Samodzielna Sekcja Starodruków i jej księgozbiór - Biblioteka UMCS

(1)

SAMODZIELNA SEKCJA STARODRUKÓW I JEJ KSIĘGOZBIÓR

Sekcja, jako odrębną komórka organizaoyJna powstała w roku

1962

, jednakie systematyczne opracowywanie księgozbioru, który obejmował ok.

15 000

wol., zaczęło się jut w r.

1954

, kiedy

s

Oddziału Opracowania Druków wydzielono osobny Referat Druków Staryoh* W okresie od 1 I I 1957 do 1 VIII 1962 opraoowywano druki dorywczo, w ramach prac zleconych*

Do 31 III 1969' r* sporządzono katalogi alfebetyczne i rze

czowe oraz indeks nakładców i drukarzy dla

13 000

wol* dzieł wydrukowanych przed r* 1801* Tu zaznaczam, że o ile chodzi o wydawnictwa wielotomowe - to za kryterium przydziału do staryoh

druków uważa się rok wydania pierwszego tomu*

Przystępując do charakterystyki księgozbioru, trzeba stwier

dzić, że ok* dwie trzecie druków poświęcone jest zagadnieniom matematyczno-przyrodniczym i geografioznym, zgodnie z pierwot

nym profilem Uniwersytetu.

W r. 1946 Biblioteka uzyskała jako dar duże zespoły staryoh druków, z których ciekawy jest księgozbiór Gerharda Erdmanna Petriego z Żarów, zawierający obok Polonioów, Pomeranioów i Si- lesiaców, r ó w n i e ż •druki łużyokie*

W r. 1964~5 nabyliśmy ponad 700 dzieł z księgozbioru ks* dr Ludwika Zalewskiego, znanego lubelskiego historyka, działacza kulturalnego i bibliofila, w śród nioh ponad

100

starych druków o tematyce humanistycznej, które zasiliły nasz zbiór Polonioów.

2 S 5 ^ i - E 2 l S ! E i 2

Obecnie posiadamy ogółem ponad 2000 druków polskich śląs

kich i pomorskich* Najciekawsze spośród nioh to dzleta matema

tyczne i astronomiczne profesorów Akademii Krakowskiej z począt

k u wieku XVI: Jąną_5_Głogowa /zm* 1507/* Michała_z_Wrocławia /zm. 1534/, Mikołaja_z_Toliszkowa /1480-1531/* Ja.na_

/w* XV/ oraz teologa Mikołaja z Błoni a^ profesora Akademii Krak*

z I poł. w. XV. Wszystkie te druki pochodzą ze słynnych ofioyn krakowskich I poł* w. XVI: Hallera, Unglera i Szarffenberga.

wyróżniają się ładnym drukiem i kartą tytułową, ozdobioną sta

rannie wykonanym drzeworytem*

Interesująoe są druki, pochodzące z oficyny Łazarzowej* bę- dąoej kontynuatorką działalnośoi słynnego Hieronima Wie tor a*

(2)

Many prac® § i “ Ą?ia;ą_Orzęęhowskięgo /1513-1566/r "Fidelia Sub- ditus" z I

584

r. oraz "Nowy karakter polaki" czyli traktat o or

tografii polskiej, wspólne dzieło Janą_Kochanowskiego /

1 530

^-

1566

^/

Łukasza_Górnickiego /

1

527-1603/ i J«

5

§_J§?!?

250

wskiego /I530-161

3

/ wielkiego humanisty, właściciela drukarni, syna Łazarza.Andryso- wicza. Januszewski w tym druku oraz w "Statutaoh.••" Stanisławą

Sarniękiego /ok. 1532 - ok. 1593/ wprowadził częściowo nową,bar

dzo ładną czcionkę* Nasz egzemplarz " S t a t u t ó w . b y ł włas

nością Biblioteki Sapiehów /exlibris i notka rkp: Exlibris Ca- simiri Sapieha Palatini Trocensis 1700/. Mamy też druk medyos- ny z krakowskiej oficyny Mgęięja_Wirzbigty /zm. 1605/, pierw

szego wybitnego drukarza XVII w., który zapoczątkował wydawa

nie narodowych dzieł innowierczych. W r. I

968

otrzymaliśmy bar- 1

dzo miły dar w postaci "Rotuł" brata Jana Kochanowskiego, M i k o łaja /zm. ok. 1584/ z d r u k a m i Andrzeja Piotrkowczyka z r. 1611.

