Roman Bartnicki
Historia i stan obecny Wydziału
Teologicznego Uniwersytetu
Kardynała Stefana Wyszyńskiego w
Waszawie : w 190. rocznicę bulli
papieża Piusa VII z 3 października
1818 r. zatwierdzającej wydział
Studia Theologica Varsaviensia 46/2, 13-70__________ 4 6 (2 0 0 8 ) nr 2_________
KS. ROMAN BARTNICKI, WARSZAWA
HISTORIA I STAN OBECNY WYDZIAŁU TEOLOGICZNEGO UNIWERSYTETU KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO
W WARSZAWIE
(W 190. Rocznicę bulli papieża Piusa VII z 3 października 1818r. Zatwierdzającej wydział)
Wydział Teologiczny Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyń skiego w Warszawie ma bogatą historię. Jego rodowód sięga utwo rzonego w 1816 r. dekretem cara Aleksandra I Królewskiego Uniwer sytetu Warszawskiego. Wydział Teologii otworzono wówczas w lu tym 1817 r. a zatwierdzony został bullą papieża Piusa VII 3 paździer nika 1818 r. W odnowionym w czasie pierwszej wojny światowej Uniwersytecie Warszawskim Wydział zaistniał w 1918 r., po drugiej wojnie światowej rozpoczął działalność w 1945 r., od 1954 r. funkcjo nował w Akademii Teologii Katolickiej, a od 1999 r. działa na Uni wersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego 1. Wydział ma bardzo duże osiągnięcia, pracowało na nim wielu wybitnych teologów, wy kształcił tysiące absolwentów.
I. WYDZIAŁ TEOLOGII KATOLICKIEJ
NA UNIWERSYTECIE WARSZAWSKIM AKADEMIA DUCHOWNA RZYMSKO-KATOLICKA WARSZAWSKA
1. Wydział Teologii na Uniwersytecie Królewsko-Warszawskim Idea powołania w Warszawie wielowydziałowej uczelni wyższej powstała już pod koniec XVIII wieku. W 1815 r. Stanisław Kostka
1 Zob. moje opracowanie: R. B a r t n i c k i , Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
w Warszawie. M iejsce ATK i UKSW w kościelnym szkolnictwie wyższym, w: Wyższe szkolnictwo kościelne w Polsce. Wizja Kardynała Karola Wojtyły i j e j realizacja, red. J. Majka, Wydawni
ctwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej, Kraków 2002, s. 209-255. Obecnie przedsta wiam wersję udoskonaloną, ograniczoną do Wydziału Teologicznego.
14 KS. ROMAN BARTNICKI [2] P o t o c k i , stojący na czele Komisji Oświecenia Narodowego i Wy znań Religijnych (ministerstwo) przedłożył carowi A l e k s a n d r o w i I memorandum w tej sprawie, napisane wraz z ks. Wojciechem An zelmem S z w e y k o w s k i m , pijarem2. Uniwersytet Królewsko-War szawski3 utworzony został z połączenia Szkoły Prawa i Administracji (założonej w 1808 r.) oraz Szkoły Lekarskiej (założonej w 1809 r.), uzupełnionych trzema innymi wydziałami. Zgodnie z dekretem cara Aleksandra I z 7/19 listopada 1816 r. miał się składać z pięciu wy działów: 1) Teologii, 2) Prawa i Nauk Administracyjnych, 3) Nauk
Lekarskich, 4) Umiejętności Fizycznych i Matematycznych, 5) Nauk i Sztuk Pięknych, p od bezpośrednim zwierzchnictwem Rektora i właś ciwych Dziekanów4. Już 31 grudnia 1816 r. powołana została Rada
Ogólna Szkoły Głównej Warszawskiej pod przewodnictwem Stani sława S t a s z i c a . Pierwszym rektorem wybrany został w dniu 2 mar ca 1818 r. ks. Wojciech Anzelm S z w e y k o w s k i , niegdyś profesor literatury polskiej w Liceum Warszawskim, a następnie dziekan Wy działu Teologicznego, współtwórca Uniwersytetu5; był nim aż do cza su zamknięcia Uniwersytetu w 1831 roku6. Uroczysta inauguracja Uniwersytetu miała miejsce 14 maja 1818 r.
