Stan i ruch ludności w województwie katowickim w latach 1960-1968

WOJEWÓDZKI

URZĄD

STATYSTYCZNY

WOJEWÓDZKI URZjD STATYSTYCZNI w Katowicach

-

'

\

STAN I BUCH LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE KATOWICKIM

w latach I960 - 1968

Katowice grudzień 1969 r.

P R Z E D M O W A

i 1 , . ' .

Publikacja obejmuje informacje statystyczne, które

charakteryzują dynamikę rozwoju ludności i natężenie zjawisk demograficznych w województwie katowickim. Opracowanie składa się z czterech części poprzedzonych uwagami ogólnymi i uwagami analitycznymi

- d z i a ł I stan,i struktura ludności według płci 1 wieku, - dział II ruch naturalny ludności, tj. dane o małżeństwach,

rozwodach, urodzeniach 1 zgonach,

• *

- dział III ruch wędrówkowy ludności, - aneks.

W uwagach ogólnych omówiono szczegółowo układ prezentowa­

nych informacji, zasady ich klasyfikacji, definicje pójęó.

metody badania, źródła informacji.

Aneks stanowi kontynuację publikacji wydanej w sierpniu 1967 r. przez Wojewódzki Urząd Statystyczny w Katowicach i zawiera dane dla najniższych jednostek administracyjnych z zakresu stanu 1 struktury ludności według płci, ruchu naturalnego i ruchu wędrówkowego.

mgr Józef MRZYK DYREKTOR

Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Katowicach

Katowice, grudzień 1969 r. ,

S P I S H Z E . O Z Y

Tabi. 8 tr*

Uwagi ogólne

Uwagi analityczne

DZIAŁ I.

V STAN I STRUKTURA LUDNOŚCI WEDŁUG PŁCI I WIEKU \ Ludność według szacunków,stan w dniu 31 XII /

/1950, 1960-1968/ ¹ 2

Przeciętna liczba ludności /1950, 1960 - 1968 / 2 5 Powierzchnia,ludność i gęstość zaludnienia

według powiatów w 1968 r.stan w dniu 31 XII 5 4 Ludność w miastach i osiedlach, stan w dniu

31 XII /1960, 1965,1968/

• . • ( ^{4 5}

Miasta i ludność"w miastach /1960-1968/ 5 7 Gromady i ludność w gromadach /1960,1965 » 1968 / ⁶ 8 Ludność według płoi i wieku w 1968 r.

stan w dniu 31 XII 7 9

Ludność według płci i wieku oraz powiatów

w 1967» stan w dniu 31 XII ^{8 10}

Ludność w wieku produkcyjnym - stan w dniu

31 XII /1960,1966-1968/ 9 15

DZIAŁ II.

RUCH NATURALNY LUDNOŚCI

Ruch naturalny ludności / 1 9 5 0 , 1960 - 1968 / 10 14 Ruch naturalny ludności według powiatów w T968r 11 16 Nowożeńcy według wieku /1950,1960,1965-1968/ 12 118 Nowożeńcy według wieku na 1000 ludności w danej

grupie wieku / 196 O/ 1 9 6 I, 1965-1968/ 15 19

Urodzenia /1960-1968/ 14 22

Urodzenia żywe według płoi /1950-1960-1968/ 15 24 Urodzenia żywe według wieku matki /1960,1960-

-1968/ 16 25

Współczynniki płodności kobiet /1950/51,1960/61

1965/66, 1967/68/ 17 , 26

Urodzenia żywe według kolejności urodzenia

u matki /1950, 1960-1 968 / 18 27

Tabi. Str.

Urodzenia żywe według kolejności urodzenia,

oech społeczno-zawodowych i wieku matki w 1968r 19 31 Urodzenia żywe pozamałżeńskie według wieku

matki /1960,1965,1968/ 20 33

Zgony według wieku i płci zmarłych /1950,1960,

1965-1968/ 21 34

Zgony według płci, wieku i źródła utrzymania

zmarłych w 1968 r. 22 40

Zgony według wybranych przyczyn w 1968 r. 23 44 Zgony niemowląt według płci /1950,1960-1968/ 24 50 Zgony niemowląt według płci 1 wieku /1963-1968/ 25 51 Zgony niemowląt według wybranych przyczyn

w 1968 r. 26 54

DZIAŁ III.

WEWNĘTRZNI RUCH WĘDRÓWKOWI LUDNOŚCI

Wewnętrzny ruch wędrówkowy ludności /1960-1968/ 27 55 Wewnętrzny ruch wędrówkowy ludności według woje­

wództw /1960-1968/ 28 56

Napływ wędrówkowy ludiośoi według wieku w 1968r. 29 60 Odpływ wędrówkowy ludności według wieku w 1968 r. 30 62 Ruch wędrówkowy ludności wewnątrz województwa

/1960-1968/ 31' . 64

A N E K S '

Ludność w miastach nie stanowiących powiatów

w osiedlach i gromadach /1967,1968/ 1 65

Ruch naturalny ludności w miastach.nie stanowią­

cych powiatów w osiedlach i gromadach /1967,1968/ 2 74 Wewnętrzny ruch wędrówkowy ludności w miastach,

w osiedlach i gromadach 5 81

U W A G I O G Ó L N E

Publikacja niniejsza składa się z 3 części: "Stan i struktura ludności według płci i wieku", "Buch naturalny ludności", "Ruch wędrówkowy ludności".

1. Tablice opracowano na podstawie:

1/ sprawozdawczości organów ewidencji ludności o ruchu ludno­

ści,

2/ sprawozdawczości urzędów stanu cywilnego 0 liczbie zare­

jestrowanych małżeństw, urodzeń i zgonów,

3/ sprawozdawczości sądów powszechnych o prawomocnie orze­

czonych rozwodach,

4/ danych Głównego Urzędu Geodezji 1 Kartografii z maja 1968r.

o powierzchni kraju, N

5/ spisów powszechnych z dnia 3 XII 1950 r. i z dnia 6 XII I960 r. oraz wyników badania struktury ludności według płci i .wieku przeprowadzonego według stanu w dnltl 31 XII 1967 r • na podstawie dokumentów ewidencji ludności,

6/ szacunków stanu ludności dokonanych przez organa statysty­

ki państwowej.

2. W tablicach, o ile nie zaznaczono inaczej, zastosowano nastę­

pujący podział administracyjny:

dla danych spisowych z 1950 r. - z I 5 V 1951 r.

z I960 r. - z I I 1962 r.

dla danych szacunkowych o stanie ludności - każdorazowy po­

dział administracyjny /z wyjątkiem danych za 1950 r., które podano w podziale administracyjnym na dzień 6 VII 1950 г./, dla danych z ruchu naturalnego 1 wędrówkowego ludności - z dnia 1 I każdego roku /z wyjątkiem danych za 1950 r . , które podano w podziale administracyjnym z dnia 6 V^I 1950 г./

3. W tablicach zawierających dane w podziale na "miasta"

i "wieś" od I960 r. dane dla miast podano łącznie z osiedlami.

Osiedla jako jednostki administracyjne powstały w końcu 1954 r.

z terenów wiejskich.

Przez "miasta” i "osiedla" rozumie się obszar położony w granicach administracyjnych tych jednostek, przez "wieś” - obszar położony w granicach administracyjnych gromad.

I Stan i struktura ludności według płci i wieku

1. Szacunkowe dane o stanie i rozmieszczeniu ludności dla 1950r.

ustalono w oparciu o wyniki Narodowego Spisu Powszechnego z 1950 r.

dla lat I 96 O-I 966 i 50 VI 1967 r. - w oparciu o wyniki Spisu Pow­

szechnego z i 960 r., a na koniec 1967 r. i dla roku I 968 - na pod­

stawie wyników badania struktury ludności1 według płci i wieku przeprowadzonego według stanu w dniu 5 I XII I 967 r. Przy szacunku uwzględnia się dane z bieżącej sprawozdawczości o ruchu ludności.

