• Nie Znaleziono Wyników

Zaginione archiwum Andrzeja Zamoyskiego kanclerza Wielkiego Koronnego

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Zaginione archiwum Andrzeja Zamoyskiego kanclerza Wielkiego Koronnego"

Copied!
23
0
0

Pełen tekst

(1)
(2)

Zaginione archiwum Andrzeja Zamoyskiego,

kanclerza w ielkiego koronnego.

B ad an ia nad źródłami i wzrostem k u lturalnego tudzież społeczno- politycznego odrodzenia Polski przedrozbiorow ej dalekie są je sz cz e od

ukończenia. B ra k odpow iedzi na najprostsze pytania z tej dziedziny.

N ie w y ja śn io n o dotąd ostatecznie, co w zięliśm y z um ysłow ości E u r o p y Zach odn iej X V I I I wieku, i co zatrzymaliśm y, ja k o cenną, nieprzeda- w nioną tra d y c y ę rodzimą. Nie ustalono rz ec zy w iste g o momentu n a ro ­ dzin idei p o s tę p o w y c h , nie spisano ich rodow odu. Zanim ted)^ nastąpi rozgraniczenie roli czyn ników dom ow ych i cudzoziemskich, godziłoby się prz3'najmniej między polskimi pionierami odrodzenia odróżnić rz e ­ cz y w isty c h tw ó rc ó w od popularyzatorów , którzy rozpowszechniali cudze myśli i cudzą wiarę, odróżnić in icyato ró w od pracow n ików .

W y z n a c z a się n ie kied y W3'bitne miejsce staremu feldm arszałkow i F le m m in g ow i (-j- 17 2 8 ) , ja k o b y n auczycielow i Michała i A u g u sta C z a r­ toryskich. W a rto b y sprawdzić, cz3' Ьз'1 on napraw dę nauczycielem, czy może tylko (sit ve n ia verbo)·— gu w ernerem . Przyn ajm n iej znane dotąd p o g lą d y p ra w n o p a ń stw o w e F lem in ga świadczą ty lko o pew n ej rutynie biu rokratyczn ej, o pogardzie dla polskiego nierządu i o bardzo płytkiem

wniknięciu w zdrow ą część d u szy polskiego republikanizmu. A jeżeli

nawet, czego dotąd nie и с г з т ю п о , przeprow adzi się dow ód F lem ingo- w e g o nauczycielstwa, to je sz c z e trzeba będzie sprawdzić, czy Czarto- гувсзу przez cale Ż3'cie pozostali uczniami, czy też, co w y d a je się pe- wnem, założyli w łasn ą szkołę.

Mało wiadomo o św iatlejszych myślach Potockich, których z a s to ­ sow an ie w życiu zależało zresztą z aw sz e od wielkiego „ g d y b y “ : wpro- w adzan oby j e w życie, g d y b y nikt inny nie w yprzedzał pan ów Pilaw i- tów, j a pon ie w a ż ktoś wyprzedzał, m yśli p o z o sta w a ły w ia rą bez uczyn­ ków. Dalej, nie doszło się do W3'miaru w łaściw ej zasługi S tan isła w o w i P on iatow skiem u i każdemu z osobna C zartoryskiem u. Z poza „familii“ nie widzi się rzetelnej p ra c y A n d rz eja S ta n is ła w a Zału sk iego i M ik o ­ łaja P o d o sk ieg o . Jakb3? przez mgłę, do strz eg a się ponad obozem sasko- radomsko-barskim ja k ą ś zorzę postępu politycznego, a nie dostrzega się (z wielkim Z3yskiem dla s ła w y g e n e ra ln o ś c i barskiej, lecz z mniejszą k o rz yśc ią dla prawdy), że ow a ja s n o ś ć biła niem al wyłącznie z gło w y A dam a K ra siń sk ieg o . T o znów odbiera się m agnatom statystom w szelk ą

(3)

3 3 6 Z A G I N I O N E A R C H I W U M A N D R Z E J A Z A M O Y S K IE G O . z a s ł u g ę r e f o r m a t o r s k ą , a b y j ą r o z p u ś c i ć w o c e a n i e d o b r y c h c h ę c i m n i e j ­ sz ej s z la c h ty . N ie d ziw , ż e w ta k m ę t n y m s t a n i e w i a d o m o ś c i o p i e r w i a s t k a c h o d r o d z e n i a R z p l i t e j , w b r a k u l i t e r a t u r y b io g r a f ic z n e j o n a s z y c h s t a t y ­ s t a c h d o b y p r z e d r o z b i o r o w e j , n i e m o ż e się d o c z e k a ć ani u c z o n e g o b i o ­ g r a f a , a n i c h o ć b y e s s e i s t y j e d e n z n a j o ś w i e c e ń s z y c h , i co d o ś ć r z a d k o c h o d z iło z tern w p a r z e , — j e d e n z n a j c z y s t s z y c h d u c h ó w ó w c z e s n y c h , A n d r z e j Z a m o y s k i . J e g o l a ta k a n c l e r s k i e , z p e w n o ś c i ą n ie m n i e j c i e ­ k a w e , niż l a ta k o d y f i k a t o r s k i e , t o n ą w zu p e łn e j n ie w i a d o m o ś c i , i nie - w i a d o m o ś ć tę n i e ł a t w o m o ż n a b ę d z i e p r z e z w y c i ę ż y ć . L i s t y A n d r z e j a s ą r z a d k o ś c i ą ; p o d p i s y k ł a d z i o n e p o d u c h w a ł a m i s e j m ó w i k o m i s y i n i e ­ w ie l e m ó w i ą o j e g o o s o b i s t y m p r o c e s i e m ji ś lo w y m . N a j w a ż n i e j s z y c h te k k a n c l e r s k i c h , z k t ó r y c h d r o g ą a u t o p s y i m o ż n a b y w y k r y ć t w ó r c ó w t e g o lu b o w e g o p r o j e k t u , n i e s p o s ó b już d o s z u k a ć się w z b i o r a c h B i b l i o ­ t e k i O r d y n a c y i Z a m o y s k i e j , d o k ą d j e p r z e c i e ż z ł o ż y ł s to l a t te m u o r d y ­ n a t S t a n i s ł a w . M oż e g d z i e ś b u t w i e j ą w u k r y c iu , m o ż e s p ł o n ę ł y k ie d y ś p o d c z a s p o ż a r u K l e m e n s o w a . P o z o s t a t y t y l k o m nie j w a ż n e cz ę ś c i: z b i ó r p r ó ś b m a g L t . . n y c h m ia st, z a n o s z o n y c h d o k a n c l e r z a p r z e w a ż n i e w r o k u 1765, i z b i ó r a k t ó w m e n n i c z n y c h z p o ł o w y p a n o w a n i a P o n i a t o w s k i e g o . N a d t o d o ­ c h o w a ł się sp is w s z e l k i c h p a p i e r ó w , p o c h o d z ą c y c h w o g r o m n e j w i ę ­ k s z o ś c i z ł a t 1 7 6 4 — 7, n ie k ie d y ' z doby' p ó ź n i e js z e j , w y ją t k o w o · — z w c z e ­ ś n i e j s z e j . S p i s t e n n ie d a j e w y o b r a ż e n i a o a u t o r a c h i p o c h o d z e n i u m e· m o r y a ł ó w lub d o k u m e n t ó w , j e s t j e d n a k t a k i n t e r e s u j ą c y , ż e n ie w a h a m y się p o d a ć g o c z y t e l n i k o m z a p o ś r e d n i c t w e m „ P r z e g l ą d u “ . D w o ja k ie j s t ą d m o ż e m y s p o d z i e w a ć się k o r z y ś c i. N ie j e s t w y ł ą c z o n e m , że k t o ś n a t r a f i n a z a g i n i o n e t e k i Z a m o y s k i e g o , ich c z ę ś ć lu b c z ą s tk ę ; z n a s z e g o k o m u n i k a t u p o w e ź m i e w ó w c z a s w i a d o m o ś ć , do k o g o n a l e ż a ł a i j a k p r z e d ­ s t a w i a ł a się c a ło ś ć . Z n a l a z c j ' i n n j ' c h o d p i s ó w , w z g l ę d n i e o r y g i n a ł ó w w y m i e n i o n y c h p o n iż e j a k t ó w , b ę d ą w ie d z ie li, że d a n a s p r a w a r o z s t r z j '- g a ł a się z p e w n y m u d ziałe m lu b c h o ć b y za w i e d z ą Z a m o j s k i e g o . A l e i n i e z a l e ż n i e o d ty c h p r z y p a d k o w y c h k o r z y ś c i r z u t o k a n a c a ło ś ć z a ­ g u b i o n e g o z b i o r u w y s o c e b ę d z i e p o u c z a ją c } '. P r z e k o n a o n , j a k ą m n o ­ g o ś ć s p r a w p a ń s t w o w y c h m ia ł w r ę k u p ó ź n i e j s z y t w ó r c a „ Z b i o r u P r a w “ ; ile k w e s t y i o n z n a ł s a m j e d e n (bo t y t u t y p o n i ż s z e w w ie lu w y p a d k a c h w s k a z u j ą n a u n ik a ty ) , ile p l a n ó w m n ie j lu b w i ę c e j w s z e c h s t r o n n e j n a ­ p r a w y p o w s t a w a ł o albo p o d p ió r e m , albo z z a c h ę t y k a n c l e r z a k o r o n ­ n e g o . W i e l k a s z k o d a , p o w t a r z a m y , ż e z t y t u ł ó w p r a w i e n ic p e w n e g o n i e m o ż n a j e s z c z e w n o s i ć o a u t o r z e : a le n a k o r z y ś ć Z a m o y s k i e g o p o ­ w s t a j e z c a ło k s z t a ł t u d o m n i e m a n i e w y s o c e p r a w d o p o d o b n e , że o n p o ­ m y s ł y t e w y p r a c o w y w a ł , in i c y o w a ł lu b o ś m ie la ł. D o t y c z y to z w ła s z c z a n a j w a ż n i e j s z y c h p ism n i n i e j s z e g o zb io ru , c z y s t o r e f o r m a t o r s k i c h , n ig d z ie p o z a t e m p r z e z n a s n i e n a p o t k a n y c h . D l a ła tw ie j s z e j o r y e n t a c y i r o z b i j a m y o g r o m n ą w ię k s z o ś ć n a k a t e - g o r y e , p o z o s t a w i a j ą c c z y t e l n i k o w i s a m e m u r o z e j r z e n i e się w ś r ó d r e s z t y . 1) O g ó l n y u s t r ó j p a ń s t w a w N № 58, 70, 8 3 , 95, 97-8, 142, 156-8, 185. 2) S p r a w y d u c h o w i e ń s t w a i w y z n a ń o m a w i a n e s ą w NN° 1, 5, 18, 2 2 , 25, 2 7-32, 44, 46-9, 57, 100, 122, 128-9, 15.3. 3) M i a s t i s p r a w y m ie jsk ie j, w s z c z e g ó l n o ś c i W a r s z a w y , d o ­

(4)