Ogółem posiadamy 116 druków krakowskich, a 15 z w. XVI.

Interesujące są druki gdańskie. Wśród 108 pochodzącyoh z r ó ż nych drukarń tego miasta, wyróżniłabym dzieła naszego gdań

skiego astronoma, Jąna_Heweliusza /1611-1687/# który pewne swa prace sam drukował i ozdabiał miedziorytami oraz szereg publi

kacji, poświęconych historii Polski, których autorami są: Jan Hęrburt / I 508-1576/, Joaęhim_Pastoriua /1610-1682/, Ąndrzęj_Ma- k§25?iłi§5-?E§d£2 A 6 2 0 - 1 6 7 0 / , Gottfryd_Lęngnięh /I

689

^-I

774

^{/ i}

A 7 0 2 - 1 7 7 4 / *

Z druków królewieckioh wymieniłabym w tym m i e j s c u kalenda

rze w jęz. polskim z przełomu XVIII i X I X w . : pruski polski, gospodarski i historyczny, w których są. wiadomości dotycząoe targów w Prusach i sąsiednich prowincjach oraz różne ciekawost

ki, na przykład dotyczące lecznictwa. Kalendarze te wydawane były przez Królewską Pruską Akademię Nauk i tłumaczone na jęs.

polski. W kalendarzu pruskim polskim z r. 1791 1 1802-5# wymie

n i a się jako tłumacza: Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza A 7 6 4 - 1855/ zasłużonego działacza mazurskiego. Kalendarz pruski pol

ski jest nieznany Estreicherowi.

Druki wrocławskie reprezentuje przede wszystkim dziełko treści medycznej, pochodzące z oficyny Kryspina Szarffenberga z r. 1555 oraz księgi do nabożeństwa z w. XVIII* posiadające obok łacińskich i niemieckich również teksty polskie, świadosą-

(3)

oe o polskośoi tych ziem. Ponadto mamy wśród druków z Wrocławia szereg dzieł, poświęconych historii Polski i Śląska.

Z dużego zespołu druków warszawskich /234/, najciekawsze są publikacje treści politycznej z o k r e s u sejmu czteroletniego.

Posiadamy

46

druków lubelskich, a wś r ó d nich dwa z pierw

szej drukarni polskiej ?S

3

ła_Konrądą /I

63

^O-I

636

/. K i l k u naszyoh druków lubelskioh Estreicher nie w y m ienia w swej bibliografii.

Należy również wspomnieć, że mamy itakże pozycje o oharakto

rze Informacyjnym jak n p . : Ignacego Krasickiego: "Zbiór potrzeb

niejszych wiadomości oraz ozasopisma takie jak: "Wiadomości u*

»

przywilejowane z obcych krajów", "Ktaryer Polski" i inne.

D r u k i _o_b_c_e

Z druków obcych mamy przede ws z y s t k i m cztery inkunabuły.

Najstarszym z n i o h jest dzieło dominikanina włoskiego gugona de Prato Plorido /ok. 1262-1322/ pt.: "Sermones dominicales.

drukowane w Strassbuzgu lub Essllngen ok. 1472. Jest to druk rzadki. Na świecie stwierdzono dotychozas istnienie 5 egzemp

larzy:

2

^{w Pol}^soe i po jednym w St. Zjedn. Am.Płn., Australii i Niemieckiej Republice Federalnej. Na odwrocie okładziny gór

nej naszego egzemplarza znajduje ślę no t k a rękopiśmienna, z której wynika, że w r. I

56

I egzemplarz t e n został odrestaurowa

ny przez introligatora lubelskiego.

