Strukowa Hanna, Krzyżanowski
Lech, Piesio Adam
Ogólnopolska Konferencja
Konserwatorska
Ochrona Zabytków 22/2 (85), 150-154
K
R
O
N
I
K
A
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA 'KONSERWATORSKA
W dniach 20—21.11.69 odbyła się w R adziejow icach O gólnopolska K o n fe re n cja K on s e rw a to rsk a zorganizow ana przez ZM iOZ. M iała ona c h a ra k te r roboczy i pośw ię cona by ła om ów ieniu osiągnięć i tru d n o ści, z ja k im i sp o ty k a się służba k o n se rw a torska. W obrad ach obok w ojew ódzkich i m ie jsk ich k o n se rw ato ró w zabytków u czest niczyli: tow. prof. A n to n i Ł yżw ański z W ydz. K u ltu ry КС PZPR , D y re k to rzy Z a rz ą d u i O ddziałów P P P K Z oraz p rze d staw ic ie le S ek cji K o n serw ato rsk ie j ZPA P. P ro g ra m k o n feren c ji obejm ow ał: przem ó w ien ie d y re k to ra ZMiOZ m gr. M i e c z y s ł a w a P t a ś n i k a , o tw ie ra jąc eg o k o n feren c ję; w ypow iedzi w ojew ódzkich i m ie j skich k o n se rw ato ró w zab y tk ó w na te m a t a k tu a ln y c h prob lem ó w te re n o w ej służby k o n se rw a to rsk ie j; re fe ra ty : O rzecznictwo i e w ide ncja z a b y t k ó w ru c h o m y ch m g r K. J e s i o n o w s k i e j , P lanow anie prac ko n s e rw a to rsk ic h w zakresie z a b y t k ó w r u ch o m y ch dr H a n n y P i e ń k o w s k i e j , Organizacja w y k o n a w s tw a prac k o n se rw atorskic h p rzy z a b y tk a c h ru c h o m y c h na p rzy k ła d z ie woj. w rocław skiego mg r
J a d w i g i S k i b i ń s k i e j ; pro b lem y P P P K Z om ów ił d y re k to r inż. T a d e u s z P o l a k , a M iędzynarodow ą K o n fe re n c ję ICOMOS w A vignonie — prof. d r J a n Z a c h w a t o w i c z .
M ieczysław P ta śn ik p o d k re ślił na w stę p ie, że je d n y m z w ażniejszych te m ató w te gorocznej k o n fe re n c ji są za g ad n ien ia dotyczące zab y tk ó w ruchom ych. P ro b le m te n
d o jrzał do om ów ienia i p rz e d y sk u to w a n ia na szerszy m fo ru m ze w zględu na zaaw a n sow anie ew id en cji z a b y tk ó w ruchom ych. D yr. P ta śn ik k ró tk o podsum ow ał osiąg n ię cia, b ędące w ynikiem działalności k o n se rw a to rsk ie j w 1966 г., a w ięc p rze k aza n ie w ielu o biektów za b y tk o w ej a rc h ite k tu ry społeczeństw u, pogłębienie w sp ó łp racy z r e so rtem tu ry sty k i, rozszerzenie działalności k o n se rw a to rsk ie j w dziedzinie b u d o w n ic tw a drew nianego. To o sta tn ie zagadnienie oraz zw iązane z nim p ro je k to w a n ie i z a k ła d an ie sk an sen ó w było z in ic ja ty w y Z arzą d u szeroko populary zo w an e przez p rasę . iNa d ziałalność służby k o n se rw a to rsk ie j niem ały w p ły w m a ją rów n ież u c h w a ły V Z ja zd u PZP R , k tó re dzięki zalecaniu rozw in ięcia a k c ji o ddziaływ ania na