Z A G I N I O N E A R C H I W U M A N D R Z E J A Z A M O Y S K I E G O . 3 3 7 t y c z ą N № 4, 7, 9, i t , 16-7, 40, 4З, 52, 71, 73-8, 8 1 -2 , 121, 124, 154, 165, 169. 4) S ą d o w n i c t w o i p r a w o d a w s t w o c y w i l n e o r a z k a r n e w N № 2, 12, 14, 26, 41, 45, 72, 79, 8 0 , 83, 91, 101, 103-5, i i i , 113, 118, 1 40-1, 143-4, 151. τ 5 9 - 6 3 , 170-2, 177, 179, 182, 264. 5) H a n d e l i p r z e m y s ł : N № 6, 69, 8 1 -2 , 8 4 - 9 0 , 108, 123, 125, 146, 150, 243-4. 6) S p r a w y z a g r a n i c z n e : N № 15, 33, 4 2 , 5 9 , 9 3 - 4 , 110, 117, 1 1 9 -2 0 , 122, 178, 187, 261. 7) S p r a w y s k a r b o w e : N № .109., 114, 126-7, 135-6, 138, 147-8, 15 2 > *55, i 84. 199, 2 2 2 -4 . 8) M o n e t a : N № 166-7, 175-6, 186, 1 9 9 -2 2 1 , 2 2 2 b is, 2 4 2 , 2 4 5 - 2 6 3 . 9I M a t e r y e w o j s k o w e : N № 99, 149. 10) E d u k a c y a n a r o d o w a : N № 20, 24, 8 6 , 101, 112, 1 88-98. 11) S p r a w y p r u s k i e i g d a ń s k i e : N № 3 4 - 9 , 5 3 - 6 , 6 0 - 1 , 6 6 - 8 , 96, 106, 113· 5, 145, 170, 236, 2 6 2 , 2 6 5 -6 . 12) S p r a w y i n f l a n c k i e i k u r l a n d z k i e : N № 4 1 , 5 0 -1 , 62-5, 131-7, 189. 13) D y a r y u s z e s e j m o w e N № 21 ( 1 7 6 7 ), 139 (1776). 14) C z y n n o ś c i k a n c l e r s k i e i o s o b i s t e a k t a Z a m o y s k i e g o : N № 3, 13, 102, 164, 173, 181. 15) P i s m a p o l i t y c z n e N № 8, 10, i o o-i, 110, 116.

SPE C YFIK A C Y A

r ó ź n j m h p r o j e k t ó w i pism n a l e ż ą c y c h d o c z a s u i u r z ę d o w a n i a J W A n ­ d r z e j a Z a m o y s k i e g o , k a n c l e r z a w i e l k i e g o k o r o n n e g o , w r ó ż n y c h m a t e - r y a c h i o k o l i c z n o ś c i a c h za sz ły c h . 1. O b s e r w a c y a w z g l ę d e m k o m p o z y c j a i n t e r s t a t u s , w k t ó r e j m i ę d z y s t a n e m d u c h o w n y m i ś w i e c k i m z a c h o d z ą c e w z a j e m n e p r e t e n s y e w y k ł a d a j ą s i ę o b u s t r o n n i e , d o w o d y s ą p r z y t o c z o n e i n a d o k o l i c z n o ­ śc ia m i s t a n u d u c h o w n e g o w z w i ą z k u b ę d ą c e m i z s t a n e m ś w i e c k i m w k r a j u p o l s k i m o b s z e r n e u m i e s z c z o n e u w a g i z z a ł ą c z e n i e m p o t r z e b n y c h d o t y c h ż e w i a d o m o ś c i i p r a w . 2. R o z ł ą c z e n i e s p r a w do s ą d ó w p r z jr z w o it y c h , czyli w y ­ s z c z e g ó l n i e n i e , k t ó r e s p r a w y n a l e ż ą d o s ą d ó w r e l a c y j n y c h , a s e s o r s k i c h , r e f e r e n d a r s k i c h , m a r s z a ł k o w s k i c h , k o m is y i s k a r b o w e j , k o m is y i w o j s k o ­ wej, s ą d ó w se jm o w jm h , t r y b u n a ł ó w k o r o n n y c h , z i e m s k i c h i g r o d z k i c h . 3. 1 7 6 4 r o k u z a k a n c l e r s t w a A n d r z e j a Z a m o j s k i e g o w k a n c e -l a r y i k o r o n n e j w y p a d a j ą c j m h e k s p e d y c y i o r d y n a c y a . P r z y k t ó r e j o d d n i a 6 g r u d n i a 17 6 4 r o k u d o d n i a 6 m a r c a 1765 r o k u z n a j d u j e s ię w y s z c z e ­ g ó l n i e n i e p r z y w i l e j ó w w y d a n j m h n a r o ż n e u r z ę d y r ó ż n y m o s o b o m , j a k o - t e ż o d d n ia 10 d e c e m b r a 1 7 6 4 d o d n i a 12 m a r c a 17 6 5 r o k u p r z y w i l e ­ j ó w d a n y c h n a r ó ż n e s t a r o s t w a i k r ó l e w s z c z y z n y s p e c y f i k a c y a . 4. R e f l e k s y e d o o r d y n a c y i , czjdi u w a g i n a d n i e k t ó r e m i s z c z e ­ g ó ła m i u r z ą d z e n i a m ia s t i w n i c h o s i a d a j ą c y c h o b y w a t e l ó w i s z l a c h t y t y c z ą c e m i się, d o k t ó r y c h j e s t d o ł ą c z o n y a r t y k u ł w z g l ę d e m p o m n o ż e ­ n i a h a n d l ó w i m a n u f a k tu r . P r z e g lą d H is to ry c z n y . T . X V I, z. 3. 22

(5)

3 3 8 Z A G I N I O N E A R C H IW U M A N D R Z E J A Z A M O Y S K I E G O . 5. O b is k u p a c h , d e p r e s b y t e r i c i d i o e t cle r ic id io , czyli w y p i s k o n - s t y t u c y i i u c h w a ł z a s z ł y c h w k r a j u p o ls k i m , t y c z ą c y c h s ię n i e t y k a l ­ n o ś c i d u c h o w n y c h o s ó b , w y b o r u n a b i s k u p s t w a i p r e l a t u r y s a m e j s z l a ­ c h t y , p r o m o w o w a n i a do g o d n o ś c i d u c h o w n y c h o s ó b , n i e z a s z c z y c o n y c h s z l a c h e c t w e m , p o w o ł y w a n i a d o j u r y z d y k c y i d u c h o w n e j w p r z y p a d k a c h ś w i e c k i c h etc. 6. P r o p o z y c y e c z y n i o n e N a j j a ś n i e j s z e m u K r ó l o w i Im ci p o l s k i e ­ m u p r z e z T o m a s z a H i t s c h c o c h k u p c a l o n d y ń s k i e g o , w z g l ę d e m p r o w a ­ d z e n i a h a n d l u z A n g l i ą w s z y n a c h ż e l a z n y c h , b e l a c h i k l e p k a c h , po f r a n c u s k u p i s a n e i n a p o l s k i j ę z y k p r z e ł o ż o n e . 7. O b s e r v a t i o n s g é n é r a l e s s u r la p o l i c e d e s v ill e s — R é g l e - I m e n t s p o u r l e s v i v r e s — R é f l e x i o n s s o u m i s e s a u x l u m i è r e s e t à la l p r u d e n c e d e S. M-té. 8. R e f l e k s y e p a t r y o t y c z n e n a p r z e c i w k o n f e d e r a c y i c y w il n e j, c z y li p is m o w y d a n e p r z e c i w k o r z ą d o w i r o s y j s k i e m u , o k a z u j ą c e c h ę ć t e g o ż z r o b i e n i a s o b i e p r z e w a g i w E u r o p i e p r z e z u t r z y m y w a n i e n i e r z ą d u w P o l s z c z ę . 9. O b s e r v a t i o n s p o u r le r è g l e m e n t d e s v illes. 10. Z d a n i e w o l n e , g d y b y d o n e g o c y a c y i w i n t e r e s i e R z p lite j te r a ź n i e j s z y m p r z y c h o d z i ć m i a ł o — c z y li u w a g i n a d g w a r a n c y ą d o r z ą d u k r a j u i p r a w k a r d y n a l n y c h r o z c i ą g n i o n ą . 11. P r o j e k t d la m i a s t c z y l i r e s k r y p t u k r ó l e w s k i e g o k o p i a , o b e j ­ m u j ą c a ś r o d k i p o t r z e b n e d o p r z y w r ó c e n i a m i a s t o m ich z n a c z e n i a d a ­ w n e g o i b y t u t y c h ż e u l e p s z e n i a , j a k o t e ż w ie l o ś c i j u r y z d y k c y i p o m i a ­ s t a c h z n a j d u j ą c y c h się, d o g o d n o ś ć u ła tw ia j ą c a . 12. P r z y ś p i e s z e n i e s p r a w i e d l i w o ś c i w s ą d a c h n a s z y c h z a d w o r - n y c h , t o j e s t u r e g u l o w a n i e w s z e lk ic h c z y n n o ś c i k a n c e l a r y i z a d w o r n e j p r z e z k r ó l a w y d a n e z s a l w ą p o p r a w y lub o d m i a n y w c z a s ie n a s t ą p i ć m a j ą c e j . 13. T r a d u c t i o n d ’un d i s c o u r s p r o n o n c é a u C o n s e i l d e S é n a t t e n u à V a r s o v i e l ’a n 1761. 14. A d r e f l e x i o n e s s u p e r a d d e n d o r u m o r d i n a t i o n i — c z y li p u n - k t a n i e k t ó r e s łu ż ą c e d o p o p r a w y f o r m a l n o ś c i s ą d o w n i c z e j w s ą d a c h a s e s o r s k i c h i r e f e r e n d a r s k i c h e x r e g e s t r o fisci. 15. R e s k r y p t a d o s ę d z i ó w p o g r a n i c z n y c h , c z y li o d r o k u 1746 d o r o k u 17 6 3 w y s z c z e g ó l n i o n e r e s k r y p t a , d a w a n e r ó ż n y m o s o b o m w z g l ę ­ d e m s p r a w o w a n i a lu b z a s t ę p o w a n i a u r z ę d ó w s ą d ó w p o g r a n i c z n y c h . 16. O m i a s t a c h J . K r . M o śc i j m p . S ł o m i ń s k i e g o m e t r y k a n t a p r o ­ j e k t , w k t ó r y m t e s ą w y ł o ż o n e m yśli, j a k b y m o ż n a m i a s t a d o k a r d y ­ n a l n y c h ich p r a w i w o l n o ś c i p o w r ó c i ć , j a k b y m o ż n a S t a r ą W a r s z a w ę z N o w e m M ia s te m p o d j e d e n c y w i l n y r z ą d z j e d n o c z y ć , j a k w t y c h m ia ­ s ta c h j e d n ą n i e r o z d z i e l n ą u f o r m o w a ć j u r y s d y k c y ą . — O o b i e r a n i u p r e z y ­ d e n t ó w i w ó j t ó w —O maj s t r a t u r a c h n a u t r z y m a n i e p o r z ą d k ó w e k o n o ­ m i c z n y c h i p o l i c y i w m i e ś c i e — O s p o s o b i e o b r a d m ie js k i c h — J a k m ia s t p r a w a i w o l n o ś c i p e w n i e u b e z p i e c z y ć m o ż n a — J a k p o m n o ż y ć h a n d l e i m a n u f a k t u r y w m i a s t a c h — U b e z p i e c z e n i e o s ó b m i e s z c z a ń s k i c h w w ł a ­ s n y m ic h m ie śc ie . 17. O r d y n a c y a m i a s t S t a r e j i N o w e j W a r s z a w y , m o c ą k t ó r e j lęról S t a n i s l a w t e u c h w a lił w t y c h m i a s t a c h p o r z ą d k i : Z j e d n o c z e n i e m i a s t S t a r e j i N o w e j W a r s z a w y — O p o r z ą d k a c h m i a s t a albo u r z ę d a c h w p o ­

