Instrumenty społecznej odpowiedzialności biznesu
Streszczenie
Kon cep cja od po wie dzial ne go biz ne su co raz moc niej funk cjo nu je w pol skich re aliach go spo dar czych, nie mniej jed nak na dal wy ni ki prze pro wa dza nych na grun cie ro dzi me go biz ne su ba dań wy ka zu ją sła bą orien ta cję przed się bior ców, zwłasz cza ma łych i śred nich firm, w idei CSR. O ile ogól nie kon cep cja spo łecz nej od po wie dzial no ści jest do syć zna -na, o ty le jej szcze gó ły, spo so by for mu ło wa nia stra te gii oraz in stru men ta rium, a na wet pły ną ce z niej ko rzy ści, to kwe stia na dal ma ło roz po wszech nio na. Stąd wie lu przed się bior -ców na po ty ka na ba rie rę nie wie dzy i bra ku in for ma cji, któ re z jed nej stro ny uła twia ją roz po wszech nia nie i utrwa la nie się błęd nych ste reo ty pów do ty czą cych tej kon cep cji, a po za tym od da la ją przed się bior ców od za mia ru wdro że nia CSR w swo ich fir mach. Przed mio tem ar ty ku łu są przy kła dy in stru men tów re ali zu ją cych stra te gię spo łecz nej od po wie -dzial no ści.
Wpro wa dze nie
Spo łecz na od po wie dzial ność biz ne su (ang. cor po ra te so cial re spon si bi li ty, CSR) to kon cep cja, w któ rej ist nie je obo wią zek wy bo ru przez kie row nic two ta kich de cy zji i dzia łań, któ re przy czy nia ją się za rów no do dba ło ści o in te res wła sny (po mna ża nie zy sku przed się bior stwa), jak i do ochro ny oraz po mna ża nia do bro by tu spo łecz ne go (Da vis, Blo om -strom, 1975, za: Ry bak 2004: 28). To, in ny mi sło wy, fi lo zo fia pro wa dze nia dzia łal no ści w opar ciu o bu do wa nie trwa łych, przej rzy stych re la cji ze wszyst ki mi za in te re so wa ny mi stro na mi (in te re sa riu sza mi, ang. sta ke hol ders), czy li pra cow ni ka mi, klien ta mi, part ne ra mi biz ne so wy mi, spo łecz no ścią lo kal ną, ad mi ni stra cją pań stwo wą itp. (Rok, 2004: 18)
Moż na wy mie nić wie le po wo dów, dla któ rych spo łecz na od po wie dzial ność sta je się co raz bar dziej po wszech na. To np. glo ba li za cja (i zwią za ny z tym wzrost po zio mu kon ku ren cji), zwięk sza ją ce się roz mia ry i wpły wy przed się biorstw, zróż ni co wa nie i za wrot ne tem po zmian na ryn kach, zmia na cha rak te ru kon su men ta, róż no rod ność form kon ku -ren cji po za ce no wej, wzrost zna cze nia nie rze czo wych za so bów fir my, zmie nia ją ce się wy ma ga nia in we sto rów itp. (Grze go rzew ska -Ra moc ka, 2005: 27; Że mi ga ła, 2007: 101). Po wy da rze niach ta kich jak np. tra ge dia w Czar no by lu czy roz la nie przez ame ry kań ski tan ko wiec 50 mln li trów ole ju u wy brze ży Ala ski, przy ro sną cej świa do mo ści ga lo pu ją cej de gra da cji śro do wi ska na tu ral ne go (wy ci na nia la sów, za nie czysz cze nia wód i po wie trza, wy mie ra nia ga tun ków zwie rząt i ro ślin) i ro sną cej ogrom nej dys pro por cji po mię -dzy bo ga ty mi a bied ny mi re gio na mi na świe cie (oraz wy ko rzy sty wa niu bied nych przez bo ga tych), glo bal ne spo łe czeń stwo za czę ło zmu szać przed się bior stwa do przyj mo wa nia od po wie dzial no ści za te zda rze nia. O pre sji spo łecz no ści na wzrost od po wie dzial no ści przed się biorstw pi sze L. Ja ku bów (2000). Po przez li te ra tu rę na uko wą, ra por ty, ko dek sy, dzia ła nia or ga ni za cji mię dzy na ro do wych, na uki ko ścio ła, oraz od czu cia lu dzi, za po śred nic twem środ ków ma so we go prze ka zu, na stę pu je zmia na świa do mo ści spo łecz nej. Two rzą ce się wo kół przed się bior stwa gru py na ci sku oce nia ją dzia łal ność firm, zgła sza ją za -strze że nia i pro te sty, do ma ga ją się par ty cy pa cji w pro ce sach de cy zyj nych itp. (Ja ku bów, 2000: 79). Punkt wi dze nia przed sta wi cie li biz ne su jest po dob ny. J.Y. Wind i J. Ma in (1998) pi szą, że we dług 53 me ne dże rów ame ry kań skich, ja poń skich i eu ro pej skich przed się biorstw, przy szłość na le ży do tych, któ rzy stwo rzą or ga ni za cję dy na micz ną, zin te gro wa ną, zdol ną do osią ga nia kon kret nych efek tów i od po wie dzial ną spo łecz nie (Wind, Ma -in, 1998, za: Brat nic ki, 2000: 12).
Or ga ni za cje, któ re chcą prze trwać na ryn ku w dłu gim ho ry zon cie cza so wym mu szą sto so wać stra te gie obej mu ją ce trzy wy mia ry: eko no micz ny, eko lo gicz ny i spo łecz ny1. Aby dzia łal ność fir my moż na by ło okre ślić ja ko eko no micz nie war to ścio wą, eko lo gicz ną i spo łecz nie od po wie dzial ną jed no cze śnie, na le ży dro gą dia lo gu ze wszyst ki mi in te -re sa riu sza mi opra co wać i -re ali zo wać swo ją stra te gię od po wie dzial no ści.
Przed się bior stwa mo gą sto so wać wie le róż nych in stru men tów, dzię ki któ rym zre ali -zu ją po li ty kę spo łecz nej od po wie dzial no ści biz ne su. Suk ces sto so wa nej stra te gii za le ży w du żej mie rze od traf no ści do bo ru od po wied nich in stru men tów. Ich do bór za le ży od pro fi lu i za kre su dzia łal no ści oraz kul tu ry or ga ni za cyj nej fir my. Co raz więk sza licz ba firm na świe cie ko rzy sta z sze re gu in stru men tów CSR, wy ma ga jąc te go tak że od swo ich part ne rów: two rzą kam pa nie spo łecz ne, an ga żu ją się w dzia ła nia dla do bra wspól ne go, ogła sza ją po li ty ki spo łecz nej od po wie dzial no ści, de kla ru ją war to ści, ja kie wy zna je fir ma, przy go to wu ją i wdra ża ją we wnętrz ne ko dek sy do brych prak tyk, przy stę pu ją do ini cja -tyw bran żo wych i spo łecz nie od po wie dzial nych in we sty cji, ra por tu ją swo je dzia ła nia w za kre sie CSR czy też zrów no wa żo ne go roz wo ju, pod da ją się au dy tom, we ry fi ka cjom i cer ty fi ka cji.
1Wy ni ka to z po pu lar nej kon cep cji tri ple bot tom li ne Joh na El king to na (1998), za kła da ją cej, że de
-ter mi nan tą suk ce su fir my, obok wy ni ków eko no micz nych, są jej po czy na nia w wy mia rze eko lo gicz nym i spo łecz nym, a po nad to wszyst kie te trzy wy mia ry po win ny być mie rzo ne, po rów ny wa ne i oce nia ne (J.El king ton, 1998, za: A.Le wic ka -Strza łec ka, 2004: 236).