2. W marcu I 968 r: Główny Urząd Statystyczny przeprowadził ba­

danie struktury ludności według płci i wieku na podstawie dokumen­

tów.ewidencji ludności według stanu w dniu $1 XII 1967 r. Badaniem objęto ludność zameldowaną na pobyt stały i na pobyt czasowy po­

wyżej 2 miesięcy. Wyniki badania- wykazały, że nie zameldowana zo­

stała pewna część dzieci w wieku 0 - 4 lata, w związku z czym nie zostały one objęte badaniem. Ponadto okazało się, że rozmieszcze­

nie terytorialne ludności jest nieco inne niż to wykazano w szacun­

kach stanu ludności, dokonywanych w oparciu o wyniki Spisu Powszech­

nego z I960 r.

Przyczyną różnic między szacunkami a wynikami badania były zmiany w liozbie 1 rozmieszczeniu ludności zameldowanej na pobyt czasowy powyżej 2 miesięcy w okresie między przeprowadzeniem spisu w I960 roku a 1967 r.

W sprawozdawczości bieżącej nie bada się ruchu osób zameldowanych ną pobyt czasowy, to też ludność przebywająca czasowo ale przez dłuższy czas w jednej miejscowości, uchwycona w Spisie Powszechnym

I960 tkwiła bez zmiany w szacunkach za późniejsze okresy.

Po opracowaniu wyników omawianego wyżej badania Główny Urząd

Statystyczny zmienił opublikowane szacunki stanu ludności na dzień

31 XII 1967 r. i na poszczególne okresy I 968 r.

II Ruch naturalny ludności

1. W tablicach zawierających dane o zawartych małżeństwach brano pod uwagę małżeństwa zawarte w formie przepisanej prawem w tabli­

cach z danymi o rozwodach - prawomocnie drzećzone rozwody.

2. Dane o małżeństwach opracowano w tablicach według miejsca zamieszkania męża, rozwdd^y - według miejsca zamieszkania osoby wno­

szącej powództwo o rozwód,. urodzenia - według miejsca zamieszkania matki noworodka, zgony - według miejsca zamieszkania osoby zmarłej.

3. Przyrost naturalny ludności stanowi różnicę między liczbą urodzeń żywych i zgonów.

4« Do 1961 r. do urodzeń pochodzących z określonego roku zali­

czano urodzenia zarejestrowane w danym roku i w I-szyin kwartale roku następnego. W związku z tym, że pewną liczbę urodzeń pochodzą­

cych z danego roku /ок. 5 %>/ rejestrowano po kilku latach od mo­

mentu urodzenia, powiększano później liczbę urodzeń z daneg) róku o urodzenia zarejestrowane z opóźnieniem. W tej sytuacji występo­

wały dwie ogó ne liczby urodzeń: z doszacowaniami i bez doszaoowan.

Począwszy od I9 6 I r. przyjmuje się w sprawozdawczości z urodzeń wszystkie uroczenia zarejestrowane w danym roku jako pochodzące z tego roku.

5. Przez urodzenie żywe rozumie się od 1963 r. noworodka, który t po wydaleniu lub wydobyciu z ustroju matki wykazywał przynajmniej jedną z oznak życia, takich jak: bicie serca, oddychanie, tętnie­

nie p‘ ępowiny, erkuroze mięśni zależnych od woli, jeżeli ważył przy tym 00 najmniej 1001 g albo ważył mniej niż 1001 g a 00 najmniej 601 g i przeżył 00 najmniej 24 godziny.

Do 1962 roku w polskiej praktyce statystycznej i lekarskiej jako urodzenie żywe uważany był noworodek, który bez względu na okres ciąży matki po wydaleniu lub wydobyciu z jej ustroju w chwili przecinania pępowiny dawał oznaki życia /bicie serca, 'oddychanie, tętnienie pępowiny, ruchy mięśni zależnych od woli/ albo nie dawał oznak życia, ale został przywrócony do życia.

6. Przez urodzenie martwe rozumie się od 1963 r. noworodka,

którego zgon nastąpił przed całkowitym wydaleniem lub wydobyciem

z ustroju matki i którego waga wynosiła w chwili urodzenia co naj­

mniej 1001 g. .

Do 1962 r. pod pojęciem urodzenia martwego rozumiano noworodka, który urodził się po 28 tygodniach ciąży, jeżeli w momencie ukończenia porodu nie dawał znaku życia ani też nie został przy­

wrócony do życia. л

7. Kolejność urodzenia dziecka u matki oznacza, którym z kolei dzieckiem urodzonym przez matkę jest dziecko ujęte w tablicy.

Określając kolejność dziecka, matka brała pod uwagę wszystkie dzieci urodzone poprzednio bez względu na to, czy urodziły się żywo, czy żyją, ozy umarły.

o. tJrod zeni a wie1orakie stanowią rezultat porodu,w wyniku którego rodzi się więcej niż jeden noworodek, np. bliźnięta, tro­

jaczki. W takim przypadku każdy noworodek został ujęty w tabli­

cach jako jedno urodzenie.

*

9. Podział na urodzenia małżeńskie i pozarnałżeńskie opiera się na ustaleniu przez urzędnika stanu cywilnego, czy matka no­

worodka pozostaje w formalnym związku małżeńskim, udokumentowanym odpowiednim wyciągiem z aktu małżeństwa.

10. Płodność kobiet mierzy się stosunkiem liczby urodzeń do liczby kobiet będących w wieku rozrodczym /15-49 lat/. Oprócz ogólnych współczynników podano również w tablicy współczynniki grupowe /cząstkowe/, obliczone jako ilorązy liczby urodzeń z ko­

biet w danej grupie wieku i ogólnej liczby kobiet w tym wieku.

11. W tablicach zawierających dane według przyczyn zgonów przyjęto - zgodnie z ustaleniami VI Międzynarodowej Konferencji dla Rewizji Klasyfikacji Zgonów - w klasyfikacji statystycznej przyczynę wyjściową jako przyczynę zgonu.

Dane dotyczące zgonów według przyczyn opracowano zgodnie z Międzynarodową klasyfikacją chorób, urazów i przyczyn, zrewi­

dowaną w 1955 r.

12. Za zgon niemowlęcia uważa się zgon dziecka w wieku poniżej

1 roku; za zgon noworodka - zgon dziecka w wieku poniżej 4 tygodni

/do 27 dni/ życia..

13. Przy podziale ludności według ęeoh społeczno-zawodowych przyjęto następujące cechy: źródło utrzymania /poza rolnictwem, rolnictwo, niezarobkowe/ i stosunek do pracy /czynny, bierny/.

Podziału na rolnictwo i poza rolnictwem dokonano zgodnie z Klasyfikacją Gospodarki Narodowej, obowiązującą od 1 I 1967 r .

Do utrzymujących się z nlezarobkowego źródła zaliczono osoby otrzymujące renty, stypendia, emerytury itp. oraz osoby na ich utrzymaniu.

Do czynnych zawodowo zaliczono osoby otrzymujące dochód z włhsnej pracy oraz pomagających stale w pracy zawodowej człon­

ków rodziny;

do biernych zawodowo zaliczono osoby pozostające na utrzy­

maniu osób czynnych zawodowo oraz osoby utrzymujące się z nie za­

robkowych źródeł i osoby pozostające na ich utrzymaniu.

