw iających m iędzynaro dow ą k o o rdy n ację działań pom ocy, a p onadto n akład a na nie szczególny o bow iązek p rzy znan ia MKCK „w szelkich u łatw ień b ęd ący ch w ich m ocy dla w yp ełn ia nia >h um anitarn ych zadań w yznaczo nych m u przez ko nw encje". A kt ten p otw ierdza zatem szcze-gólną p ozy cję MKCK, aczk olw iek — w p rzeciw ień stw ie do ko nw encji g en ew sk ich — nie mówi o tym w yraźnie.
Dokonana wyżej an aliza pozw ala stw ierdzić, że om ów ione ak ty __ po pierw sze u sta la ją zak res u p raw n ień MKCK rozszerzon y w sto -sunk u do k on w encji zaliczony ch do g ru py p oprzed niej, a n orm u jący ch w sposób g en eraln y p raw a i obow iązk i o rganizacji h u m anitarn ych , po d ru g ie — reg u lu ją zaró w no działalność MKCK na płaszczyźnie tra d y
-cy jn ej (ściśle h um an itarn ej), jak też n ad ają m u pe w n e fu nk cje now e, związane z su b sty tucją m ocarstw a o piekuńczego, i po trzecie __
znają Kom itetow i pozycję u przy w ilejow an ą w sto sun k u do inn ych o rg a-nizacji hum anitarny ch .
U P R A W N IE N I A K O M I T E T U W Y N I K A JĄ C E Z I N N Y C H A K T Ó W P R A W N Y C H
Fakt istnienia w um ow ach m iędzyn arod o w ych nie zw iązany ch m ery -to ryczn ie z ch arak terem działalności MKCK norm przy zna jący ch mu o k reślo n e u p raw nienia jest n iew ątp liw ie ozn aką w y rażon ej przez
spo-łeczność m ięd zy narod ow ą g en e ra ln e j akcep tacji zadań po dejm ow any ch przez Kom itet. Pomimo że ko nw encje, o k tó ry c h m owa, są nieliczne a po nadto u p raw nien ia przy zn an e w n ich MKCK m ają ch arak ter w y -jątk ow y , świadczą o n e o pow szechny m za intereso w an iu p ań stw dzia-łalnością Kom itetu, a tak że o chęci u łatw ian ia m u p odejm o w an ych akcji.
Za ow ą po w szechn ością przem aw ia zak re s podm iotow y aktów , o ja -kich o becn ie mowa, o b ejm u jący w p rzy p ad k u $ w iato w ej K onwencji Pocztow ej p raw ie w szystk ie p ań stw a świata, a znaczn ą ich ilość w p rz y -p ad k u M ięd zyn arod o w ej Unii N iesienia Pomocy.
Przy w ileje przyznane MKCK w ram ach Św iatow ej Konw encji Pocz-tow ej dotyczą zw olnien ia o d w szelkich o p łat — zaró w no w k ra jac h n ada nia i przeznaczenia, jak i w k raja ch p ośredn iczący ch — p rzesy łek listow ych do ty czący ch jeńcó w (z w y jątk iem p rzy sy łek za pobraniem ), w ysy łany ch lub o trzy m y w any ch bądź bezp ośrednio, bądź za p o śred n i-ctwem C en traln ej A gencji Inform acji o Jeń ca ch (działającej przy MKCK). N ależy tu nadm ienić, iż po stano w ienia te n aw iązu ją do p rze-pisów zaw artych w k o nw encjach hu m anitarn ych , a p rzew id ujących w sposób g en eraln y p raw o k o rzy stan ia przez MKCK z pew ny ch p rzy -w ilejó-w poczto -w ych33.