(6)

Z A G I N I O N E A R C H I W U M A N D R Z E J A Z A M O Y S K I E G O . 3 3 9 w s z e c h n o ś c i — O s w o b o d a c h m i e j s k i c h — O m i e s z c z a n a c h i p r z y j m o w a n i u p r a w a m i e j s k i e g o — O n a b y w a n i u p o s e s y i w m ie ś c ie ·— O p o d a t k a c h i s k ł a d k a c h — O c e c h a c h r z e m i e ś l n i c z y c h — D e l e g e s u m p t u a r i a — O b a n - k r o t a c h i l is ta c h m o r a t o r y a l n y c h — O s p a d k a c h j u r e fisc i— R o z p o r z ą d z e ­ n i e m a g i s t r a t u r , u r z ę d ó w i p o r z ą d k ó w m i a s t a — O p r e z y d e n c i e i b u r m i­ s t r z a c h — O r a d z c a c h i m a g i s t r a c i e r a d z i e c k i m — O ł a w n i k a c h , s ą d z ie w ó j ­ t o w s k i m w r a z i ła w n i c z y m — O g m i n n y c h — S ą d y p o t o c z n e — D e j u d ic io c e n s o r i o — ' U r z ę d n i c y m i a s t a j a c y b y ć m a j ą — D z i e ń o c z y s z c z e n i a i j e d n a ­ n i a — O r a c h u n k a c h c e c h o w y c h i o b i e r a n i u c e c h o w y c h — O p u b lik a c h b o n e f e r e n c y a c h — P r z e p i s p r z y s i ą g n a u r z ę d y — P r z y s i ę g a w ó j t a , l a n d - w ó jta , r a j c ó w — P r z y s i ę g a ł a w n i k ó w — P r z y s i ę g a d l a g m i n n y c h — P r z y ­ s i ę g a d la z a s i a d a j ą c y c h w s ą d z i e s i e r o c y m — P r z y s i ę g a d la s ą d u p o p i s o ­ w e g o — P o n o w i e n i e p r z y s i ą g — R o z p o r z ą d z e n i e u r z ę d u e k o n o m i c z n e g o — N a g r o d a u r z ę d n i k o m — M ilicya m i e j s k a — W d o w y r a d z i e c k i e etc. 18. E k s c e r p t n i e k t ó r y c h k o n s t y t u c y i w z g l ę d e m d y s y d e n t ó w , u c h w a l o n y c h n a s e j m a c h g e n e r a h r y c h o d r o k u T525 d o r o k u 1764. 19. O r d y n a c y a m i a s t a K r a k o w a , z a w i e r a j ą c a w s o b i e n a s t ę ­ p u j ą c e a r t y k u ł y : O s e s y a c h p o s p ó l s t w a i r e s p o n s a c h — O p r o w e n t a c h i r a c h u n k a c h — O s p r a w a c h — O p o s ł a c h — D e n o n p o r t a n d i s a r m i s — O o p i e k a c h —O o c h ę d ó s t w i e m i a s t a — O a s y g n a c y m c h — O p i w n i c a c h — ■ O r z e m i e ś l n i k a c h — O u r z ę d z i e w ó j t o w s k i m i ła w n i c z y m k r a k o w s k i m — O s k ł a d a c h — O p r a w a c h w i a d o m o ś c i — O B ł o n i u — O w y b i e r a n i u p o d a ­ t k ó w — O s p a d k a c h j u r e fisci — O p u s t k a c h — O s p r a w a c h z a l e g ł y e h — 0 p r a w a c h m i e s z c z a n o m p r z y z w o i t y c h — O t a ń s z e v i c t u a l i u m — O ż y d a c h m ie js k i c h h a n d l u j ą c y c h — O m u r a c h m i e j s k i c h — O a r e n d a c h — O r e t e n - t a c h — O t a n d e t a c h — O o g r o d a c h — D e l e g e s u m p t u a r i a — O m n ó s t w i e ż e b r a k ó w — O p o g ł ó w n e m · — O s z k o l e s t r z e l e c k i e j — O c e c h a c h — O w i ę ­ z i e n i u — O m io d u r o b i e n i u — O z a c h o w a n i u b e z p i e c z e ń s t w a o d o g n ia . 20. P l a n p o u r l’E r e c t i o n d e s E c o l e s e n e x p o s a n t le s a r r a n ­ g e m e n t s le s p l u s p a r f a it s e t le s p lu s n o u v e a u x t r o u v a b l e s c h e z l e s v o i ­ s i n s . — A u t o r t e g o p la n u , S a m u e l L o t h a r i u s G e r e t j u r i s u t r i u s q u e e t p h i ­ lo s o p h i a e d o c t o r , h u j u s q u e in u n i v e r s i t a t e V i t e n b e r g e n s i p r o f e s s o r , h o ­ n o r a r i u s d i v e r s a r u m a c a d e m i a r u m s c i e n t i a r u m s o c i u s h. t. T h o r u n e n - s iu m in a u l a r e g i a s e c r e t a r i u s r e s i d e n s . V a r s a v i a e d ie 3 0 N o v e m b r i s 1773. 21. D y a r y u s z p i s a n y s e jm u e k s t r a o r d y m a r y q n e g o w W a r s z a w i e , z ł o ż o n e g o n a d z i e ń 5 m ie s ią c a p a ź d z i e r n i k a w r o k u 1767, p o d c z a s k t ó ­ r e g o M o s k w a w z ię ła w a r e s z t b i s k u p a k r a k o w s k i e g o , R z e w u s k i e g o w o ­ j e w o d ę k r a k o w s k i e g o w r a z z s y n e m i Z a ł u s k i e g o b i s k u p a k ijo w s k i e g o . D o t e g o d y a r y u s z u d o ł ą c z a s ię i n n y o d m i e n n y d y a r y u s z — b e z p o c z ą t k u 1 k o ń c a . 22. S t a t u s c a u s a e z s t r o n y W . S z a m o c k i e g o , c h o r ą ż e g o w a r ­ s z a w s k i e g o , p r z e c i w k o k s ię d z u D ą b r o w i c z o w i , p l e b a n o w i Ż b ik o w s k ie m u , w y p is a n y ' w z g l ę d e m d z i e s i ę c i n y w y t y c z n e j , ż ą d a n e j z d ó b r z ie m s k ic h w k s i ę s t w i e w a r s z a w s k i e m p r z e c i w k o p r z y w i l e j o w i W ł a d y s ł a w a k s i ę ­ cia m a z o w i e c k i e g o , z a b r a n i a j ą c e m u ta k ie j d z i e s i ę c i n y d a w a n i a . 23. P a c i fi c a t io n is i n t e r S e r e n i s s i m a m D o m u m A u s t r i a c a m e t S e ­ r e n i s s i m u m P o l o n i a e R e g e m e t o r d i n e s R e g n i t r a c t a t a e s c r i p t a a l i q u o t e x v a r ii s lo c is c o l l e c t a in a n n o 1 5 9 0 *). ‘) N a s t ę p u j e s p is o k o ł o 40 l i s t ó w i a k t ó w z lat 1588—90.

(7)

3 4 0 Z A G I N I O N E A R C H I W U M A N D R Z E J A Z A M O Y S K I E G O . 24. É l é m e n t s d e r h é t o r i q u e f r a n ç a i s e t l a t i n s , m a n u s k r y p t p o ­ c z ą t k o w e j e d u k a c y i i d o s k o n a l e n i a się w s z t u c e w y m o w y r ę k ą A n d r z e j a Z a m o y s k i e g o p is a n y . 25. Z s t r o n y d u c h o w i e ń s t w a k s i ę s t w a w a r s z a w s k i e g o p r z e ­ c i w k o S z a m o c k i e m u c h o r ą ż e m u z i e m i w a r s z a w s k i e j z m o c y p r z y w i l e j u W ł a d y s ł a w a k s i ą ż ę c i a m a z o w i e c k i e g o n i e c h c ą c e m u p o z w o l i ć n a d a w a ­ n i e p a r o c h o m d z i e s i ę c i n y , w y p i s a n y z r ó ż n y m i d o w o d a m i n a l e ż y t o ś c i d a w a n i a t e j ż e d z i e s i ę c i n y w y w ó d . 26. W z g l ę d e m z a p i s a n e g o m a j o r a t u D o m u k s i ą ż ą t R a d z i w i ł ł ó w n a N ie ś w i e ż u w y p i s a n e z d o k u m e n t ó w i p r a w r ó ż n y c h u w a g i. 27. Z a r z u t y W . S z a m o c k i e g o c h o r ą ż e g o w a r s z a w s k i e g o p r z e ­ c i w k o d u c h o w i e ń s t w u , c h c ą c e m u d z i e s i ę c i n y w y t y c z n e j , — i n a te ż d u ­ c h o w i e ń s t w a o d p o w i e d z i . 28. O b j a ś n i e n i e w y r a z ó w p r z y w i l e j u s t a n o w i ą c e g o d a w a n i e d z i e ­ s i ę c i n z r ó ż n y c h m i e j s c s t a t u t ó w k o r o n n y c h w y j ę t e — d o i n t e r e s u W . S z a m o c k i e g o s t o s o w n e . 2 9 . P r z e c i w k o W . w a r s z a w s k i e m u c h o r ą ż e m u S z a m o c k i e m u o d p o w i e d ź d u c h o w i e ń s t w a d a n a w s p r a w i e o d z i e s i ę c i n y , t ł u m a c z ą c a r ó ż n o ś ć z a c h o d z ą c ą w w y r a z a c h p r z y w i l e j u W ł a d y s ł a w a k s i ą ż ę c i a m a ­ z o w i e c k i e g o o r y g i n a l n e g o n i e z g o d n y c h z k o p i ą t e g o ż p r z y w ile ju , w k o n - s t y t u c y a c h s y n o d a l n y c h p r z e d r u k o w a n ą . 30. D e d e c i m a l i b e r a e t i l l i b e r a w y w ó d z n a c z e n i a w y p i s a n y z D ł u g o s z a h i s t o r y k a w k s i ę d z e k r o n i k i t e g o ż 12 p o d r o k i e m 1435. 31. T r a i t é s u r l a d i x m e d e P o l o g n e . 32. O b j a ś n i e n i e s ł ó w p r z y w i l e j u W ł a d y s ł a w a : „ e x c e p t i s n o b i ­ lib u s q u ib u s n o s p r o e o r u m s e r v i t i o “ etc., t y c z ą c y c h s ię d a w a n i a d z i e ­ się c in . 33. M a n ife s t k s ię c i a K a j e t a n a S o ł t y k a , b i s k u p a k r a k o w s k i e g o , k s i ą ż ę c i a s i e w i e r s k i e g o , p i s a n y w W a r s z a w i e r o k u 1767 d. 13 o k t c b r a , a w n i e s i o n y d o a k t z i e m s k ic h p o w i a t u g r o d z i e ń s k i e g o , w k t ó r y m t e n ż e żali s i ę n a g w a ł t y w y r z ą d z o n e p r z e z M o s k w ę k r a j o w i p o ls k i e m u . 34. O p i s a n i e z u c h w a ł y c h p o s t ę p k ó w i w i o l e n c y i , k t ó r e r ó ż n y m i c z a s y m a g i s t r a t g d a ń s k i n a d o s o b a m i s t a n u s z l a c h e c k i e g o w y k o n y ­ wał, u ł o ż o n e p r z e z s t a r o s t ę k n y s z y ń s k i e g o w r o k u 17 6 3 o d t e g o ż m a ­ g i s t r a t u s k r z y w d z o n e g o , w k t ó r y m o p i s a n i u w y r a ż a w i e l e a r t y k u ł ó w , w k t ó r y c h g d a ń s z c z a n i e k r a j o w i p o l s k i e m u s z k o d y c z y n i ą l u b p r a w a k o r o n n e g w a ł c ą , w i e l e w y p a d k ó w w k t ó r y c h s z la c h tę i d u c h o w i e ń s t w o d r ę c z ą , w r e s z c i e c y t u j e k o n s t y t u c y e p r z e z n ic h n i e z a c h o w y w a n e . 35. P r z e z s t a n y p r o w i n c y i p r u s k i c h n a o b r a d y z g r o m a d z o n e s p i s a n e g o p o t w i e r d z e n i a p o d p i s u e l e k c y i k r ó l a S t a n i s ł a w a A u g u s t a i p r z y r z e c z o n e j t e m u ż p o d le g ło ś c i, acz p rz e z o s o b y n ie o b r a n e d o tej c z y n n o ś c i , d l a n i e d o j ś c i a s e j m i k u p r z e d s e j m o w e g o , z r o b i o n e g o , tu d z ie ż a k c e s u d o k o n f e d e r a c y i s t a n ó w k o r o n n y c h k opia . 36. W y p i s z r ó ż n y c h p r z y w i l e j ó w i k o n s t y t u c y i k o r o n n y c h d o ­ w o d z ą c y w o l n o ś ć (s.) p r o w i n c y i p r u s k i c h o d o p ł a t y n o w e g o cła. 37. P r o j e k t d o k o n s t y t u c y i s e j m u c o r o n a t i o n i s p o d a n y o d m i a ­ s t a T o r u n i a , w k t ó r y m z a w i e r a się m o s t o w e , a b y o d w s z y s t k i c h p ł a c o n e by ło , k ę p a n a ś r o d k u W i s ł y le ż ą c a a b y z a w s z e d o m i a s t a n a l e ż a ł a , b r z e g o w e o d s t a r o s t w a d y b o w s k i e g o w y m a g a n e a b y z n i e s i o n e by ło , cło d y b o w s k i e j k o m o r y a b y b y ło u r e g u l o w a n e , a b y m a n u f a k t u r y t o r u ń s k i e