Nie ustalone źródła utrzymania zaliczono do pozarolniczych;

osoby o nie ustalonym ; bosuńku do pracy zalichono do biernych za­

wodowo. ,

IIP Wewnętrzny ruch wędrówkowy ludności

14. Przez wewnętrzny ruch wędrówkowy ludności rozumie się zmia­

ny stałego miejsca zamieszkania, polegające na przekroczeniu gra­

nicy administracyjnej miasta, osiedla, gromady lub dzielnicy w miastach wyłączonych z województw. Inne zmiany miejsca stałego za­

mieszkania, jak np. zmiana adresu w granicach tego samego miasta, osiedla, gromady lub dzielnicy w miastach wyłączonych z województw, nie są ujmowane w sprawozdawczości dotyczącej ruchu wędrówkowego ludnośćj, ponieważ rrie powodują zmian w liczbie i strukturze lud­

ności jednostek administracyjnych.

.15. Dane o wędrówkach wewnętrznych dla lat 1960-1965 opracowano metodą reprezentacyjną /10 % próbka/, dla lat I966-I968 - na pod­

stawie opracowania pełnego. Podstawą informacji były zgłoszenia

zamieszkania na pobyt stały.

U W A G I A N A L I T Y C Z N E

STAN I STRUKTURA LUDNOŚCI

Skupienie ogromnego potencjału gospodarczego na terenie województwa katowickiego sprawia, że jego obszar stanowiący

zaledwie 3,1% powierzchni Polski zamieszkuje 11,1# ludności -kraju. Tym samym średnia gęstość zaludnienia w województwie

o

/379 osób na 1 km / kilkakrotnie przekracza średnią gęstość 2

zaludnienia к raju /104 osób na 1 km /.

Różnorodność stosunków gospodarczych i społecznych w poszczególnych regionach województwa zilustrowana jest rozpiętością powiatowych wskaźników gęstości zaludnienia ;

* O

m. Chorzów - 4316 osób na 1 km , pow. Lubliniec - 81 osób na 1 km'".

Na przestrzeni lat 1950 - 1968 średnie roczne tempo wzrostu liczby ludności w województwie wynosiło 1,55%, przy czym w latach 1950 - I960 wskaźnik ten wynosił 1,92% a w la-' tach I960 - 1968 już tylko 1,06#. Na zmniejszenie tempa

/ »

wzrostu liczby ludności w latach sześćdziesiątych wpłynął Ф

przede wszystkim stopniowy spadek liczby urodzeń. Także pod tym względem widoczna jest duża rozpiętość wskaźnika między powiatami. Daleko od przeciętnej wojewódzkiej odbiega średnie roczne tempo wzrostu liczby ludności w Tychach, mieście •

zbudowanym niemal od podstaw po roku 1950/w roku 1956 do roku 1968 - 6,75%/. Znaczną dynafliikę w rozwoju ludności obserwuje się również w powiatach Rybnickiego Okręgu Węglo­

wego /w latabh 1956 - 1968 : wodzisławski - 3,89%, rybnicki

— 2 , 66 %/ .

Natomiast w większości przeludnionych,miast Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego tempo wzrostu liczby ludności jest powolne, na ogół niższe od przeciętnej wojewódzkiej.

Struktura ludności według płci wykazuje przewagę liczby kobiet nad liczbą mężczyzn. Przewaga ta zmniejszyła się

znacznie w okresie lat 1950 - I960 /ze 115 do 104 kobiet na 100 mężczyzn/. Wymieniony okres to lata wyżu demograficznego, w którym wysokie liczby urodzeń z przeważającą liczbą chłop­

ców miały poważny wpływ na zmianę struktury ludności. Poza tym na zmianę proporcji w strukturze ludności według płci wpływały ruchy wędrówkowe, w których saldzie przeważała

liczba mężczyzn.

W aktualnej strukturze ludności przewaga liczby kobiet nad liczbą mężczyzn dotyczy starszych roczników, powyżej 40 roku życia. W rocznikach młodszych przeważają mężczyźni.

Jednak nie we, wszystkich powiatach występuje ta prawidłowość.

ж

Uogólniając odchylenia od niej można stwierdzić, że miasta stanowiące pewnego rodzaju centra kulturalne i gospodarcze na danym.obszarze przyciągają z sąsiednich*terenów, głównie wiejskich - dziewczęta, dając im możność kształcenia się, wzglękiie-młode kobiety, oferując im wolne miejsca pracy.

Wzrost udziału ludności miejskiej w okresie lat 1950 - I960 w ogólnej liczbie ludności województwa z 63,4# do.

7 5 »3% spowodowany był poza przyrostem z ruchu wędrówkowego - w dużej części zmianami w podziale administracyjnym, pole­

gającymi na awansowaniu w początkach lat pięćdziesiątych

/

szeregu gmin do rangi miast, a poza tym - na utworzeniu od 1955 r • z części «gmin - osiedli, jednostek administracyjnych nowego typu, których ludność zaliczana jest do ludności

miejskiej. W latach sześćdziesiątych procent udziału lud­

ności miejskiej wykazuje.większą stabilizację, a lekka ten­

dencja zwyżkowa spowodowana jest przyrostem z wędrówek.

Poniższe zestawienie przedstawia w formie wskaźników łańcuchowych różnice w zmianaoh liczby ludności w miastach i na wsi województwa w latach sześćdziesiątych.

WYSZCZEGÓLNIĘ NIE

L A I A 1961T 1962I 1963

stan ludności

„1264.

z roku

19621. 1966! 1967! 1968 poprzedniego = 1,000 ' :

OGÓŁEM Miasta Wieś

.

i i !

1 ,01211,0151 i,oi6j 1 ,0 1 2 1,018 {1,01711,017) 1,014

1 1 i

0 ,9 9 3 jl,01?|l,01311,007

Г 1 1 ,00711,003

1

1 ,007 j1,009 1,006j1,007

1.008 il,008 j

1.009 jl,009 1 , 0 0 6 jl,008

Obszary koncentracji ludności miejskiej to przede wszyst­

kim 8 miast liczących ponad 100 tys. ludności, skupiających ponad połowę /53,3#/ ludności miejskiej województwa. ^Ponadto w powiatach Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego i Rybnickiego

X

Okręgu Węglowego mieszkańcy miast i osiedli stanowią znaczną większość ludności tych powiatów.

\

Stały wzrost liczby ludności województwa katowickiego, mający swe źródła w przyroście naturalnym i ruchach wędrówko­

wych ludności powoduje zmiany w liczbach ludności nie tylko w przekroju mężczyźni - kobiety oraz miasto - w ieś, ale istotnym zmianom ulega także struktura wieku ludności.

\

Zmiany zachodzące w strukturze wieku ludności w latach I960 - 1968 przedstawia poniższe zestawienie :

GRU PI WIEKU

1960е 19681

w tysiącach

I9603 I 1968 I

w odsetkach

Różnica w liczbach bezwzględ­

nych 1968 - I960 O G Ó Ł E M

0 — 4 lata 5 - 9 10 - 14 15 - 19 20 - 24 25 - 29 30 - 34- 55 - 59 40 - 44 45 - 49 50 - 54 55 - 59 60 - 64 65 - 69 70 lat i więcej

5274,5 529,6 551.5 275.8 252.9 2 7 2 .6 280.4 261,3 227.9 147.5 194.6 198.5 168,8 127,2

86,5 1 1 9 .6

3614,1 262,6 303,9 344.3 339,8 280,6

292,6

288.4 281.4 236.7 194.5 139.8

189.8

165,9 128,3

165.5

100,0

• I

.

10,1 j

10,1 I

8,6 !

8,0 6.9 4.5 5.9 j 6,1 j

2 . 6 I » 1

I 3.7 I

100,0 7.3 8.4 8,4 j 9,5 j 7,7 j 0-4 I 8,3 I

9.4 j 7.8 j 8,1 '

8,0 7.8 6.5 5.4 3.9 5,2 4.6 3.5 4,6

+ 339,6

-

67,0

- 27,4 68.5 86,9

8,0 12,2 27.1 53.5 89.2

-

0,1

- 58,7 + 21,0 + 38,7 + 41,8

45,9

a Dane Spisu Powszechnego z dnia 6 .XII.I960 r. b Dane szacun­

kowe, stan w dniu 3'1 .XII. 1968 r.