spo łeczeństw o w zak resie dóbr k u ltu ry , łączenia daw nego z now ym , u m a cn ia ją sta n o w isko k o n se rw a to ra i p o zw a lają rokow ać lepsze w y n ik i p rac y w przyszłości. O becna s y tu a c ja w dziedzinie k o n se rw ac ji i ochrony zabytków , m im o w ielu osią gnięć, w ym aga w 1969 r. zw rócenia szczególnej uw agi przez służbę k o n se rw ato rsk ą na k ilk a problem ów . P rócz działalności zw iązanej z obchodam i X X V -lecia PRL, m a jąc ej p o d k reślić w k ła d służby k o n se rw a to rsk ie j w odbudow ę k r a ju i budow ę socjalistycznej ojczyzny oraz podsum ow ać działalność k o n se rw a to rsk ą w ciągu 25 la t, należy zająć się u p o rzą d k o w a n iem sp ra w m uzealn y ch , k tó re rów nież należą do obow iązków w ojew ódzkich i m ie jsk ich k o n se rw a to ró w zabytków . L ata ubiegłe p rz y niosły w ielk i rozw ój m u zealn ictw a, in icjo w an ie w ielu akcji ośw iatow ych w ty m za kresie, ogrom ną, n aw e t w sk ali św iatow ej, fre k w e n c ję zw iedzających. Mimo to stw ierd zić należy, że n ie k tó re p la có w k i m u zealn e nie w y w iąz u ją się z p odstaw ow ych obow iązków , ja k za pew nienie bezpieczeństw a zbiorów , p row adzenie in w e n ta ry z a cji, opracow anie sta tu tó w i regulam inów . Czołow ym zadaniem słu żb y k o n se rw a to rsk ie j i m u zealn ej w la ta c h 1969— 1970 będzie uporząd k o w an ie sp ra w m u z ea l nych.
R ów nież w e w sp ó łd ziałan iu u rzędów k o n se rw a to rsk ic h i P P PKZ je st bardzo w iele niedociągnięć. P rz y n ak ład a ch , ja k ie są p rzy z n a w a n e na obiekty p o w inny być o sią gane w iększe efe k ty (które m ożna z a rep reze n to w ać społeczeństw u jako w y n ik dzia
łalności k o n se rw ato rsk iej). C ykl p ra c w y k o n y w an y ch p rzy obiektach je s t n a d m ie r nie długi, co ty m sam ym d oprow adza do podw yższenia kosztów i p rze d łu że n ia o k re su p rze k azy w a n ia obiektów . P rz ed dziesięciu la ty , w ok resie u k ła d a n ia pierw szego p la n u 5-letn ieg o w zak resie p rac k o n se rw a to rsk ic h , przew idziano k o n c e n tra c ję n a k ła d ó w w p la n a c h c e n tra ln y m i teren o w y ch . M ożliw e je d n ak , że k o n c e n tra c ja ta je s t jeszcze za m ała, w czym tk w i je d en z pow odów w ym ienionych niedociągnięć. N iem n iej w ażną sp ra w ą je s t rów n ież dołożenie sta ra ń , ab y nie p rze p ad ały środki, ja k im i d y sp o n u ją u rzęd y k o n se rw ato rsk ie. N iestety , pod koniec każdego ro k u , m im o u p rze d n ich uzgodnień i sp e cja ln ie o rg anizow anych k o n feren c ji z P P P K Z , ok azu je się, że k ilk a w o jew ó d ztw nie w y k o rz y sta ło o trzy m an y ch funduszy. A k aż d e ta k ie od stęp stw o od p la n u to bezp o w ro tn ie strac o n y obiekt.