(8)

Z A G I N I O N E A R C H I W U M A N D R Z E J A Z A M O Y S K I E G O · 3 4 1 b y ł y z a b e z p i e c z o n e , a b y m ia s tu T o r u n i o w i p r z e z w z g l ą d n a p o n i e s i o n e s t r a t y s u b s i d iu m c h a r i t a t i v u m w k w o c i e 8 0 0 0 zip. p r z y z n a n e było. 3 8 . S p e c y f i k a c y a e g z a k c y i m o s t o w e j t o r u ń s k i e j . 39· W y m i a r i o p i s a n i e m o s t ó w w i ś l a n y c h t o r u ń s k i c h r o k u 1764 d. g li s t o p a d a s p i s a n y . 40. W s p r a w i e p o d k o m o r z e g o l u b e l s k i e g o z k o m i s y ą b r u k o w ą w y r a ż o n e u w a g i, o b e j m u j ą c e w ł a d z ę k o m is y i b r u k o w e j i w a ż n o ś ć ta ry f y u ło ż o n e j ł o k c i o w e g o o p ła ty .

41. D e z y d e r y a k s ię s t w a in fla n c k ie g o ś c ią g a ją c e s ię d o o r d y - n a c y i s ą d ó w a s e s o r s k ic h k o ro n n y c h , w k tó ry c h je s t ż ą d a n ie , a b y s p r a ­ w y k s ię s t w a b y ły s ą d z o n e p o d p r e z y d e n c y ą p ie c z ę ta r z a k o r o n n e g o , a b y w k a d e n c y a c h są d u s p r a w k s ię s tw a in fla n c k ie g o ż a d n e in n e s p r a w y n ie b y ły s ą d z o n e , a b y s e k r e t a r z k s ię s t w a in fla n c k ie g o , r o d o w ity In fla n t­ c z y k , n a ty c h ż e s ą d a c h m iał m ie js c e i g ło s, a o ra z p e n s y ą ja k ą lub sp o so b e m do u trz y m a n ia s ię a b y b y l o p a tr z o n y .

42. P u n k t a d o i n s t r u k c j o s e k r e t n e j n a l e ż ą c e , m a j ą c e p o d a ć s ię k a ż d e m u p o s ł o w i p o l s k i e m u , d o d w o r ó w z a g r a n i c z n y c h w y z n a c z o n e m u , z m o c y s e n a t u s co n s ilii r o k u 17 6 5 d. 5 p a ź d z i e r n i k a u c h w a l o n e , w k tó - r j ’ch te szczegóły', a b y ż a d e n p o s e ł n ic m i n i s t e r y a l n i e n i e c z y n ił bez w y r a ź n e j n a p iś m ie d y s p o z y c y i . P o s e ł k a ż d y d a w a n e m u d y s p o z y c y e i c z y n i o n e n a tę ż r e l a c y e p i l n i e i p o r z ą d n i e m a u t r z y m y w a ć d l a ł a t w e j w k a ż d y m r a z ie in f o r m a c y i i u s p r a w i e d l i w i e n i a s ię . P o s e ł k a ż d y ra z w e d w a t y g o d n i e o b o w i ą z a n y n u m e r o w a n ą s w o j ą r e l a c y ą k r ó l o w i o d - sydać, w n a g ł y c h p o t r z e b a c h p r z e z k u r y e r a d a z n a ć , z a w s z e w y r a ż a ­ j ą c , c o w i n t e r e s i e j e s t p e w n e , c o w ą t p l i w e , etc. P o s e ł k a ż d y i n f o r m o ­ w a ć się m a i d o n o s i ć , j a k i e o s o b y s k ł a d a j ą r z ą d d w o r u , p r z y k t ó r y m z o s t a j e , j a k i t y c h c h a r a k t e r , k t o f a w o r y t k r ó l a j a k i e g o , j a k i e g o u r o d z e ­ n i a i g a t u n k u . D o n i e s i e p o s e ł , z k im d w ó r , p r z y k t ó r y m z o s t a w a ć b ę ­ dzie, m a t r a k t a t y i j a k i e , j a k a w k r a j u f o r m a r z ą d u , j a k i e m a k s y m y i j a k i e p r a w a , j a k i t r y b o b r a d , j a k i e k a r d y n a l n e p r a w a , c z e g o p a t r y o c i k r a j u c h c ą d la p o l e p s z e n i a r z ą d u , j a k i t r j 'b s ą d o w n i c t w a w k r a ju , j a k i e s u b s e l i a i w t y c h z a s i a d a j ą c e o s o b y , j a k i e g o g a t u n k u , o d k o g o o b i e ­ r a n i, czy d o ż y w o t n i lu b n ie ; p r z e c i w k o s ę d z i o m p r z e d a jn y m i j a k i e k a r y i j a k i e d o o d p o w i e d z i forum . J a k a k r a j u e k o n o m i a , j a k i e w n ie j o s o b y , t y c h w ł a d z a , j a k a p u b lic z n a i n t r a t a , p o d a t k i , cła, m a n u f a k t u r y , h a n d l e , t r a k t a t y h a n d l o w e , j a k a c z y n n o ś ć m e n n i c y , j a k a m o n e t a i j e j w a l o r , j a k i e w o j s k o , t e g o ż ilo ś ć, g a t u n k i , k a r n o ś ć , j a k i d ą r a d y w o j e n n e , j a c y k o m e n d a n c i , j a k i e t r a k t a t y p o s i ł k o w e , j a k a p o lic y a , k t ó r e o s o b y j ą s k ł a ­ d a j ą , j a k a t y c h w ł a d z a i f o rm a l n o ś ć , j a k i e m ia s ta , ty c h ja k i s t a n , r z ą d y , s ą d y etc., s t a n rolniczym ja k i, g d z i e i j a k m a j ą g r u n t a , j a k i e z m i e s z c z a n k r a j m i e w a d o ch o d y '. A k a d e m i e j a k i e w k r a j u , t y c h f u n d a c j 'a , p r z j'w i- le je , rz ą d , j a k i e s z k o t y p u b lic z n e , k t o u c z y , j a k i e s z k o ł y r y c e r s k i e , j a k a m ło d z i e ż y e d u k a c j 'a . 43. E k s c e r p t k o n s t y t u c y i w o b j a ś n i e n i u o d m i a s t a W a r s z a w y p o d a n y m s p e c y f i k o w a n y c h o k u p c a c h c u d z o z i e m s k i c h , o p o t w i e r d z e n i u p r z y w i l e j ó w d a w n y c h W a r s z a w i e s ł u ż ą c y c h , o l u d z i a c h l u ź n j c h p r z y m ie ś c i e s i ę b a w i ą c y c h . 44. C e r e m o n i a ł d o o b s e r w o w a n i a w W i e l k i t y d z i e ń , p r z e p i s y d l a k r ó l a p o l s k i e g o i d w o r u t u d z i e ż o s ó b przy' b o k u k r ó l e w s k i m b ę d ą ­ c y c h , j a k o t e ż t r j ' b n a b o ż e ń s t w a z a c h o w a ć s ię mający'.

(9)

3 4 2 Z A G I N I O N E A R C H I W U M A N D R Z E J A Z A M O Y S K I E G O .