Liczebność roczników w wielcu 0 - 9 .lat zmniejszyła się w porównaniu z rokiem I960 o 94,4 tys. dzieci. Równocześnie

zwiększyły się liczby ludności we wszystkich grupach wieku do grupy 40 - 44 roku życia. Nastąpił również znaczny wzrost liczby ludności w grupie powyżej 55 roku życia o 147,4 tys.

osób, tym samym nastąpił spadek udziału procentowego naj­

młodszych roczników w ogólnej liczbie ludności przy równo­

czesnym znacznym wzroście udziału w niej roczników starszych - powyżej 60 roku życia. W województwie katowickim podobnie

jak w całym kraju występuje powolny proces starzenia się społeczeństwa. Przyczyną tego jest z jednej strony spadek- liczby urodzeń w ostatnim dziesięcioleciu, z drugiej strony - zwiększenie się przeciętnej długości życia ludności.

W konsekwencji tych zmian przesunął się wiek środkowy ludności wojewódzLwa /wiek, który połowa mieszkańców przekro­

czyła, a połowa - jeszcze nie osiągnęła/. W I960 roku wiek środkowy wynosił 28,1 lat, w roku 1968 - 29,7 lat. Dla lep­

szego zobrazowania sytuacji województwa warto tu dodać, że analogiczne dane dla całego kraju są niższe : I960 rok - 26,6 lat, 1968 rok - 28,5 lat.

Pomimo znacznych zmian w liczebnościach poszczególnych grup ludności zasadnicze proporcje udziału liczby ludności w wieku produkcyjnym 1 nieprodukcyjnym w liczbie ludności

/

ogółem uległy niewielkim tylko zmianom.

Liczbę ludności w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym,

* V i

w województwie katowickim przedstawia poniższa tablica:

\

---

WYSZCZEGÓLNIENIE 1960f 1968b 'I9603 1968b w tysiącach w odsetkach

O G Ó Ł E M 5274,5 3614,1 100,0 100,0

Ludność w wieku :

produkcyjnym 1919,4 2112,6 58,6 58,9

przedprodukcyjnym 1075,9 1 1 1 3 ,8 32,9 3 0 ,8

poprodukcyjnym 279,2 587,7 8,5 10,7

Na 100 osób w wieku

produkcyjnym przypada osób w wieku :

.

■

Л' ■ nieprodukcyjnym. 7 0 ,6 71,1 X

w tym w wieku i

¹

1

przedprodukcyjnym 56,1 52,7 xv ^x

poprodukcyjnym 14,1 18,4

!

a Dane Spisu Powszechnego z dnia 6.XII.I960 r. b Dane szacun­

kowe, stan w dniu 31.XII.1968 r.

Przyjmując wiek produkcyjny dla mężczyzn 18 - 64 lat i dla kobiet 18 - 59 lat /wariant II/ - na 100 osób w wieku produkcyjnym w roku 1968 przypadało /1,1 osób w wieku nie­

produkcyjnym wobec /0,6 osób w I960 r. Zmieniły się jednak

proporcje udziału poszczególnych.grup ludności nieprodukcyjnej

Na 100 oßob w wieku produkcyjnym przypadało w roku 1968 mniej

niż w I960 roku osób w wieku przedprodukcyjnym, a więz cej osób

w wieku poprodukcyjnym.

RUCH NATURALNY

1. MAŁŻEŃSTWA I ROZWODY

Kształtowanie się liczby zawartych małżeństw uzależnio­

ne jest w poważnym stopniu od struktury ludności według wieku Jednak ogólny obraz dynamiki natężenia można uzyskać obser­

wując kształtowanie się współczynnika małżeństw na 1000 lud­

ności. Na tej podstawie można stwierdzić, że liczby zawiera­

nych małżeństw w latach 1950 do 1965 cechowała tendencja spadkowa. W początkach lat pięćdziesiątych trwał jeszcze zanikający stopniowo okres rekompensaty powojennej, zjawisko

/

typowe dla całego kraju i wszystkich społeczeństw zaangażo­

wanych w wojnie. W późniejszym okresie, szczególnie w pierw­

szej połowie lat sześćdziesiątych, w wiek najstosowniejszy do zawarcia małżeństwa wstępowały mniej liczne roczniki urodzonych w latach bezpośrednio przed wojną i w czasie drugiej wojny światowej. Stąd dalszy spadek współczynnika małżeństw.

Podobnie jak w województwie katowickim kształtowały się

,

współczynniki małżeństw w całym kraju, przy czym jednak wdpół czynnik województwa katowickiego osiągał stale do 1966 roku wielkości nieco powyżej przeciętnej krajowej.

Ilustruje to zestawienie współczynnika małżeństw na

X

1000 ludności w kraju i w województwie katowickim.

LATA Polska Województwo katowickie

ogółem miasta wieś ogółem miasta j wieś

1950 10,8 12,6 9,7 11,4 11,4 1 11,3

1955 9,5 10,8 8,4 9,7 9,8 1 9,7

d.c. zestawienia

LATA

■ ■ -.... .. Г" —

Polska

)

Województwo katowickie ogółem miasta

1" ™

wieś ogółem miasta wieś

I960 3,2 8 ,8 7,7 ^{8 , 8} 8,8 8,7

1965 6,3 6,6 6,1 6,7 6,7 6,6

1966 7,1 7,3 7,0 7,2 7,2 7,5

1967 7,5 _, 7,6 7., ^{7,3 j 7,3}

7,7 i 7,7

7,5

1968 8 , 0 8 , 0 7,9 ^7,6

Pewien wpływ na kształtowanie się współczynnika małżeństw miał fakt wejścia w życie od dnia 1 stycznia 1965 roku prze­

pisów nowego kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, według których podwyższono dopuszczalną granicę wieku nowożeńców - dla

mężczyzn od 21 roku życia, dla kobiet od 18 roku. Tylko w wy­

ją' kowych okolićzhościach za zezwoleniem sądu mogą zawrzeć małżeństwo mężczyźni od 18 roku życia i kobiety od 16 roku.

Zapowiedź wejścia w życic nowego kodeksu spowodowała , pewne zwiększenie współczynnika małżeństw w kraju z 7,2#*

w 1965 roku do 7,4%, w 1964 roku, natomiast w województwie okoliczność ta wpłynęła tylko na zahamowanie dalszego spadku współczynnika, który w 1965 roku i 1964 roku wynosił 7,?Ло wobec 8,2%0 w 1962 roku i 6,7%o w 1965 roku.

Kok 1965 jest okresem największej depresji w liczbie zawartych małżeństw. W latach następnych do wieku uprawniają­

cego do zawarcia małżeństwa dochodzą pierwsze liczniejsze

roczniki urodzeń powojennych i odtąd notuje się systematyczny

wzrost współczynnika.

' ' - I - , % ж !

' i . >

Jak już wspomniano, w okresie tendencji spadkowej woje­

wództwo znajdowało się w nieco lepszej sytuacji niż przeciętna w kraju, natomiast obecnie - w okresie wzrostu liczby mał­

żeństw wzrost ten jest wolniejszy w województwie katowickim niż przeciętny w kraju. Wiąże.się to z kształtowaniem się współczynnika urodzeń w województwie poniżej przeciętnej krajowej.

/ Rozpiętość współczynników małżeństw między miastem i wsią była w województwie znacznie mniejsza niż przeciętna w kraju. Możnaby stąd wysnuć wniosek, źe różnice charakteru miejscowości nie mają większego wpływu na kształtowanie się natężenia z wieranych małżeństw. Natomiast większe zróżnico­

wanie współczynników obserwuje się w układzie powiatowym.