1. Kam pa nie spo łecz ne
Kam pa nią spo łecz ną na zy wa my dzia ła nie ukie run ko wa ne na zmia nę po staw lub za cho wań da nej gru py od nie sie nia, przy po mo cy me diów ja ko no śni ka prze ka zu. W re ali za cję kam pa nii spo łecz nych oprócz firm an ga żu ją się też in ne pod mio ty: me dia, or ga ni -za cje spo łecz ne, in sty tu cje, któ re uczest ni czą w roz ma itych for mach, np. w for mie wkła du fi nan so we go, rze czo we go, oso bi ste go (Rok, 2004: 34). Spo sób ten słu ży naj czę ściej zwró ce niu uwa gi na da ny pro blem spo łecz ny, na gło śnie niu go, roz pro pa go wa niu me tod roz -wią za nia czy prze ciw dzia ła niu pro ble mo wi. Przy kła da mi ta kich kam pa nii spo łecz nych są:
1. Zły do tyk – kam pa nia prze ciw mo le sto wa niu sek su al ne mu dzie ci, w któ rej po
-przez slo gan „Zły do tyk bo li -przez ca łe ży cie”, au to rzy uwraż li wia ją spo łe czeń stwo na pro blem, ma ją cy du żą ska lę i wciąż po zo sta ją cy te ma tem ta bu 2.
2. Płyt ka wy obraź nia to ka lec two – kam pa nia prze strze ga przed bra wu ro wy mi sko
ka mi do wo dy, któ re wie lo krot nie koń czą się tra gicz nie. Słyn ne go ma ne ki na ska czą ce go do ba se nu, a na stęp nie bez wład nie sie dzą ce go w nim na wóz ku in wa lidz -kim moż na by ło zo ba czyć w więk szo ści me dió w3.
3. War szaw skie ho spi cjum dla dzie ci – ape lu jąc ze smut nych czar no bia łych bil l
bo ar dów i spo tów te le wi zyj nych: „Śpiesz my się ko chać lu dzi, tak szyb ko od cho dzą, To nie praw da, że nie ma już nic do zro bie nia”, au to rzy in for mo wa li o ist nie -niu ho spi cjum dla dzie ci i zbie ra li pie nią dze na je go po trze by4.
4. Mło dzi kie row cy – po przez slo ga ny ty pu: „Two ja no wa la ska”, „Two ja no wa bry
-ka”, „Two je no we drin ki po wy pad ku”, „Co trze cia ofia ra lub spraw ca wy pad ku ma mniej niż 25 lat” – au to rzy na świe tla li pro blem bra wu ro wej, nie bez piecz nej jaz dy mło dych kie row có w5.
Mar ke ting spo łecz ny nie wią że się ze sprze da żą pro duk tów, jest je dy nie wy ko rzy sta niem moż li wo ści mar ke tin go wych i mar ki fir my dla osią gnię cia waż ne go ce lu spo łecz -ne go. Wpły wa na po zy tyw ny wi ze ru -nek i wia ry god ność za an ga żo wa -nej or ga ni za cji.
2. Mar ke ting za an ga żo wa ny spo łecz nie (ang. cau se re la ted mar ke ting, CRM)
CRM to ta kie dzia ła nia, pod czas któ rych fir my oraz or ga ni za cje non pro fit lub or ga ni za cje do bro czyn ne two rzą ze so bą związ ki part ner skie dla osią gnię cia okre ślo nych ce -ló w6. In stru ment ten po zwa la na wy kre owa nie pro duk tu czy wi ze run ku fir my w po łą cze -niu z ko rzy ścią dla da nej spra wy spo łecz nej. Łą czy w so bie pro gram spo łecz nej od po wie dzial no ści biz ne su oraz aspekt czy sto eko no micz ny, po nie waż jest swo istą stra te gią zwięk sze nia sprze da ży (stra te gia win win, wszyst kie stro ny osią ga ją dla sie bie ko
-2http://www.fdn.pl/stro na.php?p=107 [do stęp 18 ma ja 2008].
3http://www.nie pel no spraw ni.in fo/led ge/x/8687 [do stęp 18 ma ja 2008].
4http://www.wa si lew ski.com.pl/pdf_sta tic/pro pa gan da -pol skie -kam pa nie -spo lecz ne.pdf [do stęp 18
ma ja 2008].
5Ibi dem.
rzy ści). Naj po pu lar niej szą for mą CRM jest włą cze nie klien tów fir my w do fi nan so wa nie ja kie goś ce lu spo łecz ne go po przez za ku py okre ślo nych pro duk tów fir my za an ga żo wa nej w kam pa nię. Do brze prze my śla na, za pro jek to wa na i pro wa dzo na kam pa nia CRM przy -no si du że i wy mier ne zy ski eko -no micz ne i wi ze run ko we przed się bior stwu, sa tys fak cję klien tom i środ ki fi nan so we na rzecz da ne go ce lu spo łecz ne go. Przy kła da mi kam pa nii CRM są:
1. Wiel ka kam pa nia ży cia – fir ma ko sme tycz na AVON kon tra rak pier si – zysk ze
sprze da ży okre ślo nych pro duk tów prze zna cza ny jest na wal kę z tą śmier tel ną cho -ro bą, a to wa rzy szy te mu in ten syw na p-ro mo cja kam pa nii w me diach i ka ta lo gach fir my, a przede wszyst kim za po śred nic twem po nad 250 ty się cy kon sul tan te k7.
2. Po dziel się po sił kiem – kam pa nia fir my Da no ne Pol ska i Pol skiej Ak cji Hu ma ni
-tar nej, opar ta na sprze da ży pro duk tów z lo go ak cji, ma ją ca na ce lu do ży wia nie dzie ci w szko łach. Okre ślo na część zy sku ze sprze da ży pro duk tów prze ka zy wa na jest na za kup po sił kó w8.
3. Po da ruj Dzie ciom Słoń ce – ak cja Te le wi zji Pol sat oraz wio dą cych ma rek pro
-duk tów kon sump cyj nych (Ariel, Bo nux, Blend -a -med., Pam pers, Al ways, Gi let te, Du ra cell i in ne) po le ga ją ca na prze ka za niu czę ści do cho du ze sprze da ży pro duk tów na rzecz kon kret ne go pro ble mu zdro wot ne go dzie ci (np. po moc dzie ciom nie -wi do mym i nie do -wi dzą cym)9.
3. Pro gra my etycz ne dla pra cow ni ków
Ko deks etycz ny to zbiór prze pi sów re gu lu ją cy sfe rę ży cia mo ral ne go. Ko deks etycz -ny w dzia łal no ści go spo dar czej oprócz ogól -nych wska zań mó wią cych o rze tel no ści i uczci wo ści wy ma ga nych w dzia łal no ści go spo dar czej i o po dej mo wa niu czyn no ści sprzy ja ją cych roz wo jo wi spo łecz ne mu i nie sprzecz nych z nor ma mi mo ral ny mi oraz oby -cza ja mi zbio ro wo ści, wska zu je na kon kret ne za cho wa nia or ga ni za cji10. Pro gram etycz ny mu si mieć cha rak ter dłu go ter mi no wy i an ga żo wać wszyst kich pra cow ni ków. W. Ga spar -ski (2001) skla sy fi ko wał ele men ty, któ re skła da ją się na treść ko dek su etycz ne go. Są to (w po rząd ku al fa be tycz nym): bez pie czeń stwo wy ro bów i usług, bez pie czeń stwo w miej scu pra cy, in for mo wa nie o nie prze strze ga niu norm, in we sty cje ne ga tyw ne i mię dzy na ro do wy boj kot, ja kość, kon flikt in te re sów, li kwi da cja dzia łal no ści i re duk cje, mo le sto wa -nie sek su al ne, na gra dza -nie i ka ra -nie, nor my praw ne, ja kich na le ży prze strze gać, ochro na śro do wi ska, po uf ność, pra ca a ro dzi na, prze cho wy wa nie do ku men tów fi nan so wych, prze cho wy wa nie i udo stęp nia nie in for ma cji, pry wat ność w miej scu pra cy i po za nim, róż no rod ność i to le ran cja, sto sun ki ze świa tem po li ty ki, świad cze nia na rzecz spo łecz no ści lo
-7http://www.wiel ka kam pa nia zy cia.pl/ [do stęp 18 ma ja 2008]. 8http://www.da no ne.pl/csr/sl [do stęp 18 ma ja 2008].
