Załącznik nr 5 do zarządzenia nr 72 Rektora Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie z dnia 2 października 2021 r.
INSTRUKCJA BEZPIECZEŃSTWA POŻAROWEGO DLA BUDYNKU „K” - ADMINISTRACYJNEGO SZKOŁY GŁÓWNEJ HANDLOWEJ W WARSZAWIE,
UL. KIELECKA 43, WARSZAWA
OPRACOWAŁ:
ZATWIERDZIŁ:
WARSZAWA, LIPIEC 2019 (aktualizacja lipiec 2021 r.)
Spis treści
1. Postanowienia ogólne ... 7
1.1 Przedmiot instrukcji ... 7
1.2. Zakres obowiązywania i odpowiedzialności ... 8
1.3. Aktualizacja Instrukcji Bezpieczeństwa Pożarowego ... 8
1.4. Przechowywanie instrukcji ... 9
1.5. Definicje i oznaczenia ... 9
1.6. Przepisy, normy oraz inne opracowania stanowiące podstawę opracowania: ... 11
2. Warunki ochrony przeciwpożarowej, wynikające z przeznaczenia, sposobu użytkowania, prowadzonego procesu technologicznego, magazynowania (składowania) i warunków technicznych obiektu w tym zagrożenia wybuchem ... 12
2.1. Ogólna charakterystyka budynku. ... 12
2.1.1. Lokalizacja oraz odległość od obiektów sąsiadujących... 12
2.1.2. Użytkownicy obiektów ... 13
2.1.3. Charakterystyka procesu produkcyjnego ... 13
2.1.4. Charakterystyka obiektu ... 13
2.1.5. Kategoria zagrożenia ludzi i przewidywana liczba osób ... 14
2.1.6. Warunki ewakuacji ... 14
2.1.7. Klasa odporności pożarowej oraz klasa odporności ogniowej ... 16
2.1.8. Strefy pożarowe ... 17
2.1.9. Gęstość obciążenia ogniowego ... 17
2.1.10. Zagrożenie wybuchem ... 17
2.1.11. Droga pożarowa ... 18
2.1.12. Zaopatrzenie w wodę do zewnętrznego gaszenia pożaru ... 18
2.1.13. Wymagania dla pozostałych elementów budowlanych i elementów wykończenia wnętrz ... 18
3. Parametry pożarowe występujących substancji palnych ... 18
4. Dobór urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w obiekcie ... 19
4.1. Gaśnice ... 19
4.2. Przeciwpożarowy wyłącznik prądu. ... 19
4.3. Instalacja oddymiania ... 19
5. Sposób poddawania przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym stosowanych w obiekcie urządzeń przeciwpożarowych oraz gaśnic ... 19
5.1. Gaśnice przenośne ... 20
5.2. Przeciwpożarowe wyłączniki prądu ... 21
5.3. Instalacja oddymiania klatki schodowej ... 22
6. Organizacja ochrony przeciwpożarowej ... 22
6.1. Zadania i obowiązki stałych użytkowników ... 23
6.1.1. Obowiązki Właściciela ... 23
6.1.2. Obowiązki Administratora/Zarządcy obiektu... 23
6.1.3. Obowiązki pracowników ochrony ... 25
6.1.4. Obowiązki sprzątających ... 26
6.1.5. Obowiązki wszystkich użytkowników ... 26
6.1.6. Obowiązki osób pełniących funkcje kierownicze ... 27
6.1.7. Obowiązki osób prowadzących sprawy osobowe ... 28
6.2. Sposoby postępowania na wypadek pożaru i innego zagrożenia. ... 28
6.3. Prace niebezpieczne pod względem pożarowym ... 30
6.3.1. Informacje podstawowe ... 30
6.3.2. Zasady wykonywania prac niebezpiecznych pod względem pożarowym ... 31
6.3.3. Zewnętrzne firmy wykonujące prace niebezpieczne pożarowo na terenie budynku ... 31
6.3.4. Przygotowanie stanowiska spawalniczego ... 32
6.3.5. Kwalifikacje osób prowadzących prace spawalnicze ... 32
6.3.6. Zasady kontroli miejsca prowadzenia prac niebezpiecznych pod względem pożarowym 33 7. Wyposażenie oraz zasady rozmieszczenia i użycia podręcznego sprzętu gaśniczego ... 33
8.1. Warunki zarządzenia ewakuacji ... 37
8.2. Postępowanie po ogłoszeniu ewakuacji ... 38
8.3. Zasady ewakuacji ... 39
8.4. Zasady postępowania na wypadek pożaru lub innego miejscowego zagrożenia ... 41
8.5. Praktyczne sprawdzenie organizacji oraz warunków ewakuacji ... 42
8.6. Przykładowe założenia do ćwiczeń. ... 45
9. Sposoby zapoznawania użytkowników obiektu, w tym zatrudnionych pracowników z przepisami przeciwpożarowymi oraz treścią przedmiotowej instrukcji. ... 46
10. Postanowienia końcowe ... 48
11. Załączniki ... 48
12. Część graficzna opracowania. ... 58
ZARZĄDZENIE Nr.../... z dnia...
Na podstawie § 6 Rozporządzenia MSWiA z dnia 7 czerwca 2010r. w sprawie ochrony
przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. nr 109, poz. 719) i w związku z art.4 i art.6 ust.1 Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej
(Dz.U.2018.620 -j.t.) zarządza się, co następuje:
1. Wprowadza się Instrukcję Bezpieczeństwa Pożarowego dla budynku „K” -administracyjnego SGH w Warszawie przy ul. Kieleckiej 43 w Warszawie
2. Polecam zapoznać wszystkich pracowników z „Instrukcją”.
3. Nowo przyjmowani pracownicy są zapoznawani z instrukcją podczas szkolenia wstępnego.
4. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem podpisania.
ZATWIERDZAM
...
ZARZĄDZENIE Nr.../... z dnia...
Na podstawie § 6 Rozporządzenia MSWiA z dnia 7 czerwca 2010r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. nr 109, poz. 719) i w związku z art.4 i art.6 ust.1 Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U.2018.620 -j.t.), zarządza się co następuje:
1. Wprowadza się „Instrukcję bezpieczeństwa pożarowego” dla budynku „K” -
administracyjnego Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie przy ul. Kieleckiej 43 w Warszawie.
2. Postanowienia niniejszej instrukcji obowiązują wszystkie osoby zatrudnione w budynku „K” - administracyjnym przy ul. Kieleckiej 43 w Warszawie stosownie do
zajmowanego stanowiska i pełnionej funkcji.
3. Przyjęcie do wiadomości postanowień instrukcji pracownicy potwierdzają własnoręcznym podpisem. Kierownik obiektu otrzymuje 1 egz. instrukcji za potwierdzeniem , z którym zapoznaje podległych pracowników.
4. Nowo przyjmowani pracownicy są zapoznawani z Instrukcją podczas szkolenia.
Zarządzenie wchodzi w życie z dniem podpisania.
ZATWIERDZAM
...
KARTA
aktualizacji instrukcji bezpieczeństwa pożarowego
L.p
Data
aktualizacji Wprowadzone zmiany Podpis
1.
Postanowienia ogólne1.1 Przedmiot instrukcji
Przedmiotem instrukcji w zakresie rzeczowym jest budynek „K” - administracyjny Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie zlokalizowany przy ul. Kieleckiej 43 w Warszawie. Przedmiotem instrukcji w zakresie merytorycznym jest określenie m.in.:
1. Zasad organizacyjnych funkcjonowania ochrony przeciwpożarowej na terenie obiektu.
2. Zasad zapobiegania możliwości powstania pożaru lub miejscowego zagrożenia.
3. Zasad postępowania w przypadku powstania pożaru lub miejscowego zagrożenia.
Opracowanie stanowi realizację wymogu prawnego zawartego w § 6 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. nr 109 poz.719). Przepis ten ustala również zakres opracowania, które powinno zawierać:
a. warunki ochrony przeciwpożarowej, wynikające z przeznaczenia obiektu, sposobu użytkowania, magazynowania i warunków technicznych obiektu w tym zagrożenia wybuchem;
b. określenie wyposażenia w wymagane urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice oraz sposoby poddawania ich przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym;
c. sposoby postępowania na wypadek pożaru i innego zagrożenia;
d. sposoby zabezpieczania prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, jeżeli takie prace są przewidywane;
e. warunki i organizację ewakuacji ludzi oraz praktyczne sposoby ich sprawdzania;
f. sposoby zapoznania użytkowników obiektu, w tym zatrudnionych pracowników, z przepisami przeciwpożarowymi oraz treścią przedmiotowej instrukcji.
g. zadania i obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej dla osób
będących ich stałymi użytkownikami;
h. plany obiektów, obejmujące także ich usytuowanie, oraz terenu przyległego (…).
Do opracowania niniejszej instrukcji wykorzystano:
• Instrukcję bezpieczeństwa pożarowego z sierpnia 2006 r. opracowaną przez rzeczoznawcę ds. zabezpieczeń ppoż. Stanisława Smugę wraz z późniejszą aktualizacją z 2014 r. autorstwa mgr inż. Marka Oficjalskiego
Przedmiotem opracowania nie jest ocena stanu zabezpieczenia przeciwpożarowego obiektu, ani przyjętych i zastosowanych rozwiązań technicznych.
