ZYGMUNT BROGOWSKI
W Y PIER A N IE KATIONÓW Z KOM PLEK SU SORPCYJNEGO GLEB PIASKOW YCH
Z akład G leb o zn a w stw a SGGW Warszaw'a
B adaniom poddano 8 profili gleb piaskow ych o różnym składzie m e chanicznym : od luźnych do glin iastych m ocnych, różnego pochodzenia geologicznego.
K atio n y w ym ienne w yp ieran o z gleb m etodą elektrodializy przy na pięciu 100 volt. O dw ażki gleb w ynosiły 50 g. S tosunek gleby do w ody w ynosił 1 : 10. R oztw ory katodow e i anodow e pobierano co 3 godziny. Je d n ą próbkę elektrodializow ano łącznie 12 godzin. W płynach katodo w ych oznaczano Ca, Mg, К i Na. W p ły nach anodow ych oznaczano P2O5. W w y n ik u badań stw ierdzono, że po up ływ ie 12 godz. elektrodializo- w ania gleb piaskow ych zbielicow anych pozostają w większości przy p ad ków bardzo nieznaczne ilości w ym ien ny ch kationów . Ca, К i Na ozna czono fotom etrycznie, Mg kolorym etrycznie. W yniki obliczano w mg, a n astęp n ie w procentach po każdych 3 godz., p rzy jm u jąc sum aryczną ilość uw alnianego k atio n u w przeciągu 12 godzin za 100%. Przebieg w y p ieran ia Ca, Mg i К podano na w ykresach. Są to średnie z 5 profili glebow ych, zbliżonych składem m echanicznym i m orfologią. K rzyw e przedstaw iające w y p ieran ie Na p rzed staw iają się podobnie jak К i dla tego podano tylko w ykres dla tego ostatniego.
Na podstaw ie zbadanych gleb piaskow ych m ożna stw ierdzić, że: li N ajłatw iej u w aln ian e są z kom pleksu sorpcyjnego k atio ny jedno- w artościow e, tj. К i Na. W przeciągu pierw szych 3 godz. zostaje w y p a rte średnio od 71 do 83% ty ch kationów (w ahania w poszczególnych
R ys. 1. G leby p ia sk o w e b ielico w e. W yp ieran ie К z różnych poziom ów g leb o w y ch w zależności od czasu trw an ia elek tro d ia lizy
R ys. 2. G leb y p ia sk o w e b ielico w e. W yp ieran ie Ca z k om p lek su sorp cyjn ego z ró ż nych p oziom ów g leb o w y ch w zależności od czasu trw an ia elek tro d ia lizy (średnia
Czas w qoüi —
-682 Z. Brogowski
20 prób k ach w ynosiły od 46 do 92%). Pozostała zaw artość zostaje uw ol niona w ciągu następ n y ch 9 godz. (rys. 1).
2. Ca i Mg w ychodzą nieco tru d n ie j z kom pleksu sorpcyjnego niż k a tio n y jednow artościow e i bardziej rów nom iernie w czasie. N ajłatw iej w y p ie ra n y je st Ca z poziom ów glebow ych A 2 i В, a nieco tru d n ie j z
po-R ys. 3. G leb y p ia sk o w e zb ielico w a n e. W yp ieran ie M g z kom p lek su sorp cyjn ego z różn ych p oziom ów g leb o w y ch w za leżn o ści od czasu trw a n ia elek tro d ia lizy (śred
n ia z profili)
ziom ów A i i С (rys. 2). W idocznie w poziom ach A 2 i В w apń jest zw ią zany n ajlu źniej. M agnez n ato m iast n ajłatw iej je st w y p ieran y z pozio m ów A i i С (rys. 3).
Z 5 zbadanych profili glebow ych w ynika, że ilość w y p artego Ca w pierw szych 3 godz. elek tro d ializy w ynosi średnio 53— 76% Ca u w al
W ypieranie kationów z kompleksu sorpcyjnego gleb 683
nianego w ciągu 12 godz. (rys. 2). Ilość w y parteg o Mg w pierw szych 3 godz. elektrodializy w ynosi średnio 53— 62% (rys. 3), co w skazuje, że je st on nieco tru d n ie j u w aln ian y z kom pleksu sorpcyjnego w porów n an iu do Ca (ilość w ypieranego Mg w ah ała się w granicach 15— 76%). W zw iązku z ty m m ożna by zaproponow ać następ u jący szereg, obrazujący kolejność u w aln ian ia kationów z kom pleksu sorpcyjnego gleb piaskow ych zbielicow anych:
K, Na > Ca > Mg.
K atio ny w glebach piaskow ych b ru n a tn y c h są silniej zw iązane i tru d niej w zw iązku z ty m w ypierane. Po 12 godz. elektrodializy pozostaje jeszcze w kom pleksie sorp cy jn y m ty ch gleb około 25% kationów . P ra w dopodobnie ta w łaściw ość m ogłaby posłużyć jako jeszcze jed n a cecha rozpoznaw ania ty pó w glebow ych.
W zbadanych glebach po 12 godz. elektrodializy otrzym ano n a stę pujące ilości kationów w y m ien ny ch w m g/1 0 0 g gleby:
Ca 4,6— 100, Mg 0,9— 4,1, К 3,2— 18,7, Na 3,0— 7,6,
