BUILDERIWRZESIEŃ 2021 40BUILDER SCIENCEI POSADZKI TYPU LASTRICO Fot arch. autorów
Wprowadzenie
Posadzki lastrico, znane również pod na- zwą lastryko lub terazzo, zdobyły dużą popu- larność w pierwszej połowie XX wieku. Schy- łek popularności tego typu posadzek przypa- da w Polsce na koniec lat 80. XXI wieku i był związany z uwarunkowania gospodarczymi, jak również spadkiem, a wręcz zanikiem umiejętności wykonawczych realizacji tego typu posadzek. Łatwość wykonania, a także wysokie w porównaniu z klasyczną posadzką betonową walory estetyczne połączone z od- pornością na oddziaływania mechaniczne oraz środowiskowe podczas użytkowania przyczyniły się w latach minionych do rozpo- wszechnienia tego sposobu kształtowania posadzek w obiektach użyteczności publicz- nej, w budownictwie mieszkaniowym, a także w budynkach przemysłowych [1–8], [9–10].
Wiele z tych obiektów zostało na przestrzeni lat uznanych za zabytki architektury, obecnie objęte są ochroną konserwatorską. Rewitali- zacja obiektów zabytkowych obejmuje za- równo elementy konstrukcyjne [11], [12–15], [16], jak i elementy wykończeniowe, w tym posadzki typu lastrico [17]. Istotnym elemen- tem procesu projektowego oraz decyzji inwe- stycyjnych, w szczególności w odniesieniu do obiektów zabytkowych, jest właściwa ocena stanu posadzki i ustalenie sposobu jej napra- wy [18], [19]. Należy zauważyć, że przez za- niechanie realizacji posadzek typu lastrico technologia ich wykonania, a także konser- wacji nie jest dobrze znana większości firm posadzkarskich. Brak jest również literatury oraz wytycznych wykonania i wymagań przy odbiorze posadzek tego typu, dostosowa- nych do współczesnych technologii materia- łowych oraz sprzętowych.
Rewitalizacja posadzek betonowych typu
lastrico w obiektach zabytkowych. Część 1.
Charakterystyka posadzek typu lastrico
Posadzka typu lastrico to nawierzchnia użytkowa wykonana z mieszaniny spoiwa cementowego (lub innego materiału wiążą- cego) z kruszywem łamanym (grysem) gra- dacji 0,4/2,0/8,0 mm. Lastrico wykonywane jest przez ułożenie warstwy mieszanki beto- nowej z kruszywem łamanym o grubości od 2 do 5 cm na betonie dolnej warstwy podłogi z mineralną warstwą sczepną (rys. 1.). Po stwardnieniu betonu i zakończeniu procesu szlifowania posadzka jest powierzchniowo impregnowana. Istotnym elementem po- sadzki lastrico są dylatacje przeciwskurczo- we o rozstawie średnim od 3 do 5 m. No- śność posadzki jest zapewniona przez od- powiednie parametry wytrzymałościowe warstwy betonu podkładowego, zaś war- stwa wierzchnia z kruszywem łamanym sta- nowi o walorach estetycznych i użytkowych.
Najczęściej stosowanymi rodzajami kruszyw są marmury, granity, bazalty, kwarce, dolo- mity oraz wapienie. Rodzaj i granulacja kru-
szywa oraz zastosowany cement mają wpływ na wygląd posadzki i walory estetycz- ne (fot. 1.). Dobór kruszywa w mieszance betonowej uzależniony jest również od wy- magań użytkowych w zakresie ścieralności.
Najwyższą odporność na ścieranie wykazu- ją kruszywa bazaltowe (klasa A3) i kwarco- we (klasa A6) [N1].
Posadzka typu lastrico jako hybryda ce- mentu i grysów ma odczyn zasadowy, co skutkuje niską odpornością na działanie kwasów. Pomimo tego skrystalizowane la- strico w warunkach standardowej eksploata- cji, właściwej określonemu sposobowi użyt- kowania obiektu, będzie służyć latami, o czym najlepiej świadczą posadzki wykona- ne wiele lat temu w budynkach będących zabytkami.