L a ta 1969—1970 będą okresem p rec y zy jn e j an a liz y p rzy czy n tych niedociągnięć i nie- w y w iąz y w a n ia się z rea liza cji u ch w a ł i postan o w ień w zak resie ochrony z a b y t ków i m u z ea ln ic tw a. W okresie ty m trz e b a będzie położyć nacisk na u p o rz ą d k o w a nie a tak że n a u trw a le n ie osiągnięć s tru k tu ra ln y c h słu żb y k o n se rw a to rsk ie j i m u zealn ej. N iem ały udział w n ie w y k o n y w a n iu plan ó w k o n se rw ato rsk ich , p rze d łu ża n iu re a liz a c ji p ra c i osiągania za m a ły ch efe k tó w m a ją PKZ. W iadom ą je st rzeczą, że P rz ed się b io rstw o b o ry k a się z w ielom a tru d n o ściam i z pow odu b ra k u zaplecza, siły roboczej, m a te ria łó w . N iem niej je d n a k dla d obra w spólnej sp ra w y m u si dołożyć s ta ra ń w celu w y w iąz y w a n ia się ze zobow iązań przez p rze strzeg a n ie u sta le ń , w zm oc n ienie dyscypliny, zw iększenie n ad zo ru nad ro b o tam i p rzy poszczególnych o b iek tach. Jednocześnie p o d k reślić należy osiągnięcia i w ielki rozw ój P rz ed się b io rstw a, co p rz e ja w ia się w p o w sta w a n iu now ych oddziałów , p racow ni, zak ład ó w sp e cja li stycznych, w sto so w an iu now ych m e to d k o n se rw ac ji i angażow aniu specjalistów . W szystkie te p roblem y, tru d n o ści i za d an ia na najbliższe la ta p o w inny być p rz e d m io tem d y sk u sji, a w nioski, k tó re podczas niej się w y łonią po w in n y dać p o d sta w y do k o n k re tn y c h u sta le ń w celu p o p raw y w y n ik ó w działalności k o n se rw a to rsk ie j. W czasie d y sk u sji w e w szy stk ich w ypow iedziach p rz e ja w ia ła się tro sk a o zachow a n ie ja k n ajw ięk sz ej liczby obiektów za b ytkow ych i p ra w id ło w ą rea liza cję za m ie r z e ń k o n se rw a to rsk ic h ; re a liz a c ja p la n ó w re m o n tu i odbudow y obiek tó w za b y tk o w ych fin an so w a n y ch ze środków k o n se rw a to rsk ic h p rzebiega na ogół dość sp ra w nie. P o d k re ślan o konieczność dalszej rozbudow y p rz e d się b io rstw a specjalistycznego, ja k im je st 'PP P K Z . J e s t ono obecnie p rze d sięb io rstw e m m onopolistycz nym , k tó re p o w inno w y k o n y w ać w szy stk ie ro b o ty zw iązane z ochroną zabytków na te re n ie k r a ju . N iestety nie pozw ala na to zbyt sła b a moc p rzero b o w a P rz e d się b io rstw a. P P P K Z z zasady nie p rz y jm u je p ra c p rzy obiektach za b ytkow ych zle canych przez u ży tk o w n ik ó w i w łaścicieli. D uże za strzeżenia k o n se rw ato ró w budzi k oszt ro b ó t i d o k u m e n ta c ji w y k o n y w an ej przez P rzed sięb io rstw o . P o d k re śla n o ró w nież konieczność d o trzy m y w a n ia te rm in ó w w y k o n y w an ia d o k u m e n tac ji technicznej. W ielu k o n se rw a to ró w dom agało się w y k o n y w an ia d o k u m en tacji k o n se rw a to rsk ie j z p rzeb ieg u p ra c p rzy obiek tach a rc h ite k tu ry , ja k rów nież zw iększenia n ad zo ru a u torskiego. M im o szeregu za rzu tó w w sto su n k u do P P P K Z , w szyscy k o n se rw ato rz y p o d k re śla li w ysoką jak o ść w y k o n y w an y ch p rac i p o stu lo w a li dalszy rozw ój P rz e d się b io rstw a ta k , by w najb liższy m czasie w szy stk ie p ra c e p rzy o b iektach za b y tk o w ych b yły w y k o n y w an e ty lk o p rze z P P P K Z . W ielu d y sk u tu jąc y ch p oruszało s p r a w ę ożyw ienia w sp ó łp racy z inn y m i re so rta m i, szczególnie z M in isterstw e m B udow n ictw a, G ospodarki K o m u n aln ej i z U rzędem d/s W yznań.
W d y sk u sji poruszono rów nież p ro b lem podnoszenia k w a lifik a c ji k a d ry k o n se rw a to rsk ie j. K o n serw ato rz y p ow inni d ostaw ać m a te ria ły z m ięd zy n aro d o w y ch zjazdów i kongresów k o n se rw ato rsk ich , p o n ad to częstsze pow inny być w y jazd y za granicę w celu zapoznania się z osiągnięciam i in n y ch k rajó w .