W zak resie M ięd zy n arod ow ej Unii N iesien ia Pom ocy p rzy zn an e zo-stało MKCK praw o d ostarczenia n a w łasn y koszt i w granicach, k tó re Kom itet uzna za odpow iednie, służby w e w n ętrznej i sta łe j n a po-trzeb y Unii. Chodzi tu o m ożliwość p od jęcia przez K om itet działań w zakresie pom ocy n a rzecz o fiar k lęsk żyw iołow ych. Jed n ak że działalność MKCK jest po dp orządko w ana kiero w n ictw u K om itetu W y k o -naw czego Unii (art. 14 sta tu tu Unii). Zgodnie z tymi po stan ow ieniam i MKCK nie ma praw a p odejm o w an ia działalności o ch a rak terz e sam o-dzielnym, lecz d o starczając odpowiedni p erso nel do dy spozycji org
a35 P rz y w ileje ta k ie p rz e w id u je ar t. 38 k o n w e n c ji g e n e w s k ie j w sp r a w ie tr a k to -w a n ia jeń c ó -w -w o je n n y c h z 1929 r. ora z a rt. 16 k o n -w e n c ji h a s k ie j d o tyc z ą ce j p ra-w i z w y cz ajó w w o jn y ląd o w ej z 1907 r.
M a łg o rza ta K ocel
nów Unii, w y ko n uje pew ne zad ania jedy nie w ram ach ak cji przez nie prow adzon ych .
3. K OM PETEN CJE MKCK W ŚWIETLE JEG O DZIAŁALN OŚCI N IE M A JĄ CE J BEZPOŚREDNICH PO D STA W
W K O N W EN CY JN Y M PRAW IE MIĘD ZY NA RO DO W YM
Prześledzen ie p rak ty k i MKCK, po cząw szy od ak cji po dejm ow an y ch przezeń w ok resie II w o jny św iatow ej, pozw ala stw ierdzić, iż obok działalności przew idzianej w y raź n ie w om ów ion ych wyżej k on w en -cjach, k tó re zasadniczo w y ty czają jej ram y, o rg anizacja ta prowadzi też działalno ść nie m ającą b ezp ośredn ich po dstaw w p raw ie k o n w e n c y j-nym, p o szerzając w ten sposó b g ran ice sw oich funk cji.
O k res działań w oje n n y ch prow ad zon y ch w latach 1939— 1945 oraz lata bezpośredn io po nim n astę p u jące (1945— 1947) stan ow iły dla MKCK pierw szą pró bę po djęcia szerszej in icjaty w y w zakresie nie u no rm o -w an ym ko n-w encjam i (działalność u regu lo -w an a aktam i pra-w n ym i była zresztą ów cześnie bard zo og raniczo n a)34, ob ejm ującym pom oc n a rzecz osó b in terno w an ych , d epo rto w an y ch , zakładn ikó w i w ięźniów politycz- n y ch 55. W praw dzie wobec stale n eg a ty w n ej po staw y rządu niem ieck ie-go co do m ożliwości rozw inięcia przez MKCK działalności w tym zak resie, w szelk ie zabiegi i staran ia K om itetu p rzy n osiły minim alne efek ty, je -dn akże sam fakt p od ejm ow an ia prób w tej dziedzinie po służył jak o p u n k t'w y jścia dla p ó źn iejszy ch działań o rganizacji.
Ponadto, już w o k resie II w o jn y św iatow ej, delegaci MKCK k o rz y -stali często z u praw n ień , jak ie p rzy słu g u ją p rzedstaw icielom dyplom a-tycznym , co nie znajd ow ało u zasad n ien ia form alno praw n eg o, a o p iera-ło się w y łącznie na au to ry tecie m o ralny m Kom itetu.
In teresu ją ce jest także zagad nienie sto su nk ów m iędzy MKCK a rzą dami w alczących stron . Pomimo istn ieją cy ch tru d no ści .ptosunki te b y -ły p raw ie sta łe 36. N eg o cjacje, pro w adzone z w iększym lub m niejszym sku tkiem , do ty czy ły bądź sto sow ania ju ż istn ieją cy ch ko nw en cji o ch a-rak terze hu m an itarny m (k onw en cja o tra k to w a n iu jeńcó w z 1929 r. b yła stosow an a głównie dzięki in terw encjo m MKCK), bądź p rz y zn a-nia o chron y pew nym kateg orio m o só b r k tó ry c h sytu acja p raw na nie b yła do tej p o ry w y raźn ie u reg u low an a w p raw ie m ięd zy narodo w ym
34 O b ow ią z yw a ły k o n w e n c je do pu s zc z ając e w spo sób g e n e ra ln y d z ia ła ln oś ć o r-g an iza c ji h u m a n ita rn y c h .