9http://me dia li ne.pl/ar ty kul.php?get pa ge_id=9&get sub pa ge_id=1&ar ty kul_id=140 [do stęp 18 ma
-ja 2008].
10http://do bry biz nes.in fo/?mo du le=Glos sa ry&ac tion=Ge tWords&sec tio nId=62<=K [do stęp 18
kal nych, upo min ki i udział w przy ję ciach, zdro wie pra cow ni ków – ba da nia okre so we i zwrot po nie sio nych kosz tów (Ga spar ski, 2001: 184).
Pro gra my etycz ne two rzo ne są w ce lu pod no sze nia kul tu ry oraz stan dar dów etycz -nych firm na wyż szy po ziom. W wy mia rze we wnętrz nym pro gram ta ki ma wska zy wać pra cow ni kom etycz ne za sa dy po stę po wa nia fir my i lu dzi za trud nio nych w fir mie. Ma być wspól ną kon cep cją po stę po wa nia dla wszyst kich lu dzi, któ rzy cha rak te ry zu ją się róż -ną wraż li wo ścią mo ral -ną, pre zen tu ją róż ne sty le po stę po wa nia w ży ciu i róż ne war to ści. W wy mia rze we wnętrz nym na to miast pro gram etycz ny ma słu żyć pod trzy my wa niu re -pu ta cji fir my. Nie jest to je dy nie czyn nik wspo ma ga ją cy dzia ła nia PR, ale in stru ment o ran dze stra te gicz nej, przy czy nia się do li kwi da cji przy pad ków ko rup cji, de frau da cji czy sy tu acji kon flik to wych, zwięk sza za ufa nie klien tów, kon tra hen tów i part ne rów, po więk sza war tość fir my i wresz cie sta no wi zna czą cy po zy tyw ny ele ment mo ty wu ją cy dla pra cow ni ków (Cie ślik, Ga spar ski, Etycz na fir ma: 6). Pro gra my etycz ne, jak uj mu je to A. Le -wic ka -Strza łec ka (1999: 78), „po win ny słu żyć za po bie ga niu, wy kry wa niu, ujaw nia niu i ko ry go wa niu nie etycz nych za cho wań (ang. pre vent – de tect – re port – cor rect).
Przy kła dem ko dek su etycz ne go mo że być Ko deks ABB, któ ry de kla ru je: „W ABB dą ży my do te go, aby być kon ku ren cyj nym, po nie waż od te go za le ży suk ces nasz i na szych part ne rów. Jed no cze śnie zda je my so bie spra wę, że suk ces ten bę dzie krót ko trwa ły, je że li nie zbu du je my go na wła ści wych za sa dach biz ne so wych. Chce my, aby ten suk -ces opie rał się na przy ję tych przez ABB za sa dach: od po wie dzial no ści, sza cun ku i de ter mi na cji. Za sa dy te okre śla ją za cho wa nie, ja kie go ocze ku je my od na szych pra cow -ni ków i na szych in te re sa riu szy…”11.
4. Za an gażo wa nie społecz ne biz ne su (ang. cor po ra te com mu ni ty
in vo lve ment/in ve st ment)
Za an ga żo wa nie spo łecz ne biz ne su jest to po dej mo wa nie przez fir mę kwe stii spo łecz nych i udział w roz wią zy wa niu pro ble mów spo łecz nych. Jest po ję ciem węż szym od spo -łecz nej od po wie dzial no ści biz ne su. Od no si się do róż nych ak tyw no ści po dej mo wa nych przez fir mę w spo łecz no ści i obej mu je roz ma ite me to dy za an ga żo wa nia fir my, ta kie jak: wspar cie fi nan so we, po moc rze czo wą, wo lon ta riat pra cow ni czy. Za an ga żo wa nie spo łecz ne czy ni fir mę bar dziej wia ry god ną w oczach opi nii pu blicz nej i bu du je jej po zy tyw ny wi -ze ru nek na -ze wną trz12.
4.1. Dzia łal ność fi lan tro pij na
Są to róż ne go ro dza ju do ta cje prze zna cza ne na rzecz do bra wspól ne go w od po wie dzi na proś by i ape le or ga ni za cji do bro czyn nych, or ga ni za cji po za rzą do wych, osób in dy
-11Fred Kin dle, Pre zes i Dy rek tor Ge ne ral ny ABB Ltd, Ko deks ABB, http://www02.abb.com/glo
bal/plabb/plab b042.nsf/bf177942f19f4a 98c1257148003b7a 0a/5a9d d5f c0da a4199c1256e a00029e -be3/$FI LE/Ko deks_ABB.pdf [do stęp 23 lip ca 2008].
12http://do bry biz nes.in fo/?mo du le=Glos sa ry&ac tion=Ge tWords&sec tio nId=62<=C [do stęp 18
wi du al nych itp. W za leż no ści od stra te gii fir my, cha rak te ru jej dzia łal no ści oraz moż li wo ści, mo że to być sta łe lub spo ra dycz ne wspie ra nie okre ślo ne go ce lu, np. ak cji zor ga -ni zo wa nej, w któ rą włą cza ją się tak że in ne przed się bior stwa. Fir ma mo że tak że sa ma zna leźć ad re sa tów po mo cy, np. oko licz ne do my dziec ka, wy bra ne in sty tu cje (szko ły, szpi ta le, ośrod ki po mo cy), lub też sa ma or ga ni zo wać ak cje ma ją ce na ce lu ja kiś cel do bro -czyn ny. Naj bar dziej po wszech ną for mą fi lan tro pii firm jest spon so ro wa nie okre ślo nych in sty tu cji lub osób. Więk szość firm pre zen tu je w swo ich ma te ria łach in for ma cyj nych oraz na por ta lach in ter ne to wych mniej lub bar dziej szcze gó ło we spra woz da nia z dzia łal no ści cha ry ta tyw nej, wy mie nia jąc jej be ne fi cjen tów lub na wet kwo ty prze ka za ne na okre ślo ne ce le. Ma łe i śred nie przed się bior stwa ge ne ral nie zaj mu ją się wspie ra niem po trze -bu ją cych w swo im bli skim oto cze niu (szko ły, szpi ta le, do my dziec ka, do my opie ki, naj uboż sze ro dzi ny) lub re agu ją na ak tu al ne po trze by (ka ta stro fy, na gło śnio ne w me diach wy pad ki itp.). Du że przed się bior stwa ra czej wy bie ra ją współ pra cę z or ga ni za cja mi po za rzą do wy mi lub sa me kreu ją du że, me dial ne ak cje do bro czyn ne, do któ rych mo gą włą -czać tak że in ne fir my.