P o p ołudniow e o b rad y w całości pośw ięcono zagadnieniom zabytków ruchom ych. R ozpoczynając p osiedzenie m g r M a r i a C h a r y t a ń s k a , d y re k to r O środka Do k u m e n ta c ji Z ab y tk ó w , p rz e d sta w iła n ajw a żn iejsz e p ro b lem y z za k resu ochrony za b y tk ó w ru ch o m y c h i tezy do dy sk u sji. N astęp n ie w ygłoszono trz y re f e ra ty p rz y g otow ane na w n io se k O środka. K ażda z re fe re n te k w y su n ęła szereg p o stu lató w , z k tó ry c h ty lk o część — z uw agi na k ró tk i c h a ra k te r sp raw o zd an ia — zostanie tu p rze d staw io n a . W szystkie w nioski zgłoszone w re fe ra ta c h i d y sk u sji, przedłożone Z arząd o w i M uzeów i O chrony Z ab y tk ó w , s ta ły się p rze d m io te m szczegółow ej a n a lizy, a część je s t ju ż w 'trakcie rea liza cji.
M gr K ry s ty n a Jesionow ska, w ojew ó d zk i k o n se rw a to r z a b y tk ó w w O polu, w re f e rac ie O rzecznictw o i ew ide ncja z a b y t k ó w r u c h o m y c h om ów iła szereg problem ów roboczych w y n ik ając y ch z o b ow iązujących przepisów . To, że na te re n ie w ojew ódz
tw a opolskiego ew id e n cja zab y tk ó w ru ch o m y c h i orzecznictw o są ju ż pow ażnie za aw an so w an e, nad ało jej w y stą p ie n iu dużą w agę. W ydaw anie orzeczeń zbiorow ych, po p rzed zo n y ch k o n tro lą k a r t ew id e n cy jn y ch w te re n ie , je s t fo rm ą n a jb a rd z ie j słu sz ną, u ła tw ia ją c ą m iędzy in n y m i sp ra w n e w y d a w a n ie orzeczeń o u zn a n iu za zabytek. W y p rzed zając w y d aw an ie ak tó w p ra w n y c h m ożna zobow iązać w ykonaw ców ew i d encji za b y tk ó w do spo rząd zan ia i zo staw ia n ia w te re n ie spisów zabytków , aby w stę p n ie p o in fo rm o w a ć u ży tk o w n ik ó w o c h a ra k te rz e i w arto ści zarząd zan y ch przez nich obiektów .
D r H a n n a P ień k o w sk a , w ojew ó d zk i k o n se rw a to r zab y tk ó w w K ra k o w ie, p rz e d sta w iła r e f e r a t Planowanie prac k o n s e rw a to rsk ic h w zakresie z a b y t k ó w ruchomych. N a jw a żn ie jsz y m z w niosków je s t n ie w ą tp liw ie p o s tu la t, zgłaszany już od pew nego czasu p rze z środow isko k o n se rw ato rsk ie i O środek D o k u m e n ta c ji Z abytków , aby pow ołać G łów ną K o m isję K o n se rw a to rsk ą d/s Z a b y tk ó w R uchom ych (R eferat w ca łości d ru k u je m y na s. (131).
M gr Ja d w ig a S k ib iń sk a, r e f e r e n t d/s z a b y tk ó w ruch o m y ch w w oj. w ro c ła w skim , p rz e d sta w iła r e f e r a t Organizacja w y k o n a w s t w a prac ko n s e rw a to rsk ic h przy
za b y tk a c h r u c h o m y c h na p rzy k ła d z ie w o j e w ó d z tw a wrocła w skie go. W ojew ództw o
w ro c ła w sk ie p osiada n ajw ięk szą ilość w y b itn y c h zespołów zabytkow ych i n a jw ię k sze p o trze b y k o n se rw ato rsk ie. Od w ielu la t, m im o znacznych tru d n o ści, W ojew ódzki K o n se rw a to r Z ab y tk ó w p rzy w sp ó łp rac y M uzeum Ś ląskiego w e w zorow y sposób ro zw ią zu je zag ad n ien ia ochrony i k o n se rw ac ji ty c h zabytków . M iędzy in n y m i zorga nizow ał se sję n au k o w ą pośw ięconą pro b lem o m k o n se rw a to rsk im („O chrona Z a b y t k ó w ” 1965 n r 3, s. 56—58), p o d ją ł w sp ó łp rac ę z uczelniam i k o n se rw a to rsk im i, d u ży m i zespołam i k o n se rw ato ró w (przez P S P i „A rę ”), w cią g n ął do w sp ó łd ziałan ia zes p oły z P ra co w n i K o n serw ac ji Z abytków . R e fe re n tk a ograniczyła sw o je w y stą p ien ie do analizy w sp ó łp rac y z n iedaw no p o w sta łą p la có w k ą P K Z w e W rocław iu. W śród w n iosków zgłoszonych przez m g r S k ib iń sk ą n ajw a żn iejsz e to: p o trze b a w iększej sp e c ja liz a c ji p rac o w n i k o n se rw a to rsk ic h P K Z i m ożliw ość dokon y w an ia sw obodne go w y b o ru m iędzy nim i; konieczność znacznego ro zb u d o w an ia zaplecza n aukow o- b a d a w c z e g o (zwłaszcza w za k resie b a d a ń an a lity cz n y ch dla w stę p n ej d o k u m e n tac ji k o n se rw a to rsk ie j p o p rzed zającej p o d jęcie prac); p o d d an ie a n a liz ie a k tu a ln y c h cen nik ó w za p ra c e k o n se rw ato rsk ie, o b ow iązujących w PKiZ.