35 R app ort du Com ité inte r n a tio n a l de la C ro ix -Ro ug e su r son a c tiv ité pe nd an t
la S e co n d e G uerre m on dia le 1«’ se p te m b re 1939— 30 ju in 1947, vol. I, A c tiv ité de cara ctère général, G e nè ve 1948.
(internow ani cyw ilhi, p arty zan ci), bądź w reszcie u zy skan ia pom ocy m ateria ln ej od po szczegó ln ych rząd ó w 37.
U w zględniając te fak ty oraz analizując działalność MKCK w o k re -sie p ow ojen ny m (in terw encje w tzw. k on flik tach lo kalny ch), można ustalić kilka zasadn iczy ch k ieru n k ó w tej działalności w y k ra czając y ch poza w y raźn e ram y ko n w enc yjn e, a o p arty ch bąd ź n a zw yczaju, bądź na po rozum ien iach z ok reślo n y m i państw am i. Z ak res tej działalności objął:
1) in icjow anie k on feren cji dy plom aty czn y ch m ający ch n a celu k o -dyfik ację i rozwój pań stw a hu m an itarn ego ;
2) o p raco w yw an ie p ro jek tó w ko n w e ncji z dziedziny p raw a hu m a-n itara-neg o;
3) działalność na rzecz w ięźn iów po litycznych;
4) zaw ieranie po ro zu m ień z poszczególnym i państw am i;
5) k o n ta k ty z o rg anizacjam i m ięd zy narod ow ym i (rządowym i i p o -zarządowym i).
D Z IA Ł A L N O Ś Ć M K C K W Z A K R E S IE R O Z W O JU P R A W A H U M A N IT A R N E G O
Zarów no inicjow an ie k on feren cji dy plo m aty czn y ch m ają cy ch n a c e-lu ko d yfik ację i rozw ój p raw a hu m an itarnego , ja k i op raco w y w a nie p ro jek tó w o dn ośn ych k o nw en cji n ależą do trad y cy jfiej już sfery d ziałalności MKCK. Zasadniczo bow iem od po czątk u istnienia tej in sty tu -cji do chw ili obecnej m ożna przy pisać MKCK w szelk ie p rób y zm ie-rzające do rozw oju m ięd zy naro dow eg o praw a hu m anitarn eg o , p ocząwszy od k o n feren cji dy p lo m aty cznej w 1863 r. i u ch w alo n ej w je j w y n ik u I k on w en cji gen ew sk iej z 1864 r.38, pop rzez in icjaty w y po d ejm o -w ane -w celu uzup ełnien ia i ro zszerzen ia tej ko n -w en cji30, op raco-w anie p ro jek tu k on w enc ji d otyczącej trak tow an ia jeń ców z 1929 r., p rzy g o to w an ie p ro jek tó w ko n w en cji gen ew sk ich z 1949 r. (stanow iących po d -staw ę do d ysk usji w toku d ebat k o n feren cji dy p lo m aty cznej z 1949 r.), po działalność zm ierzającą do u chw alen ia Protoko łó w D odatk owy ch z 1977 r. N a u w ag ę zasług u ją n ad to p rzedsięw zięcia MKCK w za k re-sie o pracow ania p ro jek tó w aktów , k tó re nie uzy sk ały — z różnych
57 Pom oc m a te ria ln a u d zie lo na prze z rz ąd y n a s k u te k in te rw e n c ji MK CK s ta n o -w iła p o na d 50% og ólnej po m ocy teg o ty pu , ja k ą otr zy m ał MKCK -w la ta c h 1939— — 1946.