1.2. Zakres obowiązywania i odpowiedzialności
Instrukcja obowiązuje wszystkich pracowników oraz użytkowników przebywających w przedmiotowym budynku, zwanych dalej: budynkiem administracyjnym
Zobowiązanie pracowników i osób przebywających w obiekcie do przestrzegania nakazów, zaleceń i wymogów zawartych w instrukcji pozwoli na zminimalizowanie ryzyka powstania pożaru lub innego
miejscowego zagrożenia. Stosowanie się do zaleceń zawartych w niniejszym dokumencie pozwoli również na działania minimalizujące skutki tych zdarzeń, kiedy te wystąpią.
Niniejszą instrukcję należy zgodnie z § 6 [3] wdrożyć w funkcjonowanie budynku m.in. poprzez zapoznanie wszystkich pracowników z postanowieniami dokumentu.
1.3. Aktualizacja Instrukcji Bezpieczeństwa Pożarowego
Aktualizacji instrukcji bezpieczeństwa pożarowego może dokonywać osoba posiadająca odpowiednie uprawnienia. Zgodnie z ustawą o ochronie przeciwpożarowej i przepisami wykonawczymi są to: rzeczoznawcy ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych, inżynierowie w
specjalności bezpieczeństwa pożarowego, inżynierowie pożarnictwa, technicy pożarnictwa, bądź inspektorzy ochrony przeciwpożarowej. Każda aktualizacja powinna być odnotowywana na karcie
znajdującej się na początku instrukcji. W przypadku, gdy jakieś informacje ulegną dezaktualizacji można daną stronę wymienić. Np. gdy zostanie zmieniona aranżacja pomieszczeń w wyniku przebudowy lub zmiany sposobu użytkowania doraźnie zmieniające warunki ewakuacji itp., można uzupełnić te informacje dodając strony oznaczone jako np. 15a, 15b, 15c.
Aktualizację należy wykonywać przynajmniej raz na dwa lata lub w przypadku istotnych zmian w budynku. Aktualizację instrukcji bezpieczeństwa pożarowego nadzoruje zarządca budynku. Pierwszą aktualizację należy przeprowadzić najpóźniej w lipcu 2023 roku.
1.4. Przechowywanie instrukcji
Oryginalny egzemplarz instrukcji przechowywany jest u kierownika obiektu. Nadzór nad instrukcją sprawuje zarządca budynku. Instrukcja przeznaczona jest m.in. dla potrzeb jednostek ratowniczo- gaśniczych w przypadku prowadzenia działań.
1.5. Definicje i oznaczenia
W celu ułatwienia zrozumienia używanych dalej określeń, których znaczenie w rozumieniu Ustawy o ochronie przeciwpożarowej znacznie odbiega od interpretacji potocznej, poniżej podano
definicje najważniejszych pojęć stosowanych w niniejszej instrukcji. Ilekroć w instrukcji jest mowa o:
• ochronie przeciwpożarowej - rozumie się przez to realizację przedsięwzięć mających na celu ochronę zdrowia, życia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem,
• pożarze - rozumie się przez to niekontrolowany proces spalania, zachodzący poza miejscem do tego celu przeznaczonym, przynoszący straty materialne,
• innym miejscowym zagrożeniu - rozumie się przez to inne niż pożar i klęska żywiołowa zdarzenie, wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody (katastrofy techniczne, chemiczne i ekologiczne), a stanowiące zagrożenie dla życia, zdrowia i mienia,
• zapobieganiu powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia - rozumie się przez to zapewnienie nieruchomościom koniecznych warunków ochrony technicznej oraz tworzenie warunków organizacyjnych i
formalnoprawnych zapewniających ochronę ludzi i mienia, a także minimalizujących skutki pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia,
• działaniach ratowniczych - rozumie się przez to każdą czynność podjętą w celu ratowania życia, zdrowia i mienia, a także likwidację źródła powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia,
• bezpieczeństwie pożarowym - rozumie się przez to stan eliminujący zagrożenie dla życia lub zdrowia, uzyskiwany poprzez funkcjonowanie norm prawnych, technicznych systemów zabezpieczeń oraz prowadzenia działań zapobiegawczych,
• materiałach niebezpiecznych pożarowo - rozumie się przez to ciecze palne o temperaturze zapłonu poniżej 55ºC, gazy palne, ciała stałe zapalające się samorzutnie w powietrzu, materiały wybuchowe i pirotechniczne, materiały wytwarzające w zetknięciu z odą gazy palne, materiały ulegające samorzutnemu rozkładowi lub polimeryzacji oraz materiały mające skłonności do samozapalenia,
• cieczy palnej - rozumie się przez to ciecz o temperaturze zapłonu do 100ºC,
• zagrożeniu wybuchem - rozumie się przez to możliwość tworzenia przez palne gazy, pary palnych cieczy, pyły lub włókna palnych ciał stałych, w różnych warunkach, mieszanin z powietrzem, które pod wpływem czynnika inicjującego zapłon wybuchają, czyli ulegają gwałtownemu spalaniu połączonemu ze wzrostem ciśnienia,
• kategorii zagrożenia ludzi – rozumie się przez to kwalifikację budynku, jego części lub pomieszczenia ze względu na funkcję:
• ZL I – budynki zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób niebędących ich stałymi użytkownikami, a nieprzeznaczone przede
wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności do poruszania się
• ZL II – przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, takie jak szpitale, żłobki, przedszkola, domy dla osób starszych,
• ZL III – budynki użyteczności publicznej niezakwalifikowane do ZL I i ZL II,
• ZL IV – budynki mieszkalne,
• ZL V – budynki zamieszkania zbiorowego niezakwalifikowane do ZL I i ZL II ,
• strefie zagrożenia wybuchem - rozumie się przez to przestrzeń, w której może występować mieszanina substancji palnych z powietrzem lub innymi gazami utleniającymi, o stężeniu zawartym między dolną i górną granicą wybuchowości,
• terenie przyległym - rozumie się przez to pas terenu wokół obiektu o szerokości równej minimalnej dopuszczalnej odległości od innych obiektów ze względu na wymagania ochrony przeciwpożarowej, określonej w przepisach techniczno – budowlanych,
• technicznych środkach zabezpieczeń przeciwpożarowych - rozumie się przez to
urządzenia, sprzęt, instalacje lub rozwiązania budowlane służące zapobieganiu powstawania i rozprzestrzeniania się pożarów,
• stałych urządzeniach gaśniczych - rozumie się przez to urządzenia na stałe związane z obiektem, zawierające własny zapas środka gaśniczego, wyposażone w układ
przechowywania i podawania środka gaśniczego, uruchamiane automatycznie we wczesnej fazie rozwoju pożaru,
• urządzeniach do usuwania dymów lub gazów pożarowych - rozumie się przez to
urządzenie montowane w górnych częściach klatek schodowych i pomieszczeń, uruchamiane w przypadku nagromadzenia się gorących gazów i dymów pożarowych w celu ich
odprowadzenia drogą wentylacji naturalnej lub wymuszonej,
• sprzęcie i urządzeniach ratowniczych - rozumie się przez to przedmioty, narzędzia, maszyny i urządzenia na stałe związane z budynkiem, obiektem lub terenem, uruchamiane lub wykorzystywane do ratowania ludzi i mienia w warunkach pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia,
• przeciwpożarowym wyłączniku prądu - rozumie się przez to wyłącznik odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne w czasie pożaru,
• warunkach ewakuacji - rozumie się przez to zespół przedsięwzięć oraz środków techniczno-organizacyjnych zapewniający szybkie i bezpieczne opuszczenie strefy zagrożonej lub objętej pożarem
1.6. Przepisy, normy oraz inne opracowania stanowiące podstawę opracowania:
Inne opracowania
[1] zabezpieczeń ppoż. Stanisława Smugę wraz z późniejszą aktualizacją z 2014 r. autorstwa mgr inż. Marka Oficjalskiego
[2] Udostępniona przez zleceniodawcę inwentaryzacja budowlana z grudnia 2018 r.
Ustawy
[3] Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U.2018.620 -j.t.) [4] Ustawa z dnia 7 lipca 1994r. – Prawo budowlane (Dz.U.2018.0.1202 t. j.)
Rozporządzenia
[3] Rozporządzenie Ministra Spraw wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U.
Nr 109. poz. 719)
[4] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. – w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75 z 2002 r. Poz.
[5] Rozporządzenie Ministra Spraw wewnętrznych i Administracji z dnia 24 lipca 2009r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych. (Dz. U. Nr 124 Poz. 1030) [6] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 2 grudnia 2015 r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej (Dz. U. poz.
2117)
Polskie Normy
[7] PN-EN 671-2:2012 „Stałe urządzenia gaśnicze. Hydranty wewnętrzne. Część 2: Hydranty wewnętrzne z wężem płasko składanym”.