Z uwagi na rodzaj zastosowanego spoiwa posadzki typu lastrico można podzielić na cementowe, żywiczne i asfaltowe, różniące się parametrami użytkowymi oraz estetycz- nymi, szczególnie w aspekcie procesów re- ologicznych (tab. 1.).
mgr inż.
SYLWIA ŚWIĄTEK-ŻOŁYŃSKA
Politechnika Gdańska Szkoła Doktorska Wdrożeniowa ORCID: 0000-0002-8448-0229
dr. inż.
WŁADYSŁAW RYŻYŃSKI, PROF. PWSZ
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Suwałkach Wydział Politechniczny
ORCID: 0000-0002-9007-1982
W artykule przedstawiono zagadnienia materiałowe i technologiczne dotyczące posadzek typu lastrico w aspekcie oceny ich stanu technicznego oraz sposobów naprawy i rewitalizacji. Druga część materiału zostanie opublikowana w Builder Science nr 10/2021.
dr hab. inż.
MACIEJ NIEDOSTATKIEWICZ, PROF. PG
Politechnika Gdańska
Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska Katedra Konstrukcji Betonowych ORCID: 0000-0002-6451-6220
Rys. 1. Układ warstw i struktura charakterystyczna dla posadzki typu lastrico
BUILDERIWRZESIEŃ 2021 41BUILDER SCIENCEIPOSADZKI TYPU LASTRICO W obiektach zabytkowych najczęściej
spotykane są posadzki typu lastrico wyko- nywane na bazie spoiwa cementowego z kruszywem: marmurowym, dolomitowym i bazaltowym. Ze względu na sposób wyko- nania posadzka typu lastrico może być uło- żona jako warstwa monolityczna, tzw. lastri- co wylewane, lub jako warstwa wierzchnia z elementów prefabrykowanych, tzw. lastrico montowane. Oba rodzaje posadzki pod względem wizualnym nie odbiegają znaczą- co od siebie, różnią się natomiast pod względem technologii wykonania.
Lastryko wylewane to wierzchnia warstwa użytkowa podłogi wykonywana bezpośred- nio w miejscu wbudowania poprzez ułożenie mieszanki betonowej lastrico na podkładzie betonowym w systemie mokre na suche lub mokre na mokre. Taki sposób umożliwia wy- konanie dylatacji przeciwskurczowych w du- żo większym rozstawie niż w przypadku sto- sowania elementów prefabrykowanych. Ma- teriały używane do wykonania lastrico wyle- wanego mogą być konfekcjonowane fa- brycznie jako gotowe mieszanki lub kompo- nowane bezpośrednio na budowie. Jak każ- dy wyrób na bazie cementów, posadzka typu lastryko wykazuje skurcz własny, w związku z czym lastryko wylewane wyma- ga odtworzenia układu dylatacji wykonanych w podkładzie betonowym oraz wykonania nacięć w miejscach, gdzie podkład oraz wierzchnia dekoracyjna warstwa wylewana może być narażona na powstawanie pęk- nięć wynikających z pracy konstrukcji.
Lastryko prefabrykowane to produkowane w zakładach prefabrykacji płytki o dowol- nych rozmiarach i kształtach, w tym elemen- tów okładzin stopni schodów. Na etapie pro- dukcji kompozycja kruszyw ułożonych we właściwy stos okruchowy, cementu oraz pig- mentów i dodatków poddawana jest praso- waniu pod bardzo dużym ciśnieniem, przez co minimalizuje się możliwość uszkodzeń mechanicznych. Przy produkcji elementów prefabrykowanych korzysta się z ustalonych receptur, dla których wskaźnik w/c jest znacznie niższy niż przy wykonywaniu po- sadzki lastrico z mieszanki betonowej in situ na budowie, przez co płytka ma bardzo wy- soką odporność na ściskanie i rozciąganie oraz wysoką odporność na ścieranie. Ele- menty prefabrykowane montowane są ana- logicznie jak płytki ceramiczne z zastosowa- niem specjalistycznych mas klejących.