38 K on w e nc ja w s p ra w ie p o le ps ze n ia los u ra n n y c h w o js k o w y c h w ar m ia ch b ę d ą cy c h w p o lu z 22 s ie r p n ia 1864 r. (Prawo m ię d zy n a r o d o w e i historia d y p lo m a ty c z
-na. W y b ó r d o k u m e n to w i red. L. G e 1 b e г g, W a rs z a w a 1954, s. 105).
ie M iało to m ie js ce k o le jn o w la ta c h 1899, 1906, 1907, 1929, 1949, w r eszc ie 1974— 1977.
p rzy czyn — mocy p raw n ej. Dotyczy to p ro jek tu ko n w encji o o ch ro -nie ludności cyw iln ej z 1934 r.40 oraz p ro jek tu reg uł o o gran iczen iu nieb ezpieczeństw a, nà jak ie n arażo n a jes t lud no ść cyw ilna w czasie w ojny, z 1956 r.41
T reść tych p ro jek tó w m iała jed n ak że pew ne zn aczenie dla p óźn iejszych prac nad rozw ojem praw a h um anitarneg o, któ re zo stały u w ień czone uchw aleniem w ro k u 1977 Pro to k ołó w D odatkow ych do k o n -w encji gen e-w sk ich 42. *
I N T E R W E N C J E K O M IT E T U W K O N F L IK T A C H N IE M I Ę D Z Y N A R O D O W Y C H
(pom oc na rzecz w ięź niów p olitycz nyc h)
Jak k o lw iek do chwili o b ec n ej ak cje pod ejm ow ane przez MKCK w zak resie pom ocy na rzecz w ięźniów po lity czn ych p ozo stają bez form aln ej p o dstaw y p raw n ej i Komitet nie m iałby zasadniczo praw a prow adzenia tak iej działalności, jeg o p ra k ty k a w tej dziedzinie jest sto sunk ow o o b sz ern a43. MKCK w y k azuje bowiem ak ty w n ość w tym zakresie już od rok u 1918 (pierwsze in terw en cje delegatów na W ę grzech i w Rosji), po przez o k res m iędzy w o jen ny (działalność w 10 k r a -jach) gdzie u trzy m y w ał się sta n napięć lub zam ieszek w ew nętrznych),
aż do chwili o b e cn e j44. f
Je st ch arak tery sty czn e, że o ile po czątk ow e in terw en cje MKCK w tym zakresie po dejm ow ane b yły na w yraźn ą p ro śbę sto w arzy szeń k ra jo w y ch lab zain tere so w a n y ch rząd ów , o ty le obecnie inicjaty w a pom ocy na rzecz w ięźniów po lity czn ych po ch odzi z reg u ły od
Komi-4U S. D ą b r o w a , Lu dność c y w iln a w k o n flik ta c h z b r o jn yc h , W a rs z a w a 1974
s. 74.
41 R ezolucja XIX M ię d zy n a ro d o w e j K on fe re n cji C z erw o ne go K rzyża, D elhi 1957
(‘M anuel..., s. 458).
D ą b r o w a , op. cit., s. 261.
N ale ż y tu nad m ie nić, iż d zia ła ln o śc ią n a rzecz w ięźn ió w p o lityc z n yc h z ajm o w a ły się poz a MKCK tak ż e in ne or g a n iz a c je m ięd zy n ar od o w e , ta k ie ja k : M ię d z yn a ro -d ow a A m nestia (A m n esty In te r n a tio n a l) , M ię-d z y na ro -d o w a K om isja -do W alk i z Reżi-mem K o n c en tra c y jn y m (C om m ision in te rn a tio n a le c o n tr e le régim e c o n c e n tr atio n n air e) , M ię d zy n aro d o w a K om isja P raw C zło w ieka. J e d n a k ż e ich p rze d się w z ięc ia — w p rz e-c iw ień s tw ie do MKCK m iały c h a r a k te r ra cz e j e piz od yc z ny i na ogół nie pr zy n os i-ły re z ulta tó w .