[8] PN-EN 671-2:2012 „Stałe urządzenia gaśnicze -- Hydranty wewnętrzne -- Część 1: Hydranty wewnętrzne z wężem półsztywnym
W treści niniejszej instrukcji bezpieczeństwa pożarowego mogą pojawiać się odwołania do powyższych przepisów. Będą one zapisane w nawiasie kwadratowym np. [5].
2.
Warunki ochrony przeciwpożarowej, wynikające z przeznaczenia, sposobu użytkowania, prowadzonego procesu technologicznego, magazynowania (składowania) i warunków technicznych obiektu w tym zagrożenia wybuchem2.1. Ogólna charakterystyka budynku.
Budynek administracyjny zlokalizowany przy ul. Kieleckiej 43 w Warszawie jest budynkiem trzykondygnacyjnym z podpiwniczeniem przeznaczonym na pomieszczenia techniczne i magazynowe. Układ komunikacyjny powtarzalny na wszystkich kondygnacjach z wyjątkiem kondygnacji podziemnej. W obiekcie jest jedna klatka schodowa łącząca wszystkie kondygnacje.
Budynek został wybudowany w konstrukcji tradycyjnej - murowanej z cegły pełnej, stropy żelbetowe, ściany działowe z cegły pełnej i cegły dziurawki, stropodach drewniany kryty papą.
2.1.1. Lokalizacja oraz odległość od obiektów sąsiadujących
Przedmiotowy budynek usytuowany jest w rejonie zwartej zabudowy ul. Kieleckiej w pierzei czterech budynków. W najbliższym sąsiedztwie znajduje się głównie zabudowa mieszkaniowa i usługowo – biurowa. W pobliżu budynku brak jest stacji paliw. W odległości do 20 m, poza sąsiadującym budynkiem w pierzei występuje stacja transformatorowa oddalona o ok. 14 m i budynek gospodarczy oddalony o ok. 17m. Lokalizację przedstawiono na poniższej fotografii.
Fot. 1. Lokalizacja budynku.
Źródło: mapa.um.warszawa.pl 2.1.2. Użytkownicy obiektów
Użytkownikami obiektu są głównie pracownicy budynku.
2.1.3. Charakterystyka procesu produkcyjnego
Nie dotyczy – budynek administracyjno – biurowy, posiadający salę konferencyjną mieszczącą maksymalnie 32 stałych użytkowników.
2.1.4. Charakterystyka obiektu
Przedmiotowy budynek domu studenckiego charakteryzuje się następującymi parametrami technicznymi:
a) parametry budynku :
Powierzchnia zabudowy: ok. 190 m2 Powierzchnia piwnicy ok. 175 m2.
Powierzchnia kondygnacji nadziemnych : ok. 500 m²
Kubatura : ok. 2000 m³
liczba kondygnacji:
liczba kondygnacji nadziemnych: 3
liczba kondygnacji podziemnych: 1
Maksymalna wysokość budynku nie przekracza 12 m (maksymalnie ok. 11,5 m) - zalicza się do grupy niskich (N).
2.1.5. Kategoria zagrożenia ludzi i przewidywana liczba osób
Ze względu na przeznaczenie budynek zakwalifikowany jest do kategorii zagrożenia ludzi ZL III.
Magazyny, pomieszczenia techniczne i gospodarcze kwalifikowane są jako pomieszczenie PM (produkcyjno-magazynowe) o gęstości obciążenia ogniowego do 500 MJ/m2. Piwnica została oddzielona od pozostałej części budynku drzwiami o klasie odporności ogniowej co najmniej El 30.
Przewidywana ilość osób zgodnie z uzyskanymi od inwestora informacjami wynosi:
• piwnica: brak pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi
• parter: ok. 10 osób
• I piętro: ok. 15 osób
• II piętro: ok. 11 osób
Ogółem w budynku maksymalnie do 50 osób.
2.1.6. Warunki ewakuacji
Wyjścia z pomieszczeń na drogi ewakuacyjne powinny być zamykane są drzwiami. W
pomieszczeniach ZL długości przejść ewakuacyjnych nie powinny przekraczać 40 m. Przejście ewakuacyjne nie powinny prowadzić przez więcej niż 3 pomieszczenia. Długość dojścia ewakuacyjnego w strefach pożarowych zakwalifikowanych jako ZL III na poziomej drodze ewakuacyjnej, przy jednym kierunku ewakuacji nie powinna przekraczać 30 m, przy co najmniej dwóch kierunkach 60 m.
Łączną szerokość drzwi w świetle, stanowiących wyjścia ewakuacyjne z pomieszczenia, należy obliczyć proporcjonalnie do liczby osób mogących przebywać w nim równocześnie, przyjmując co najmniej 0,6 m szerokości na 100 osób, przy czym najmniejsza szerokość drzwi w świetle ościeżnicy wynosi 0,9 m.
Z pomieszczeń ZL o powierzchni powyżej 300 m2 oraz przeznaczonych dla ponad 50 osób , powinny być zapewnione min. 2 wyjścia ewakuacyjne usytuowane w odległości min. 5 m od siebie.
Szerokość poziomych dróg ewakuacyjnych należy obliczać proporcjonalnie do liczby osób mogących przebywać jednocześnie na danej kondygnacji obiektu, przyjmując co najmniej 0,6 m na 100 osób, lecz nie mniej niż 1,4 m. Jeżeli poziome drogi ewakuacyjne będą przeznaczone do ewakuacji nie więcej niż 20 osób, szerokości poziomej drogi ewakuacyjnej będzie wynosiła co najmniej 1,2 m.
Drzwi otwierane na poziome drogi ewakuacyjne, których skrzydła po pełnym otwarciu mogą
zawężać szerokość poziomych dróg ewakuacyjnych będą otwierały się o 180o lub będą wyposażone w samozamykacze.
Obudowa poziomych dróg ewakuacyjnych w obiekcie posiada klasę odporności ogniowej wynikającą z klasy odporności pożarowej poszczególnych części kompleksu budynków, nie mniejszą niż EI 15.
Wysokość drogi ewakuacyjnej wynosi co najmniej 2,2 m, natomiast wysokość lokalnego obniżenia 2 m, przy czym długość obniżonego odcinka drogi nie jest większa niż 1,5 m.
Opis szczegółowy:
Długość dojść ewakuacyjnych
Dopuszczalna długość dojścia (drogi ewakuacyjnej) w strefie ZL III, od wyjścia z pomieszczenia na tę drogę do wyjścia do innej strefy pożarowej lub na zewnątrz budynku, wymagana jest do 30 m przy jednym dojściu, w tym nie więcej niż 20 m na poziomej drodze oraz 60 m przy dwóch dojściach ewakuacyjnych.
Powyższe warunki w zakresie długości dojść ewakuacyjnych w przedmiotowym budynku zostały spełnione. Maksymalna długość dojścia ewakuacyjnego przy jednym kierunku ewakuacji wynosi ok.
30 m., klatka schodowa zamykane drzwiami EI 30 oraz wyposażona w urządzenie do usuwania dymu.
Przejścia ewakuacyjne
Dopuszczalna długość przejścia w pomieszczeniu kwalifikowanym do ZL wynosi 40 m, w części PM 75 m. Przejście ewakuacyjne może prowadzić łącznie nie więcej niż przez trzy pomieszczenia.
Dopuszczalna długość przejścia nie będzie przekroczona. Powyższe warunki w analizowanym budynku zostały spełnione.
Szerokości dróg ewakuacyjnych
Wymagana szerokość poziomych dróg ewakuacji nie mniejsza niż obliczona wskaźnikiem:
0,6 m na każde 100 osób, lecz nie mniejsza niż 1,4 m. Dopuszcza się zmniejszenie wymaganej szerokości poziomej drogi ewakuacyjnej do 1,2 m o ile jest ona przeznaczona do ewakuacji nie więcej niż 20 osób. Szerokości w projektowanym budynku zostały zachowane i wynoszą min. 1,4 m.
Skrzydła drzwi, stanowiące wyjście na drogę ewakuacyjną, nie mogą, po ich całkowitym otwarciu, zmniejszać wymaganej szerokości drogi. Do drzwi, które zawężają wymaganą szerokość drogi ewakuacyjnej należy zastosować samozamykacze. Główne korytarze w budynku posiadają szerokość większą niż wymagane min. 1,4 m, występują niewielkie korytarze w piwnicy przeznaczone do ewakuacji nie więcej niż 20 osób o szerokości min. ok. 1 m.
Szerokości drzwi z pomieszczeń
Szerokość wyjść (drzwi) ewakuacyjnych z pomieszczeń oblicza się przyjmując 0,6 m na każde 100 osób, lecz szerokość ta powinna być nie mniejsza niż 0,9 m - mierzona w świetle ościeżnicy.
Większość drzwi charakteryzuje się szerokością min. 0,8 m i 0,9 m, występują pojedyncze drzwi o szerokości ok. 0,7 m.
Klatki schodowe
Do komunikacji pionowej służy jedna klatka schodowa, która łączy wszystkie kondygnacje nadziemne - obudowane ścianami, zamykane drzwiami o odporności ogniowej EI 30 . Poniżej przedstawiono podstawowe parametry klatki schodowej.
