PROFESOR HJALMAR UGGLA - UCZONY I PATRIOTA
Od 25 lat nie ma wśród nas Profesora zwyczajnego Hjalmara Uggli, uczonego wysokiej klasy i wielkiego patrioty. Przez swoje dokonania naukowe zapisał się chwalebnie na kartach nauki polskiej i zyskał trwały szacunek wśrodowisku naukowym. Główną rolę w dokona niach naukowych odegrał Jego talent badawczy i twórcza intuicja, a ponadto niezwykła pasja w rozwiązywaniu problemów trudnych i złożonych. Był On wyrazicielem nowych, wówczas śmiałych i oryginalnych poglądów w; nauce o glebie. Trakto wał glebę jako element przestrzeni, krajobrazu i środowiska przyrodniczego, a zatem podkreślał jej funkcje pozaprodukcyjne.
Dzięki szerokiemu rozpatrywaniu wszystkich funkcji gleby był spostrzegany ja k o je d e n z twórców kierunku ekologicznego w pedologii. Już jako student III roku Wydziału Leśnego Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego napisał swoją pierw szą pracę naukow ą pt.: „Przyczynek do biocenozy lasu s o s n o w e g oPraca ta wskazuje na zainteresowania ekologiczne Profesora. Została w ydana drukiem w roku 1934 przez P o lsk ą Akademię Umiejętności w Krakowie.
Po zakończeniu II wojny światowej Profesor Uggla podjął pracę naukowo-badawczą i dydak tyczną w Katedrze Gleboznawstwa Szkoły Głów nej Gospodarstw-a Wiejskiego w' Warszawie pod kierunkiem prof. dr. hab. A rkadiusza M usie
rowicza. Napisali razem i wydali drukiem podręcznik pt.: ,,GleboznawslM7o leśne ogólne"'. W roku 1950 P rofesor H jalm ar U ggla obronił pracę d o kto rsk ą nt.: ,,Badania gleboznawczo-środowiskowe na terenie lasów doświadczalnych SGGW w Rogowi e \ Praca została wyróżniona, a promotorem był prof. dr hab. A. Musierowicz.
Jednocześnie w tym samym roku (1950) Profesor H. Uggla zostaje służbow o przeniesiony z Warszawy do Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie, gdzie po skompleto waniu zespołu złożonego ze studentów ostatnich lat studiów, a obecnie w większości profesorów: Józef Rytelewski, Zdzisław Mirowski, Aleksander Nożyński, Tadeusz Witek, Jan Siuta i inni, organizuje od podstaw Katedrę Gleboznaw stw a i pełni funkcję jej kierownika. Po upływie 6 lat od utworzenia katedry opublikował już pierw szą powojenną monografię gleb Pojezierza Mazurskiego (z mapągleb). Wraz ze swoim zespołem opracował również strefy zagrożenia gleb erozją wodną w północno-wschodniej Polsce. Wspólnie z dr. Aleksandrem Nożyńskim badał także erozję w ietrzną przy pomocy przyrządu własnej konstrukcji zwanego „deflametrenT. Badania te wzbudziły duże zainteresowanie za granicą.
Jako pierwszy w kraju w szechstronnie zbadał i opisał gleby gytiowe Pojezierza Mazurskiego. Wyróżnił w nich 2 podtypy: gleby gytiowo-bagienne i gleby gytiowo- murszowe. Opracował również gleby wytworzone z gytii wapiennej i kredy jeziornej. Nadał im nazwę: „rędziny pojeziorowe” lub „rędziny czwartorzędowe’*. W prowadził również do literatury gleboznawczej „gleby płowe’’ i scharakteryzował je. Odpowiadają one glebom Je ssiv e s'’ w krajach Europy Zachodniej. Jako jeden z pierwszych zastosował metodę mikromorfologic-zną do badań zróżnicowanych typologicznie ściółek leśnych. Szczególną rolę w pracach naukowych Profesora odegrały gleby leśne. Od nich bow iem rozpoczął swoje badania i na nich je zakończył.