N p. w s ty cz niu 1979 r. d eleg a ci MKCK ud zie lali po m o cy o f ia r o m ,w y p a d k ó w n a te re n ie N ik a ra g u i, o b e jm u ją c nią 25 osób za trz y m an y c h w 8 w ię zie n ia ch , ora z 175 osobom , k tó r e zn a la z ły sc h ro n ie n ie w am ba sa da ch . P on ad to d os tarc zo n o po m ocy p ie -n ięż -ne j p ew -n e j liczbie rod zi-n osób z atr zy m a-n y ch (,,B ulleti-n CICR" 1979, -n r 38).
tetu . Przy czy ny tego należy u p a try w ać w znacznej ilości u da n y ch ak -cji, a p on ad to w p rzy jęciu przez MKCK n a XX M ięd zyn arod o w ej Kon-feren cji C zerw onego Krzyża k om p eten cji do in terw en iow an ia w czasie nap ięć w ew n ę trzn y c h 43. Nie uleg a w ątp liw ości, że pomoc p ro w a -dzona na rzecz w ięźniów po lity czn ych jest dziś k ieru n k iem działania MKCK na ogól uznany m o ty le, że coraz w ięk sza ilość p aństw dopusz-1 cza d eleg ató w MKCK do w izy tacji w ięzień w sy tu ac jac h zam ieszek lub nap ięć w ew n ętrzn ych . W y sta rcz y podać, że w lata ch 1961— 1973 MKCK interw en io w ał z p ew nym powo dzeniem w o k. 40 sytu ac jach napięć w ew n ętrzn y ch i w ponad 50 p rzyp ad k ach zam ieszek, przepro* w adzając praw ie 1300 w izytacji- bez św iadków w 650 w ięzien iach 65 k rajó w (odw iedzając po n ad 100 ty s. zatrzy m an yc h)46.
Na po dstaw ie tych liczb m ożna stw ierdzić, że działalno ść MKCK w om aw ianej tu dziedzinie sta ła się bardzo in ten sy w n ym k ierun kiem jego aktyw n ości. Jeśli chodzi o p rak ty k ę p ań stw w tej m ierze, należy stw ierd zić, iż z regu ły w yrażo n a zo staje zgoda n a k o n tak t deleg ató w MKCK z więźniam i.
f Pojaw ia się tu dość isto tn a z praw n eg o p u n k tu widzenia kw estia, a m ianowicie, czy o w ej p rak ly ce nie to w arzyszy prześw iadczen ie państw , iż tw orzy o n a praw o (opinio iuris), a w k onsek w en cji, czy nie należałob y p rzy jąć, iż m am y tu do czy n ien ia z p ro cesem tw o rzen ia się p raw a zwyczajow ego. W p ra k ty ce pań stw m ożna stw ierd zić ten d e n -cję do p rzy jęcia tak iej tezy.
W S P Ó Ł P R A C A M K C K Z O R G A N I Z A C JA M I M I Ę D Z Y N A R O D O W Y M I
MKCK u trzy m u je ożyw ione stosun ki z o rganizacjam i m ię dzy naro do -wym i, zarów no m iędzyrządo w ym i, ja k i pozarządow ym i.
Z org an izacji m iędzyrząd o w ych n ależy w y m ienić p rzede w szy st-kim ONZ47, z k tó rą MKCK u trzy m u je stałe stosun ki. Dotyczy to za-rów no głów nych, ja k i pom o cniczych o rg anó w ONZ, a po n ad to o rg an i-zacji w y sp ecjalizo w a ny ch ONZ, jak UNESCO, ILO, W H O 48. MKCK porozum iew a się także d oraźn ie z o rganizacjam i o c h ara k te rze re g io -n al-ny m ' -np. z R adą E uropy czy z Ligą Państw A ra b sk ich 49.
45 P r zy jęc ie przez MKCK k om p e te nc ji w tej d zie dz in ie n a s tą p iło na XX M ięd zy -n a ro d o w ej K o -n fer e-n cji C zerw o-n eg o K rzyża w r o k u _1965 (zob. XXXI re zo lu cja tej k o n f e re n c ji — M anuel..., s. 466).
46 Zob. J. M o r e i 11 o n, Le C om ité In te rn a tion a l de la C ro ix-R oug e e t la p
ro-te c tio n d es d é ro-ten u s p o litiqu es, L a usa nn e 1973, s. 231.