Przy kła da mi ta kich ak cji mo gą być:
– Ak cja fir my Whirl po ol i Fun da cji „Ha bi tat for Hu ma ni sty”, w ra mach któ rej fir ma wspie ra rze czo wo, fi nan so wo i czyn nie bu do wę miesz kań dla naj uboż szych ro dzin13,
– Po moc. Plus GSM uru cho mił spe cjal ny ser wis, w ra mach któ re go każ dy mo że wysłać SMS o tre ści PO MOC z te le fo nu w sie ci Plus GSM, aby prze ka zać kwo tę 3 zł z prze zna cze niem na do ży wia nie dzie ci z te re nów do tknię tych bez ro bo ciem. Abo nen ci wy sy ła jąc SMS do sta wa li z ko lei punk ty wy mie nial ne na atrak cyj ne na gro dy (Go lew -ska -Sta fiej, 2004: 62),
– Re kla ma Dzie ciom. Ak cja Te le wi zji Pol skiej po le ga ją ca na prze ka za niu do cho du z re klam emi to wa nych w wie czor nym blo ku w Wi gi lię Bo że go Na ro dze nia na rzecz in -sty tu cji i pla có wek pro wa dzą cych dzia łal ność opie kuń czą, wy cho waw czą i zdro wot ną na rzecz dzie ci (Go lew ska -Sta fiej, 2004: 35).
4.2. Za an ga żo wa nie spo łecz ne pra cow ni ków
Po za dzia ła nia mi wy mie nio ny mi po wy żej, sto su je się też czę sto za an ga żo wa nie sa -mych pra cow ni ków, któ rzy mo gą czyn nie wspo ma gać da ną ak cję po przez:
• wo lon ta riat pra cow ni czy (ang. cor po ra te vo lun te ering) – to oso bi ste za an ga żo wa -nie pra cow ni ków w da ną ak cję spo łecz ną po przez świad cze -nie przez nich róż ne go ro dza ju prac, wy ko rzy sty wa niu umie jęt no ści i moż li wo ści w cza sie pra cy lub przy wspar ciu lo gi stycz nym czy fi nan so wym fir my,
• pay–roll – po le ga na do bro wol nej de kla ra cji pra cow ni ków fir my o prze ka zy wa niu okre ślo nej przez pra cow ni ka, nie wiel kiej kwo ty z pen sji na rzecz wy bra ne go pro -gra mu spo łecz ne go,
• mat ching fo unds – po le ga na po mna ża niu przez fir mę kwo ty ze bra nej przez pra -cow ni ków na da ny cel spo łecz ny,
• mat ching ti me – po le ga na tym, że każ da go dzi na, któ rą pra cow nik prze pra co wał na rzecz or ga ni za cji spo łecz nej, jest wy ce nia na, a na stęp nie fir ma prze ka zu je or ga ni -za cji ekwi wa lent fi nan so wy prze pra co wa ne go przez pra cow ni ka c-za su.
4.3. Przed się wzię cia edu ka cyj ne, roz wo jo we i kul tu ral ne na rzecz spo łecz no ści lo kal nej
Jest to sze reg dzia łań przed się biorstw, któ re ma ją na ce lu po pra wę ja ko ści ży cia spo łecz ne go po przez or ga ni zo wa nie przed się wzięć na tu ry edu ka cyj nej, kul tu ral nej czy roz -wo jo wej, np. spon so ro wa nie im prez kul tu ral nych, re ali za cja pro jek tów edu ka cyj nych, ini cjo wa nie lub spon so ro wa nie pro jek tów ba daw czych, wspie ra nie spor tu itp. Ce lem ta kich przed się wzięć jest, obok ko rzy ści dla spo łecz no ści, tak że wspie ra nie roz wo ju i in -te re sów fir my po przez kre owa nie jej wi ze run ku i zdo by wa nie przy chyl no ści oto cze nia. Przy kła da mi ta kich dzia łań są:
– Wy bie ra my za wód – pro gra mie Ma ster Fo ods Pol ska. Mło dzież ma tu ral na szkół śred nich z oko lic So cha cze wa od wie dza ła MFP, gdzie uczo no ich tech nik pi sa nia CV, pro wa dze nia roz mów re kru ta cyj nych, prze pro wa dza no przy go to wa nie do wy bo ru za wo -du, za po zna wa nie się z funk cjo no wa niem no wo cze sne go za kła du pra cy14;
– Te le ko mu ni ka cja Pol ska SA od ro ku 2002 jest głów nym spon so rem Pol skiej Re pre -zen ta cji Pił ki Noż ne j15;
– Da im ler Chry sler (wła ści ciel mar ki Mer ce des – Benz) jest od lat me ce na sem kul tu ry i sztu ki – spon so ro wał wie le wy staw ma lar skich (m.in. Le ona Ta ra sie wi cza w War -sza wie), wy daw nictw (np. ese je Frit za Ster na Nie miec ki Świat Ein ste ina), fe sti wal im. Lu dwi ga van Beetho ve na w Kra ko wie i War sza wie16;
– Nu tri cia (pro du cent żyw no ści dla nie mow ląt i dzie ci) po przez swo ją Fun da cję Ba daw czą Nu tri cia pro mu je na uki o ży wie niu i spon so ru je ba da nia na uko we z za kre su ży -wie nia czło -wie ka17;
– Czy sty Biz nes – pro gram edu ka cji eko lo gicz nej fir my BP, któ ry ma po móc ma łym i śred nim przed się bior stwom wpro wa dzić pre ko lo gicz ne zmia ny we wnątrz i wo kół przed -się bior stwa. Po mysł pro gra mu po wstał na ba zie wie lo let nich bry tyj skich do świad czeń zna nych pod na zwą Bu si ness Envi ron ment As so cia tio n18;
– Sprzą ta nie Świa ta – Pol ska – pro gram fir my Sped pol, któ ry miał na ce lu za ini cjo wa nie dzia łań i pro gra mów z za kre su edu ka cji eko lo gicz nej i se lek tyw nej zbiór ki od pa -dów, oraz przed się wzię cia edu ka cyj no–in for ma cyj ne w szko łach, sa mo rzą dach i in nych or ga ni za cjach i in sty tu cja ch19;
14 http://do bry biz nes.in fo/?mo du le=Com pa nies&ac tion=Get Com pa ny&sec tio nId=112&com pa
-ny=28 [do stęp 18 ma ja 2008].
15http://www.tp.pl/prt/pl/o_nas/spon so ring/re pre zen ta cja/ [do stęp 18 ma ja 2008]. 16http://www.mer ce des -benz.pl/mb/onas/biz nes/in dex.jsp [do stęp 8 paź dzier ni ka 2006]. 17http://www.nu tri cia.pl/fun da cja_ba daw cza_nu tri cia.php [do stęp 18 ma ja 2008].
18 http://do bry biz nes.in fo/?mo du le=Com pa nies&ac tion=Get Com pa ny&sec tio nId=112&com pa
-ny=19 [do stęp 18 ma ja 2008].
19 http://do bry biz nes.in fo/?mo du le=Com pa nies&ac tion=Get Com pa ny&sec tio nId=112&com pa
– Ma ke a Con nec tion – trzy let ni pro gram fir my No kia, skie ro wa ny do mło dzie ży, któ ry za kła da, że w cią gu trzech lat 2 ty sią ce mło dych lu dzi zo sta nie prze szko lo nych w za kre sie za rzą dza nia pro jek ta mi, pla no wa nia bu dże tu i umie jęt no ści pra cy ze spo ło wej. Na stęp nie zre ali zu ją oni za pro po no wa ne przez sie bie pro jek ty na rzecz śro do wi ska lo kal -ne go. Na re ali za cje swo ich pro jek tów otrzy mu ją do 6 tys. zł20.