45. M ic h a ł a M r o z o w s k i e g o o r ó ż n o ś c i p r a w w y p i s a n a infor- m a c y a z r o z k a z u J W . k a n c l e r z a k o r o n n e g o r o k u 1767. W te j in f o r m a - cyi w y r a ż a w s z y s t k i e p r a w a K r ó l e s t w a P o l s k i e g o , a r a c z e j k się gi, te ż z a w i e r a j ą c e , c z y n ią c s t o s o w n e n a d k a ż d ą c z ę ś c i ą u w a g i: p r a w a k s i ę ­ s t w a m a z o w i e c k i e g o , p r a w a w o j e w ó d z t w p r u s k i c h , p r a w a w o j e w ó d z t w u k r a i n n y c h w o ł y ń s k i e g o , k i j o w s k i e g o i b r a c ł a w s k i e g o , p r a w a m i a s t k o ­ r o n n y c h , p r a w a W . K s . L i t e w s k i e g o , p r a w a k s i ę s t w a in f l a n c k i e g o , p r a ­ w a k s i ę s t w K u r l a n d y i i S e m ig a lii , p r a w a m i a s t l i t e w s k i c h i p r a w a m i e j ­ s k ie w P o l s z c z ę — z d o k ł a d n e m i i w y b o r n e m i d o k a ż d e j r z e c z y w i a d o ­ m o ś c ia m i. 46. I n f o r m a c y a o f u n d a c y i k s i ę ż y k a m e d u ł ó w w y g i e r s k i c b , b ę ­ d ą c y c h w s p o r a c h p r a w n j m h z e k o n o m i ą g r o d z i e ń s k ą , w k t ó r e j k s ię ż a k ł a d ą n a s w o j ą s t r o n ę d o w o d y , a p o d s k a r b i W . K s. L i t e w s k i e g o te ż zbij a. 47. K s i ę ż y k a m e d u ł ó w w y g i e r s k i c h d o k r ó l a i s e n a t u p o d a n e k r z y w d i u c ią ż liw o ś c i z n o s z o n y c h o p i s a n i e . 48. U c ią ż l iw o ś c i k s i ę ż y k a m e d u ł ó w w y g i e r s k i c h p r z e z d e k r e t ko- m is a r s k i p o n i e s i o n e , k r ó l o w i i s t a n o m k o r o n n y m p r z e ł o ż o n e . 49. L e g a l i z a c y a p r z y w i l e j u o r y g i n a l n e g o k się cia m a z o w i e c k i e g o W ł a d y s ł a w a r. 1 4 4 6 , u c z y n i o n a w k o n s y s t o r z u g n i e ź n i e ń s k i m , z a n i e p o - d e j r ż a n ą i s p r a w i e d l i w ą u z n a n a . 50. T r y p l i k a w s p r a w i e k s ię c i a k u r l a n d z k i e g o z a c h o d z ą c e j z o b y ­ w a t e l a m i k u r ł a n d z k i e m i , p r z e z k s i ą ż ę c i a z u r z ę d ó w p o o d d a l a n e m i i w s ą d a c h k o r o n n y c h s p r a w i e d l i w o ś c i z k s i ą ż ę c i a d o p o m i n a j ą c e m i się, z s t r o n y k s i ą ż ę c e j n a p i s a n a . 51. O b y w a t e l ó w k s i ę s t w a K u r l a n d y i n a p o d a n e p r z e c i w k o t y m ż e o d k s i ę c i a z a r z u t y w s ą d a c h k o r o n n y c h d a n a o d p o w d e d ź , czyli u s p r a ­ w i e d l i w i a n i a się k s ią ż ę c e z b i ja j ą c e p o w o d j a 52. T r a i t é d e p o lic e d e s i n c e n d i e s e n g é n é r a l , m a is p r i n c i p a ­ l e m e n t d e c e lle p o u r la ville d e P a r i s . 5 3- W y s z c z e g ó l n i e n i e o s ó b , p r z e d k t ó r e m i m ia s to G d a ń s k s k ł a ­ d a ł o h o m m a g i u m o d r, 1 6 4 9 z a p a n o w a n i a J a n a K a z i m i e r z a d o r o k u 17 3 4 p a n o w a n i a A u g u s t a III. 54. E k s c e r p t z d e k r e t ó w k r ó l a J a n a III i A u g u s t a III w z g l ę ­ d e m p r o w e n t u m i a s t a G d a ń s k a , z u l a g a m i a n o w a n e g o . 55. Z p r z y w i l e j u k r ó l a K a z im ie r z a , w' P i o t r k o w i e 1455 r o k u f eria 4 p o s t V i s i t a t i o n i s M a r i a e d a n e g o m i e s z c z a n o m g d a ń s k i m c o d o p l e b i s c y t ó w i p ie n ię d z jr s u b s j ^ d y o n a ln jm h w y p i s a n j ' e k s c e r p t . 56. P r z y c z y n y , d o w o d z ą c e , że p r o w e n t a i u ż y t e k p o r t u g d a ń ­ s k i e g o s a m y m t y l k o g d a ń s z c z a n o m słu ż y ć m a ją p o d ł u g przyw uleju, d a ­ n e g o t e m u ż m ia s tu o d k r ó la K a z im ie rz a r o k u 1457 w P i o t r k o w i e , g d z i e o r a z j e s t o b j a ś n i e n i e w z g l ę d e m i n t r a t y p o r t o w e j i z u l a g a , k to t e s t a ­ n o w i, k t o w y b i e r a , k to o p ł a c a i n a c o o b r a c a n e b y w a j ą t e d o c h o d y . 57. D o w o d y w y j ę t e z s y n o d u t r y d e n c k i e g o , z s y n o d u l a t e r a - n e ń s k i e g o i s y n o d u p r o w i n c y o n a l n e g o w i l e ń s k i e g o n a to, ż e b is k u p i w s w o i c h d y e c e z y a c h m a j ą z w i e r z c h n o ś ć n a d d r u k a r n i a m i i k s i ę g a r z a ­ mi, b e z k t ó r y c h w i e d z y i a p r o b a t y ż a d n e n o w e d z i e ła n i e m o g ą być d r u k o w a n e a n i p u b l i c z n i e p r z e d a w a n e .

58. P r o j e k t n a l e ż ą c y do k o n s t y t u c y i u b e z p i e c z a j ą c e j r z ą d k r a j u i c z y n n o ś c i w s z e l k i c h j u r y s d y k c j a w c z a s ie b e z k r ó l e w i a .

(10)

Z A G I N I O N E A R C H I W U M A N D R Z E J A Z A M O Y S K I E G O . 3 4 3 59. P u n k t a p o t r z e b n e d o z a c h o w a n i a w c z a s ie a k tu r o z g r a n i ­ c z e n i a p a ń s t w K o r o n y P o l s k i e j o d k r a j u p a ń s t w a R o s y j s k i e g o , w k t ó ­ r y c h w y r a ż a , co b y ł o p o t r z e b n y m d o t e g o d zieła , i j a k się w t y m ż e s p r a w o w a ć n a l e ż a ł o . 60. P r z e p i s w e z w a n i a o b y w a t e l ó w p r u s k i c h n a z j a z d g e n e r a l n y , w k t ó r y m W3?raża się , j a k i e i do k o g o m a bjm c z j u i i o n e w e z w a n i e z ja- k i e m i o k o li c z n o ś c i a m i etc. 61. F o r m u l a r z e w y p i s a n e r o z k a z ó w , z a k r ó l a S t e f a n a B a t o r e g o w y d a n y c h d o m a g n a t ó w , m ia s t i o b y w a t e l ó w p r u s k i c h , w z y w a j ą c y c h ty c h ż e n a z j a z d g e n e r a l n y . 62. R o k u 1 7 6 5 d. 3o a p r y l a n a i n s t a n c y ą s z l a c h t y k u r l a n d z k i e j p r z e c i w k o J a n o w i E r n e s t o w i k s i ą ż ę c i u K u r l a n d y i i S e m ig a lii w y d a n y d o s ą d ó w r e l a c j j n y c h p o z e w o to, iż t e n k s ią ż ę z u b liż e n i e m p r a w K o ­ r o n y P o l s k i e j w r o k u 1763 p o d s t ę p n i e w d a r ł s ię n a k s i ą ż ę c ą g o d n o ś ć , lu b o b y ł z p o w o d u s p r z e c i w i a j ą c y c h s i ę k r a j o w i p o l s k i e m u p o s t ę p k ó w s w o i c h p o d l e g ł y k a r o m k r y m i n a l n y m ; 2 0, że p o s ł a n y m w t e n c z a s do K u r l a n d y i d w ó m s e n a t o r o m , P l a t e r o w i w o j e w o d z i e i L i p s k i e m u k a s z t e ­ l a n o w i , n i e d o p u s z c z a ł ich z l e c e n i a przj^zwoicie d o p e ł n ić , j a k o t y c h ż e r e l a c y a ś w ia d c z y , a p r z e t o z n i e w a ż y ł p o w a g ę k r ó l e w s k ą ; 3 0, ż e p r z e ­ c i w k o dec3?zyi t3mhże k o m i s a r z ó w i s ł u s z n o ś c i , t u d z i e ż w b r e w p r a w o m s ł u ż ą c y m d la k s i ę s t w a K u r l a n d y i w a ż y ł s ię d o b r a k s i ą ż ę c e z a w a ż n e m i k o n t r a k t a m i p r z e z r ó ż n ą s z l a c h t ę p o s i a d a n e p r z e d t e r m i n e m w t y c h ż e k o n t r a k t a c h w y r a ż o n y m o d b i e r a ć i s z l a c h t ę k r z y w d z i ć ; 4 0, ż e k sią ż ę w a ż y ł się w i e l u u r z ę d n i k ó w K u r l a n d y i s k a s o w a ć i z te m i ż g w a ł t o w n i e s o b ie p o s t ę p o w a ć , n a ich m ie js c a i n a r c h s t r o n n i k ó w s w o i c h o s a d z a ć , lu b o z m o c y n i e d o k ł a d n i e w 3 'k o n a n e j p r z y s i ę g i n a l e n n o ś ć k r ó l o w i i K o r o n i e P o l s k i e j ciż u r z ę d n i c y m ie li p r a w o n i e s ł u c h a ć g o i z a k s i ą ­ ż ę c i a n i e u z n a w a ć ; 5 0, że k s i ą ż ę u c i ą ż l i w o ś c i o d s z l a c h t y k u r l a n d z k i e j p o d a n e m u c h c ia ł u m o r z y ć i n i e w d a ł s ię w r z e t e l n e t y c h ż e r o z e z n a ­ nie; 6°, ż e k s ią ż ę p r z e c i w k o u m o w i e z a w a r t e j z s z l a c h t ą k u r l a n d z k ą p o ­ z w y w 3 'd a w a ł o d o b r a f e u d a l n e i ty m s p o s o b e m s p o k o j n o ś ć w K u r l a n ­ d y i m ie sz ał; 7 0, ż e r o z k a z k r ó l e w s k i w } ' d a n y d o o b y w a t e l ó w k u r l a n d z - k ic h, z a l e c a j ą c y t y m ż e z a c h o w a n i e s p o k o j n o ś c i p u b l i c z n e j n i e p r z e z CA'rkularze, j a k n a l e ż a ł o , s z l a c h c i e o g ło s i ć , a l e z a m b o n p u b l i k o w a ć z a ­ lecał; 8°, że s ię w a ż jd k s ią ż ę n a o p a c z n e d o n i e s i e n i e k r ó l o w i z r o b i o n e z y s k a ć n a k a z k r ó l e w s k i t a m u j ą c y s z la c h c ie k u r l a n d z k i e j o d p r a w o w a n i e s e jm u w M it a w ie . 63. R o k u 17 6 5 d n i a 3 0 a p rç d a z k a n c e l a r y i k o r o n n e j w y d a n y p o z e w n a i n s t a n c y ą s z l a c h t y k u r l a n d z k i e j p r z e c i w k o H e n r y k o w i C h r y - s t y a n o w i O f f e n b e r g , l a n d h o f m a j s t r o w i F r a n c i s z k o w i J e r z e m u a F r a n e k l a n d m a r s z a ł k o w i , O t t o n o w i F ^ d e r y k o w i S a s o b e r b u r g r a b i e m u , J a n o w i E r n e s t o w i K l o p m a n n k a n c l e r z o w i , o d k s i ę c i a k u r l a n d z k i e g o n o w o u s t a ­ n o w i o n y m u r z ę d n i k o m , w z g l ę d e m u k a r a n i a t3rc h ż e z a d a w a n e złe rad3' k s i ą ż ę c i u , a p r z e z te z a b u r z e n i e s p o k o j n o ś c i międz3^ o b 3 'w a te la m i k s i ę ­ s t w a , z a W 3'rządzenie p o w o d ó w w ie lu k r z y w d i s z k ó d . 64. R o k u 17 6 5 d. 6 m a j a w M i t a w i e n a z g r o m a d z e n i u o b y w a ­ t e l ó w k u r l a n d z k i c h z a d e e j ’d o w a n e i r ę k a m i m a r s z a ł k a i d e p u t o w a n 3 ’c h p o d p i s a n e u c h w a ł y , w k t ó r y c h t o z n a j d u j e się: n a j p r z ó d , a ż e b y z k s ią - ż ę c ie m , łamiąc3'm p r a w a k s i ę s t w a t e g o o b j^ w a te lo m s ł u ż ą c e i r a d n i j e g o , d a j ą c y 1 mu d o t e g o rad3; i s p o s o b y , b}di w s ą d a c h r e l a c y j n y c h K o r o n y