41 Zob. Rapp ort d 'A c tiv ité 1974, C o m ité I n te r n a tio n a l de la C roix -Rouge , G e nèv e 1975, s. 86.
ia Ibidem , s. 87.
i 1.6 M a łg o rza ta K ocel
Jeśli chodzi o stosu n ki MKCK z organizacjam i po zarządow ym i, to są one szczególnie intensy w n e i rozległe. Przykładow o m ożna w ym ie-nić Św iatową Fe d era cję Byłych Kom batantów , M ięd zyn aro do w y Z w ią-zek B yłych Jeń ców , Św iatow ą F e d erację Sto w arzyszeń P rzy jaciół ONZ, M ięd zy narod ow e Biuro D oku m en tacji M ed y cy n y W o jsko w ej (Office In tern atio n al de D ocum entation de M édecine M ilitaire) i inne50.
Status MKCK w obec n iek tó ry ch z organ izacji ma pew n e cech y p ra -w a leg acji czynnej (status k o n su ltac y jn y przy ECOSOC, statu s o b ser-w ato ra przy W HO) lub b iern ej (ser-wielu p rzedstaser-w icieli d yp lo m atycz-n ych ak red y to w aatycz-n y ch p rzy ONZ p osiada jed atycz-n ocześatycz-n ie a k re d y tację — przez m inistró w spraw zagran iczn ych — przy MKCK)51.
P R Z Y W IL E JE D E L E G A T Ó W M K C K
P rzyzn aw an ie d eleg atom MKCK n iek tó ry ch im m un itetów p rzy słu -g u jąc y ch przed staw icielo m k o n su larn y m pań stw w y p ły w a na o-gół ze zw yczaju, jed n ak że sp o tyk a się tak że um ow ne u no rm ow an ie tej k westii (porozum ienia z państw am i)52. Z akres .takich uno rm ow ań pozwala stw ier-dzić duże po do bieństw o m iędzy statu sem p rze dstaw icieli k o n su lar-n ych a p ozycją delegató w MKCK d ziałający ch w o ficjallar-nej m isji lar-na te ry to riu m o kreślo neg o p ań stw a. Przy w ileje p rzy znaw ane p rzed staw i-cielom MKCK p o k ry w ają się często w znacznej m ierze z imm unitetam i p rzy słu g ujący m i konsulom , ob ejm ując: 1) n iety kaln o ść siedzib y MKCK; 2) n iety kalno ść archiw ów i do kum entów przech ow yw any ch w lokalach ko m itetu; 3) im m unitet ju ry sd y k c y jn y w o d niesien iu do czynności d ok o ny w an y ch w ram ach o ficjalnej misji; 4) n iety okalno ść oso bistą; 5) p rzy -w ileje o c h ara k te rze fiskalnym (z-wolnienie od podatkó-w , u łat-w ien ia w obrocie w alutow ym ); 6) u łatw ie nia w k om u nik acji53.
W y kaz tych p rzy w ilejów zbliża n iew ątp liw ie statu s p rzed staw icieli MKCK do p ozycji fun k cjo n ariu szy m ięd zyn arod o w y ch 54, a n aw et — w o k reślo n ej m ierze — do pozycji p rzed staw icieli k on su larn y ch p aństw 55.
50 Zob. Rapp ort d 'A c tiv ité 1968, G e nèv e 1969, s. 81 o ra z Rapport d 'A c tiv ité 1966, G en è v e 1967, s. 63.
51 N p. p rz ed s ta w iciele W Îoch i Szw ecji.
5î N p. p oroz um ien ie MK CK z K am e rune m z ro k u 1970.
53 W ym ie nio n e p rz y w ile je p rz ew id u je p oro zu m ien ie z K a m erun em z ro k u 1970. W lite ra tu r z e o k re ś la się ich n ie k ie d y m ian em „ fu n k cjo n ar iu sz y m ięd z y n a ro d o -w yc h o s ta tu s ie k r a jo -w y m ” („des f o n ctio n n aire s in te rn a tio n a u x à s ta tu t n a tio n a l”). Zob. К n i t e 1, op. cit.-, s. 389.