Jak już wyżej zaznaozyłam, Biblioteka nasza posiada liczne starodruki, zajmujące się problematyką nauk matematycznych i astr ono; J-cznych. Najcenniejsze - to unikalne działa matematyków włoskich doby Odrodzenia: Nięcolo_Tartaglii /zm. 1557/, Giero-

nimo_Cardano / I 501-1575/ i Francesoo_Maurolicusa /I494-1575/

oraz Anglika, J o h n a N g g e r a / I 550-1617/ i Francuza, Franęois Viete /1542-1603/.

Z dzieł astronomów posiadamy Miko3taja_Kogernika /1473-1543/t

"Astronomia instaurata ..." - Amsterdam 1617 oraz prace Galileo Galilei /1564-1642/, Tzęho_de_Brąhę /1546-1601/, Johanna Keple- ra /1571-1630/, Christiana Huygensa /1629-1695/* Williama Fręde- Śi£k§_Hęreęhelą /1738-1822/ i wielu innych.

Dzie ł a medyczne reprezentowane są przez tak znakomityoh uczonych jak: Hęrmąnn_Boęrhaąvą /1668-1738/, Gioyanni^Bagtista Morgagni /1682-1771/, Julien Offroi la Metrie /l709-1751/» Alb- jcącht J a i l e r /1708-1777/ 1 Edward j J e n n e r / 1 7 4 9 - 1 8 2 3 / 1 lani*

(4)

Posiadamy też dzieła biologów: Carla von Linne /1707-1778/

1 Georges Louis Buffo n a A 7 0 7 - 1 7 8 8 / , Połowa tych dzieł pochodzi z drukarń holenderskich. Najsłynniejsze wśr ó d nich to Krzyszto

fa Plantina A 5 2 0 - 1 5 8 9 / oraz jego następców z w. XVII i Elzewi- rów /1540-1712/.-

Z oficyn holenderskich i szwajcarskich mamy również- najwlę- oej publikacji humanistów, filozofów i pisarzy od ozasów Odro

dzenia do końca XVIII w . , takich jak Erazm z Rotterdamu / I

467

^-

1536/, J®ąn_ęąlvin_/1509-1564/* Giuee££e_Justua_Sęaliger /1540-

1 6 0 9 /,

Thomasso_Campanella

A 5 6 8 -1 6 3 9 /*

m u _/l5 6 1 -1 6 2 6 /,

R?E£_PęBcartea

A 5 9 6 -1 6 5 0 /,

John_Locke

/1 6 3 2 - 1 7 0 4 /,

ęharlea_de_3econdat_Montea2uieu

/1 6 8 9 -1 7 5 5 /.

^{Jęan_Jac^}

9H22_52222222 A 7 1 2 -1 7 7 8 /,

PrangoiB_Marie_Arouet_Voltaire

/I

694

^-I

778

/t w, Shakespeare /1564-1616/, N. Boileau /1636-1711/*

Wśród 1000 druków paryskich, które posiadamy, 11 pochodzi ze słynnej XVI-wlecznej oficyny Estiennów /ciekawe prace przy

rodnicze Karola_EstienneJp, a

34

z równie znanej d r u k a m i Di- dotów /1689-1880/. Druki Didotów, różne co do treści, od dzieł matematyków i Encyklopedystów po Moliera /1622-1673/ 1 Vol

taire's, są pięknie wykonane i ilustrowane miedziorytami.