W szerokim zakresie prow adził rów nież prace karto g raficzn e. Poza m apam i gospodarstw doświadczalnych Uczelni oraz szeregu innych małych obiektów, opracował mapę gleb byłego województwa olsztyńskiego, a następnie całego regionu Polski północno- wschodniej. Były to pionierskie mapy w okresie powojennym. Wraz z pracownikami uczestniczył przy opracowywaniu przez katedry eleboznawstw'a całego kraju map gleb Polski w skali 1:300 000 i 1:500 000.
Wyniki własnych badań Profesor Uggla przedstawił w ponad 130 publikacjach oraz w ykorzystał przy opracow aniu i wydaniu drukiem 5 podręczników akadem ickich gleboznaw stw a leśnego i rolniczego. Sw oją obszerną i interdyscyplinarną w iedzę przekazywał nie tylko studentom i pracownikom, ale również szeroko pojętej praktyce rolniczej i leśnej ( zwłaszcza w zakresie klasyfikacji i kartografii gleb).
Profesor Uggla wniósł duży wkład pracy w rozwój pierwszej w dziejach Olsztyna wyższej Uczelni i ówczesnego Wydziału Rolnego (rok 1950). Zorganizował od podstaw' Katedrę Gleboznawstwa, którą kierował prawie przez ćwierć wieku. Włożył również wiele wysiłku w utworzenie i rozwój Wydziału Geodezji.
Był założycielem Olsztyńskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego (1951) - pierwszego na Uczelni i jego przewodniczącym do roku 1974. Z inicjatywy Profesora powołany został także Białostocki Oddział PTG (1967).
Profesor był zamiłowanym przyrodnikiem. Posiadał okazałą kolekcję niemal wszystkich motyli europejskich i wielkich motyli południowo-amerykańskich. N a b y łją z a zaoszczę dzone w dzieciństwie pieniądze i przechował w całości, mimo przeżyć wojennych i wielu przeprowadzek.
Profesor Hjalmar Uggla to nie tylko wybitny uczony, ale również wielki patriota polski, mimo pochodzenia ze starego rodu szwedzkiego. Od początku II wojny światowej aktywnie uczestniczył w ruchu oporu. Działał w Związku Walki Zbrojnej, a następnie w Armii Krajowej, gdzie przygotowywał akcje zbrojne. W czasie okupacji pracował oficjalnie w Centralnej Stacji Jedwabnic-zej w Milanówku. Była to wówczas fabryka legalna i miała dostarczać armii niemieckiej jedw abiu na spadochrony. Dzięki tej pracy, dobrej znajomości języ k a niem ieckiego oraz zaśw iadczeniu z A m basady Szw edzkiej w W arszaw ie, stwierdzającemu przynależność do znanego rodu szwedzkiego (dokument ważny i uznany przez Niemców) Profesor ratował żołnierzy AK, uwalniał więźniów zA lei Szucha i innych ludzi z łapanek. Udzielał schronienia Zbyszkowi Gąsieckiemu. który uczestniczył w zamachu na Kuczerę. Przekazywał również do podziemnych biuletynów ruchu oporu wiadomości z radia, na które miał oficjalne pozwolenie. Informacji radiowych w' mieszkaniu Profesora słuchali również żołnierze AK.
Po upadku Powstania Warszawskiego, dom Profesora w Milanówku (willa Sówka - w języku szw-edzkim Uggla znaczy sowa) stanowił schronienie dla powstańców oraz uciekającej z Warszawy' ludności polskiej i żydowskiej. W roku 1944 przebywało w nim
około 50 osób, a schronienie stanowiła niska piwnica (str. 113). Wśród ukrywających się była Zofia Lewartowicz (pochodzenia żydowskiego) z synem Kazimierzem (14 lat). Kazik, jako najmłodszy i najmniejszy; miał zawsze wysłuchiwać sygnału do wyjścia z kryjówki.