(11)

3 4 4 Z A G I N I O N E A R C H I W U M A N D R Z E J A Z A M O Y S K IE G O . P o ls k i e j o to p r o c e s o w a n i . — 2°, D o u t r z y m j ' w a n i a tej s p r a w y O t t o K r z y ­ sz to f ab H o w e n z a p e ł n o m o c n i k a u s t a n o w i o n y i te m u ż m i e s i ę c z n i e p e n - s y i 2 0 0 t a l a r ó w n a z n a c z o n o . — 3°, N a p o d a n ą s t a n o m k u r l a n d z k i m d e k la - r a c y ą d w o r u r o s y j s k i e g o p r z e z m i n i s t r a t e g o ż d w o r u p a n a d e S im o lin , w id z ą c s e j m u j ą c e s t a n y k u r l a n d z k i e w ie l k ą p r a w s w o i c h w tej d ek la- r a c y i p o g a r d ę i r o z u m i e j ą c , że t a d e k l a r a c y a w y p a d ł a n a o p a c z n e u d a ­ nia , p o s t a n o w i ł y te ż s t a n y w y s ł a ć d e p u t a t ó w d o i m p e r a t o r o w e j w c e lu o d z y s k a n i a te jż e p r z y c h y l n o ś c i , d o te j d e p u t a c y i w y z n a c z y l i H e n r y k a a B r i n c k e n z 2 0 0 0 t a l a r ó w i O t t o n a H e r m a n a ab H o w e n z 2 0 0 ta le - r a m i m i e s i ę c z n e j p e n s y i — 4 0, A s e s o r a F o c k u s t a n o w i o n o k o r e s p o n d e n ­ t e m k r a j o w y m z z l e c e n i e m , a b y z d e p u t a c y ą d o W a r s z a w } ' w y z n a c z o n ą j a k o t e ż z d e p u t a c y ą p e t e r s b u r s k ą c i ą g l e k o r e s p o n d o w a ł i o w j 'p a d ł y c h z d a r z e n i a c h d y s t r y k t o w y c h k u r l a n d z k i c h p e ł n o m o c n i k ó w u w ia d a m ia ł, n a c o w y z n a c z o n o m u p e n s y i m ie s ię c z n e j 4 0 t a l a r ó w . — 5 0, N a w y d a t k i i p o ­ r z ą d n e p r o w a d z e n i e i n t e r e s ó w k r a j o w y c h u c h w a l o n o p o d a t k i . — 6°, S a ­ c k e n , dziedz ic d ó b r A b g u l d e n , o b r a n y p o d s k a r b i m k s i ę s t w a i p r z e p i s a n o m u t r y b s p r a w o w a n i a te j f u n k c y i . — 70, w y z n a c z e n i s ą k o l e k t o r o w i e p o ­ d a t k ó w po w s z y s tk ic h d y s t r y k t a c h i p r z e p i s a n e t y m ż e o b o w i ą z k i u r z ę ­ d o w a n i a . — 8°, R e c k , d z i e d z ic N e u e n b u r g a , w y z n a c z o n y n a k u r y e r a d o k r ó l a , miał o d d a ć k r ó l o w i s k a r g ę o b y w a t e l ó w k u r l a n d z k i c h p r z e c i w k o k s ią ż ę c iu J a n o w i E r n e s t o w i , a b s o l u t n i e k s i ę s t w e m rz ą d z ić u s ił u ją c e m u . 9 0, U c h w a l iły s t a n y k u r l a n d z k i e ł ą c z n i e i d z i e l n i e o p i e r a ć s ię p r z e m o c y k s i ą ż ę c i a i to p o s t a n o w i e n i e s w o j e z a w s z e s t a l e u t r z y m y w a ć . 65. P r z e z E r n e s t a d e M e d e m , p o s ł a k s ią ż ę c ia k u r l a n d z k i e g o i s t r o n n i k ó w j e g o , k r ó l o w i p o l s k i e m u p o d a n y m e m o r y a ł , w k t ó r y m z a ­ ż a l e n i a o b y w a t e t ó w k u r l a n d z k i c h z a n i e s p r a w i e d l i w e p o d d a j ą się i n a ż a l ą c y c h s ię k a r y ż ą d a . 66. P r o j e k t k o n s t y t u c y i m a j ą c e j ' n a s t ą p i ć w z g l ę d e m m o s t o w e g o w m ie ś c ie T o r u n i u o p ł a t y t u d z i e ż u r e g u l o w a n i a cła o d t o w a r ó w p r o w a ­ d z o n y c h i p r z y ł ą c z e n i a n a z a w s z e d o t e g o ż m ia s ta K ę p y . 67. A n i m a d v e r s i o n e s d o t e g o ż p r o j e k t u n a r z e c z m i a s t a T o r u n i a z e b r a n e i w y p i s a n e . 68. E k s t r a k t r ó ż n y c h p r z y w i l e i i k o n s t y t u c y i , z a b e z p i e c z a j ą c y c h m ia s tu T o r u n i o w i m o s t o w e g o c ła o p ł a t ę i z a l e c a j ą c y c h t y c h ż e m o s t ó w u t r z y m y w a n i e . 69. R e f l e k s y e w z g l ę d e m k o m p a n i i m a n u f a k t u r w e ł n i a n y c h ) w k t ó r y c h p o p r z e ł o ż e n i u s z c z u p ło ś c i f u n d u s z u n a m a j ą c e w y p a ś ć w y ­ d a t k i tej f a b r y k i c z y n i się o b r a c h u n e k k a p i t a ł u g o t o w e g o , z n i e g o o p ł a ­ cić się m a j ą c y c h d łu g ó w , i d a j e się s p o s ó b o s z c z ę d n o ś c i n a d a l z a c h o ­ w a n i a . 70. W y p i s a n i e f u n d a m e n t ó w , n a k t ó r y c h j e s t n o w o o b m y ś l o n y s p o s ó b k o n k l u d o w a n i a o b r a d p u b l i c z n y c h w e d ł u g p r a w k a r d y n a l n y c h w o l n o ś c i i n l i b e r t a t e s e n t i e n d i e t j u r e v e t a n d i , o d S z c z e p a n a S i e n i c k i e g o b u r g r a b i e g o g r o d z k i e g o r ó ż a ń s k i e g o w y d a n y . 71. O b w i e s z c z e n i e o g ł o s z o n e w W a r s z a w i e , a b y n i k t n i e w a ż y ł się w g r y h a z a r d o w e g r y w a ć . 72. E k s c e r p t z k o n s t y t u c y i 14 4 7 r o k u z a p a d ł e j w z g l ę d e m s ą d ó w k o r o n n y c h , d a w n i e j c o l l o q u i a z w a n y c h , g d y b y n a t e ż p r z e z n a c z o n e o s o b y n i e b y ły w z u p e ł n y m k o m p l e c i e .

(12)

Z A G I N I O N E A R C H I W U M A N D R Z E J A Z A M O Y S K I E G O . 345 73. 17 6 5 E k s t r a k t w y p i s a n y d e k r e t u t r y b u n a l s k i e g o p o z n a ń s k i e g o w s p r a w i e m a g i s t r a t u p o z n a ń s k i e g o z Ż u r o w s k i e m i za sz łe j o d o b r a R a ­ t a j e i e k s p u l s y ą z ty c h ż e , k t ó r j u n m a g i s t r a t był s k o n d e m n o w a n y . 74. O d k o n f r a t e r n i i k u p i e c k i e j m i a s t a P o z n a n i a p o d a n e d o de- c y z y i k r ó l e w s k i e j p u n k t a , w k t ó r e j o k a z u j ą się u p r z y w i l e j o w a n e w o l ­ n o ś c i t e g o ż b r a c t w a i p r e r o g a t y w y , i o r a z w y r a ż a j ą się p r z y c z j m y u p a d k u m i a s t a i u t r a t y d a w n e g o z n a c z e n i a te g o ż . 75. P r o p o z y c y a p r a w n a z o d p o w i e d z i ą d e c y d u j ą c ą i n a p r a w n o - śc i u g r u n t o w a n ą w s p r a w i e z a p o z w a n i a m i a s t a P o z n a n i a p r z e z s z l a ­ c h c ic a Ż u r o w s k i e g o do t r y b u n a ł u k o r o n n e g o o w y p ę d z e n i e t e g o ż p r z e z m i e s z c z a n z d ó b r R a t a j e m ia s ta P o z n a n i a d z i e d z i c z n y c h : czyli ta s p r a w a s ł u s z n i e n a l e ż y d o d e c y z y i t r y b u n a l s k i e j i czyli m ia s to P o z n a ń w t r y ­ b u n a l e o d p o w i a d a ć i s ą d z i ć się p o w i n n o . 76. O p i s a n i e i n t r a t i d o c h o d ó w m i a s t a L w o w a i s t a r o s t w a l w o w ­ s k i e g o t u d z ie ż o k o l i c z n o ś c i ich ty c z ą c jm h s ię z r o b i o n e d. 2 0 m a r c a 1765 r o k u , d o k t ó r e g o d o ł ą c z o n e s ą p u n k t a ż ą d a ń ' m ie s z c z a n l w o w s k i c h , u f o r ­ m o w a n e w ce lu p o l e p s z e n i a b y t u te g o ż m ia s ta . 77. M i a s t a K r a k o w a o b r a d y c z y n i o n e w z g l ę d e m u t r z y m a n i a d a ­ w n y c h p r a w i p r z y w i l e j ó w , w k t ó r y c h n a w e z w a n i e m a g i s t r a t u kilko- k r o t n e p o s p ó l s t w o o r z e c z y k o n k l u d o w a ł o , w r e s z c i e p u n k t a ż ą d a ń s w o ­ ic h w y r a z i ł o w c e l u p o z y s k a n i a t r w a ł o ś c i p r z y s w o i c h w o l n o ś c i a c h , r o k u 1764. 78. M ia s ta W a r s z a w y o b y w a t e l ó w u k ł a d z r o b i o n y r o k u 1765 w z g l ę d e m z a c h o w a n i a c z y s t o ś c i n a u lic a c h i w y w o ż e n i a z t y c h ż e b ło ta . 79. P r o j e k t s t o s o w n y do p r z y ś p i e s z e n i a s p r a w i e d l i w o ś c i w s ą ­ d a c h z a d w o r n } 'c h , g d z ie p i e c z ę t a r z o m k o r o n n y m o z n a c z a się z a p ł a t a z s k a r b u k o r o n n e g o , w y s z c z e g ó l n i a j ą s i ę g a t u n k i s p r a w ty m s ą d o m p o d ­ l e g ł y c h , d a j e się p r z e p i s d la k o m i s a r z ó w g r a n i c z n y c h etc. 8 0 . P r o j e k t s k r ó c e n i a p r o c e s u k o n t u m a c y a l n e g o i k o n t r o w e r ­ s y j n e g o , c z y li p r z e p i s d la s ą d z o n y c h o só b , p o d ł u g k t ó r e g o te p r o c e s a iść m a ją . 8 1. P r o j e k t s t o s o w n y d o u b e z p i e c z e n i a h a n d l ó w tu d z ie ż r z e m i o s ł p o m i a s t a c h w i ę k s z y c h i m i a s t e c z k a c h k r ó l e w s k i c h . 82. U b e z p i e c z e n i e h a n d l ó w i r z e m i o s ł w m ia s t a c h k r ó l e w s k i c h , g d z i e ż y d o m ty m t y lk o p o z w a l a s ię p r o w a d z i ć h a n d l e i r z e m i o s ł a u t r z y ­ m y w a ć , k t ó r z y m a ją z m ie s z c z a n a m i p o p r z e d n i c z e z a w a r t e w tej m i e r z e k o n w e n c } ' e . O s t r z e g a o r a z p r z y j m o w a n i e w s z e lk ie j re lig ii o s ó b do h a n d l ó w i r z e m io s ł w c z a s ie p ó ź n i e j s z y m . 83. S t a ł o ś ć p u b l i c z n e g o d o b r a w p r z y p a d k u b e z k r ó l e w i a , czyli p r o j e k t d o k o n s t y t u c y i z a p e w n i a j ą c } ' w c z a s ie b e z k r ó l e w i a t r w a ł o ś ć s ą ­ d o w n i c t w a r ó ż n y c h i n s t a n c y i i w s z e l k i c h ju r y z d y k c } d t u d z i e ż m a n u f a ­ k t u r , f a b r y k etc. 84. I n w e n t a r z g e n e r a l n y f a b r y k i k o m p a n i i m a n u f a k t u r w e ł n i a ­ n y c h , s p i s a n y d. 7 m a ja 17 7 0 ro k u . 85. P u n k t a p o d a n e o d k o m p a n i i m a n u f a k t u r d o u z u p e ł n i e n i a p o ­ t r z e b n e , m iędz}' k t ó r e m i j e s t b r a n i e s u k i e n n a o p o r z ą d z e n i e w o j s k a z tej f a b r y k i i w y r o b i e n i e u k r ó l a fu n d u s z u n a a r e s z t a n t ó w etc. 8 6 . P r o j e k t n a to, a b y d o m p o p r a w y o d d a m ' b y ł p o d r z ą d dy- r e k c y i m a n u f a k t u r , p r z e z co i u b o g ie d zieci b e z e d u k a c y i w łó c z ą c e się