Przykładowo w 1968 roku skrajne wielkości przypadają na m. Tychy - 5,9 zawartych małżeństw na 1000 ludności i na powiat kłobucki-- 9 , % ? wobec przeciętnej wojewódzkiej 7,7%»

Rozmieszczenie skrajnych wielkości według powiatów jest podobne na przestrzeni szeregu lat i tłumaczy się głównie

i •

zróżnicowaniem struktury wieku ludności poszczególnych

regionów. W Tychach działa jeszcze dodatkowy czynnik. W budu­

jącym się mieście nowe mieszkania otrzymują w dużym procen­

cie młodzi ludzie, którzy związek małżeński-zawarli na innym terenie i stąd wynika pewne zmniejszenie liczby potencjal­

nych kandydatów na nowożeńców.

Liczba rozwodów w województwie katowickim wzrosła z 1.768 w 1951 roku do 3 •824 w roku 1968, co stanowi ponad dwu-

' \ / ' ' . ' , . V

4 \

Ś-.1 V

H X

krotny wzrost. Systematycznie wzrasta.również w tym okresie współczynnik rozwodów na 10.000 ludności z 6,2 w 1951 roku do 10,6 w roku 1968. Porównując współczynniki rozwodów-

w mieście i na wsi stwierdza się, że tendencja wzrostu liczby rozwodów ma swoje źródło przede wszystkim w środowisku miejs­

kim, ponieważ współczynnikirozwodów na 10.000 ludności

w mieście są niewspółmiernie wyższe niż na Wsi /w 1968 roku % miasto - 12,7, wieś - 4,0/. Odgrywa tu decydującą rolę wpływ środowiska wiejskiego na przedłużenie formalnej trwałości małżeństwa, ale ponadto należy wziąć pod uwagę zjawisko od­

pływu ludzi młodych ze wsi do miast. Rzutuje to w pewnym stopniu na współczynnik zawieranych małżeństw, który na wsi jest z reguły niższy niż w mielście, jak i na mniejszą często­

tliwość rozwodów na wsi.

2. URODZENIA

Przez okres szeregu lat po wojnie utrzymywały się

w województwie katowickim wysokie liczby urodzeń. Wiązało się to ściśle z typową dla tego okresu tendencją kompensacyjną, która znajdowała także wyraz w wysokiej liczbie zawieranych małżeństw, o czym wspomniano tu już poprzednio.

W okresie tym współczynnik urodzeń żywych wynosił prze­

ciętnie około 24,0 na 1000 ludności, a w roku 195¾ osiągnął

25,4%o. Po tym okresie rozpoczyna się systematyczny spadek

natężenia urodzeń, wyrażający się obniżaniem się z roku na

rok współczynnika urodzeń żywych, aż do 14,4#» w 1968 r.

■ • . I

' I ' ' ' \

Sytuacja taka spowodowana była w pewnej części nie­

korzystną strukturą wielcu kobiet. Występują tu ponownie te same czynniki, które kształtowały liczby zawieranych mał­

żeństw. W wiek rozrodczy weszły w tym czasie roczniki kobiet urodzonych w ostatnich latach przed wojną i w czasie wojny, kiedy współczynniki urodzeń znacznie się obniżyły.

Nie jest to jednak jedyny powód obniżania się ogólnego współczynnika urodzeń. Coraz poważniejszą rolę odgrywa tu

świadome ograniczanie liczby potomstwa w rodzinie, wynika­

jące z chęci osiągnięcia wyższego poziomu życia, zapewnienia dzieciom łatwiejszego startu.

.

Dalszym poważnym czynnikiem ograniczającym'liczbę urodzeń 0est znaczny stopień aktywizacji zawodowej kobiet w naszym województwie.. Tendencja ograniczania potomstwa w rodzinie przejawia się wyraźnie w strukturze urodzeń według kolejności urodzenia dziecka.

LATA

1 ' "

Ogółem

! Kolejność urodzenia dziecka u matki

I 1 Ll JL-l ^{j L a - L _dalsze 6 i}

w odsetkach 1950 100,0 28,2

1

28,7 15,2 j 7,3 3,5 4,1 i960 100,0 41,4 30,4 15,0 1 6,9 3,1 3,0 1965 100,0 42,9 22,1 13,8 i '5,7 2,6 2,8 . 1966 100,0 43,9 32,1 13,3 I 5,4 2,6 2,7 1967 100,0 45,2 31,5 12,7 i 5,4 2,4 2,8 1968 i 100,0 46,5 3 1 ,0 12,2 1 5,2 2,4 2,7 a Bez urodzeń zarejestrowanych z opóźnieniem i bez ur.odzeń

•' "[ \

o nieustalonej kolejności.

. , - , ‘ \ *

i

Z każdym rokiem zwiększa się odsetek dzieci pierwszych, nieznacznie wzrasta również odsetek dzieci drugich, ale

dzieje się to kosztem wyraźnego spadku odsetka urodzeń trzecich i dalszych.

Śledząc dane o kolejności urodzeń według cech społeczno -zawodowych matek zyskuje się dodatkową orientację jak

bardzo hamująco wpływa praca zawodowa kobiet na liczebność ich potomstwa. Dotyczy to głównie kobiet utrzymujących się

ze źródeł pozarolniczych. v/

W 1968 roku odsetek urodzeń pierwszych u matek czynnych zawodowo poza rolnictwem wynosił 58*6%, a odsetek urodzeń trzecich - 8,1$, natomiast u kobiet biernych zawodowo

utrzymujących się ze źródeł pozarolniczych, te same wskaźniki wynosiły odpowiednio : 3 2 ,1% wobec 16,£%.

Odmiennie układają się warunki kobiet utrzymujących się ze źródeł rolniczych. Okoliczność ich zawodowego zaangażowa­

nia nie wpływa w decydujący sposób na kształtowanie liczeb­

ności rodziny. Pozwalają o tym sądzić bardziej wyrównane proporcje kolejnych urodzeń u matek czynnych - względnie biernych zawodowo. Zapewne decydujące znaczenie ma fakt, że

) ,. ' • I

matka zatrudniona w rolnictwie w większości wypadków nie jest zmuszona odrywać się od domu i dzięki temu łatwiej jej równocześnie wychowywać dzieci.

Obserwując strukturę liczby urodzeń w podziale na mias­

ta 1 wieś łatwo dostrzec, że jakkolwiek tendencja spadkowa utrzymuje się we wszystkich latach niezależnie od charak­

teru miejscowości, i to jednak współczynniki dla wsi układają

się stale znacznie powyżej współczynników dla miast*

Tendencje ograniczania urodzeń nie działają jeszcze tak

■ • . • * }

silnie na wsi jak w mieście*

Spadek natężenia urodzeń wyraża się nie tylko zmniej­

szającym się systematycznie, ogólnym współczynnikiem urodzeń /liczonym na 1000 ludności/, ale również stale obniżającym się współczynnikiem płodności określającym liczbę urodzeń żywych na 100 kobiet w wieku rozrodczym A 5 - 49 lat/*

Przeciętna roczna tego współczynnika w latach 1950 - 1951 wynosiła w województwie 8,8 wobec 5,6 w latach 196? - 1968.

W ostatnich lataęh w wiek rozrodczy wkraczają już

liczniejsze roczniki kobiet urodzonych w okresie powojennym.

Mimo to zarówno liczby bezwzględne jak i współczynniki urodzeń i płodności wykazują dalszy spadek.

Spadek poziomu rodnośói . jest typowy dla całego kraju.