W 2006 roku synowie Profesora Hjalmara Uggli (mieszkający w Szwecji) dostrzegli w internecie artykuł rodziny żydowskiej, opisujący wspomnienia z Holocaustu. Autor tego artykułu - Cass Lewart ze Stanów Zjednoczonych wspominał w nim o „Milanówku i dr. H. Uggli'’. Po nawiązaniu z nim kontaktu, okazało się, że jest to Kazimierz Lewartowicz (wówczas 14-letni Kazio i jego matka Zofia). Ukrywali się oni w 1944 r. (od września do grudnia) w domu Profesora w Milanówku. Kazimierz Lewartowicz przekazał niezwłocznie te informacje do Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie. W maju 2007 roku Instytut ten przyznał Ludwice Uggla i Hjalmarowi Uggla medal Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata (str. 114). Jest to najwyższe odznaczenie izraelskie, przyznawane osobom, które okazywały pomoc ludności żydowskiej w czasie okupacji hitlerowskiej narażając własne życie i swojej rodziny. W dniu 16 grudnia 2007 roku z rąk Ambasadora Izraela w Polsce medal odebrała Ludwika Uggla, a w imieniu P ro fe so ra-Je g o dzieci. Historię odznaczenia przytaczono na stronie 110. N a uroczystość wręczenia przybył ze Stanów Zjednoczonych Kazimierz Lewartowicz (Cass Lewart) - wnioskodawca.
W roku 2008 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński uhonorow ał pośmiertnie Profesora Hjalmara Ugglę oraz jego małżonkę Ludwikę Ugglę Krzyżem Komandorskm Orderu Odrodzenia Polski. Wręczenie tego odznaczenia odbyło się 17. listopada 2008 roku (str. 116).
Profesor zwyczajny Hjalmar Uggla pozostanie na zawsze w pamięci wszystkich, którzy Go znali, jako wybitny reprezentant nauki polskiej, o twórczym życiu nacechowanym pasją nauki o glebie. Zapamiętamy Go jako wielkiej miary patriotę o niezwykłym umyśle i sercu, zawsze życzliwego i uczynnego, dużej wrażliwości na losy innych ludzi. Profesor jest przykładem człowieka, dla którego niesienie pomocy potrzebującym było silniejsze
od lęku przed śmiercią.
Mimo że ju ż od 25 lat nie ma wśród nas Profesora zwyczajnego Hjalmara Uggli, to jego sława dalej będzie trwała.
K r y ’s t y n a K o n e c k a - B e t l e y H e n r y k P i a ś c i k
W załączeniu oryginalne dokumenty dotyczące historii odznaczenia Ludwiki i Hjalmara Uggli dyplomem honorowym i medalem „Sprawiedliwi Wśród Narodów Świata” oraz odznaczenie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
HISTORIA ODZNACZEŃ
Ludwika Uggla i Hjalmar Uggia
#11052
W imieniu Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie mamy zaszczyt wręczyć medal „Sprawiedliwi Wśród Narodów Świata” pani Ludwice Uggla oraz jej nieżyjącemu już mężowi panu Hjalmarowi Uggla. W latach 1939-1945 ocalili oni przed niechybną śmiercią około 50 Polaków, w tym wiele osób pochodzenia żydowskiego.
W czasie hitlerowskiej okupacji pani Ludwika oraz jej ówczesny mąż Hjalmar, potomek starego rodu szwedzkiego mieszkali w podwarszawskim Milanówku. W porozumieniu z Armią Krajową uratowali tak wiele osób, że dziś nie sposób ustalić dokładnej ich liczby. Dzięki dokumentom wydanym przez Poselstwo Królestwa Szwecji, ale także dzięki niebywałej odwadze państwo Uggla wykupywali Polaków zatrzymywanych w ulicznych łapankach i skazańców więzionych przez gestapo przy Al. Szucha w Warszawie. Ponadto w piwnicy swojego domu urządzili kryjówkę, do której wejście znajdowało się pod legowiskiem dla kozy. Szkic tego schronu jest jednąz najcenniejszych pamiątek w rodzinnym archiwum.