Druki niemieckie, to dzieła Mgrtina_Luthra A 4 8 3 - 1 5 4 6 / , A 4 9 7 - 1 5 6 0 / , następnie duży zespół ksią

żek siedemnastowiecznych pisarzy, pochodzących ze Śląska jak:

Martin_g£itz A 597-1639/, Johann_Peter_Titz /1611-1689/ i inni, dzieła Jana_j^osa_Komen3kiego A 5 9 2 - 1 6 7 0 / , dzieła filozofów niemieckich XVIII w.: Christiana_Thomąssiusa /1655-1728/, Christiana Wolffa /1679-1754/, I|^anuelą_K§ntą /1724-1804/»

JfibflDB§_GOttfrięda_Hęrdęra A 7 4 4 - 1 8 0 3 / i Gottfrieda_Hęrderą /1744-1803/ i Gottlieba_Pichtego A 7 6 2 - 1 8 1 4 / . Natomiast Gott-

/1646-1716/ reprezentowany, jest przez oficynę szwajcarską . Posiadamy też szereg dzieł literackioh pisarzy niemieckich, pochodzących z drukarń niemieckich. Są to: utwory Johanna_ęhristianą_GUnther§

/1 6 9 5 -1 7 2 3 /»

^Ghristią-

5

§_?

2

£

2

^tegotta_Gellerta

A 7 1 5 -1 7 6 9 /#

J £ i g d r ięha_Gottlobą

Klopatocka

/1 7 2 4 -1 8 0 3 /,

Christogha_Martiną_Więląnda

A 7 3 3 -1 8 1 3 /

oraz J£hanną_Wolfgąngą-von- Goethe

A 7 4 9 -1 8 3 2 /

i wiele innych.

Wśród naszych starodruków znajduje się kilka wydawnictw o charakterze informacyjnym Jak: J o h a n n a G e o r g a K r f l n i t z a :

(5)

flkonomisch-technologische EnoyklopMdie, Christiana Oottlieba Jbchera: Allgemeines Gelehrten-Lexicon i inne.

Posiadamy też szereg czasopism francuskioh, niemieckich i angielskich oraz Jedno rosyjskie: Trudy Vol'nago Ekonomiceskago Obscestva.

Przegląd ten Jest oczywiście niezmiernie powierzchownym zwróceniem uwagi na nasze najwyżniejsze pozycje.

Z KRONIKI BIBLIOTEKI UMCS Zebrania, konfereno.le

W I kwartale br. odbyły się

4

posiedzenia Kolegium Dyrektor

skiego, na których, omawiano następujące sprawy: organizaoyjne, personalne, dyscypliny pracy, awanse i podwyżki płac oraz prze*

dyskutowano roc z n e sprawozdania oddziałów i ustalono dane sta

tystyczne dla GUS-u.

W lutym br. została powołana przez Dyrekcję Biblioteki Ko

misja do spraw naukowych i dydaktycznych pod przewodnictwem kust.

dypl. Mieozysławy Adrianek. W jej skład weszli ponadto: wicedy

rektor, st. kust. dypl. Marla Jasienowioz /z ramienia dyrekcji/

oraz st. kust. dypl. Stefania Fedorko, kustosz Zofia Jasińska 1 adiunkt bibl. Teresa Batorska. Komisja m a na celu koordynowanie działalnośoi naukowej i dydaktycznej p r a o o m i k ó w Biblioteki.

13 III 70 r. odbyło się zebranie Grupy Związkowej ZNP przy Bibliotece Głównej UMCS z udziałem zaproszonych gości: byli to przew. Rady Zakładowej ZNP przy UMCS doc. dr Ryszard Orłowski i wicedyrektor d/s technicznych UMCS Jan Wójcik.

Porządek dzienny zebrania wypełniły następująoe sprawy: sprawoz

danie kol. Krystyny Bilskiej z działalności aktywu Grupy Związ

kowej za okres

4

IV 1969 - 13 III 1970, sprawozdanie wicedyrek

tor Marii Jasienowlcz z działalności Biblioteki za rok 1969* omó

wienie regulaminu i dyscypliny praoy. Zebranie sakońozyła długa i wyczerpująca dyskusja nad poruszonymi w sprawozdaniu problema

mi* Dotyczyła m.in. usterek gmaohu i sposobów ioh likwidacji, a także kwestii merytorycznych - aktualnych zagadnień praoy po

szczególnych oddziałów Biblioteki.