W d y sk u sji w zięło u dział 17 osób. Poza p o p arciem w nio sk ó w zgłoszonych przez r e fe re n tk i, ze b ran i zapoznali się z w n io sk a m i uch w alo n y m i w tra k c ie d y sk u sji k o n se rw a to rsk ie j zorganizow anej 12 m a ja 1968 r. ;(„Ochrona Z ab y tk ó w ” 1968 nrv3T s. 67—77). Z astan a w ian o się nad p o trze b ą ek sp e ry m e n to w a n ia w tra k c ie p rac k o n se rw a to rsk ic h (tj. n ad p ro b lem em w p ro w a d za n ia now ych środków , dających w n ie k tó ry c h p rz y p a d k a c h w y n ik i ujem ne). Zw rócono uw agę, że słuszniej je s t stosow ać sta re , w y p ró b o w a n e już śro d k i k o n se rw ato rsk ie, gdy nie m a pew ności czy now e dadzą oczekiw ane sk u tk i. P ow ściągliw ość w sto so w a n iu now ych śro d k ó w m a oczy w iście sw o je g ran ic e i w specyficznych p rz y p a d k a c h w p ro w a d ze n ie now ych m etod je st nieodzow ne (przy k ład u rato w an eg o p o rta lu rom ań sk ieg o z O łbina). W ażnym elem e n te m praw id ło w eg o pro cesu k o n se rw ato rsk ieg o je st d o k u m e n ta c ja p rzebiegu p rac, k tó ra p o w in n a być p rz e d sta w io n a p rzed posiedzeniem ko m isji o d b io ru , a to celem p rze stu d io w a n ia jej przez rzeczoznaw ców , co u ła tw i dokonanie w sze ch stro n nej oceny zrealizow anych zabiegów k o n se rw ato rsk ich . Z w rócono rów nież u w agę na tru d n o śc i n a tu ry p ra w n e j, ja k ie sto ją p rze d służbą k o n se rw a to rsk ą p o d ejm u ją cą za d an ia k o n se rw a c ji zab y tk ó w ruchom ych.
i
D y re k to r M ieczysław P ta śn ik dok o n u jąc p o d su m o w a n ia d y sk u sji, zw rócił n a w s tę pie uw agę, że rozb u d o w an a i sp raw n a służba k o n se rw a to rsk a , zrealizow anie szeregu za d ań w za k resie k o n se rw ac ji a rc h ite k tu ry i ochrony zespołów za b ytkow ych stw o rzy ły sy tu a c ję , w k tó re j w iększą uw agę m ożna pośw ięcić zabytkom ruchom ym . Z naczne p o trze b y w tym zak resie p o w in n y u w ra żliw ić służbę k o n se rw a to rsk ą na zag ad n ien ie trw ało ści zakon serw o w an y ch dzieł. S tą d też nieodzow ne je st tw o rze n ie g ru p e k sp e rtó w i p rze g ląd y o b ie k tó w zakonserw ow anych. R e alizow ana obecnie ew i d en cja z a b y tk ó w nie uprości p ra c y k o n se rw ato ró w , ukaże n a to m ia st je j ogrom . S p ra w n o ść służby k o n se rw ato rsk iej, niezależnie od in n y ch czynników , zależyw znacznej m ierze od m iejsca jakie za jm u je w ojew ódzki k o n se rw ato r zabytków w o rg an a ch w ład zy te re n o w ej od u zn a n ia i zrozum ienia w te re n ie słuszności jego - ra c ji. Około 90% zab y tk ó w ruch o m y ch to za b y tk i sa k ra ln e. Na ich k o n se rw ac ję p ań stw o corocznie św iadczy pow ażne n ak ład y fin an so w e; czynniki kościelne ró w nież p o w in n y ponosić koszty p rac k o n se rw ato rsk ich w ty m zakresie.