Warto jednak zwrócić uwagę, że współczynniki urodzeń dla województwa utizymują się stale poniżej krajowej. Ilustruje

to poniższe zestawienie współczynników urodzeń żywych na 1000 ludności w Polsce i w województwie katowickim :

1

LATA Polska

•

Województwo.

ogółem miasta wieś ogółem г

miasta

j — m m m m

wieś

1950 50,7 5 0 ,0 31,2 25,3 23,9 26,8

1955 29,1 28,6 29,5 24,1 23,4 25,9

1960 22,6 19,9 24,9 19*9 18,8 23,3

1965 17,4 14,9 19,7 > 15,7 14,6 19,4

1967 16,5 14,0 18,6 14,6 13,6 17,8

1968 16,5 15,9 18,7 14; 4 L ^{i 3 '5 i 17,4}

Województwo katowickie jako region o wysokim stopniu urbanizacji miało w poprzednich okresach wskaźniki niższe niż przeciętne dla miast w kraju, a obecnie wskaźniki wojewódzkie są tylko nieznacznie wyższe od wskaźników miejskich dla kraju.

W ramach powiatów widoczne jest duże zróżnicowanie współczynników urodzeń. Przykładowo współczynnik urodzeń

/ • • ' , i . /

dla m. Dąbrowy Górniczej wynosił w 1968 r. - 10,6%<> wobec 20,4%e dla powiatu pszczyńskiego. Wieś powiatu pszczyńskie­

go cechuje się w ostatnich latach najwyższą liczbą urodzeń na 1000 ludności wyrażającą się 21,9%0 , przy czym nie

i '

uzasadnia tego współczynnika struktura wieku kobiet na tym

terenie. •

Istotnych przyczyn należałoby się dopatrywać w innych * czynnikach społecznych.

3» ZGONY

Pierwsze lata powojenne cechowały się w województwie jak i w całym kraju wysokim współczynnikiem zgonów, który kształtował się na poziomie 10,0%„, a w roku. 1951 osiągnął ll,4%o. Wyniszczenie fizyczne i psychiczne społeczeństwa

' V I 1 X i

przeżyciami lat wojny długo jeszcze dawało o sobie znać. Po tym okresie nastąpiły lata, w których stopniowo zmniejszał

■ ‘ - się poziom umieralności aż do roku 1965, kiedy współczynnik spadł do 7,6$*, Spadek umieralności należy zawdzięczać roz­

wojowi opieki lekarskiej i sieci placówek ochrony zdrowia, podniesieniu stanu higieny, poprawie warunków ekonomicznych społeczeństwa. Z drugiej strony, w tym,okresie struktura

/

wieku ludności całego krajń sprzyjała.niskim wskaźnikotn zgonów. Stanowiliśmy w tym okresie społeczeństwo młode, w którym grupa ludzi w starszym wieku wynosiła stosunkowo niewielki odsetek.

W ostatnich latach wzrasta natężenie zgonów w wojewódz­

twie. Współczynnik podniósł się ponownie do 8,2%0 w 1967 i 1968 roku. Nie należy jednak sądzić, że zmiana ta oznacza pogorszenie się stanu zdrowotnego ludności. Wiąże się ona bowiem z procesem "starzenia się" społeczeństwa, co oznacza, że w ogólnej liczbie ludności znacznie większy jest obecnie udział roczników starszych i najstarszych charakteryzujących się z.natury rzeczy najwyższą umieralnością.

/ Należy stwierdzić, że obserwacja natężenia zgonów w danym społeczeństwie według współczynnika liczonego na 1000 ludności ogółem nie daje właściwego obrazu o stanie faktycznym. Odpowiednią orientację można uzyskać dopiero ha podstawie współczynników szczegółowych obliczonych dla po­

szczególnych grup wieku ludności.

..

•

Poniższe zestawienie zawiera współczynniki zgonów na 1000 ludności w' dane'j grupie wieku :

Współczynniki zgonów w latach GRUPY WIEKU

I960 1965 I 1966' 1967 I 1968

O G Ó Ł E M

O - 4 lęta

5 - 9 10 - 14

1 0 ,6 9 ,0 I 7,6 7,5 i ^7,0

i i

0,6 0,5 I 0,5 0,5 I 0,5

0,4 I 0,3 j 0,4 0,4 I 0,3

XXV

<•

d.c. zestawienia

GRUPY WIEKU

t * \ I i

Współczynniki zgonów w latach I960 1965 1966 I 1967 1 1968

i i

15 - 19 lat 20 - 29 50 - 59 40 - 49 50 - 59

60 lat i więcej

0,8 1.5 2,1 4.5 10,2 I 42,8 I

0,7 1,1 г 2,0 5,7 9,5 41,0

' i i

0,6 0,6 1 0,6 1,2 ! 1,1 1 1,2 1,9 ] 1,9 I ^2,0

5.8 I 4,0 I 3,9 9.9 110,4 1 10,4 41,0 144,7 1 44,0 Uwaga : Przy obliczaniu współczynników przyjęto ludność według stanu w dniu 21.XII.

4

I » ,

Natężenie zgonów spada między rolciem I960 i 1968 we wszystkich grupach wieku, aż do grupy $0 - 59 lat. Do tego punktu nic nie tłumaczy wzrastającego w ostatnich dwóch

latach ogólnego współczynnika zgonów. Właściwe wytłumaczenie znajdujemy dopiero we wskaźnikach dotyczących dwóch naj­

starszych grup wieku.

Do grupy ludności w wieku 50 - 59 lat przesunęły się w ostatnich latach roczniki urodzeń z okresu pierwszej wojny światowej, lat głodu i nędzy, słabe fizycznie, wśród których

9 %

śmiertelność jest większa od przeciętnej, to też wskaźnik zgonów w tej grupie zwiększył się ostatnio. Inne są przyczyny wzrostu wskaźnika w najstarszej grupie wieku, potraktowanej łącznym określeniem ”60 lat i więcej”. Kryją się tu grupy

,

V ' - ludności powyżej BO roku życia wzrastające w ostatnim

czasie liczebnie dzięki przedłużaniu się przeciętnego trwa­

nia życia. Zwiększona umieralność w tej grupie wieku jest sprawą oczywąstą. Warto dodać, że udział grupy ludności w wieku 60 lat i więcej stanowił w I960 roku 10,1% ogólnej liczby ludności wobec 12,7% w 1968 r.

Poza dwoma najstarszymi grupami wieku wysokie współ­

czynniki zgonów notuje się w grupie najmłodszej 0 - 4 lat.

Współczynniki te obciążone są w decydujący sposób zgonami niemowląt, które podwyższają wskaźnik dla całej grupy.

Wyraźny jest tu jednak stały spadek natężenia zgonów, który z kolei należy również przypisać zmniejszającej się umie­

ralności niemowląt.

Współczynnik zgonów niemowląt liczony na 1000 urodzeń żywych wynosił w pierwszych latach po wojnie powyżej 100,0 /w 1949 r. - 108,2/. Dzięki wzmożonej opiece służby zdrowia nad matkami ciężarnymi i noworodkami, dzięki akcjom profi­

laktycznym, poprawie warunków ekonomicznych ludności w okresie minionych lat współczynnik obnażył się wydatnie

I X • : ‘

i wynosi w 1968 r. dla województwa 3 1 ,8%, , wobec 33,4 %0

I ,

dla Polski. W porównaniu z. innymi państwami europejskimi współczynniki dla Polski nie należą jeszcze do niskich.

W zgonaóh niemowląt /dzieci do 1 roku życia/ około dwie trzecie stanowią zgony ńoworodków /dzieci do czterech tygodni życia/ a wśród nich największy Odsetek umiera

w pierwszej.dobie życia.

i

w "

m m

ч

Zgony noworodków według wieku przedatąwia poniższa tablica : z.

LATA Ogółem

Przeżyte dni

• i

Oa dni 1 - 6 b T 13 14 - 2C i— ł • 1 CV1 £>» 1

\ w odsetkach

1966 ' 100,0 36,2 37,7 14,7 6,7 4,7

196? 100,0 30,9 44,6 13,8 6,4 4,3

1968 r; 100,0 38,1 41,1 12,2 5,4 3,2

a Noworodki żywo urodzone, które nie przeżyły 24 godzin.

Przyczyny zgonów w tej grupie wieku to przede wszystkim urazy porodowe, poporodowe zamartwica, niedodma i wcześniaotwo, a w dalszej kolejności wady rozwojowe wrodzone.