Dziś pani Ludwika Uggla mieszka wraz z córką w Olsztynie, dokąd przeprowadziła się w 1950 roku. Prof. Hjalmar Uggia, wybitny naukowiec i nauczyciel akademicki, został wówczas kierownikiem Katedry Gleboznawstwa Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie i założycielem Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego.
W milanowskim domu, który choć całkowicie przebudowany po dziś dzień stoi przy ul. Ks. Piotra Skargi, schronienie mógł znaleźć każdy potrzebujący bez względu na wiek, płeć, pochodzenie czy wyznanie. W kryjówce mieszkali m.in. uciekinierzy z powstania warszawskiego i Żydzi, których w czasie Holokaustu czekała niechybna śmierć.
Jedną z rodzin ocalonych przez państwo Uggla była żydowska rodzina Lewartowiczów. W 1944 roku pianistka Zofia Lewartowicz i jej 14-letni syn Kazimierz prez kilka miesięcy ukrywali się w piwnicy domu w Milanówku. Pan Cass Lewart (czyli Kazimierz Lewartowicz) od 1955 r. mieszka w Stanach Zjednoczonych i razem z rodziną przybył na dzisiejszą uroczystość. W 2006 r. zwrócił się do Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie o przyznanie swoim wybawcom tytułu „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata”.
Dziś w podziękowaniu za niezwykłe bohaterstwo i poświęcenie mamy zaszczyt wręczyć na ręce pani Ludwiki Uggla medal i dyplom honorowy Yad Vashem. W imieniu prof. Hjalmara Uggli odznaczenie odbiorą jego dzieci - Andrzej i Jan Uggla oraz Elżbieta Malewska.
A M U A S A D N l / K A ł I A W A R S Z A W A
Departament Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata
16.12 Warszawa
W dniu 16. grudnia 2007 r. w Bibliotece m. st. W arszawy przy ul. Koszykowej w W arszawie odbyła się uroczysta cerem onia wręczenia medali i dyplomów honorowych trzem polskim rodzinom "Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata". Odznaczenia przyznane zostały przez Instytut Yad Vashem państwu Mirosławie i Zygmuntowi Karwowskim oraz ich
córce Lubomirze Karwowskiej, państwu Annie i Janowi
Guttakowskim oraz państwu Ludwice i Hjalmarowi Uggia.
Podczas uroczystości z rąk Am basadora Państwa Izrael odznaczenie odebrały osobiście Lubomira Karwowska i Ludwika Uggla, natom iast w imieniu nieżyjących państwa Guttakowskich medal odebrał ich wnuk - Zbigniew Surowiński. Specjalnie na tę uroczystość przyleciał do Polski razem z rodziną pan Cass Lewart (Kazim ierz Lewartowicz), jeden z uratowanych przez państwo Uggla.
Medal i dyplom honorowy „Sprawiedliwi Wśród Narodów Świata” (fot. A. Hayder)
Odznaczenia dla Polaków,
którzy ratowali Żydów w czasie Zagłady
17 listopada 2008 roku w Teatrze Narodowym po raz drugi uhonorowani zostali Polacy, którzy ratowali Żydów w czasie Zagłady. Prezydent RP Lech Kaczyński postanowieniem z dnia 13 listopada 2008 r. za bohaterską postawę i niezw ykłą odwagę wykazaną w ratowaniu życia Żydom podczas II wojny światowej, za wybitne zasługi w obronie godności człowieczeństwa i praw ludzkich nadał ordery. Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski zostali m.in. Ludwika Uggla i Hjalmar Fryderyk Uggla.
Odznaczenia w imieniu Prezydenta RP wręczyła Małżonka Prezydenta Pani Maria Kaczyńska, której towarzyszyła Ewa Junczyk-Ziom ecka, sekretarz stanu Kancelarii Prezydenta RP W uroczystości wzięli też udział: Piotr Kownacki, szef Kancelarii Prezydenta RP oraz Andrzej Duda podsekretarz stanu Kancelarii Prezydenta RP.
O dznaczenia w im ieniu Prezydenta RP w ręczyła M ałżonka Prezydenta Pani Maria Kaczyńska