W ażnym z a d an iem w za k resie p rzy g o to w an ia w łaściw ego fro n tu dla p ra c k o n se rw a to rsk ic h je s t — zdaniem D y re k to ra P ta śn ik a — zw iększenie ilości k o n se rw ato ró w p ra k ty k ó w , -tworzenie now ych oraz rozbudow a i unow ocześnienie sta ry c h praco w n i k o n se rw a to rsk ic h w m uzeach i P ra co w n ia ch K o n serw acji Zabytków . D uże znaczenie m ogą o d eg ra ć p o w sta ją c e w ojew ódzkie praco w n ie k o n se rw ato rsk ie, k tó ry ch zada niem je st zarów no ra to w a n ie za b y tk ó w w te re n ie, ja k k o n serw acja zbiorów m u z e alnych. R ealizacja w niosków zgłoszonych w tra k c ie n a ra d y n ie w ą tp liw ie usp raw n i p ra c ę w z a k resie k o n se rw ac ji zab y tk ó w ruchom ych. N ależy je d n a k zastanow ić się -nad g ran ic am i rozbudow y m achiny o rg an iz ac y jn o -d o k u m en ta cy jn ej, poniew aż zbyt in te n sy w n e je j rozw inięcie m oże p rzy sło n ić głów ny cel, ja k im jest ochrona i k o n se rw a c ja z a b y tk ó w ruchom ych.
W d ru g im d niu ob rad D y re k to r Z arzą d u Głów nego P P PKZ, inż. T adeusz P olak, p o ru szy ł w obszernej w ypow iedzi sz ereg isto tn y ch sp ra w dotyczących p ra c y P rz e d się b io rstw a. W o sta tn ic h la ta c h robi się duży w ysiłek w celu po d n iesien ia k w a lifi k a c ji praco w n ik ó w : o rg an iz u je się sp ecjaln e k u rsy i k o n feren c je szkoleniow e. Na w y n ik i p ra c P rz e d się b io rstw a w pły w a duże rozproszenie budów , zbyt m a łe n ak ład y roczne na poszczególne o b iekty oraz w w ielu w y p ad k ach , zm iany użytkow ników . K o n c e n tra c ja n ak ład ó w m oże w p ły n ą ć na przyspieszenie cyklu p rac p rzy o biektach. M im o w ielu tru d n o ści w idoczny je st w zro st liczby oddaw anych obiektów . W 1967 r. ukończono ro b o ty p rzy 30 o biektach, w 1968 p rz y 47. O becnie P rzed sięb io rstw o p r o w adzi 320 b u d ó w n a te re n ie c a łe j Polsk-i. C zynione są rów n ież sta ra n ia dalszego ro z w ija n ia P rz ed się b io rstw a . W la ta c h Ü967—1968 utw orzono nowe oddziały w L ublinie i P o zn an iu , za k ła d y w O lsztynie i Ja ro sła w iu , praco w n ie archeologiczne w Szczeci nie, W arszaw ie i K rakow ie, p rac o w n ie d o k u m e n tac ji technicznej w L u b lin ie i O l sztynie, p rac o w n ie d o k u m e n tac ji histo ry czn ej w L u b lin ie i T o ru n iu oraz P raco w n ię K o n serw ac ji Z a b y tk ó w R uchom ych w Ja ro sła w iu . P o n ad to stw orzono now e la b o ra to ria n au k o w o -b ad a w cze w T oruniu, S zczecinie i W arszaw ie. W 1969 r. p la n u je się pow o łan ie 7 now ych je d n o ste k : zakładów w K ielcach i B iałym stoku, Z a k ła d u C e ra m ik i Z a b y tk o w e j w K ad y n ach , p rac o w n i p ro jek to w y c h w K ielcach i B iałym stoku, p rac o w n i k o n se rw a c ji dzieł sztuki w K ra k o w ie (meble), P ozn an iu (m eble) i Szcze cinie (m alarstw o). P P P K Z czynią rów n ież s ta ra n ia o zw iększenie m ocy przerobow ej. W br. p rze ró b w zrośnie o i l m ilionów ; p o trze b y zresztą są o w iele w iększe. W p e r sp e k ty w ie P P P K Z p ra g n ie zw iększyć m oc p rzerobow ą z 210 m in. zł. w 1969 r. do 416 m in . zł. w 1989 r. W raz ze w zro stem p rze ro b u