Przyczyny zgonów w starszych grupach wieku to w dużym procencie nowotwory złośliwe, choroby serca, choroba nadeiś- nieniowa. Umieralność na te choroby wzrasta z każdym rokiem, przy czym należy tu wyjaśnić, że do pewnego stopnia wzrost ten jest pozorny, ponieważ wynika z lepszej rozpoznawalności chorób.

• \

Równocześnie obniża się stale liczba zgonów na gruźlicę. , Największe natężenie zgonów na gruźlicę przesuwa się stop­

niowo z młodszych grup wieku ludności do grup starszych.

Natężenie zgonów w województwie katowickim przedstawia

się nieco odmiennie niż przeciętnie w Polsce. Poniższe

zestawienie pozwala porównać współczynniki zgonów na 1000

/

ludności dla Polski i dla województwa

LATA

/

^Polska

" --- ‘--- 1

Województwo ogółem miasta wieś ogółem miasta wieś

1950 11,6 10,9 12,1 10,7 10,7 10,7

1955 9,6 8,9 . ^10,1 9,5 9,3

I960 7,6 7,0 8,0 7,8 7,9 7,5

1965 • 7,4 6,9 ^{7,8 7,6.} 7,7 7,5

1967 7,8 7,5 8,2 8,2 8,2 8,0

1968 7,6 7,2 7,9 8,2 8,5 ^7,9

Współczynnik zgonów ogółem w pierwszym dziesięcioleciu po wojnie przybierał wartości poniżej przeciętnej krajowej, natomiast w późniejszym okresie wskaźniki wojewódzkie prze­

wyższają przeciętną w kraju. Ponadto warto zwrócić uwagę, że wartości współczynników dla Polski są nieco niższe w miastach niż na wsi, natomiast w województwie katowickim istnieje

• »

sytuacja odwrotna. Umieralność w miastach przewyższa umieral­

ność ludności wiejskiej.

4. PRZYROST NATURALNY

Różnica pomiędzy .liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów u określa przyrost naturalny ludności. Spadek współczynnika

\

przyrostu naturalnego z 14, w 1950 r. do 6,2%„ w 1968 r.

nastąpił głównie z powodu zmniejszenia się liczby urodzeń

w tym okresie. Większy spadek płodności kobiet w mieśdie

niż na wsi doprowadził do wzrostu zróżnicowania przyrostu

naturalnego w mieście i na wsi.

х х н

Kształtowanie się wojewódzkich współczynników przyrostu naturalnego w porównaniu do Polski przedstawia poniższa

tablica :

/

/ LATA

i m

Polaka

) <

^ Województwo

ogółem miasta . wieś ogółem miasta j ^wieś

1950 19,1 19,1 19,1 14,6 15,2 I 16,1

1955 19,5 19,7 19,4 14,6 15,8 i 16,6

i960 15,0 12,9 16,9 12,1 10,9 1 15,8

1965 10,0 8,0 11,9 8,1 6,9 !

5,4 j 5,2 j

11,9

196? 8,5 6,7 10,4 6,4 ■ 9,8

1968 8,7

.

6,7 10,8 6,2 9,5,

WEWNĘTRZNY RUCH WĘDRÓWKOWY LUDNOŚCI

■ •

Ruch wędrówkowy ludności jest obok'ruchu naturalnego czynnikiem kształtującym stan i strukturę ludności. Ruchy wędrówkowe występują w postaci zmian miejsca zamieszkania y i czasowych zmian miejsca pobytu. Sprawozdawczość - a tym samym niniejsza publikacja przedstawia wyłąóznie wędrówki oznaczające zmianę stałego miejsca zamieszkania.

Pierwsze lata powojenne były okresem wzmożonej migracji ludności. Po chaosie wojny ludność szukała nowych możliwości stabilizacji. Dalszy okres potężnego rozwoju gospodarczego kraju sprżyjał również masowemu przemieszczaniu się ludności.

W latach sześćdziesiątych w województwie katowickim natężenie

wędrówek wewnętrznych /wędrówki w grahicach pąństwa/ mierzo­

ne współczynnikiem na 1000 ludności wykazuje tendencję spad­

kową zarówno w napływie jak i w. odpływie, natomiast wzrasta dodatnie saldo tych czynników czyli przyrost wędrówkowy.

Dzieje się tak dlatego, ponieważ spadek napływu jest wolniejszy niż spadek odpływu.Zjawiska takie są typowe dla okresu stabilizacji ludności.

W I960 roku saldo ruchów międzywojewódzkich dla naszego województwa dawało w efekcie ubytek wędrówkowy, którego

współczynnik wynosił - 1 , У/оо . Następny rok zamknął się niemal zupełnym zrównaniem napływu i odpływu, natomiast w dalszych

i

latach saldo wędrówek wykazuje wartości dodatnie od + 2,5 na 1000 ludności w 1962 r. do + 4,4 %o w 1967 r. W 1968 r.

saldo wędrówek nieznacznie maleje /+ 4,1 %o/*

Rozpatrując międzywojewódzkie ruchy wędrówkowe w podzia­

le na miasto i wieś stwierdza się, że dodatnie saldo dotyczy w zasadzie tylko miast naszego województwa. Na wsi migracje

ludności dają w efekcie ubytek wędrówkowy. Wyjątek stanowi 1965 r. kiedy saldo wędrówek dla wsi wyrażało się nieznacz­

nym przyrostem.

Największe nasilenie ruchów wędrówkowych między woje­

wództwem katowickim i innymi województwami dotyczy przede wszystkim województw sąsiadujących. Największy udział w na­

pływie na przestrzeni szeregu lat ma ludność, której poprzed­

nim miejscem zamieszkania było województwo krakowskie /w 1968

roku - 6,0 tys./. W dalszej kolejności - województwo kieleckie

/4,5 tys./. Na uwagę zasługuje znaczny napływ ludności z odległego województwa wrocławskiego, który kształtuje

się na tym samym poziomie jak napływ z województwa opolskiego, a nawet przewyższa go w 1968 roku.

Województwem nowego zamieszkania dla ludności odpły­

wającej z województwa katowickiego jest również przede wszystkim województwo krakowskie /w 1968 roku - 5*1 tys./

i województwo wrocławskie /1,7 tys./ przed kieleckim

/1,6 tys./. Wydaje się, że znaczną część tego odpływu s ta-.

nowią powroty osób, które osiedliły się w województwie katowickim tylko na pewien czas.

Strukturę wieku ludności stanowiącej przyrost wędrów­

kowy dla województwa przedstawia poniższa tablica :

t

U rV Q г / л ЖТ Т Т Ж ТТЛ

Przyrost

lub ubytek

w tysiącach

*

■po % p m

^ludność w wieku lat

-L 0,0vili

0-14

т ---

15-59 60 i więcej OGÓŁEM 196? + 15,7 + 5,7 i.

^11,2

miasta H- 17,2

4,4

I

+ 11,9

0,9

wieś

Г '

-

0,7

i i _ i

!

0,7

0,1 OGÓŁEM 1968

14,8

5,4

i i

| :

10,8

0,6

miasta

15,0

5,9 11,2

0,7.

wieś

1,0

0,5

1

I - i

0,4 0,1

Ponad 70% ogólnego przyrostu wędrówkowego stanowi lud­

ność w wieku produkcyjnym, ponad 20% to młodzież i dzieci, wreszcie około 5% przyrostu stanowią ludzie starsi, powyżej 60 lat.

Uszeregowanie ruchów wewnątrz-wojewódzkich według czterech podstawowych kierunków migracji wskazuje, że naj­

większe nasilenie ruchów w województwie odbywa się w kierunku:

z miast do miast, a następnie ze wsi do miast. Wędrówki w po­

zostałych dwóch kierunkach : z miast na wieś i ze wsi ńa

wieś kształtują się w zasadzie na jednakowym poziomce. Są to proporcje nietypowe dla kraju, uzasadnione specyfiką gospo­

darczą województwa katowickiego.