1 or. z p rz y w ile jam i k o n su la rn y m i w k o nw e n c ji w ie d e ń sk ie j o s to s u n k ac h k o n -s u la rn y c h z 1963 r. (W y b ó r d o k u m e n tó w do n a u k i pra w a m ię d zy n a ro d o w e go , red. K. K ocot, K. W o lfke, W ars z aw a 1978).
N O W R K IE R U N K I D Z I A Ł A L N O Ś C I K O M IT E T U — P O M O C D L A U C H O D Ź C Ó W , I N W A L ID Ó W W O J E N N Y C H I O F I A R ^ A M A C H O W T E R R O R Y S T Y C Z N Y C H
Znam ienn a w tym zak resie w y d aje się działalno ść MKCK na rzecz osób zatrzym any ch przez te rro ry stó w . Świadczy on a o d uży ch m ożli-wościach ad a p tacy jn y ch tej in stytu cji, do stoso w an ia za kresu i form usług do sy tu a cji no w ych, nie m ieszczących się w k ateg orii konflik tów zb ro jnych, p osiad ający ch jedn ak że z tym i ostatnim i w spólny m iano w-nik, a m ianow icie ofiary w ludziach. Jak o p rzyk ład in terw en cji w za-k resie aza-któw terro ry zm u można wym ienić aza-kcję po d jętą przez MKCK w Jo rd anii w ro k u 196956.
4. CHARAKTER PRA W N Y MKCK
S y tu acja p raw n a MKCK z p u n k tu w idzen ia p raw a m ięd zy naro d ow e-go je st dość nietyp ow a. Je j sp ecyfika sp row adza się do tee-go, iż MKCK, będąc sto w arzy szeniem p o dleg ającym w ew n ętrznem u praw u szw a jc arskiemu, działa p rzede w szystkim na forum m ięd zyn arod ow ym , zaś u p ra -wnienia K om itetu w zakresie prow adzon ej p rzezeń działalności u n o r-m owane s ą w aktach o ch arak te rze m iędzyn aro dow y m . Istn ieje zatem sw eg c ro d zaju d yson an s m iędzy statu sem p raw n ym MKCK a w y -kon yw any m i p rzezeń funkcjam i.
Z uwagi na ow e fu n k cje o raz up raw nien ia przyzn an e Kom itetow i w licznych um ow ach m iędzyn arodo w ych zdziw ienie musi budzić fakt,
•ż o rg anizacja o tak „m iędzyn aro do w y m " ch a ra k terz e działalności jest stow arzy szeniem pozarządow ym , k tó reg o sy tu a cję p raw n ą reg u lu je za-sadniczo praw o szw ajcarskie i jako tego typ u instancja, ,,n 'o rait évtide- m ent pas de droit de réclam er un statu t in tern atio n al q ue lco n q u e" 57. Pojawia s!ę tu k w eslia n atu ry og óln iejszej, do ty cząca k ry te rió w u zn a-nia o k reślon ego organizm u p raw n ego za o rg anizację m iędzy narodo w ą. N ie ulega w ątpliw ości, że zasadniczo o „m iędzy narod ow ości” dar nej org anizacji d ecy d u je sk ład jej członkó w58. K ry terium naro dow ości członków nie może b yć jed n ak zasto sow an e w o d n iesien iu do MKCK, któreg o skład — z tego p un tku w idzenia — jest u nin acjo n aln y (tworzą go w yłączn ie o by w atele szw ajca rscy )59. „M iędzyn arodo w o ść" MKCK, k tó rej trud n o mu przecież odm ówić, w y p ły w a zatem z in nych źródeł.
S6 M. P e t i t p i e r r e, A c tu a lité du C o m ité In te rn a tion a l de la C ro ix-R ouge,
„R evue in te r n a tio n a le de la C roix-R ou ge" 1971, n r 2, s. 91. 17 К n i t e 1, op. cit., s. 378.
c P. R e u t e r , In stitu tio n s in te rna tio na les, P aris 1962, s. 197.
il A rt. 6 s ta tu tu MKCK sta n o w i, iż ,,czk m kow ie K om itetu są k o o p to w a n i sp o-ś ró d o b y w a te li s z w a jc a rs k ic h w licz bie od 15 do 25".