Naprawa
posadzek typu lastrico
Naprawa posadzek typu lastrico jest pro- cesem wieloetapowym. Dotyczy to w szcze- gólności posadzek wykonanych w obiektach zabytkowych. Jego złożoność, czyli liczba wykonywanych operacji, jest uzależniona od rodzaju lastryko, użytego rodzaju kruszywa i jego odporności na ścieranie oraz twardo- ści, a także stopnia, rodzaju i rozległości uszkodzeń warstwy wierzchniej. Istotny jest oczekiwany efekt w aspekcie gładkości oraz odbicia światła z posadzki. Proces naprawy powinien być poprzedzony gruntowną anali-
zą stanu technicznego posadzki w zakresie równości i innych parametrów nawierzchni oraz rozpoznaniem materiałowym stanu ist- niejącego. Na podstawie oceny stanu tech- nicznego posadzki i uwarunkowań wyko- nawczych dokonywany jest dobór odpo- wiednich technologii materiałowych oraz wy- konawczych w zakresie sprzętu i narzędzi do prowadzenia robót. Niezwykle ważne są umiejętności oraz doświadczenie wykonaw- cy, od którego zależy ostateczny dobór me- tody naprawy dostosowanej do stanu po- sadzki oraz warunków panujących w eksplo- atowanym obiekcie. Proces rewitalizacji po- sadzki lastrico dzielony jest na etapy związa- ne ze specyfiką materiałową posadzki lastrico.
Etap 1.
Etap pierwszy naprawy polega na szlifowa- niu zgrubnym nawierzchni w celu jej wyrów- nania i usunięcia najbardziej zdegradowa- nych warstw. W przypadku mocno zdegrado- wanej powierzchni możliwe jest wykorzysta- nie frezarek w celu wstępnego wyrównania (fot. 2). Na tym etapie należy dokonać prze- glądu oraz oceny powierzchni pod kątem na- praw strukturalnych, szczególnie w odniesie- niu do występujących w nawierzchni rys i ubytków. Naprawa miejsc zarysowania po- sadzek dekoracyjnych sprowadza się do za- mknięcia rys skurczowych (niepracujących) powstałych na etapie układania i wiązania la- stryko oraz zamknięcia strukturalnego rys konstrukcyjnych, wynikających z pracy kon- Tab. 1. Zestawienie parametrów lastryko
Parametr oceny Lastryko cementowe Lastryko żywiczne Lastryko asfaltowe
Odporność na ścieranie Wyższa Średnia Średnia
Rodzaj spoiwa Cement portlandzki (najczęściej)
lub hutniczy Żywice syntetyczne,
głównie poliuretanowe Pochodne spoiw bitumicznych Wady Niska odporność na zginanie (możliwość
powstawania pęknięć); niska odporność w środowisku agresywnym
Przebarwienia pod wpływem UV, mniej odporne na ścieranie w stosunku do cementowych
Zawartość związków lotnych umożliwia zastosowanie jedynie w warunkach zewnętrznych
Grubość 2–5 cm 0,5–3 cm 2–5 cm
Zalety Brak odbarwień w czasie eksploatacji,
duża żywotność Mniejszy skurcz,
mniejsza ilość dylatacji Brak pęknięć kruchych, elastyczna w zakresie odkształceń liniowych
Fot. 1. Zróżnicowanie wizualne posadzki typu lastrico w zależności od rodzaju kruszywa:
a) bazaltowe, b) kwarcowe, c) granit z marmurem, d) dolomit drobny (fot. S. Świątek-Żołyńska)
Pobrano z mostwiedzy.pl
strukcji. Rysy skurczowe ulegają znacznemu wypłyceniu w procesie szlifowania, a z uwagi na brak przesuwania krawędzi rys do ich wy- pełnienia stosuje się masy szpachlowe lub wyprawki na bazie kompozytów epoksydo- wo-kwarcowych z zastosowaniem żywic o zwiększonej lepkości w celu właściwej pe- netracji podłoża. Naprawa rys i spękań o cha- rakterze konstrukcyjnym jest analogiczna jak przy naprawach zarysowanych płyt betono- wych, z uwzględnieniem zasad wykonywania napraw strukturalnych w miejscach zaryso- wań wynikających z zapisów normy [N1–N4].