4.4. Przed się wzię cia ukie run ko wa ne na pro ble my mię dzy na ro do we
Jest to for ma za an ga żo wa nia do stęp na ra czej du żym mię dzy na ro do wym kor po ra cjom. Opie ra się na współ pra cy na rzecz zrów no wa żo ne go roz wo ju lub roz wią za nia ta -kich świa to wych pro ble mów jak np. ubó stwo, ocie ple nie kli ma tu, AIDS. Przy kła da mi ta kiej ak tyw no ści biz ne su są: Glo bal Com pact, Bu si ness Ac tion for Su sta ina ble De ve -lop ment, The World Eco no mic Fo rum for Glo bal He alth In i tia ti ve itp.
5. Nad zór kor po ra cyj ny (ang. cor po ra te go ve ran ce)
Nad zór kor po ra cyj ny to ze spół me cha ni zmów wy ko rzy sty wa nych do kon tro lo wa nia i ko or dy no wa nia za cho wań róż nych, ma ją cych wła sne in te re sy udzia łow ców, któ rzy współ dzia ła ją z ka drą za rzą dza ją cą w ce lu efek tyw nej re ali za cji sta wia nych przed spół ką za dań (Rok, 2004: 36). Ina czej uj mu jąc jest to sys tem praw nych i eko no micz nych in -sty tu cji (for mal nych i nie for mal nych re guł dzia ła nia) słu żą cych re gu lo wa niu sto sun ków i za pew nie niu nie zbęd nej dla roz wo ju przed się bior stwa rów no wa gi po mię dzy in te re sa mi wszyst kich pod mio tów za an ga żo wa nych w funk cjo no wa nie kor po ra cji (in we sto rów, me -ne dże rów, przed się bior ców, pra cow ni ków, do staw ców, klien tów, spo łecz no ści lo kal nych itp.)21. W ro ku 1999 OECD (Or ga ni za cja Współ pra cy Go spo dar czej i Roz wo ju, ang. Or -ga ni sa tion for Eco no mic Co -ope ra tion and De ve lop ment) opra co wa ła Za sa dy nad zo ru kor po ra cyj ne go, któ re for mu łu ją sze reg do brych prak tyk nad zo ru kor po ra cyj ne go, np. ro la wspól ni ków/ak cjo na riu szy oraz naj waż niej sze funk cje wła ści ciel skie, rów ne pra wa wspól ni ków/ak cjo na riu szy, ro la in te re sa riu szy, zna cze nie jaw no ści i przej rzy sto ści oraz za kres od po wie dzial no ści or ga nów spół ki22. W 2004 ro ku Gieł da Pa pie rów War to ścio wych wpro wa dzi ła Ko deks Do brych Prak tyk Ła du Kor po ra cyj ne go, któ re okre śla ją szcze -gó ło we za sa dy za cho wa nia się np. wal nych zgro ma dzeń, za rzą dów, rad nad zor czych, rela cji z oso ba mi i in sty tu cja mi ze wnętrz ny mi23. Za sa dy te są uzu peł nie niem obo wią zu ją cych norm praw nych do ty czą cych funk cjo no wa nia spół ek. De kla ra cja spół ek o prze strze ga niu Do brych prak tyk… jest, obok przy go to wa nia pro spek tu emi syj ne go, uzy ska
-20 http://do bry biz nes.in fo/?mo du le=Com pa nies&ac tion=Get Com pa ny&sec tio nId=112&com pa
-ny=29 [do stęp 18 ma ja 2008].
21www.fi lan tro pia.org.pl [do stęp 18 ma ja 2008].
22Za sa dy nad zo ru kor po ra cyj ne go OECD 2004, Mi ni ster stwo Skar bu Pań stwa [do stęp 18 ma ja
2008]. Do stęp ny w In ter ne cie: http://www.msp.gov.pl/in dex_msp.php?dzial=99&id=2010&se arch= 104818.
23Do bre prak ty ki w spół kach pu blicz nych 2005, War saw Stock Exchan ge [do stęp 18 ma ja 2008]. Do
nia zgo dy Ko mi sji Pa pie rów War to ścio wych i Giełd oraz wy peł nia nia ści śle okre ślo nych obo wiąz ków in for ma cyj nych, wa run kiem wej ścia na gieł dę24.
6. Za rzą dza nie śro do wi sko we
Od po wie dzial ność przed się bior stwa wzglę dem śro do wi ska na tu ral ne go to ta kie de -cy zje, któ re zmi ni ma li zu ją ne ga tyw ny wpływ dzia łal no ści biz ne so wej na śro do wi sko. To bar dzo istot ny in stru ment, re ali zo wa ny np. po przez:
a) eko zna ko wa nie (ang. eco la bel ling) i zna ko wa nie spo łecz ne – do ty czy po da wa nia na ety kie tach pro duk tów do dat ko wych, nie wy ma ga nych przez pra wo in for ma cji z za kre su spo łecz nej lub eko lo gicz nej od po wie dzial no ści do ty czą cych np. wska zań zdro wot -nych dla klien tów, re spek to wa nia praw zwie rząt, po sza no wa nia śro do wi ska na tu ral ne go, po sza no wa nia praw czło wie ka itp. Kon su men ci ma ją moż li wość świa do me go wy bo ru pro duk tów zna ko wa nych, a tym sa mym włą cze nia się w spo łecz ną od po wie dzial ność po przez od po wie dzial ny kon su me ryzm. Na świe cie wy stę pu je wie le mniej lub bar dziej po pu lar nych eko ety kiet, np. Błę kit ny Anioł (Der Blaue En gel) – Niem cy, Mar ge ryt ka, Pro -duk cja Eko lo gicz na lub Uczci wy Han del – kra je Unii Eu ro pej skiej. Przy kła do we pol skie eko ety kie ty to m.in.: Eko znak, Zie lo ne Płu ca Pol ski, Eko land, Dbaj o czy stość, Nie te sto -wa ne na zwie rzę tach, Opa ko -wa nie na da je się do re cy klin gu, Bez piecz ny dla ozo nu25.
b) pro gra my ukie run ko wa ne na ogra ni cze nie ne ga tyw ne go od dzia ły wa nia pro duk cji na śro do wi sko, np. re ali zo wa ny w po nad 50 kra jach świa ta pro gram Od po wie dzial ność i Tro ska26, Pol ski Pro gram Czyst szej Pro duk cji27czy zna na od 1993 ro ku i bar dzo już po wszech na De kla ra cja Czyst szej Pro duk cji UNEP (Uni ted Na tions Envi ron men tal Pro -gram me)28.
c) sys te my za rzą dza nia śro do wi sko we go – nor my ISO se rii 14000 (nor ma ISO 14001 wspo ma ga ją ca dzia ła nia zwią za ne ochro ną śro do wi ska w spo sób sko re lo wa ny z aspek -tem spo łecz no -eko no micz nym), czy też EMAS (Envi ron men tal Ma na ge ment and Au dit Sche me) czy li do bro wol ny udział firm we wspól no to wym sys te mie eko za rzą dza nia i au -dy tu.
7. In we sty cje spo łecz nie od po wie dzial ne (ang. so cial ly re spon si ble
in ve st ment, SRI)
SRI to in te gra cja do bra fir my z do brem spo łecz nym w po dej mo wa niu de cy zji in we sty cyj nych. In we sto wa nie spo łecz ne za kła da za rów no uwzględ nia nie po trzeb fi nan so -wych przed się bior cy jak i spo łecz ny wpływ je go dzia łań. Po pu lar ność SRI re gu lar nie
24http://www.pfcg.org.pl/ar tic le/12611_Nad zor_kor po ra cyj ny_czy li_war to_sie_wy ro znic.htm [do
-stęp 18 ma ja 2008].
25http://www.zie mia.org/eko -zna ki.php [do stęp 18 ma ja 2008]. 26http://www.rc.com.pl/ [do stęp 18 ma ja 2008].