• szerokość biegów ok. 1,12 m oraz ok. 165 cm w piwnicy
• szerokość spoczników ok. 1,4 m
Klatka schodowa jest wyposażona w samoczynne urządzenie oddymiające uruchamiane za pomocą przycisków zlokalizowanych na klatce schodowej na parterze i II piętrze
Szerokość drzwi stanowiących wyjście ewakuacyjne z budynku
Szerokość drzwi stanowiących wyjście ewakuacyjne z budynku, a także szerokość drzwi na drodze ewakuacyjnej z klatki schodowej, prowadzących na zewnątrz budynku lub do innej strefy pożarowej, powinna być nie mniejsza niż szerokość biegu klatki schodowej, co dla opiniowanego budynku wynosi nie mniej niż 1,2 m. W przedmiotowym budynku główne drzwi z budynku posiadają szerokość min. 1,2 m.
2.1.7. Klasa odporności pożarowej oraz klasa odporności ogniowej
Dla budynku wymagana jest klasa „C” odporności pożarowej. Dla elementów budynków spełniających nie rozprzestrzenianie ognia (NRO) wymagana jest następująca klasa odporności ogniowej:
1.1 Klasa odporności pożarowej budynku K : „C”
1.2 Klasa odporności ogniowej elementów budynku
• główna konstrukcja nośna : R160
• konstrukcja dachu : R15
• Strop1) : REI 60
• Ściana zewnętrzna1), 2) : EI 30 (o-i)
• Ściana wewnętrzna1) : EI 15
• Przykrycie dachu 3 : RE15 Oznaczenia:
R - nośność ogniowa (w minutach), określona zgodnie z Polską Normą dotyczącą zasad ustalania klas odporności ogniowej elementów budynku,
E - szczelność ogniowa (w minutach), określona jw., I - izolacyjność ogniowa (w minutach), określona jw., (-) - nie stawia się wymagań.
1) Jeżeli przegroda jest częścią głównej konstrukcji nośnej, powinna spełniać także kryteria nośności ogniowej (R) odpowiednio do wymagań zawartych w kol. 2 i 3 dla danej klasy odporności pożarowej budynku.
2) Klasa odporności ogniowej dotyczy pasa międzykondygnacyjnego wraz z połączeniem ze stropem.
3) Wymagania nie dotyczą naświetli dachowych, świetlików, lukarn i okien połaciowych (z zastrzeżeniem § 218), jeśli otwory w połaci dachowej nie zajmują więcej niż 20 % jej
powierzchni; nie dotyczą także budynku, w którym nad najwyższą kondygnacją znajduje się strop albo inna przegroda, spełniająca kryteria określone w kol. 4.
4) Dla ścian komór zsypu wymaga się klasy E I 60, a dla drzwi komór zsypu klasy E I 30.
5) Klasa odporności ogniowej dotyczy elementów wraz z uszczelnieniami złączy i dylatacjami.
Elementy budynku, o których mowa powyżej, powinny być nierozprzestrzeniające ognia.
2.1.8. Strefy pożarowe
Dopuszczalna powierzchnia strefy pożarowej dla budynku niskiego zaliczonego do ZL III wynosi 8.000 m2. Z możliwej wizji wynika, że budynek stanowi jedna strefę pożarową o powierzchni mniejszej niż dopuszczalna. Powierzchnia stref pożarowych wynosi ok. 700 m2.
2.1.9. Gęstość obciążenia ogniowego
Dla pomieszczeń technicznych i magazynowych nie przekracza 500 MJ/m2 2.1.10. Zagrożenie wybuchem
W budynku nie ma pomieszczeń ani stref zagrożonych wybuchem. W myśl przepisów pomieszczenie zagrożone wybuchem, jest to takie pomieszczenie, w którym może wytworzyć się mieszanina
wybuchowa, powstała z wydzielającej się takiej ilości palnych gazów, par, mgieł lub pyłów, której wybuch mógłby spowodować przyrost ciśnienia w tym pomieszczeniu przekraczający 5 kPa.
2.1.11. Droga pożarowa
Do budynku nie jest wymagane zapewnienie drogi o utwardzonej nawierzchni, umożliwiającą dojazd o każdej porze roku pojazdów jednostek ochrony przeciwpożarowej – budynek ZL III niski o
powierzchni poniżej 1000 m2.
Główny dojazd do budynku zlokalizowany jest od strony ul. Kieleckiej (ulica jednokierunkowa, wjazd od str. ul. Rakowieckiej).
2.1.12. Zaopatrzenie w wodę do zewnętrznego gaszenia pożaru
Do budynku wymagane jest zaopatrzenie w wodę do zewnętrznego gaszenia pożaru z wodociągu o
wydajności min. 10 l/s - jest to budynek użyteczności publicznej o kubaturze brutto poniżej 5000 m3 i o powierzchni wewnętrznej poniżej 1000 m2, położony na terenie jednostki osadniczej, w związku z
czym ilość wody służąca do zewnętrznego gaszenia pożaru, wynosi 10 dm3/s. Dla budynku
zapewniono pobór wody z hydrantów na sieci miejskiej zlokalizowanych w odległości ok. 75 m i 105 m od przedmiotowego budynku. Lokalizacja najbliższych hydrantów przedstawiona została na planie zagospodarowania terenu.
2.1.13. Wymagania dla pozostałych elementów budowlanych i elementów wykończenia wnętrz
Na drogach komunikacji ogólnej, służących celom ewakuacji zabronione jest stosowanie materiałów i wyrobów budowlanych łatwo zapalnych. Podłogi podniesione na wysokość powyżej 0,2 m nie występują.
W pomieszczeniach, przeznaczonych do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób oraz w pomieszczeniach produkcyjnych, stosowanie łatwo zapalnych przegród, stałych elementów wyposażenia i wystroju wnętrz oraz wykładzin podłogowych jest zabronione.
Okładziny sufitów oraz sufity podwieszone należy wykonywać z materiałów niepalnych lub niezapalnych, niekapiących i nieodpadających pod wpływem ognia.
Przestrzeń między sufitem podwieszonym i stropem powinna być podzielona na sektory o powierzchni nie większej niż 1.000 m2, a w korytarzach - przegrodami co 50 m, wykonanymi z materiałów niepalnych.
3. Parametry pożarowe występujących substancji palnych
Do podstawowych materiałów palnych występujących na terenie budynku należy zaliczyć:
- papier, materiały biurowe, meble, urządzenia elektroniczne
4. Dobór urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w obiekcie
Dobór urządzeń na podstawie parametrów technicznych oraz kwalifikacji budynku:
4.1. Gaśnice
Budynek wyposażono w ilość gaśnic zgodnie z wymaganiami w tym zakresie, tj. 2 kg/100 m2. Wymagana ilość gaśnic w budynku – min. 4 gaśnic 4 kg ABC. Dodatkowo zaleca się wyposażenie kuchni w gaśnice do gaszenia pożarów tłuszczy – obecnie nie występują. Proponowane
rozmieszczenie gaśnic zostało pokazane w części graficznej niniejszego opracowania.
4.2. Przeciwpożarowy wyłącznik prądu.
Z uwagi na kubaturę budynku (pow. 1000 m3) wymaga się zastosowania w budynku przeciwpożarowego wyłącznika prądu.
Obecnie w budynku przeciwpożarowy wyłącznik prądu zlokalizowano w pobliżu wejścia głównego do budynku oraz oznakowano.
4.3. Instalacja oddymiania
Klatka schodowa wyposażona została w instalację służącą do usuwania dymu. Uruchomienie oddymiania odbywa się ręcznie, poprzez wciśnięcie ręcznych przycisków oddymiania
zlokalizowanych w obrębie klatki schodowej. Scenariusz pożarowy stanowi odrębne opracowanie.
5. Sposób poddawania przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym stosowanych w obiekcie urządzeń przeciwpożarowych oraz gaśnic
Przez urządzenia przeciwpożarowe należy rozumieć urządzenia (stałe lub półstałe, uruchamiana ręcznie lub samoczynnie), służące do wykrywania i zwalczania pożaru lub ograniczania jego skutków w obiektach, w których lub przy których są zainstalowane. Urządzenia przeciwpożarowe w obiekcie powinny być wykonane zgodnie z projektem uzgodnionym pod względem ochrony przeciwpożarowej przez rzeczoznawcę do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, a
warunkiem dopuszczenia do ich użytkowania jest przeprowadzenie odpowiednich dla danego urządzenia prób i badań potwierdzających prawidłowość ich działania. Urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice powinny być poddawane przeglądom technicznym i
czynnościom konserwacyjnym zgodnie z zasadami określonymi w Polskich Normach dotyczących urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic, w odnośnej dokumentacji techniczno-
ruchowej oraz instrukcjach obsługi. Za spełnienie powyższych wymagań (zgodnie z art. 3 i 4 ustawy [1]) właściciel obiektu, zadania te wykonując poprzez Administratora/Zarządcę obiektu.
5.1. Gaśnice przenośne
Gaśnice znajdujące się na wyposażeniu budynku powinny być poddawane przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym zgodnie z zasadami określonymi w Polskich Normach, dotyczących gaśnic oraz w instrukcjach obsługi ustalonych przez producenta.