Istniejące pęknięcie należy poszerzyć me- chanicznie oraz wykonać zgodnie z zasada- mi sztuki budowlanej nacięcia poprzeczne w celu uciąglenia poprzez klamrowanie kra- wędzi rysy. Wszystkie bruzdy należy dokład- nie odkurzyć, usuwając powstały pył lub zbie-
rając ten pył w celu wykorzystania do wypra- wek kolorystycznych i wbudowania w innym, bardziej widocznym miejscu, dla którego istotne jest uzyskanie właściwego efektu es- tetycznego (fot. 3.). W powstałych bruzdach poprzecznych umieszcza się klamry (łączni- ki) ze stali nierdzewnej. W przypadku zasto- sowania łączników ze stali czarnej na wykoń- czonej posadzce mogą pojawiać się po kilku latach rdzawe naloty i plamy. W zależności od wilgotności powietrza, zawilgocenia na- wierzchni oraz warunków eksploatacyjnych klamry uwidoczniają się w licu posadzki w okresie 2–4 lat, co stanowi znaczny uszczerbek estetyczny. Pęknięcia po klamro- waniu są wypełniane lepiszczem na bazie ży- wic epoksydowych głęboko penetrujących.
W przypadku przerwania ciągłości połącznia pomiędzy warstwą lastryko a podkładem be- tonowym stosowane są punktowe iniekcje (fot. 4.).
Bibliografia
[1] Hajduk P., Projektowanie i ocena techniczna betonowych pod- łóg przemysłowych. Wydanie drugie. Wydawnictwo PWN, War- szawa 2018.
[2] Małasiewicz A., Boukerou I., Typowe uszkodzenia posadzek przemysłowych. II Konferencja Techniczna Technologie i Materia- ły Budowlane XXI wieku, Gdańsk 1999.
[3] Niedostatkiewicz M., Majewski T., Wpływ błędów projekto- wych, wykonawczych oraz sposobu eksploatacji na trwałość podłóg przemysłowych. XXXV Ogólnopolskie Warsztaty Pracy Projektanta Konstrukcji WPPK-2020, Szczyrk 2020.
[4] Niedostatkiewicz M., Majewski T., Uwarunkowania użytkowa- nia podłóg przemysłowych – błędy projektowe, „Inżynier Budow- nictwa” 2020, 183, s. 46–50.
[5] Niedostatkiewicz M., Majewski T., Uwarunkowania użytkowa- nia podłóg przemysłowych – błędy wykonawcze, „Inżynier Bu- downictwa” 2020, 186, s. 62–65.
[6] Niedostatkiewicz M., Majewski T., Wpływ błędów projekto- wych, wykonawczych oraz sposobu eksploatacji na trwałość podłóg przemysłowych, „Izolacje” 2020, 3, s. 2–7.
[7] Niedostatkiewicz M., Majewski T., Ocena techniczna pod- łóg przemysłowych – błędy wykonawcze i eksploatacyjne, „Izo- lacje” 2020, 6, s. 2–6.
[8] Pająk Z., Drobiec Ł., Uszkodzenia i naprawy betonowych pod- kładów posadzek przemysłowych. XXIII Ogólnopolskie Warsztaty Projektanta Konstrukcji WPPK-2008, Szczyrk 2008.
[9] Świątek-Żołyńska S., Majewski T., Niedostatkiewicz M., Po- sadzki antyelektrostatyczne kluczowym elementem ochrony przed elektrycznością statyczną, Builder 2020, 52, s. 8–10.
[10] Świątek-Żołyńska S., Majewski T., Niedostatkiewicz M., Wy- brane zagadnienia projektowania, wykonawstwa oraz użytkowa- nia betonowych posadzek przemysłowych w aspekcie ich ścieral- ności, „Przegląd budowlany” 2020, 6, s. 24–31.
[11] Bukowski B., Morfologia rys w konstrukcjach betonowych i żelbetowych, „Archiwum Inżynierii Lądowej” 1957, 3, s. 4.
[12] Czarnecki L., Emmons P.H., Naprawa i ochrona konstrukcji betonowych, Polski Cement sp. z o.o., Kraków 2002.
[13] Drobiec Ł., Jasiński R., Diagnostyka konstrukcji żelbetowych, tom 1, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2010.
[14] Fegerlund G., Trwałość konstrukcji betonowych, Wydawnic- two Arkady, Warszawa 1997.
[15] Fiertak M., Ochrona materiałowo-strukturalna betonu.