Wydział Teologiczny otworzono już na początku lutego 1817 r., ale nie miał on wielu słuchaczy7. Zatwierdzony został bullą papie ża P i u s a V I I z 3 października 1818 r. Posiadał sześć katedr (teo logii dogmatycznej, moralnej, pastoralnej z homiletyką, Pisma Świę tego Starego Testamentu, Pisma Świętego Nowego Testamentu, hi
2 Por. J. M i z i ó ł e k , Uniwersytet Warszawski. D zieje i tradycja, Warszawa 2005, 32. Zob. też Uniwersytet Warszawski, w: Nowa encyklopedia pow szechna, t. 6, s. 567; Z. Wójcik, Stani
sław Staszic. O rganizator nauki i gospodarki, Kraków 1999, s. 11 i n.
3 W 1829 r., w kilka lat po śmierci Aleksandra I, przemianowano go na Uniwersytet Alek sandrowski. Por. J. Miziołek, dz. cyt., s. 52.
4 Dekret cara A l e k s a n d r a I wydrukował J. Bieliński, Królewski Uniwersytet Warszaw
ski (1816-1831), Warszawa 1907, t. 1, s. 22 n. Krótki dekret stwierdza m.in., że car nadaje, za przykładem chwalebnej pam ięci Zygmunta I, aktualnym profesorom, nieszlachcie, przyw ilej osobistego szlachectwa, które, p o dziesięciu latach uczenia, spadać ma dziedzictwem na ich p o tomstwo.
5 M. W a w r y k o w a , Uniwersytet Warszawski w latach 1816-1831, [w:] S. Kieniewicz, red., D zieje Uniwersytetu Warszawskiego 1807-1915, Warszawa 1981, s. 73. Rektor wybierany był na czteroletnią kadencję p rze z zatwierdzonych w K om isji Rządowej p rzedstaw icieli profeso
rów, tzw. profesorów - radnych. Wybór w ym agał zatw ierdzenia K om isji Rządowej i sankcji mo narchy.
6 H.E. Wyczawski, Szweykowski Wojciech Anzelm, w: Słownik polskich teologów katoli
ckich, t. 4, s. 287-289; zob. także R.A. Zdzitowski, Szweykowski Wojciech, w: Podręczna ency klopedia katolicka, Warszawa 1912, t. 38, s. 164-167.
storii Kościoła)8. Wykładowców było siedmiu9. Dziekanem został ks. P. S z y m a ń s k i .
Pierwsze posiedzenie Rady Wydziału odbyło się 17 stycznia 1817 r. w nowej oficynie Pałacu Kazimierzowskiego. Postanowio no przyjmować kandydatów bez świadectwa dojrzałości ze względu na obawę, czy zgłoszą się osoby posiadające świadectwo. Ustalono, że niektóre przedmioty będą wykładane po łacinie, natomiast kazno dziejstwo w języku polskim. Studia miały trwać trzy i pół roku.
Organizujący się Wydział napotkał wiele trudności, zwłaszcza lo kalowych. Z pomocą przyszli księża misjonarze, którzy przy koś ciele Świętego Krzyża prowadzili seminarium duchowne, uchodzą ce za wzorowe pod względem poziomu naukowego. Misjonarze udo stępnili Wydziałowi pomieszczenia w gmachu seminarium10. Wy dział nie cieszył się uznaniem władz kościelnych, które kwestiono wały prawowiemość wykładanych nauk i używanych podręczników. W 1819 r. wyjaśniona została sprawa niejasnych kompetencji i wła dzy nad Wydziałem Teologicznym arcybpa warszawskiego i zara zem prymasa Królestwa Polskiego. Odtąd prymas miał prawo wglądu w program nauczania na Wydziale, brał udział sam lub poprzez swe go delegata w egzaminach na stopnie naukowe, decydował o nomina cjach profesorów11.
Liczba studentów była niewielka; w 1824 r. studiowało 9 studen tów12. Biskupi poszczególnych diecezji przysyłali zdolniejszych alum
8 W. K w i a t k o w s k i , Początki Wydziału Teologicznego Uniwersytetu w Warszawie (1816-
-1826), [w:] „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie” nr 36 (1952), s. 197-209; J. Bieliń
ski, Wydział Teologiczny K rólewskiego Warszawskiego Uniwersytetu (1817-1831), „Kwartalnik Teologiczny” nr 5 (1906), z. 1, s. 1-58; z. 3-4, s. 17-90.