Przeglądy techniczne i czynności konserwacyjne powinny być przeprowadzane w okresach ustalonych przez producenta, nie rzadziej jednak niż raz w roku. Gaśnice winny być utrzymywane w pełnej sprawności technicznej i funkcjonalnej – kontrole w tym zakresie powinien przeprowadzać pracownik wyznaczony przez Administratora Obiektu – osoba zajmująca się sprawami przeciwpożarowymi - przynajmniej raz w miesiącu. Gaśnice uszkodzone powinny zostać poddane naprawie, jeżeli stopień i rodzaj uszkodzenia na to pozwalają, albo wycofane z użytkowania.
Przeglądy techniczne i czynności konserwacyjne wszystkich typów gaśnic, powinny być prowadzone w okresach i w sposób zgodny z instrukcją ustaloną przez producenta, nie rzadziej jednak niż raz w roku. Remonty gaśnic należy wykonywać raz na 5 lat. Na taki okres czasu wydawane są dopuszczenia do użytkowania podręcznych sprzętów gaśniczych.
Podczas oględzin należy sprawdzić przede wszystkim:
• wskazania ciśnienia na manometrze gaśnicy,
• termin badań UDT,
• ogólny stan zbiornika - powłoka lakiernicza, brak wgnieceń, czytelność informacji zamieszczonych na gaśnicy,
• elementy z tworzyw sztucznych lub elementy gwintowane na obecność uszkodzeń,
• stan uszczelek (czy nie usypuje się proszek gaśniczy),
• sprawność urządzeń zabezpieczających, wyzwalająco-przerywających oraz drożności kanałów i przewodów,
• czy nie został przekroczony termin 5 lat od daty produkcji, jeśli został przekroczony wykonać remont gaśnicy,
• zawleczki i plomby, czy nie są wyciągnięte, naruszone itp.
• ocenić sypkość proszku gaśniczego (czy nie jest zbrylony).
Jeżeli gaśnica jest sprawna i nie wykazuje powyższych uchybień należy przykleić na nią kontrolkę informującą o terminie przeprowadzonego przeglądu, terminie następnego przeglądu. „Kontrolka”
powinna również zawierać: imię i nazwisko konserwatora, nazwę firmy która przeprowadzała
kontrolę.
Sprzęt, który nie przejdzie pomyślnie przeglądu i czynności konserwacyjnych powinien zostać wyremontowany. Wyremontowany powinien zostać również taki, którego termin badania UDT uległ przedawnieniu.
W zakres czynności objętych remontem wchodzą:
• demontaż osprzętu, ładunków,
• kontrola elementów z tworzyw sztucznych lub elementów gwintowanych na obecność uszkodzeń i ew. naprawa,
• kontrola i ew. naprawa urządzeń zabezpieczających, wyzwalająco-przerywających oraz kanałów i przewodów,
• wymiana uszczelnień i uszczelek,
• przeprowadzenie prób wytrzymałościowych zbiorników gaśnic (Dozór Techniczny),
• filtracja i osuszanie środka gaśniczego,
• odnowienie powłok lakierniczych,
• wymiana etykiet,
• kontrola i montaż ładunków, osprzętu,
• kontrola jakości przeprowadzonego remontu.
5.2. Przeciwpożarowe wyłączniki prądu
Przeciwpożarowy wyłącznik prądu jest elementem bezpieczeństwa pożarowego,
umożliwiającym w szczególności bezpieczne prowadzenie działań ratowniczych oraz w określonych sytuacjach, zabezpieczającym przed możliwością
rozprzestrzeniania się pożaru, poprzez odcięcie dopływu energii elektrycznej do wszystkich obwodów elektrycznych, z wyjątkiem tych, których funkcjonowanie w czasie pożaru jest niezbędne (pompownia przeciwpożarowa). Zainstalowane w budynku przeciwpożarowe wyłączniki prądu powinny być poddawany systematycznym sprawdzeniom i kontroli
prawidłowości działania tj. potwierdzenia, że dokonuje on wyłączenia energii elektrycznej w całym lokalu. Kontrole w tym zakresie powinny być przeprowadzone przynajmniej raz w roku, a wszelkie stwierdzone nieprawidłowości natychmiast eliminowane przez uprawnionego elektryka.
Sprawdzenie właściwego funkcjonowania przeciwpożarowego wyłącznika prądu dokonywane jest przez uprawnionego elektryka, który każdorazowo o wynikach kontroli informuje Administratora obiektu, a przeprowadzone próby wpisuje do książki kontroli. W
przeciwpożarowego wyłącznika prądu, dokonywane prace naprawcze powinny zostać udokumentowane w książce kontroli, z podaniem rodzaju nieprawidłowości, sposobu jej
usunięcia oraz uprawnionej osoby, która dokonała niezbędnej naprawy i daty wykonania naprawy. Przeprowadzona kontrola działania przeciwpożarowego wyłącznika prądu powinna każdorazowo obejmować sprawdzenie czy dopływ energii elektrycznej został odłączony od wszystkich obwodów elektrycznych w całym budynku (za wyjątkiem tych, których
funkcjonowanie w czasie pożaru jest niezbędne) oraz czy w wyniku odcięcia dopływu energii elektrycznej załączyła się instalacja oświetlenia awaryjnego
5.3. Instalacja oddymiania klatki schodowej
W czasie rocznego przeglądu tych urządzeń przeciwpożarowych wykonane powinny być następujące czynności:
• Sprawdzenie działania centralki , jej zamocowania, stanu technicznego i parametrów,
• sprawdzenie układu zasilającego i urządzeń pomiarowych,
• sprawdzenie stanu i ewentualna wymiana bezpieczników i gniazd stykowych, sprawdzenie stanu technicznego baterii akumulatorów, wartości napięcia, prądu ładowania,
sprawdzenie automatycznego przełączania na zasilanie awaryjne w przypadku zaniku zasilania sieci 220 V,
• sprawdzenie stanu technicznego przewodów linii dozorowych i sygnalizacyjnych,
• sprawdzenie działania zewnętrznych urządzeń sygnalizacyjnych, sprawdzenie czasów systemowych, czasów opóźnień. Symulacja stanów systemu (pożar, usterka, itd..).
• Kontrola sprawności wysterowań systemów współpracujących.
• Sprawdzenie poprawności pracy systemu oddymiania w cyklu alarmowym i trybie przewietrzania.
• Sprawdzenie stanu zamocowania i działania siłownika i zawiasów klapy.
• Sprawdzenie poprawności działania systemu oddymiania przez wyzwolenie gazem testowym wybranych detektorów. Sprawdzenie stanu zabrudzenia i ewentualne czyszczenie czujek dymu (o ile stopień zabrudzenia nie kwalifikuje czujek do przeprowadzenia czyszczenia u producenta lub do wymiany).
• Kontrola wpisów w książce pracy systemu.
6. Organizacja ochrony przeciwpożarowej
Nadzór nad ochroną przeciwpożarową podczas eksploatacji budynku sprawuje właściciel/zarządca budynku.
Za przestrzeganie przepisów przeciwpożarowych w trakcie realizacji budowy odpowiadają Wykonawcy.
Zadania szczegółowe pracowników stosownie do schematu organizacyjnego i zajmowanego stanowiska określono w dalszej części instrukcji.
6.1. Zadania i obowiązki stałych użytkowników
6.1.1. Obowiązki Właściciela
Właściciel obiektu jest odpowiedzialny za:
• Zarządzanie obiektem lub zapewnienie ustanowienia Zarządzającego (Administratora) obiektem i określenia jego obowiązków, w tym w zakresie ochrony przeciwpożarowej,
• zapewnienie środków na realizację zadań z zakresu ochrony przeciwpożarowej.
6.1.2. Obowiązki Administratora/Zarządcy obiektu
Administrator/Zarządca jest odpowiedzialny za:
• organizację ochrony przeciwpożarowej w obiekcie,
• zapewnienie przestrzegania przeciwpożarowych wymagań budowlanych, instalacyjnych
• i technologicznych w obiekcie,
• zapewnienie wyposażenia obiektu i terenu w sprzęt pożarniczy i ratowniczy oraz środki gaśnicze,
• zapewnienie osobom przebywającym w obiekcie lub na terenie bezpieczeństwa i możliwości ewakuacji,
• przygotowanie obiektu i terenów do prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczej,
• ustalenie sposobu postępowania na wypadek pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia,
• prawidłową realizację planów dostosowania obiektu do wymagań ochrony przeciwpożarowej, o ile będą sporządzane z uwagi na okoliczności,
• rozpatrywanie i wdrażanie wniosków zmierzających do poprawy stanu bezpieczeństwa pożarowego w obiekcie, zgłaszanych przez osobę prowadzącą sprawy ochrony
przeciwpożarowej, nadzoru wszystkich szczebli oraz pozostałych pracowników,
• nadzorowanie przestrzegania przez osoby zatrudnione w obiekcie przepisów przeciwpożarowych poprzez wprowadzenie odpowiedniego systemu kontroli,
• okresowe rozpatrywanie stanu zabezpieczenia przeciwpożarowego obiektu.