tw orzone będą now e oddziały. W 1970 r. p la n u je się pow ołanie now ego O ddziału w K ielca ch a w 1972 r. w T oruniu. P rz ed się b io rstw o p ro w a d zi rów nież k o n tro lę w ew n ętrz n ą w celu sz u k a n ia rez erw i zm n iejsza n ia kosztów p ra c k o n se rw ato rsk ich . W 1967 r. obniżono koszt k o n se r w ac ji za b y tk ó w ru ch o m y c h o 10%, w 1969 o dalsze 18%. Pozw oli to, w ra m a c h p rz y znanych lim itó w , na w y k o n a n ie k o n se rw ac ji w iększej ilości obiektów . P rz e d się b io r stw o w dalszym ciągu będzie szukało m ożliw ości obniżenia kosztów w ykon y w an y ch p ra c .
P ro f. J a n Z achw atow icz z re lac jo n o w ał k o n feren c ję R ady E u ro p e jsk iej ICOMOS, k tó ra o dbyła się w A vignonie w o statn ich d niach w rześnia 1968 r. R ada E u ro p e jsk a , u tw o rzo n a w 1963 r., je s t organizacją, k tó ra jednoczy p ań stw a za chodnioeuropejskie w d ziedzinie p la n o w a n ia p rze strzen n e g o , a tym sam ym ochrony i k o n se rw a c ji za b y tk ó w a rc h ite k tu ry i u rb an isty k i. W ro k u ubiegłym po raz pierw szy w -konferencji R a d y w zięły u d ział p a ń s tw a socjalistyczne: P olska, -ZSRR, C zechosłow acja i Ju g o sła w ia. G łów nym te m a te m o b rad było zag ad n ien ie ak ty w iza cji i w łączan ia w życie w spółczesne za b ytkow ych ośrodków m ie jsk ich oraz pow iązania ich z fu n k c ja m i i p o trz e b a m i now oczesnych org an izm ó w urbanisty czn y ch . S pośród cz te re ch r e f e r a tó w dw a w ygłosili p rze d staw ic ie le k ra jó w socjalistycznych (Polski i C zechosłow a cji). Ze stro n y polsk iej r e f e ra t na te m a t etapów rozw o ju historycznych ośrodków m ie jsk ic h w P olsce w ygłosił prof. Z achw atow icz. O gólne za interesow anie w zbudziła p o ru szo n a przez r e fe re n ta sp ra w a odbudow y m ia st historycznych zniszczonych
P o d su m o w an ia d y sk u sji i w y n ik u ob rad K o n fe re n cji dokonał dyr. P taśn ik . Na w s tę p ie zapow iedział, że w nio sk i ze b ran e przez K om isję W nioskow ą zostaną o pracow ane pod k ątem m ożliw ości w cielenia ich w życie i podane do w iadom ości za in te re so w a nych w te rm in ie późniejszym . K o n tro w e rs je p o sta w w ojew ódzkich k o n se rw ato ró w zab y tk ó w i p rze d staw ic ie li P P P K Z, ja k ie w y n ik ły podczas dy sk u sji, są zjaw isk iem zrozum iałym , są one w y n ik ie m różnego p ro filu prac obu stron, nie m a ją c h a ra k te ru antagonistycznego, gdyż zarów no k o n se rw a to rz y ja k i P rzed sięb io rstw o d ziała ją dla w spólnej sp raw y — ochrony zabytków . N asuw a się p rzy tym w niosek, że moc p rz e robow a P P P K Z nie odpow iada rzeczy w istem u zapotrzebow aniu i w n ajbliższym okresie należy sp raw y te g en e raln ie p rze an alizo w a ć i dokonać u sta le ń , m a jąc y ch na celu p opraw ę obecnego sta n u rzeczy. Z a rz u ty p rzeciw ko P P P K Z w y su n ię te przez k o n se rw ato ró w podczas d y sk u sji nie p o d w aż ają osiągnięć P rz ed się b io rstw a, lecz p o w in n y pom óc u su n ąć niedociągnięcia i u sp ra w n ić pracę. .M otywem w ypow iedzi obu stro n je st zaangażow anie w p rac ę k o n se rw a to rsk ą i tro sk a o jej w y n ik i w dziele ra to w a n ia dóbr k u ltu ry .