XXV Ogólnopolskie Warsztaty Pracy Projektanta Konstrukcji WPPK-2010, I, 201–236, Szczyrk 2010.
[16] Praca zbiorowa: Trwałość i skuteczność napraw obiektów budowlanych, Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne, Wro- cław 2007.
[17] Chmielewska B., Czarnecki L., Materiały i wymagania doty- czące posadzek, XXVI Ogólnopolska Konferencja WPPK-2011, 239–280, Szczyrk 2011.
[18] Baranowski W., Zużycie obiektów budowlanych, Wydaw- nictwo Warszawskiego Centrum Postępu Techniczno-Organiza- cyjnego Budownictwa, Ośrodek Szkolenia WACETOB sp. z o.o., Warszawa 2000.
[19] Zalewski S. i in., Remonty budynków mieszkalnych. Poradnik, Wydanie II, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 1997.
[N1] PN-EN 13892-3 – Metody badania materiałów na podkłady podłogowe. Część 3: Oznaczanie odporności na ścieranie we- dług Bohmego.
[N1] PN-EN-13813 – Podkłady podłogowe oraz materiały do ich wykonania. Materiały, właściwości i wymagania.
[N2] PN-EN 1504-2:2006 – Wyroby i systemy do ochrony i na- praw konstrukcji betonowych – Definicje, wymagania, sterowa- nie jakością i ocena zgodności – Część 2: Systemy ochrony po- wierzchniowej betonu.
[N3] PN-EN 1504-3:2006 – Wyroby i systemy do ochrony i na- praw konstrukcji betonowych – Definicje, wymagania, sterowanie jakością i ocena zgodności – Część 3: Naprawy konstrukcyjne i niekonstrukcyjne.
[N4] PN-EN 1504-5:2013-09 – Wyroby i systemy do ochrony i napraw konstrukcji betonowych – Definicje, wymagania, sterowa- nie jakością i ocena zgodności – Część 5: Iniekcja betonu.
[M1] Materiały techniczne, realizacja prac wykonawczych: CRI- SOMA, www.crisoma.pl
DOI: 10.
PRAWIDŁOWY SPOSÓB CYTOWANIA
Świątek-Żołyńska Sylwia, Niedostatkiewicz Maciej, Ryżyński Władysław, 2021, Rewitalizacja posadzek betonowych typu lastrico w obiektach zabytko- wych. Część 1., „Builder” 9 (290). DOI
Streszczenie: W artykule przedstawiono za- gadnienia materiałowe i technologiczne doty- czące posadzek typu lastrico w aspekcie oce- ny ich stanu technicznego oraz sposobów na- prawy i rewitalizacji. Określone zostały ramo- we wytyczne prowadzenia oceny stanu tech- nicznego, etapowania prac renowacyjnych, jak również sposobów wzmocnienia oraz wykony- wania uzupełnień w warstwie wierzchniej po- sadzki lastrico. Szczególną uwagę zwrócono na efekty wizualne i estetyczne rewitalizacji po- sadzek lastrico w obiektach zabytkowych.
Słowa kluczowe: posadzka lastrico, lastry- ko, terazzo, rewitalizacja posadzek, posadz- ki zabytkowe
Abstract: REVITALIZATION OF LASTRICO CONCRETE FLOORS IN HISTORICAL OB- JECTS. PART 1. This paper presents material and technological issues concerning terraz- zo floors in terms of their technical condition evaluation and methods of repair and revital- ization. Framework guidelines for conduct- ing the assessment of technical condition, stages of restoration works, as well as meth- ods of strengthening and making additions to the surface layer of the lastrico floors have been specified. Special attention was paid to the visual and aesthetic effects of the revitali- zation of lastrico floors in historical buildings.
Keywords: terrazzo floor, lastrico, floor revitalization, antique floors
Fot. 3. Wstępne szlifowanie nawierzchni posadzki typu lastrico [M1]
Fot. 4. Naprawa rys konstrukcyjnych i uzupełnienie ubytków po iniekcjach strukturalnych odtwarzających warstwę sczepną [M1]
Fot. 3. Zróżnicowanie kolorystyczne oraz geometryczne naprawianej posadzki lastrico, widoczne fragmenty wymienianej i regenerowanej posadzki [M1]
Pobrano z mostwiedzy.pl