W zakresie administrowania obiektem zarządca zobowiązany jest do:
• znajomości i stosowania obowiązujących przepisów przeciwpożarowych, a w szczególności dotyczących prawidłowego utrzymania i eksploatacji obiektu,
urządzeń technologicznych i istniejących w obiekcie instalacji, jak również kontrolowania przestrzegania tych przepisów,
• nadzoru nad instalacjami: elektryczną, odgromową, uziemiającą, ogrzewczą,
• wentylacyjną, sygnalizacji pożaru, gaśniczymi, wodociągową ppoż., kanalizacyjną, kontrolno - pomiarowymi (egzekwowania sprawności technicznej, terminów przeglądów itp.),
• dokonywania przeglądów tych instalacji i prowadzenia dokumentacji zgodnie z obowiązującymi przepisami,
• utrzymywania instalacji w należytym stanie technicznym, a w razie potrzeby do przeprowadzenia ich modernizacji,
• realizacji zadań wynikających z przeprowadzonych przeglądów i kontroli urządzeń i instalacji,
• ustalania form instruktażu i szkolenia konserwatorów,
• określania zasad postępowania w przypadku awarii urządzeń i instalacji,
• prognozowania zagrożenia wywołanego zewnętrznymi awariami z udziałem toksycznych substancji przemysłowych (TSP) lub aktami o charakterze dywersyjnym.
W zakresie prowadzenia spraw ochrony przeciwpożarowej Administrator jest zobowiązany do:
• nadzoru nad właściwą i terminową konserwacją sprzętu pożarniczego,
• uczestniczenia w kontrolach stanu zabezpieczenia ppoż., prowadzonych przez jednostkę nadrzędną lub osobę upoważnioną,
• wyposażania obiektu w sprzęt gaśniczy i ratowniczy,
• wyposażania obiektu w pożarnicze tablice informacyjne,
• zapewnienia opiniowania pod względem zgodności z wymaganiami ochrony ppoż.
projektów modernizacji pomieszczeń i procesów technologicznych oraz uzgadniania zabezpieczeń ppoż.,
• współpracy z Komendą Miejską Państwowej Straży Pożarnej w Warszawie
• nadzoru nad realizacją zaleceń pokontrolnych,
• prowadzenia dokumentacji związanej z ochroną ppoż., zawierającej m.in. protokoły kontroli i meldunki o realizacji zaleceń pokontrolnych, wykazy sprzętu pożarniczego i plan jego rozmieszczenia, plany dostosowania obiektów do wymagań ochrony ppoż.
W zakresie nadzorowania nowych inwestycji Administrator/Zarządca budynku zobowiązany jest do zapewnienia:
• uzgadniania pod względem ochrony przeciwpożarowej założeń techniczno- ekonomicznych inwestycji budowlanych,
• uzgadniania pod względem ochrony przeciwpożarowej projektów branżowych,
• uzgadniania pod względem ochrony przeciwpożarowej wszelkich zmian w założeniach techniczno-ekonomicznych i w projektach,
• zapoznania Wykonawców z postanowieniami niniejszej instrukcji,
• realizacji zaleceń z zakresu ochrony przeciwpożarowej wpisanych do dziennika budowy,
• uzyskania wszystkich wymaganych przy odbiorze przez Komendę Miejską/Powiatową Państwowej Straży Pożarnej protokołów pomiarów i sprawdzeń,
• przygotowania dokumentacji wymaganej przy odbiorze.
6.1.3. Obowiązki pracowników ochrony Pracownicy ochrony zobowiązani są do:
• uwzględniania w planach zabezpieczenia obiektu wymagań ochrony przeciwpożarowej, a w szczególności zagadnień ewakuacji,
• zapewnienia kontrolowania obiektu, a w szczególności miejsc, w których występuje duże zagrożenie pożarowe, lub w których prowadzono prace pożarowo niebezpieczne,
• ścisłego współdziałania z Kierownikami komórek organizacyjnych w zakresie kontroli stanu bezpieczeństwa pożarowego po zakończeniu prac remontowych, zwłaszcza gdy były to prace pożarowo - niebezpieczne,
• realizacji zadań z zakresu ochrony przeciwpożarowej wpisanych do książki służby lub zleconych przez przełożonych,
• znajomości systemów zabezpieczeń i nadzoru nad nimi,
• znajomości rozmieszczenia środków alarmowania i sposobu ich użycia,
• znajomości miejsca przechowywania kluczy do pomieszczeń i zasad postępowania w przypadku konieczności ich użycia,
• interweniowania w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów ppoż. przez dowolne osoby przebywające w obiekcie,
• znajomości zasad ewakuacji ludzi oraz zasad ewakuacji mienia z miejsc o szczególnym znaczeniu,
• znajomości obiektu oraz informacji ułatwiających interwencję Straży Pożarnej,
• natychmiastowego powiadamiania o zaistniałym pożarze lub innym miejscowym zagrożeniu Administratora obiektu,
• ogłaszania w przypadku pożaru lub innego miejscowego zagrożenia alarmu z równoczesnym wezwaniem Straży Pożarnej oraz do podjęcia akcji ratowniczo-gaśniczej
wszystkimi dostępnymi środkami,
• kierowania akcją ratowniczo gaśniczą do czasu przybycia Administratora lub Jednostek PSP,
• w przypadku pożaru lub innego miejscowego zagrożenia, do wydania zakazu wstępu do obiektu osobom niezatrudnionym, za wyjątkiem osób uprawnionych do udziału w akcji ratowniczo - gaśniczej,
• wskazania straży pożarnej miejsca pożaru (innego miejscowego zagrożenia), sposobu dojścia do ognia, punktów poboru wody, miejsc przechowywania środków neutralizacyjnych, telefonów itp.,
• utrzymanie ładu i porządku w czasie prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczej,
• zabezpieczenia pogorzeliska lub miejsca zdarzenia.
6.1.4. Obowiązki sprzątających Sprzątający powinni:
• usuwać po zakończeniu pracy wszystkie odpadki z przeznaczonych na nie pojemników (koszy na śmieci) rozmieszczonych na terenie obiektu i wyrzucać je do śmietnika,
• zwracać uwagę na pozostawione w pomieszczeniach bez dozoru, nie wyłączone po zakończeniu pracy odbiorniki energii elektrycznej.
6.1.5. Obowiązki wszystkich użytkowników Wszyscy użytkownicy zobowiązani są do:
• przestrzegania przepisów ppoż.,
• uczestniczenia w szkoleniach ppoż. i poddawania się sprawdzianom wiedzy,
• realizacji poleceń przełożonych mających na celu poprawę stanu bezpieczeństwa pożarowego w obiekcie,
• utrzymywania należytego porządku na swoim stanowisku pracy i w jego otoczeniu,
• prawidłowego użytkowania instalacji i urządzeń elektroenergetycznych, a w szczególności przestrzegania zakazów samodzielnego "naprawiania" urządzeń
elektrycznych, użytkowania urządzeń grzejnych nie mających związku z wykonywaną pracą oraz umieszczania na punktach świetlnych osłon i dekoracji z materiałów palnych,
• posiadania umiejętności posłużenia się podręcznym sprzętem gaśniczym,
• przestrzegania warunków bezpieczeństwa podanych w niniejszej instrukcji oraz w dokumentacji techniczno - ruchowej użytkowanych urządzeń,
• znajomości zasad postępowania na wypadek pożaru,
• zgłaszania przełożonym lub upoważnionemu pracownikowi prowadzącemu sprawy ppoż.
zauważonych zagrożeń i nieprawidłowości w zabezpieczeniu ppoż.,
• uczestniczenia w akcjach gaśniczych i ratowniczych w przypadku pożaru lub innego miejscowego zagrożenia na wyraźne polecenie kierownika akcji ratowniczo - gaśniczej.