H anna S t r u k o w a L e c h K r z y ż a n o w s k i A d a m Piesio
O WYSTAWIE „MONUMENTI STORICI IN GERMANIA
E LORO REST AURO”
W listopadzie i g ru d n iu 1968 r. p rez e n to w a n a by ła w G alerii S ztu k i P ała cu W y sta w ow ego p rzy Via M ilano 70 w iRzymie w y sta w a p t. Z a b y t k i h is to r y c z n e w N ie m c z e c h i ich res ta u ra cja . M iałem okazję ją oglądać i chcę się podzielić sw ym i w rażen iam i. We w stęp n y ch in fo rm ac jac h k atalo g u podano, że w y staw a ta była pok azan a w la ta c h 1966 i 1967 w w ażniejszych m ia sta ch niem ieckich, zaś teraz rzą d N iem ieckiej R e p u b lik i F e d e ra ln e j, w sp ó łp rac u jąc z Unesco, p ra g n ie ją pokazać rów n ież za g ran ic ą. Z pow odu objazdow ego jej c h a ra k te ru , trz e b a się było zapew ne ograniczyć do zdjęć i re p ro d u k c ji planów , zaś elem en ty p rze strzen n e , jak m odele, zred u k o w ać do m in i m u m (było ich 6 i n ie ro b iły w rażenia w y k o n an y c h sp e cja ln ie na tę w ystaw ę). Na w y sta w ę sk ład ało się 100 p la n sz z około 300 zdjęciam i.
P lansze 1—6 obejm ow ały p ro b lem y k a rto g rafic zn e , do k tó ry ch w rócę na końcu. P lan sze 7—35 p rez en to w ały p ro b lem y k o n se rw a c ji zabytków sak raln y ch . Ułożono je w układ zie chronologicznym , p oczynając od kaplicy zam kow ej w A kw izg ran ie, a kończąc na kościele św. S tefan a w K a rlsru h e . W tym zespole p la n sz z n a jd u je się rów n ież ro m ań sk a synagoga w W orm acji, zniszczona przez hitlero w có w i o d re sta u ro w a n a w latach 1957—1961, zaś na p la n sza ch 29—35 pew ne w iększe elem e n ty n ie k tó ry ch św iątyń. Na p lanszy 36 p okazano fo to g ra fię m agazynu dzw onów w H a m b u rg u , za rek w iro w an y ch przez h itlerow ców . Z 47000 dzw onów udało się ja k o b y u r a tow ać 14000 (!?). P lansze 38—40 odnoszą się do k o n se rw ac ji drob n iejszy ch zabytków sz tu k i sa k ra ln e j.
P lan sz e 41—66 o b ejm u ją za g ad n ien ia n ajró ż n iejszy c h zabytków św ieckich, ja k zam ki (Stolzenfels i cesarsk i w N orym berdze), pałac e (np. w Schledssheim czy w K arlsru h e), ratu sz e (w F ra n k e n b e rg u , M onastyrze, N orym berdze), te a try (te a tr rzy m sk i w T re - w irze), dom y to w aro w e (np. Józefa O lb ric h ta z la t 1907—1909 w D usseldorfie), k a m ienice (K olonia, B rem a), za b u d o w an ia w iejsk ie (rów nież w skansenach).
Na p lan szach 67—70 p rze d staw io n o k o n se rw ac ję zabytków te ch n ik i — m łynów w ietrz n y ch i w odnych, m ostów , k o p a ln i sre b ra , la ta rn i m o rsk ie j na w yspie N eu w erk koło C uxhaven, w reszcie rzy m sk ich te rm cesarsk ich w T rew irze.
Założeniom ogrodow ym , fo n tan n o m i budow lom p ark o w y m pośw ięcono plansze