I. STAN I STBUKTUBA LUDNOŚCI WEDŁUG PŁCI I WIEKU Ludność1' według szacunków

Tabi. 1

Stan w dniu 31 XII

Lata

Ogółem Mężczy­

źni

Kobie­

ty

Miasta Wieś Na 100

mężczyzn przypada kobiet

Udział ludności miejskiej w % razem możozy

znl kobiety razem mężczy­

źni kobiety w tysiącach

1950 2729,0 1 2 7 2 ,1 1456,9 1741,0 807,7 933,3 988,0 464,4 523,6 115 63,8

I960 3315,4 1628,3 1607,1 2495,5 1230,4 1265,1 819,9 397,9 422,0 104 75,3

1961 3353,0 1645,2 1 7 0 0 ,6 2539,5 1250,7 1288,0 814,3 394,5 419,8 104 75,7

1962 3405,4 1671,8 1733,6 2581,5 1272,0 1309,5 823,9 399,8 424,1 104 75,8

1963 3458,6 1699,2 1759Л 2624,4 1293,8 1 3 30 ,6 834,2 405,4 428,8 104 75,9

1964 3501,2 1 7 21 ,0 1780,2 2661,1 1312,5 1340,6 840,1 408,5 431,6 103 76,0

1965 3524,3 1732,6 1791,7 2679,3 1321 ,1 1358,2 845,0 411,5 433,5 103 76,0

1966 V

3553,9 1746,8 1807,1 2703,3 1332,1 1371,2 850,6 414,7 435,9 , 103 76,1

196? 3583,9 1754,5 1829,4 2728,1 1335,4 1392,7 855,8 419,1 436,7 104 76,1

1966 3614,1 1760,8 1845,3 2751,5 1346,1 1405,4 862,6 422,7 439,9 104 76,1

R O Z W Ó 3 LUDNOEfCI NCHEWÓDZTINA

1<?B3 " 1 0 0

too

1)6

DÖ

AOb

Z -

404--

Ж з ^ 'S»? w ; ц м 19621 19*»*Ц04 ^ ' б Н й w T j f f

____________I I. STAN I STRUKTURA LUDNOŚCI WEDŁUG PŁCI I WIEKU Tabi. 2 Przeciętna llozba ludności

Lata

Ogółem Mężozy Kobie ty

Miasta Wieś

razem meżczy- .

lni

kobie­

ty razem mężczy­

zn!

kobie­

ty w tysiącach

1950 2685,0 1353,7 1431,3 1367,0 634,2 732,8 1318,0 619,5 698,5 1960 3281,0 1611,0 1670,0 2467,0 1216,0 1251,0 814,0 395,0 419,0 1961 3332,7 1634,7 1698,0 2508,3 1235,4 1272,9 824,4 399,3 425,1 1962 3362,7 1660,1 1722,6 2562,8 1262,6 1 3 00 ,2 819,9 397,5 422,4 1963 3428,6 1683,9 1744,7 2600,3 1281,6 1318,7 828,3 402,3 426,0 1964 3481,0 1710,8 1 7 70 ,2 2642,1 1302,9 1339,2 838,9 407,9 431,0 1965 3519,8 1730,3 1769,5 2677.5 , 1320,4 1357,1 842,3 409,9 432,4 1966 3540,3 1740,3 1800,0 2692,2 - 1327,0 1365,2 848,1 413,3 434,8 196? 3569,4 1754,1 1815,3 2716,5 1330,1 1378,4 852,9 416,0 436,9 ' 1968 3598,8 1761,7 1837,1 2739,8 1340,9 1398,9 859,0 420,8 438,2

m. Będzin 42,1 20,1 22,0 42,1 20,1 22,0 X X X

p. Będzin 123,1 60,3 62,8 89,2 39,1 41,1 42,9 21,2 21,7

m. Bielsko - Biała 87,1 40,9 46,2 87,1 40,9 46,2 X X X

P. Bielsko 123,9 59,7 64,2 34,2 ’ 16,6 17,6 89,7 43,1 46,6

m. Bytom * 186,7 90,8 95,9 186,7 9 0 ,8 95,9 X X X

m. Chorzów 150,4 74,1 76,3 150,4 74,1 76,3 X X 1 X

m. Cieszyn 24,7 11,1 13,6 24,7 11,1 13,6 X X X

P. Cieszyn _{1 0 1 ,5} 48,8 52,7 27,2 13,0 14,2 74,3 35,8 38,5

m. Czeladź _{3 1 ,6} 15,3 16,3 31,6 15,3 16,3 X X X

m. Częstochowa 184,5 86,9 97,6 184,5 86,9 97,6 X X X

p. Częstochowa 116,3 57,3 59,0 5,3 2,6 2,7 111,0 54,7 56,3

m. Dąbrowa Górnicza 60,1 29,2 30,9 60,1 29,2 30,9 X X X

m. Gliwice 166,6 82,4 84,2 166,6 82,4 84,2 X X X

P. Gliwice 90,4 44,4 46,0 28,6 14,5 14,1 61,8 29,9 31,9

o. Katowice 292,3 143,3 149,0 292,3 143,3 149,0 X X X

P., Kłobuck 80,7 39,2 41,5 16,5 7,9 8,6 64,2 31,3 32,9

P. Lubliniec 84,4 40,8 43,6 38,6 18,8 20,0 45,6 22,0 23,6

m. Mysłowice 4 3,8 21,6 . 22,2 43,8 21,6 22,2 X X X

P. Myszków 66,1 32,0 34,1 27,8 13,3 14,5 38,3 18,7 19,6

P. Pszczyna 69,2 33,7 35,5 17,4 8,2 9,2 51,8 25,5 26,3

и. Ruda Śląska 140,3 70,5 69,6 140,3 70,5 69,8 X X X

m. Rybnik 39,1 19,1 20,0 39,1 19,1 20,0 X % ^{/ X}

P. Rybnik 203,9 103,2 100,7 113,6 58,6 55,2 90,1 44,6 45,5

m. Siemianowice śląskie 66,4 33,0 33,4 66,4 33,0 33,4 X X X

и. Sosnowiec 142,9 68,6 74,3 142,9 68,6 74,3 X X X

m - śwlętoohłowioe 57,8 28,3 29,5 57,8 28,3 29,5 X X X

P« Tarnowskie Góry 182,7 89,3 93,4 146,6 71,4 75,2 36,1 17,.9 18,2

m » Tyohy 68,0 33,6 34,4 68,0 33,6 34,4 X X X-

P« Tychy 136,4 68,5 67,9 ' 90,5 45,8 44,7 45,9 22,7 2 3 ,2

P« Wodzisław śląski 132,0 67,1 64,9 67,3 34,6 32,7 64,7 32,5 3 2 ,2

m - Zabrze 199,3 98,1 101,2 199,3 98,1 101,2 X / X X

m * Zawiercie 39,0 i 18,4 20,6 39,0 18,4 >0,6 X X X

P« Zawiercie 65,5 32,1 33,4 22,9 11,2 11,7 42,6 20,9 21,7

u"aga. Dla 1950 г. średnie arytmetyczne wyliczone z 2 etanów na początek 1 na koniec roku, dla lat I960 - I960 jako przeciętną liczbę ludności przyjęto stan w dniu 50.VI. w podziale admini­

stracyjnym z dnia 5 0.VI. każdego roku. Różnlua udziału ludności wiejskiej w ludności woje­

wództwa według przeciętnej liczby ludności w 1950 r. do Udziału ludności wiejskiej w ludno­

ści województwa według szacunków w 1950 r . /tablica 1/ wynika ze zmian w podziale administra­

cyjnym w ciągu 1950 r.