6.1.6. Obowiązki osób pełniących funkcje kierownicze
Osoby pełniące funkcje kierownicze w podmiotach gospodarczych użytkujących pomieszczenia w obiekcie, zobowiązane są do:
• znajomości przepisów przeciwpożarowych, szczególnie dotyczących stosowania materiałów pożarowo i wybuchowo-niebezpiecznych w kierowanych przez siebie komórkach,
• uwzględniania zagadnień ppoż. w instrukcjach technologiczno-ruchowych,
• kontrolowania przestrzegania tych przepisów przez podległy personel,
• znajomości zagrożeń pożarowych i wybuchowych, a także innych miejscowych zagrożeń w procesach technologicznych występujących w podległych im komórkach organizacyjnych,
• znajomości stanu wszystkich urządzeń, których użytkowanie wiąże się z zagrożeniem pożarowym lub innym miejscowym zagrożeniem oraz do dbania o ich właściwy stan techniczny,
• organizowania stanowisk pracy zabezpieczonych przed pożarem, wybuchem, lub innym miejscowym zagrożeniem,
• prowadzenia szkoleń instruktażowych na stanowisku pracy w zakresie ochrony przeciwpożarowej na bezpośrednio im podległych stanowiskach pracy,
• kierowanie podległych pracowników na szkolenia z zakresu ochrony przeciwpożarowej,
• kontrolowania podległego personelu w zakresie przestrzegania przepisów
• i instrukcji ppoż., ze szczególnym uwzględnieniem tych stanowisk, na których występują
• znajomości własności fizycznych i chemicznych stosowanych materiałów i do zapewnienia właściwego ich przechowywania i magazynowania,
• wprowadzenia normatywów przechowywania cieczy palnych (o ile są stosowane) w poszczególnych pomieszczeniach użytkowanych przez daną komórkę organizacyjną,
• zapewnienia należytego stanu dróg i wyjść ewakuacyjnych, oraz dostępu do użytkowanych pomieszczeń,
• zaznajamiania pracowników z zagrożeniami pożarowymi i wybuchowymi występującymi w użytkowanych pomieszczeniach, w szczególności w przypadku wprowadzania nowych technologii i materiałów,
• współdziałania ze służbami technicznymi i Administratorem w zakresie zabezpieczenia przeciwpożarowego użytkowanych pomieszczeń,
• wykonywania zarządzeń i zaleceń w sprawach dotyczących zabezpieczenia przeciwpożarowego użytkowanych pomieszczeń,
• powiadamianie Administratora obiektu o brakach i usterkach w zabezpieczeniu przeciwpożarowym,
• uczestniczenia w próbnych alarmach pożarowych i ćwiczeniach organizowanych w obiekcie,
• wykorzystywania narad z pracownikami do omawiania spraw zabezpieczenia ppoż.,
• zabezpieczenia użytkowanych pomieszczeń w związku z przerwami w pracy (po pracy, w dniach wolnych, w czasie remontów itp.),
• przedstawiania na naradach wniosków w sprawie bezpieczeństwa pożarowego w użytkowanych pomieszczeniach w budynku.
6.1.7. Obowiązki osób prowadzących sprawy osobowe
Osoby prowadzące sprawy osobowe w budynku zobowiązane są do:
• kierowania nowo zatrudnionych pracowników lub pracowników zmieniających stanowisko pracy na szkolenie z zakresu ochrony przeciwpożarowej,
• organizowania okresowych szkoleń obejmujących zagadnienia z zakresu ochrony przeciwpożarowej,
• przechowywania w aktach osobowych oświadczeń pracowników o zapoznaniu się z niniejszą Instrukcją i o przejściu szkolenia oraz kopii świadectw ukończenia szkolenia.
6.2. Sposoby postępowania na wypadek pożaru i innego zagrożenia.
Zgodnie z art. 9 Ustawy o ochronie przeciwpożarowej, każdy kto zauważy pożar (..) jest obowiązany
niezwłocznie zawiadomić osoby znajdujące się w strefie zagrożenia oraz centrum powiadamiania ratunkowego lub jednostkę ochrony przeciwpożarowej albo Policję (…).
Przy alarmowaniu telefonicznym straży pożarnej, należy wykręcić właściwy numer 998 lub 112 a) po zgłoszeniu się dyżurnego, podać następujące informacje:
Zgłaszam pożar w budynku administracyjnym zlokalizowanym przy ul. Kieleckiej 43 w Warszawie
b) Pali się w ………(podaj nazwę np. w garażu)
c) Palą się ………(określ co się pali np. regał biurowy, komputer). Spróbuj określić jak duży jest pożar np. „Zadymiona jest cała kondygnacja parterowa”.
d) Jeśli są ranni podaj ich liczbę, orientacyjny rodzaj obrażeń (np. poparzenia, złamania) i stan (przytomny/nieprzytomny).
e) Jeżeli masz taką wiedzę podaj informację czy w części budynku w której jest pożar znajdują się ludzie?
f) Jeżeli dyżurny zapyta, podaj swoje imię i nazwisko oraz numer telefonu, z którego dzwonisz do PSP.
UWAGA: nie odkładaj słuchawki dopóki dyżurny PSP nie potwierdzi przyjęcia zgłoszenia. Słuchaj dyżurnego i udzielaj mu tych informacji, o które pyta.
W zależności od potrzeb należy zaalarmować pozostałe służby ratownicze:
POGOTOWIE RATUNKOWE -999
POLICJA -997
POGOTOWIE GAZOWE -992 POGOTOWIE ELEKTRYCZNE -991
Rys. 1. Postępowanie w przypadku pożaru.
6.3. Prace niebezpieczne pod względem pożarowym
6.3.1. Informacje podstawowe
Pod pojęciem prac niebezpiecznych pod względem pożarowym należy rozumieć wszelkie prace nieprzewidziane instrukcją technologiczną lub prowadzone poza wyznaczonymi do tego celu miejscami, które mogą spowodować bezpośrednie zagrożenie pożarem lub wybuchem. Do prac tych zaliczamy w szczególności:
a) prowadzenie prac spawalniczych,
b) używanie otwartego ognia podczas prowadzenia,
c) cięcie metali palnikiem gazowym, cięcie mechaniczne metali, d) lutowanie,
e) topienie, f) podgrzewanie,
g) prace powodujące zagrożenie pożarowe (np. będące źródłem emisji ciepła, iskier, odprysków gorącego metalu) itp.
PROWADZENIE WW. PRAC BEZ PISEMNEGO ZEZWOLENIA JEST ZABRONIONE!
6.3.2. Zasady wykonywania prac niebezpiecznych pod względem pożarowym
• Przed przystąpieniem do prac, należy pozyskać odpowiednie zezwolenie wykonywania prac pożarowo niebezpiecznych.
• Zezwolenie wydaje Zarządca obiektu lub osoba przez niego upoważniona.
• Zezwolenie należy wypełnić, oraz mieć przy sobie podczas wykonywania prac.
• W pobliżu miejsca wykonywania prac pożarowo niebezpiecznych, należy umiejscowić sprzęt gaśniczy (pojemnik z wodą i gaśnica).
• Przed przystąpieniem należy ocenić zagrożenie pożarowe w miejscu, w którym prace będą wykonywane.
• Należy przygotować stanowisko zgodnie z punktem 10.4.
• Prace są wykonywane wyłącznie przez osoby do tego upoważnione, posiadające odpowiednie kwalifikacje zgodnie z pkt.10.5.
• Należy zaznajomić osoby wykonujące prace z zagrożeniami pożarowymi
występującymi w rejonie wykonywania prac oraz z przedsięwzięciami mającymi na celu niedopuszczenie do powstania pożaru lub wybuchu.
• Należy zabezpieczyć przed zapaleniem materiały palne występujące w miejscu wykonywania prac oraz w rejonach przyległych. W przypadku stanowiska spawalniczego.
• Należy używać do wykonywania prac wyłącznie sprzętu sprawnego technicznie i zabezpieczonego przed możliwością wywołania pożaru.
• Po zakończeniu prac należy poddać kontroli miejsce, w którym prace były wykonywane, oraz rejony przyległe.
• Po zakończeniu prac wykonawca oddaje wypełniony dokument „zezwolenia wykonywania prac pożarowo niebezpiecznych” osobie, która go wydała.
6.3.3. Zewnętrzne firmy wykonujące prace niebezpieczne pożarowo na terenie budynku
Zarządcy lub osoby przez niego upoważnionej „zezwolenie wykonywania prac niebezpiecznych pod względem pożarowym” . Po wykonaniu prac uzupełniony dokument zostanie zwrócony osobie, która go wydała.
6.3.4. Przygotowanie stanowiska spawalniczego
a. Podłoga na stanowisku spawalniczym powinna być niepalna lub przykryta materiałem niepalnym.
b. Stanowisko spawalnicze należy wyposażyć w:
• osprzęt umożliwiający bezpieczne odłożenie lub zawieszenie palnika,
• naczynie z wodą do okresowego lub awaryjnego schładzania palnika,
• stanowisko spawalnicze na którym są stosowane ręczne uchwyty spawalnicze powinno być wyposażone w osprzęt umożliwiający bezpieczne odłożenie lub zawieszenie uchwytu,
• stanowisko spawalnicze do spawania łukowego elektrodami otulonymi powinno być wyposażone w pojemnik na resztki (ogarki) elektrod.
c. Stanowisko spawalnicze zlokalizowane na otwartej przestrzeni powinno być zabezpieczone przed działaniem czynników atmosferycznych, a jego otoczenie powinno być zabezpieczone przed promieniowaniem łuku elektrycznego lub płomienia, przy czym nie dotyczy to prac prowadzonych w wykopach.
d. W promieniu minimum 5 m od rzutu pionowego miejsca prowadzenia prac w kierunku podłogi niebezpiecznych pożarowo nie można składować materiałów palnych.
e. Stanowiska na których są wykonywane prace spawalnicze powodujące rozprysk iskier, żużla lub gorących cząstek stałych powinny być zabezpieczone przed możliwością wywołania pożaru w strefie rozprysku, z uwzględnieniem przestrzeni poniżej stanowiska spawalniczego.
f. Rozmieszczenie wyposażenia oraz obrabianych przedmiotów powinno umożliwiać szybkie i bezpieczne opuszczenie stanowiska spawalniczego przez pracowników.
g. W sąsiedztwie miejsca prowadzenia prac spawalniczych zaleca się ustawienie wiadra z wodą oraz gaśnicy.