(13)

3 4 6 Z A G I N I O N E A R C H I W U M A N D R Z E J A Z A M O Y S K I E G O . m ie l i b y n a d a l s p o s ó b d o . ż y c i a , i h u l t a j e n ie b y l i b y p r ó ż n i a k a m i , s p o s o - b i ą c k a ż d e g o p o d ł u g z d o l n o ś c i d o j a k i e g o ś c z y n u . 8 7 . P r o j e k t w z g l ę d e m s t a n o w i e n i a k o m p a n i i z 100 a k c y i z ło ż o n e j d o z a c z ę c i a f a b r y k i m a n u f a k t u r w e ł n i a n y c h . 88. Ł o c h o c k i s t a r o s t a o s ie c k i i b ło ń s k i w m ie ś c ie s w o i m d z i e ­ d z i c z n y m B a r c i n i e , n a d N o t e c i ą r z e k ą l e ż ą c y m o 6 mil o d T o r u n i a , p r o ­ j e k t u j e z a ł o ż e n i e f a b r y k i m a n u f a k t u r w e ł n i a n y c h , p o d a j ą c do tej o k o l i ­ c z n o ś c i s t o s o w n e i d o g o d n e p u n k t a . 89. V u e s p a r t i c u l i è r e s d e p o l i c e e t d e f a b riq u e p r a t i q u e p o u r l e s m a n u f a c t u r e s d e la c o m p a g n i e p r . M r d e R i e u l e , g é n é r a l m a j o r e t a s s e s s e u r d e la c o m p a g n i e . 9 0 . O b r a c h u n e k s u k n a w f a b r jm e k r a j o w e j z a m ó w i o n e g o i o p ł a ­ c o n e g o w c z ę ś c i p r z e z jm p. S t e m p k o w s k i e g o o b o ź t i e g o k o r o n n e g o . 91. E k s p l i k a c y a d y f e r e n c y i z a c h o d z ą c e j w d w ó c h o r d y n a c y a c h t r y b u n a ł u , u s t a n o w i o i r y c h r o k u 1765, w k t ó r e j o k a z u j e się, że o r d y - n a c y a t r y b u n a ł u w i e l k o p o l s k i e g o c o d o k a d e n c y i u s t a n o w i o n a d w o i ­ s ta , j e d n a d r u g i e j n i e z n o s i, t y l k o d o g o d n o ś ć w r o z p r a w i e s ą d o w e j s p r a w u j e . 92. P r o j e k t n a u f u n d o w a n i e s z p ita lu d l a w s z e l k i c h u b o g ic h , sie­ r o t, w d ó w i i n n y c h tu d z ie ż z a ł o ż e n i a p r z y n im r ó ż n y c h f a b r y k i m a n u ­ f a k t u r , c i e k a w y i i n f o r m u ją c y , w k t ó r y m p o d a j ą się ś r o d k i p o m n o ż e n i a d o c h o d ó w k r a j o w y c h i z m n i e j s z e n i a lic zb y p r ó ż n i a k ó w . 93. P r o j e k t r e s p o n s u n a d e k l a r a c y ą d r u k o w a n ą k s i ę c i a R e p n i n a s t a n o m R z plitej p o d a n ą w z g l ę d e m p r a w d y s y d e n c k i c h r o z s z e r z e n i a . 94. E x p o s i t i o v a r i o r u m g r a v a m i n u m ab a u l a B e r o l i n e n s i R e ip u - b lic e il l a t o r u m e x s c r i p t i s in a c t i s M e t r i c e s R e g n i o b s e r v a t i s p a t e n ­ tium . W k t ó r e m d z ie le z d o k u m e n t ó w a u t e n t y c z n y c h c z y n i (się) w y w ó d r ó ż n y c h s z k ó d p o c z j m i o n y c h k r a j o w i p o ls k i e m u p rz e z p a ń s t w o P r u s k i e o d r o k u 1 6 5 5 d o r o k u 1 7 4 4 — d z ie ło n i e d o k ł a d n e , n i e c o w n im n ie d o - s ta je . 95. E k s c e r p t z k o n s t y t u c j a k o r o n n y c h o p r a w i e i p o r z ą d k u s e j ­ m o w a n i a o d r o k u 15 6 4 d o r o k u 17 6 4 z a p a d ł y c h w j7p is a n y . 96. W y w ó d z r ó ż n y c h p r z y w i l e j ó w i k o n s t y t u c y i p r a w n jmh n a to , ż e P r u s y lu b o n a l e ż ą d o K r ó l e s t w a P o l s k i e g o , j e d n a k ż e k r ó l o w i e p o l s c j 7 n i e s ą te j p r o w i n c y i a b s o l u t n e m i p a n a m i a n i R z p lit a , o w s z e m ta ż p r o w i n c y a r ó w n a się i n n y m w s w o i c h p r e r o g a t y w a c h i d o o b r a d w z g l ę d e m i n t e r e s ó w k r a j u r ó w n i e z i n n e m i n a l e ż y , s w y c h p r z y w i l e j ó w c a ło ś c i p e w n a . 97. I n f o r m a c y a d e s e n a t u s c o n s ilii s , k t ó r e się in a r c h i v o R e g n i z n a j d u j ą , w y r a ż a j ą c a o d r o k u 16 7 7 d o r o k u 1765 g d z ie b y t y s e n a t u s c o n s i l i a i k t o j e p o d p i s y w a ł . 98. D e s e n a t u s c o n s ilii s e t r e s i d e n t i b u s , czyli w j 7p is z r ó ż n y c h k o n s t y t u c y i i p r a w p o ls k ic h , o b e j m u j ą c y u s t a w y w z g l ę d e m o b r a d s e n a t u i w y p r a w y d o o b c j m h d w o r ó w p o s ł ó w i a g e n t ó w , u c h w a l o n e o d r o k u 15 7 6 d o r o k u 1736. 99. E k s c e r p t k o n s t y t u c j a s e j m u c o n v o c a t i o n i s z a p a d ł e j r o k u 1 7 6 4 w z g l ę d e m k o m i s y i w o j s k o w e j t u d z ie ż r e g u l a m e n t u w o j s k i w ł a d z y n a d temiż. 1 0 0 . P r z e s t r o g a w r e w o l u c y i p o ls k i e j w r o k u 1 7 6 4 , p o ś m i e r c i

(14)

Z A G I N I O N E A R C H I W U M A N D R Z E J A Z A M O Y S K IE G O . 347 A u g u s t a I II z a c z ę t e j, d o r o k u 1767 k o n t y n u o w a n e j z o k a z y i z a m i e s z a n i a d y s y d e n t ó w , — czyli w i e r s z e w te j o k o l i c z n o ś c i p i s a n e . 1 0 1 . L is t ó w p a ty y o ty c z n jm h p is a n y c h do J W . A n d r z e ja Z a m o y ­ s k ie g o , k a n c le r z a k o r., k o p ie , z k tó ry c h w liś c ie p ierw szjrm c z y n i u w a g i n a d p o trz e b ą E d u k a c y i N a r o d o w e j u r e g u lo w a n ia i le g is su m p tu aria e w p ro w a d z e n ia , k ła d ą c z b y tk i w p o ż y c iu n a ro d o w y m za n a jw ię k s z ą p rz y ­ c z y n ę z g u b y k r a ju — d a ta te g o listu ro k u 1 7 7 7 J — w d ru gim liśc ie c z y n i w y w ó d z sta n u n a tu r y c z ło w ie k a p ie r w ia s tk o w y c h to w a r z y s tw i p ra w ,·— d ata listu w tym że ro k u 1 7 7 7 ; — w trz e c im liś c ie , te g o ż ro k u p isa n y m , p rz e n o s i u w a g i s w o je do p o c z ą tk ó w p r a w a c j'w iln e g o , w y s t a w ia k o n ie ­ c z n o ść w ła d z y z w ie rz c h n ię z e j i u sta w w k aż d ym k ra ju n ie o d b itą p o ­ trz eb ę . 1 0 2 W y s z c z e g ó l n i e n i e p a k i e t ó w i p r z y w i l e j ó w w jr s z ły c h z k a n - c e l a r y i k o r o n n e j r o k u 1 7 6 4 i 1765 d l a r ó ż n y c h o s ó b n a r ó ż n e d o ­ s t o j n o ś c i i p o s i a d ł o ś c i , w y d a n y c h z a k a n c l e r s t w a J W . j m c i p a n a A n ­ d r z e j a Z a m o y s k i e g o . X03. O U m y ś l e P r a w t o m II, k s i ę g a XII, k t ó r a n a r o z d z i a l e II k s i ę g i 21 U m y s ł P r a w w s z e lk ic h w k a ż d y m r z ą d z i e p r z e z M o n t e s q u i e u p o f r a n c u s k u w y d a n y , n a p o l s k i j ę z y k p r z e t l o m a c z o n y z to m u p i e r w ­ s z e g o , w k t ó r y m k a r t 45 i 4 0 n i e d o s t a j e , tu s ię p r z y d a j e . 104. L e s lo ix c iv ile s d a n s l e u r o r d r e n a t u r e l . D z ie ło d o c i ą g n i o n e d o p u n k t u t y l k o 23. 105. U r z ą d z e n i e t r y b u n a ł ó w k o r o n n } m h i i n n y c h w ł a d z s ą d o ­ w n i c z y c h , z a w i e r a j ą c e w s o b ie t r y b c z y n i e n i a s p r a w i e d l i w o ś c i i n i e k t ó r e d o p r o c e s ó w n a l e ż ą c e f o rm a ln o ś c i. 106. K o p i a r e s k r y p t u k r ó l e w s k i e g o d o m a g i s t r a t u e l b l ą s k i e g o , k t ó r y m 2 4 o s ó b z m ie s z c z a n e l b l ą s k i c h z a n o w e c z ło n k i d o m a g i s t r a t u d o d a j e się. 107. K o p i a u c h w a ł y w z g l ę d e m a r c h i w u m k o r o n n e g o , k t ó r e N o ­ w ic k i z K r a k o w a d o W a r s z a w y s p r o w a d z i ł , z a sz łej, w k t ó r e j t r y b u t r z y ­ m y w a n i a a r c h i w u m s t a n o w i s ię , z w y r a ż e n i e m , ile i j a k i c h o s ó b m a w s t ę p m ie ć d o te g o ż . 108. K o n t y n u a c y a o b s e r w a c j o n a c z ę ś ć III p r a w , a r t y k u ł 4 o k u p ­ c a c h i h a n d l a c h , a r t y k u ł 5 o s z k o l e d o k t o r s k i e j , f e lc z e ra c h i a p t e k a c h , a r t y k u ł 6 o ż y d a c h .