27http://www.pro gramcp.org.pl/po lpcp.htm [do stęp 18 ma ja 2008]. 28http://www.unep.org [do stęp 18 ma ja 2008].
wzra sta. Prze strze ga nie spo łecz nej i eko lo gicz nej od po wie dzial no ści to w oczach in we sto rów (okre śla nych mia nem ethi cal in ve stors) do wód na do bre we wnętrz ne i ze wnętrz -ne za rzą dza nie fir mą i zmniej sze nie ry zy ka in we sty cyj -ne go. Fun du sze SRI in we stu ją w fir my speł nia ją ce okre ślo ne kry te ria, np. wy klu cza ją prze mysł ty to nio wy, al ko ho lo wy, zbro je nio wy, wy bie ra ją na to miast fir my spo łecz nie i eko lo gicz nie ak tyw ne29.
Po wsta ły in dek sy gieł do we dla spół ek spo łecz nie od po wie dzial nych, np.:
a) Dow Jo nes Su sta ina bi li ty Gro up In de xes (DJS GI) – to glo bal ny wskaź nik gieł do wy skła da ją cy się z gru py pię ciu wskaź ni ków: jed ne go glo bal ne go, trzech kon ty nen talnych dla Ame ry ki Pół noc nej, Eu ro py i Azji oraz jed ne go kra jo we go dla USA, opra -cowa nych w ro ku 1998 w ce lu umoż li wie nia spół kom kie ru ją cym się kry te ria mi eko lo gicz ny mi, spo łecz ny mi i eko no micz ny mi osią ga nia ko rzy ści gieł do wych. W róż nych kra jach sze reg in sty tu cji fi nan so wych mo ni to ru je spół ki gieł do we pod ką tem re spek to wa nia kry te riów zrów no wa żo ne go roz wo ju, a na stęp nie okre śla glo bal ny Eko ro -zwo jo wy Wskaź nik Dow Jo nes’a DJG SI. Two rzy też li stę firm – li de rów w każ dej bran ży. b) In deks FTSE 4Go od – funk cjo nu je na lon dyń skiej gieł dzie pa pie rów war to ścio wych od 2001r., sku pia spół ki, któ re speł nia ją su ro we nor my do ty czą ce spo łecz nej od po wie dzial no ści biz ne su. No to wa nie na tym in dek sie to dla fir my nie tyl ko spra wa pre sti -żu. FTSE 4Go od ofe ru je szcze gó ło we wy tycz ne dla przed się biorstw, chcą cych pod jąć lub roz sze rzyć spo łecz ną od po wie dzial ność, a jest ona oce nia na za po mo cą po nad 40 róż nych kry te riów z ob sza rów: sys te mu za rzą dza nia śro do wi sko we go, dia lo gu z in te re sa -riu sza mi i prze strze ga nia praw czło wie ka (Rok, 2004: 40).
c) Po wsta ły też spe cjal ne ro dza je fun du szy in we sty cyj nych – So cial ly Re spon si ble In ve sting (lub Su sta ina ble and Re spon si ble In ve sting, SRI), czy li fun du sze, gdzie obok po zio mu sto py zwro tu waż na jest wie dza o tym jak i gdzie pra cu je ich ka pi tał. Fun du sze te dzia ła ją w sfe rze ener gii od na wial nej i go spo dar ce wod nej (Ho pe, 2008: 163). Przy kła -dem mo że być ame ry kań ski Do mi ni So cial In ve st ment s30(So kół, 2006: 96).
W ostat nich la tach moż na za uwa żyć, że fir my od po wie dzial ne spo łecz nie i śro do wi -sko wo osią ga ją więk szy wzrost war to ści ak cji oraz więk szy zwrot na za in we sto wa nym ka pi ta le (Rok, 2004: 40). Po nad to człon kow stwo Pol ski w Unii Eu ro pej skiej sta wia ro dzi me fir my w kon fron ta cji z fun du sza mi z in nych państw, dla któ rych scre ening etycz -ny jest pierw szym kro kiem w po dej mo wa niu de cy zji o współ pra cy.
8. Stan dar dy od po wie dzial ne go biz ne su
Naj czę ściej spo ty ka ne stan dar dy spo łecz nej od po wie dzial no ści to: nor ma AA1000 i SA 8000. Nor ma AA1000 (Ac co un tA bi li ty 1000) to mię dzy na ro do wy stan dard, opra co -wa ny przez lon dyń ski In sti tu te of So cial and Ethi cal Ac co unt Abi li ty i za pre zen to -wa ny
29http://ec.eu ro pa.eu/em ploy ment_so cial/soc -dial/csr/gre en pa per_pl.pdf [do stęp 18 ma ja 2008]. 30W je go skład wcho dzą: fun dusz ak cji (Do mi ni So cial Equ ity Fund), fun dusz ak cji prze zna czo nych
dla in sty tu cji skłon nych do po no sze nia mniej sze go ry zy ka (Do mi ni In sti tu tio nal So cial Equ ity Fund), fun dusz ob li ga cji (Do mi ni So cial Bond Fund) i ka sa de po zy to wa (Com mu ni ty De ve lop ment Ac co unt Do mi ni Mo ney Mar ket Ac co unt).
po raz pierw szy w 1999 r.31Stan dard AA1000 okre śla za sa dy naj lep szej prak ty ki w bu do wa niu re guł spo łecz nej i etycz nej od po wie dzial no ści (ob li czal no ści), prze pro wa dza niu au dy tu etycz ne go i przy go to wy wa niu ra por tu słu żą ce go m.in. ja ko pod sta wa dla ana -li zy stra te gicz nej przed się bior stwa (Rok, 2001: 173). Jest on na rzę dziem słu żą cym oce nie dzia łal no ści przed się bior stwa i for mu ło wa niu stra te gii po stę po wa nia w przy szło ści, z uwzględ nie niem dia lo gu z in te re sa riu sza mi, umoż li wia ją cym mie rze nie sil nych i sła -bych stron przed się bior stwa, za rzą dza nie zmia na mi w świe tle szans i za gro żeń, wresz cie do sko na le nie stra te gii roz wo ju. B. Rok w Au dyt etycz ny we dług re guł AA1000 ja ko na rzę dzie edu ka cji me ne dżer skiej pre zen tu je zbiór pod sta wo wych za sad sto so wa nych w or -ga ni za cji przy go to wu ją cej się do prze pro wa dze nia au dy tu etycz ne go we dług AA1000: za sa da od po wie dzial no ści, ob li czal no ści (ac co un ta bi li ty), uczest nic twa (in c lu si vi ty), zupeł no ści (com ple te ness), wy mier no ści (ma te ria li ty), re gu lar no ści (re gu la ri ty), za pew nie nia ja ko ści (qu ali ty as su ran ce), do stęp no ści (ac ces si bi li ty), po rów ny wal no ści (com pa ra bi li ty), wia ry god no ści (re lia bi li ty), istot no ści (re le van ce), zro zu mia ło ści (un der stan -da bi li ty), kom plek so wo ści (em bed ded ness), cią głej po pra wy (con ti no us im pro ve ment) (Rok, 2001: 175–177).