6.3.5. Kwalifikacje osób prowadzących prace spawalnicze
Prace spawalnicze mogą wykonywać jedynie osoby posiadające „Zaświadczenie o ukończeniu szkolenia” albo „Świadectwo egzaminu spawacza” lub „Książkę spawacza” wystawiane zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.
Osoby wykonujące:
- ręczne cięcie termiczne, - zgrzewanie,
- ręczne lutowanie,
- zmechanizowane i automatyczne wykonywanie prac spawalniczych powinny wykazać się co najmniej zaświadczeniem o ukończeniu stosownego szkolenia
6.3.6. Zasady kontroli miejsca prowadzenia prac niebezpiecznych pod względem pożarowym
a) Po zakończeniu prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, osoba zezwalająca
dokonuje odręcznej adnotacji na zezwoleniu określając sposób nadzoru miejsca prowadzenia prac.
b) Osoba, której zlecono sprawdzanie miejsca w którym odbywały się prace
niebezpieczne pod względem pożarowym, potwierdza to podpisem na zezwoleniu, c) Osoba sprawdzająca powinna być wyposażona w narzędzia komunikacyjne (telefon, radio
przenośne) umożliwiające natychmiastowe poinformowanie o potencjalnym zagrożeniu, d) Szczególnym nadzorem należy objąć teren w promieniu 11 m od miejsca prowadzenia
prac,
e) Pierwsze sprawdzenie powinno odbyć się w przedziale 15-30 minut, f) Drugie w przedziale 60-75 minut,
g) Każde kolejne powinno się odbywać co 60 minut,
h) Łącznie dozór powinien trwać 4 godziny po zakończeniu prac.
7. Wyposażenie oraz zasady rozmieszczenia i użycia podręcznego sprzętu gaśniczego Budynek w części ZL powinien być wyposażony w podręczny sprzęt gaśniczy zgodnie z
normatywem - 2 kg środka gaśniczego na 100 m2 powierzchni obszaru niechronionego stałym urządzeniem gaśniczym, oraz 2 kg środka gaśniczego na 300 m2 powierzchni obszaru
chronionego stałym urządzeniem gaśniczym lub PM poniżej 500 MJ/m2. Dodatkowo wymaga się, aby długość dojścia do sprzętu nie była większa niż 30 m.
Przy rozmieszczaniu podręcznego sprzętu gaśniczego należy stosować następujące zasady:
1. Sprzęt powinien być umieszczony w miejscach łatwo dostępnych i widocznych, np. przy wejściach, przy klatkach schodowych, przy przejściach, w korytarzach, przy wyjściach na zewnątrz pomieszczeń.
2. W obiektach wielokondygnacyjnych sprzęt należy umieszczać w tych samych miejscach na każdej kondygnacji, jeżeli jest to w danych warunkach możliwe.
3. Miejsce usytuowania sprzętu powinno być oznakowane zgodnie z Polskimi normami.
4. Do sprzętu powinno być zapewnione dojście o szerokości co najmniej 1 m.
5. Sprzętu nie należy umieszczać w miejscach, gdzie jest narażony na uszkodzenia mechaniczne, oraz w pobliżu źródeł ciepła.
Lokalizację sprzętu przedstawiono w części rysunkowej niniejszej instrukcji. W zależności od przeznaczenia, na każdej gaśnicy podaje się oznaczenia literowe podane w tabeli poniżej i piktogram.
Oznaczenia na gaśnicach
Rodzaj materiału palnego Oznaczenie (gr. pożaru) Środek gaśniczy Ciała stałe pochodzenia
organicznego, żarzące się A piana, woda, proszek
Ciecze palne, substancje stałe topiące się pod
wpływem ciepła B piana, woda, proszek, CO2,
Gazy palne C proszek, CO2
Metale (np. sód, potas,
magnez) D proszek specjalny
Tłuszcze i oleje w
urządzeniach kuchennych F pianowe
Rysunek. 2. Piktogramy stosowane na gaśnicach. Literami oznaczono grupy pożarów.
UWAGA : Obecnie informację o możliwości i warunkach bezpieczeństwa podczas gaszenia urządzeń pod napięcie podaje się na gaśnicy w formie tekstu.
Obiekt powinien być wyposażony w gaśnice przeznaczone do gaszenia grup pożarów ABC, wg zasady: jedna jednostka środka gaśniczego 2 kg lub 3 dcm3 zawartego w gaśnicach na każde 100m2 powierzchni strefy pożarowej ZL oraz produkcyjnej i magazynowej o gęstości obciążenia ogniowego ponad 500 MJ/m2, a w przypadku strefy pożarowej PM o gęstości obciążenia ogniowego do 500 MJ/m2 odpowiednio na każde 300 m2
powierzchni strefy pożarowej.
Gaśnice w budynku rozmieszczono
• w miejscach łatwo dostępnych i widocznych, w szczególności:
• przy wejściach do budynku,
• na korytarzach,
• przy wyjściach z pomieszczeń na zewnątrz;
• w miejscach nienarażonych na uszkodzenia mechaniczne oraz działanie źródeł ciepła (piece, grzejniki);
Przy rozmieszczaniu gaśnic spełniono następujące warunki:
• odległość z każdego miejsca w obiekcie, w którym może przebywać człowiek, do najbliższej gaśnicy nie powinna być większa niż 30 m;
• do gaśnic powinien być zapewniony dostęp o szerokości co najmniej 1 m.
Podstawowe zasady użycia gaśnic przedstawiono na poniższych grafikach:
Rysunek 3. Podstawowe zasady użyt
kowania gaśnicy
Źródło: http://www.supdroz.com.pl/porady.html
8. Warunki i organizacja ewakuacji ludzi
8.1. Warunki zarządzenia ewakuacji
Ewakuację ludzi z budynków lub ich części zarządza się w przypadku powstania zdarzenia, którego rozmiary wskazują na możliwość zagrożenia zdrowia lub życia osób znajdujących się w obiekcie. Za takie zdarzenie należy uznać:
• pożar powstały w pomieszczeniach, w których stosowane są materiały łatwo zapalne, z uwagi na możliwość szybkiego rozprzestrzenienia się pożaru,
• pożar, w wyniku którego wydzielają się substancje toksyczne lub powstaje duże zadymienie,
• pożar, który powstał w pobliżu klatki schodowej lub przejść na inne kondygnacje i w wyniku dalszego rozwoju może uniemożliwić ewakuację,
• pożar, którego nie udało się ugasić podręcznym sprzętem gaśniczym,
• każde inne niż pożar zdarzenie stanowiące zagrożenie dla konstrukcji budynku lub zagrażające zdrowiu lub życiu przebywających w nim osób.
8.2. Postępowanie po ogłoszeniu ewakuacji
Szef zmiany ochrony/operator systemów zabezpieczeń powinien:
• upewnić się, czy została zaalarmowana Straż Pożarna; w przeciwnym przypadku powinien spowodować natychmiastowe jej zaalarmowanie podając następujące informacje:
a) jakie zdarzenie miało miejsce, b) gdzie miało miejsce to zdarzenie,
c) na której kondygnacji zaistniało to zdarzenie i które pomieszczenia są zagrożone, d) czy zagrożeni są ludzie,
e) swoje nazwisko i numer telefonu, z którego się alarmuje.
• w przypadku konieczności ewakuacji ludzi powinien spowodować przekazanie komunikatu o ewakuacji wykorzystując dostępne środki powiadamiania,
• podawać informacje ułatwiające ewakuację i działania ratownicze,
• powiadomić o zdarzeniu Użytkowników, Zarządca budynku, osobę prowadzącą sprawy ochrony ppoż., szefa zmiany ochrony (jeśli dotyczy operatora systemów zabezpieczeń) lub osobę przez niego upoważnioną, a także Użytkowników (np. Najemców).
Do czasu przybycia Państwowej Straży Pożarnej kierownikiem akcji Ratowniczo- gaśniczej jest Administrator obiektu, szef zmiany ochrony lub osoba upoważniona (wyznaczona). Kierując akcją powinien podjąć następujące działania:
• upewnić się, czy została zaalarmowana Państwowa Straż Pożarna; w przeciwnym przypadku powinien spowodować natychmiastowe jej zaalarmowanie,
• spowodować podjęcie działań ratowniczo - gaśniczych z wykorzystaniem technicznych systemów zabezpieczeń obiektu i podręcznego sprzętu gaśniczego,
• ocenić sytuację pożarową, a w szczególności czy zagrożeni są ludzie,
• przystąpić do organizacji ewakuacji ludzi,
• wydać polecenia bezpośrednim podwładnym w zakresie akcji ratowniczej i ewakuacyjnej, głównie spośród pracowników ochrony i służb technicznych; kierownicy poszczególnych komórek organizacyjnych oraz szefowie podmiotów gospodarczych prowadzących działalność w obiekcie wyznaczają pracowników do przeprowadzenia ewakuacji (kierowania ewakuowanymi, wskazania dróg i kierunków ewakuacji, miejsca