109. E k s p l i k a c y a n a t u r y c ła k r ó l e w s k i e g o , s t a r y m cłem z o w ią - c e g o się, p r z e z k t ó r ą o b ja ś n i a ć się b ę d z i e p i e r w s z o ś ć i w y ż s z o ś ć t e g o cła o d c ła R z e c z y p o s p o l i t e j . i i o. R e f l e k s y e p o t r z e b n e n a d r e s p o n s e m o d J W . p a n a O s t e r - m a n a n a lis t J W . jm c i X i ę d z a k a n c l e r z a W . K . d e 24 ju nii z P e ­ t e r s b u r g a d a n y m w z g l ę d e m r o z g r a n i c z e n i a k r a j ó w p o ls k i c h o d r o s y j ­ s k ic h . T a m ż e e k s c e r p t z listu N i t o s ł a w s k i e g o , r e g i m e n t a r z a p a r t y i u k r a i ń s k i e j d o h e t m a n a w . k. p i s a n e g o r o k u 1 7 4 2 w o b o z i e p o d B u z ó w k ą , t a m ż e k o p ia listu jm c i p a n a G r a b o w s k i e g o p i s a n e g o do h e t m a n a k o r o n ­ n e g o z R a s z k o w a 10 s e p t . 1 7 4 2 . — T a m ż e r e l a c y a z B e n d e r u o r o z g r a ­ n i c z e n i u m i ę d z y M o s k w ą a T u r k a m i . — T a m ż e k o p i a listu p i s a n e g o o d K o s z o w e g o do R e g i m e n t a r z a p a r t y i u k r a i ń s k i e j d. 17 s e p t e m b r a 17 4 2 r o k u . — T a m ż e e k s c e r p t z listu w p a n a B e n u e g o , i n s t y g a t o r a k o r o n n e g o , p o s ł a do T u r c j o , p i s a n e g o d o h e t m a n a k o r o n n e g o d i e 2 0 n o w e m b r a 1 7 4 2 r.

(15)

3 4 8 Z A G I N I O N E A R C H I W U M A N D R Z E J A Z A M O Y S K IE G O . z B e r ł a d u . — T a m ż e e k s c e r p t z listu t e g o ż p i s a n e g o d o h e t m a n a z G a l a t y d. 5 d e c e m b r a 1742. 111. P r z y w r ó c e n i e j u r y z d y k c y i r e f e r e n d a r s k i e j , c z y li o z n a c z e n i e s p r a w d o t e g o s ą d u n a l e ż ą c y c h , j e g o c z y n ó w i o s ó b s p r a w o w a ć g o m a - j ą c y c h . 11 2. P r o j e k t z a ł o ż e n i a C o l l e g i i m e d ic o - c h i r u r g i c i w W a r s z a w i e , w k t ó r y m p r z e z n a c z a s ię m ie j s c e n a z a ł o ż e n i e ta k p o t r z e b n e g o C o l l e ­ g iu m — w y s z c z e g ó l n i a j ą s ię n a u c z y c i e l e , w y m i e n i a j ą się o n y c h p o w i n ­ n o ś c i i o b o w ią z k i, z n i e k t ó r e m i d o r z e c z j ' z g o d n e m i p r z y d a t k a m i . X13. P r o j e k t p o t w i e r d z a j ą c y d a w n e z w y c z a j e i p r a w a s ą d o w n i ­ c t w a i j u r y z d y k c y i m ia s t p r u s k ic h . 1 1 4 . P r o j e k t w z g l ę d e m o p ł a t y c ła w p r u s k ie j p r o w i n c j ' i , a s z c z e ­ g ó l n i e j w T o r u n i u . 115. E k s t r a k t r ó ż n y c h p r z y w i l e j ó w p o z w a l a j ą c y c h m i a s t u T o r u ­ n i o w i w y b i e r a n i e c e ł i d r ó g p u b l i c z n y c h u t r z y m y w a n i e . 116. U w a g i o b y w a t e l a n a d n a r o d e m ż y d o w s k i m , j a k m o ż e s ta ć się p o ż y t e c z n y w p o l s k i c h ś c i ś n i o n y c h k r a j a c h , p r z e z n o w ą u s t a w ę p r a w a n a s e j m i e r o k u 1 7 8 0 u c z y n i o n ą , w k t ó r y c h o k a z u j e p o t r z e b ę m y ś l e n i a p o l a k o m o n a r o d z i e ż y d o w s k i m w k r a j u p o l s k i m z a g ę s z c z o n y m , p o k a ­ z u je s z k o d y p u b l i c z n e z o k a z y i t e g o n a r o d u , — i s t a n o w i o d m i a n ę n a ­ r o d u ż y d o w s k i e g o , d o d a j ą c s k u t k i z t e j ż e o d m i a n y w y n i k n ą ć m o g ą c e . 117. M a n if e s t P o r t y O t o m a ń s k i e j , w y d a n y p r z e c i w k o R o s j a IV r o k u 17 8 7 d. 2 4 a u g u s t a , w k t ó r j u n w y r a ż a p o w o d y , j a k i e z m u s iły T u r c y ą d o w y p o w i e d z e n i a w o j n y M o s k w i e . 118. P r z y c z y n y d la k t ó r y c h s ą d y k o n f e d e r a c j a k o r o n n e j a g i­ t o w a ć s i ę n i e m o g ą , m ię d z y k t ó r e m i to w y r a ż a , iż k sią ż ę ja k iś , j a k o m a r s z a ł e k k o n f e d e r a c j a n ie m ó g ł s p r a w y s w o j e j w s ą d a c h k o n f e d e r a - ck ic h r o z s ą d z e n i a d o m a g a ć się. 119. C o p i e d e la d é c l a r a t i o n d e la C o u r I m p é r i a l e d e T o u t e s le s R u s s i e s q u i e s t m o t p o u r m o t la m ê m e q u e c e lle q u e le m i n i s t r e d e la C o u r d e B e r l i n a p r é s e n t é a u m i n i s t è r e d e P o l o g n e le 18 s e p ­ t e m b r e 1772. 120. W y p i s a r t y k u ł u X X X V t r a k t a t u o l i w s k i e g o n a s t ą p i o n e g o m i ę d z y S z w e c y ą i K o r o n ą P o l s k ą , t u d z i e ż c e s a r z e m r z y m s k i m i b r a n ­ d e n b u r s k i m e l e k t o r e m . 121. R é f l e x i o n s s u r le p r o j e t d ’un t h é â t r e p u b l i q u e e t d ’u n H ô t e l d e s t i n é a u x r e d o u t e s . P r é s e n t é e p a r S. A. m o n s e i g n e u r le p r i n c e L u b o m i r s k i , g r a n d m a r é c h a l d e la C o u r o n n e . 122. R e l a c y a A n d r z e j a S t a n i s ł a w a M ł o d z i e j o w s k i e g o , b i s k u p a p r z e m y s k i e g o , p o d k a n c l e r z e g o k o r o n n e g o d a n a k r ó l o w i w z g l ę d e m r o z ­ m o w y m ia n e j z k s i ę c i e m R e p n i n e m p o s ł e m r o s y j s k i m , ż ą d a j ą c j a n k o n i e ­ c z n ie d a n i a a u d y e n c j d d y s s y d e n t o m , p r o t e g o w a n j m i o d i m p e r a t o r o w e j , w r o k u 1767 cl. 2 6 ap r y la . 123. O b l i k w i d a c j m d o c h o d ó w i w j^ d a tk ó w fabrjdci m a n u f a k t u r w e ł n i a n y c h i s p e c y f i k a c j m w szj^stk ich a k c y o n i s t ó w , k tó r z j r z ł o ż y li się n a f u n d a c y ą tej fabryki. 124. R e f l e k s j m d o o r d y n a c j a m i a s t w z g l ę d e m s w o b ó d m ie j­ s k i c h — n a b y w a n i a p o s e s j a p o m i a s t a c h , — c e c h ó w m ie js k i c h , — o b a n k r u ­ t a c h , — o s p o ł e c z n o ś c i a c h .

Cytaty

Powiązane dokumenty

The analysis of the blasting operations (before the rock burst) conducted in the workings of part H of seam 409/4 showed that the changes in CO concen- trations recorded by the M712

In Zakład Remontowo-Produkcyjny, Polska Gru- pa Górnicza, an algorithm of actions was developed to improve the investment process in the scope of ser- vicing mines with the

In the initial phase of the tests (in December and January), very fine excavated material was delivered to the grate, which resulted in the optimization pro- cess focusing to a

W artykule omówiono trzy interesujące metody eksploatacji pokładów cienkich, mianowicie continuous highwall mining, auger mining, oraz punch longwall mining, które nie są i nigdy

The primary criterion of the quality of operation of the designed boom straight line mechanism was to maintain a constant orientation of the drill axis at each point of the

Restrictions connected with the widespread nature of workings necessary to provide intrinsic safety in underground teletransmission networks and maxi- mum transmission

This article will discuss the solutions used to pro- tect data and information systems operating in sepa- rated networks as well as the author’s recommend- ed IT security solutions

[10] Trueman R., Thomas R., Hoyer D.: Understanding the causes of roof control problems on a longwall face from shield monito- ring data – a case study, 11th Underground Coal