Z ko lei nor ma SA 8000 (So cial Ac co un ta bi li ty 8000) to mię dzy na ro do wy stan dard słu żą cy do nie za leż nej we ry fi ka cji wy mo gów od po wie dzial no ści spo łecz nej, ja kie da ne przed się bior stwo po win no speł niać. Wy ma ga nia nor my skła da ją się z dzie wię ciu na stę -pu ją cych kry te riów:
• nie za trud nia nie dzie ci,
• nie sto so wa nie pra cy przy mu so wej,
• speł nia nie pod sta wo wych za le ceń bez pie czeń stwa śro do wi ska pra cy, • wol ność zrze sza nia się i pra wo do ne go cja cji zbio ro wych,
• nie sto so wa nie dys kry mi na cji,
• nie sto so wa nie przy mu su fi zycz ne go lub psy chicz ne go wo bec pra cow ni ków, • prze strze ga nie re gu la cji praw nych od no śnie do pusz czal nej ilo ści go dzin pra cy, • za pew nie nie wy na gro dze nia nie niż sze go niż wy ma ga ne przez pra wo,
• włą cze nie po li ty ki spo łecz nej do sys te mu za rzą dza nia fir mą oraz stwo rze nie me cha -ni zmów jej do sko na le -nia i we ry fi ka cji32.
Stan dard ten zro dził się w ro ku 1997 w No wym Jor ku z ini cja ty wy Co un cil on Eco -no mic Prio ri ties, któ ra dro gą współ pra cy wie lu or ga ni za cji mia ła stwo rzyć i wdro żyć stan dar dy spo łecz nej od po wie dzial no ści w fir mach. W ro ku 2007 po ja wi ła się jej naj -now sza wer sja – SA 8000:2007. Cer ty fi ka ty SA 8000 zo sta ły już wy da ne sze ściu fir mom w Pol sce (AVON Ope ra tions Pol ska, Elek trow nia Opo le SA, Elek trow nia Ła zi ska SA, Wall BDA, He inz Pla stics Pol ska Sp. z o.o., CN Pol ska Sp. z o.o.) oraz po nad 1300 fir -mom w 63 kra jach świa ta (Ża bic ki, 2007:33).
Mię dzy na ro do wa Or ga ni za cja Nor ma li za cyj na (ISO) roz po czę ła pra ce nad stwo rze -niem nor my glo bal nej ISO 26000 w za kre sie od po wie dzial no ści spo łecz nej. Nor ma ISO 26000 ma zo stać opu bli ko wa na w 2010 r.33
31Na ba zie wcze śniej szej wer sji o na zwie Au di ting for Small Or ga ni sa tions ro ku 1997.
32http://do bry biz nes.in fo/?mo du le=De fault&ac tion=Con tent Con trol ler&sec tio nId=86&pa ren tId=58
[do stęp 16 paź dzier ni ka 2006].
33http://isotc.iso.org/li ve link/li ve link/fetch/2000/2122/830949/3934883/3935096/ho me.html?no de
Glo bal Com pact to ini cja ty wa Se kre ta rza Ge ne ral ne go ONZ, Ko fi An na na, sta no
wią ca we zwa nie skie ro wa ne do biz ne su, aby w swo jej dzia łal no ści kie ro wał się dzie się cio ma pod sta wo wy mi za sa da mi z za kre su praw czło wie ka, praw pra cow ni czych, ochro -ny śro do wi ska i prze ciw dzia ła nia ko rup cji34. Glo bal Com pact, kształ tu jąc no wą ro lę biz ne su, zrze sza po nad 1000 firm z róż nych re gio nów świa ta oraz or ga ni za cje po za rzą do we. Na kła nia fir my do po par cia, przy ję cia i sto so wa nia, we wszyst kich sfe rach dzia łal no ści, dzie wię ciu fun da men tal nych za sad z za kre su praw czło wie ka, stan dar dów pra -cy i ochro ny śro do wi ska. Za sa dy, na któ rych opie ra się Glo bal Com pact wy ni ka ją z przy ję tych do ku men tów, ta kich jak Po wszech na De kla ra cja Praw Czło wie ka, De kla ra cji z Rio o Śro do wi sku Na tu ral nym i Roz wo ju – Agen da 21, Kon wen cji Na ro dów Zjed no czo nych prze ciw ko ko rup cji, De kla ra cji Mię dzy na ro do wej Or ga ni za cji Pra cy o Fun da -men tal nych Za sa dach i Pra wach w Pra cy i kształ tu ją się na stę pu ją co:
I. Pra wa czło wie ka:
1. Po pie ra nie i prze strze ga nie praw czło wie ka przy ję tych przez spo łecz ność mię dzy -na ro do wą
2. Eli mi na cja wszel kich przy pad ków ła ma nia praw czło wie ka przez fir mę II. Stan dar dy pra cy:
1) Po sza no wa nie wol no ści sto wa rzy sza nia się. 2) Eli mi na cja wszel kich form pra cy przy mu so wej. 3) Znie sie nie pra cy dzie ci.
4. Efek tyw ne prze ciw dzia ła nie dys kry mi na cji w sfe rze za trud nie nia III. Śro do wi sko na tu ral ne:
1. Pre wen cyj ne po dej ście do śro do wi ska na tu ral ne go.
2. Po dej mo wa nie ini cja tyw ma ją cych na ce lu pro mo wa nie po staw od po wie dzial no -ści eko lo gicz nej.
3. Sto so wa nie i roz po wszech nia nie przy ja znych śro do wi sku tech no lo gii
IV. Prze ciw dzia ła nie ko rup cji we wszyst kich for mach, w tym wy mu sze niom i ła -pów kar stwu35.
Glo bal Re por ting In i tia ti ve (GRI) słu ży do spra woz daw czo ści spo łecz nej, eko no -micz nej i eko lo gicz nej dzia łal no ści przed się bior stwa. Ce lem wy zna czo nym przed GRI jest stwo rze nie mię dzy na ro do wych stan dar dów w za kre sie ra por to wa nia, któ re są do bro -wol nie wdra ża ne przez fir my i za wie ra ją ogól ne za sa dy, któ rych przy pra cy nad ra por tem na le ży prze strze gać, struk tu rę ogól ną sa me go ra por tu oraz re ko men da cje wskaź ni ków ilo ścio wych i ja ko ścio wych.
A. Le wic ka -Strza łec ka w ar ty ku le W po szu ki wa niu no wych in stru men tów spo łecz nej le gi ty mi za cji fir my wy mie nia ogól ne za sa dy zrów no wa żo ne go ra por to wa nia: trans pa rent -ność (trans pa ren cy), otwar tość (in lu si ve ness), au dy to wal -ność (au di ta bi li ty, kom plet -ność (com ple te ness), re le wan cja (re le van ce), kon tekst zrów no wa żo ne go roz wo ju (su sta ina bi li ty con text), pre cy zyj ność (ac cu ra cy), neu tral ność (neu tra li ty), po rów ny wal ność (com -pa ra bi li ty), kla row ność (cla ri ty), pro ce su al ność (ti me li ness), (Le wic ka -Strza łec ka, 2004: 238).
34http://www.glo bal com pact.org.pl/ [do stęp 16 paź dzier ni ka 2006]. 35http://www.glo bal com pact.org.pl/ [do stęp 16 paź dzier ni ka 2006].
Ra por ty zgod ne z wy mo ga mi GRI za wie ra ją ta kie in for ma cje jak m.in. pre zen ta cja wi zji i stra te gii fir my, jej po li ty ki spo łecz nej od po wie dzial no ści, jej pro gra my etycz ne, za kres, pro ce du ry i wskaź ni ki po li ty ki eko no micz nej, spo łecz nej i eko lo gicz nej, re la cje z in -te re sa riu sza mi oraz oce nę do ko na ną przez fir mę au dy tor ską (Rok, 2004: 42).