W y d aje się. że d e cy d u ją o tym trzy elem enty, a m ianow icie: 1) c h ara -k ter p od ejm ow any ch p rzezeń a-kcji (MKCK działa na forum m iędzy narodowym}) 2) p ow szechne u znanie m iędzynaro dow eg o c h ara k teru fun -kcji MKCK; 3) istnienie p raw n o m ięd zy n arod o w y ch reg u lacji d oty czą-cych pew n ego zak resu k o m p eten cji MKCK80.
Słusznie zatem p od k reśla się niek ied y , iż MKCK jest / en tièrem en t n ation al p a r sa composition, a u ta n t qu'il e s t in tern ation al p ar sa m is-sio n "61.
In te re su jąc y je st fakt zaw ierania przez MKCK, nie p o siad a jący fo rm alnie zdolności do działania w płaszczy źn ie rm iędzy naro do w ej, p o ro zumień z poszczególnym i p ań stw am i oraz c h ara k ter p raw n y tych ak -tów 62. Ja k k o lw ie k tru d n o p r zy ją ć — z uw agi na ich podm ioty — że są to um owy, m ięd zyn arod o w e w ścisłym tego słowa znaczeniu, należy jed n ak stw ierdzić, iż z form alnego p u nk tu w idzenia w y k azu ją one sze- vreg cech znam ienn ych dla tak ich um ów. N a p rzy kład porozu m ienie z K am eru nem z p u nk tu w idzenia sw o jej bu dow y zaw iera w szystkie ele m en ty klasy cznej, um ow y m iędzy naro do w ej (wstęp, postan ow ienia m aterialno p raw n e, p o stan o w ienia form alno praw ne, łącznie z k lau -zulą o4 ro zstrzy g an iu sp o ró w )63. W m niejszym stop n iu na to m iast te w a-ru nki sp ełnia po rozum ien ie zaw arte z G recją, aczkolw iek jego zakres podm iotow y jest analogiczny.
Je śli chodzi o zak res m ery to ry cz n y tych porozum ień, to obejm u je on up raw nien ia deleg ató w MKCK, sto sun ki MKCK z władzam i odn o śny ch k rajó w oraz g ranice działalności Kom itetu (zakres ud zielania po -mocy).
Z p u nk tu w idzenia treści o m aw iane ak ty przy po m in ają um owy za-w ieran e przez org an izacje m ięd zyrząd oza-w e64. P aństza-w a zaza-w ierające ta-kie p orozu m ienia zg adzają się n a przy znan ie MKCK w oznaczonym zak resie u p raw nień szerszych, niż w y n ik ało by to ze statu su p raw n eg o Kom itetu.
60 Por. P. R u e g g e r, L'O rgan is ations de la C roix-R ou ge I nter n atio n a le sou s ses
a sp ec ts ju rid iq u es, „Recueil des C ou rs de l'A ca d em ie de dro it in te rn a tio n a l" 1953,
t. I, s. 475.
61 J. P i c t e t , Le dro it hu m a nita ire e t la p r o tec tio n des v ic tim e s de la guerre, G en è v e 1973, s. 69.
£J A u to rc e zn an e są dw a po ro z um ien ia teg o typu: po ro zu m ie nie m iędzy MKCK a K am eru ne m z 1970 r. o raz p oro zu m ie nie m ię dzy MKCK i K ró le stw e m G re cji z 1969 r. (tek sty ob yd w u po ro zu m ień p o d a je R. S o g n o - B e z z a , La p e iso n a litè ju rid iq u e du
ClCR, P aris 1974, s. 242).
63 Zob. S. E. N a h 1 i k, W s tą p do n a u k i praw a m ię d zy na r o do w e g o , W ars z a w a 1Э67, s. 237 i n.
64 Por. M. L a c h s , W sp ó łc z e s n e or ga n iza c je m ię d z y n a r o d o w e i r o z w ó j prawa