Za koń cze nie
Re ali zo wa nie okre ślo nej stra te gii spo łecz nej od po wie dzial no ści nie jest, jak su ge ru -ją prze ciw ni cy kon cep cji CSR, to pie niem pie nię dzy w enig ma tycz nych i nie ce lo wych ini cja ty wach, nie jest też przej ścio wą mo dą na pę dza ną przez śro do wi ska na uko we po -szu ku ją ce te ma tów do na uko wych roz wa żań. CSR nie jest utrud nie niem pro wa dze nia dzia łal no ści go spo dar czej. Spo łecz na od po wie dzial ność jest dłu go fa lo wą stra te gią dzia ła nia, opar tą na sze re gu róż no rod nych in stru men tów, z któ rą wią żą się licz ne we wnętrz ne, ze wnętrz ne i spo łecz ne ko rzy ści, a ich ska la ro śnie pro por cjo nal nie do wzro stu spo -łecz nej świa do mo ści i wy ma gań. Współ cze sne fir my chcąc trwać na ryn ku mu szą skon cen tro wać się na bu do wa niu prze wa gi kon ku ren cyj nej dro gą dzia łań eko no micz nie, eko lo gicz nie i spo łecz nie war to ścio wych. Dzię ki spo łecz ne mu za an ga żo wa niu wzra sta za in te re so wa nie i lo jal ność klien tów, co po wo du je zwięk sza nie sta bil no ści i po zy cji fir my na ryn ku. Przy chyl ność oto cze nia po ma ga kre ować czy pod trzy my wać po pyt na pro -duk ty da nej fir my, co po wo du je zwięk sze nie sprze da ży. Dzię ki lep sze mu zmo ty wo wa niu pra cow ni ków, lep sze mu wy ko rzy sta niu za so bów czy np. zmniej sze niu kar za za nie czysz -cze nia śro do wi ska zmniej sza ją się kosz ty pro wa dze nia dzia łal no ści. Dzię ki in we sty cjom w spo łecz ność lo kal ną zwięk sza się po ziom jej za moż no ści, a w kon se kwen cji zwięk sza się kon sump cja. Fir ma zy sku je od por ność, moż li wość ła twiej sze go wy brnię cia z ewen tu al nej sy tu acji kry zy so wych. Wszyst ko to pro wa dzi do zwięk sze nia efek tyw no ści dzia -łal no ści i pod nie sie nia kon ku ren cyj no ści. A jak pi sze sam Phi lip Ko tler „nie wy klu czo ne, że w przy szło ści, wraz z uni fi ka cją pro duk tów firm, pro spo łecz ne wi ze run ki przed się biorstw mo gą stać się jed ny mi z naj istot niej szych czyn ni ków bu do wa nia pre fe ren cji klien -tów” (Ko tler, 1998: 180).
Bi blio gra fia
Brat nic ki M., Pod sta wy współ cze sne go my śle nia o za rzą dza niu, Tria da, Dą bro wa Gór ni cza 2000. Cie ślik J., Ga spar ski W., Etycz na fir ma. Pa kiet na rzę dzio wy dla wdro że nia stan dar dów etycz nych w ma łej
i śred niej fir mie, Do stęp ny w In ter ne cie: www.ce bi.pl/te xty/etycz na fir ma.doc. [do stęp 18 ma ja 2008]. Eu ro pej skie stan dar dy ety ki i spo łecz nej od po wie dzial no ści biz ne su, Ga spar ski W. (red.), Wy daw nic two
Wyż szej Szko ły Przed się bior czo ści i Za rzą dza nia im. L.Koź miń skie go, War sza wa 2003. Ga spar ski W., Pro gra my etycz ne firm i ich pro jek to wa nie [w:] An na les 2001, t. IV, Ety ka w ży ciu go spo
-dar czym, Sa le zjań ska Wyż sza Szko ła Eko no mii i Za rzą dza nia, Łódź 2001.
Grze go rzew ska -Ra moc ka E., Kon cep cja spo łecz nej od po wie dzial no ści przed się bior stwa w mar ke tin gu
stra te gicz nym, Wy daw nic two Po li tech ni ki Świę to krzy skiej w Kiel cach, Kiel ce 2005.
Ho pe E., Czy kor po ra cyj na kul tu ra CSR mo że być wzor cem dla ma łych i śred nich przed się biorstw, [w:]
Spo łecz na od po wie dzial ność biz ne su w ma łych i śred nich przed się bior stwach, Bąk M., Ku law czyk
Ko tler Ph., Kon ku ren cyj ność a cha rak ter spo łecz ny, [w:] Or ga ni za cja przy szło ści, F. Hes sel be in, M. Gold smith, R. Bec khard (red.), Bu si ness Press, War sza wa 1998.
Le wic ka -Strza łec ka A., Etycz ne stan dar dy firm i pra cow ni ków, IFiS PAN, War sza wa 1999.
Le wic ka Strza łec ka A., W po szu ki wa niu no wych in stru men tów spo łecz nej le gi ty mi za cji fir my [w:] Kon
-tro wer sje wo kół mar ke tin gu w Pol sce – toż sa mość, ety ka, przy szłość, Gar bar ski L. (red.), Wyż sza
Szko ła Przed się bior czo ści i Za rzą dza nia im. L. Koź miń skie go, War sza wa, 2004.
PR a spo łecz ne za an ga żo wa nie biz ne su, czy li jak bu do wać re la cje z gru pa mi waż ny mi dla fir my i re al nie zmie niać świat na lep sze, Go lew ska Sta fiej A.M. (red.), Fun da cja Ko mu ni ka cji Spo łecz nej, War
-sza wa 2004.
Rok B., Od po wie dzial ny biz nes w nie od po wie dzial nym świe cie, Fo rum Od po wie dzial ne go Biz ne su, War -sza wa 2004.
Rok B., Au dyt etycz ny we dług re guł AA1000 ja ko na rzę dzie edu ka cji me ne dżer skiej [w:] Ety ka biz ne su
ja ko przed miot na ucza nia, Ga spar ski W., Le wic ka -Strza łec ka A. (red.) Wy daw nic two WSPiZ im. L.
Koź miń skie go w War sza wie, War sza wa 2001.
Rok B., Part ner stwo spo łecz ne ja ko stra te gicz ny wy miar dzia łal no ści przed się biorstw, Ma ga zyn Eko lo gicz ny Kro pla nr 2/2004, Do stęp ny w In ter ne cie: http://kro pla.eko.org.pl/31/part ner stwo.html, [do -stęp 18 ma ja 2008].
Ry bak M., Ety ka me ne dże ra – spo łecz na od po wie dzial ność przed się bior stwa, Wy daw nic two Na uko we PWN, War sza wa 2004.
So kół E., Spo łecz na od po wie dzial ność biz ne su (CSR) – kry tycz na ana li za kon cep cji, „Opti mum Stu dia Eko no micz ne” 2006, nr 4.
Wię cej niż zysk czy li od po wie dzial ny biz nes. Pro gra my stra te gie, stan dar dy, Rok B. (red.), Fo rum Od po
-wie dzial ne go Biz ne su, War sza wa 2001.
Ża bic ki D., Za ło że nia sys te mu od po wie dzial no ści spo łecz nej SA 8000. In ter pre ta cja wy ma gań nor my
So cial Ac co un ta bi li ty 8000, „Za rzą dza nie Ja ko ścią” 2007, nr 3.
Że mi ga ła M., Spo łecz na od po wie dzial ność przed się bior stwa, Wol ters Klu wer Pol ska Sp. z o.o., Kra ków 2007.
Social Responsibility Instruments
Summary
Responsible business notion is more and more present in Polish economy, however the results of the research carried out in Polish business still shows a low level of CRS idea knowledge, especially in small and medium companies. Although responsible business notion is generally known, its details, ways of preparing strategy, instruments and what is more its benefits are still narrowly spread. Many business people face the lack of knowledge and information, which on one hand make it easier to spread and deepen wrong stereotypes connected with this notion and on the other hand make business people unwilling to implement CRS in their companies. The subjects of this article are examples of instruments which are responsible for realization of social responsibility strategy.