9 Pierwszymi wykładowcami byli: Ks. Wojciech S z w e y k o w s k i , dr teol., rektor Uniwer sytetu, kustosz Kapituły Płockiej - wykładał teol. pasterską i wym owę kaznodziejską; ks. Pa weł S z y m a ń s k i , dr teol., dziekan Wydziału Teol. - wykładał Pismo św. N ow ego Testamen tu; ks. Ludwik C h i a r i n i , dr teol. - wykładał Pismo św. Starego Testamentu i języki biblij ne; ks. Benedykt U s t r z y c k i , mgr teologii, tymczasowy prof. teol. dogmatycznej; ks. Jakub S z a r k i e w i c z , tymczasowy prof. historii Kościoła; ks. Franciszek Ksawery S z a n i a w s k i , dr obojga praw, scholastyk Kapituły Warszawskiej - prof. prawa cywilnego, handlowego i koś cielnego. Por. A. Pleszczyński, D zieje Akademii Duchownej Rzymsko-katolickiej Warszawskiej, Warszawa 1907, s. 15-16.
10 J. B i e l i ń s k i , Królewski Uniwersytet Warszawski (1816-1831), Warszawa 1912, s. 164- 167.
11 W. W oj d e c k i , Polska m yśl homiletyczna p o d zaborem rosyjskim w latach 1818-1918, Leszno koło Błonia 1998, 75.
12 Ks. W. M a l e j stwierdził jednak: „Gdy idzie o kształcenie duchowieństwa na terenie Warszawy, nie małą pomocą był Wydział Teologiczny Uniwersytetu Warszawskiego, który 19 VII 1816 erygował cesarz Aleksander I, jako król polski”. W. Malej, Seminarium Duchowne,
16 KS. ROMAN BARTNICKI [4] nów na koszt tzw. funduszu edukacyjnego; mieszkali oni w klaszto rach. W ciągu ośmiu lat swego istnienia (1817-1825) 39 wychowan ków otrzymało dyplom magistra teologii13.
Na skutek intryg komisarza cara przy Radzie Stanu Królestwa Pol skiego Nikołaja N o w o s i l c o w a już na początku 1823 roku za wieszono na Wydziale Teologicznym wykłady. W celu odizolowa nia młodzieży duchownej od wolnomyślnych wpływów ze strony ko legów z innych wydziałów, wyolbrzymianych przez N o w o s i l c o w a , Rada Administracyjna przygotowała projekt utworzenia dla kle ryków odrębnego zakładu14. Dekretem z 11/23 listopada 1823 roku car A l e k s a n d e r I powołał Seminarium Główne, powiązane jed nak z Uniwersytetem. Otworzył je abp W. S k a r s z e w k i w klaszto rze popaulińskim 25 września 1825 r.15. Status tego Seminarium był dziwny. Grono profesorów wraz z dziekanem S z y m a ń s k i m pozo stało na Uniwersytecie. Natomiast studenci byli w Seminarium Głów nym pod władzą rektora niezwiązanego z Uniwersytetem. Profesoro wie Wydziału Teologicznego przychodzili do Seminarium z wykłada mi16.
Na utrzymanie Seminarium Głównego car A l e k s a n d e r I prze znaczył kwotę 103 800 złotych polskich. Z dziewięciu diecezji Kró lestwa Polskiego oraz jednej diecezji unickiej Chełmskiej, korzysta jąc z funduszu skarbowego, w Seminarium Głównym mogło studio
wać 30 studentów.
W 1831 r., w ramach represji po powstaniu listopadowym, za mknięty został Uniwersytet Warszawski17. Przestał istnieć także Wy dział Teologiczny, ostatnie posiedzenie Rady Wydziału odbyło się
w: Szkice do dziejów Archidiecezji Warszawskiej, red. W. Malej, Rzym 1966, s. 21 On. W War szawie w tym okresie duchowni kształcili się także w dwóch seminariach duchownych: Semi narium św. Krzyża prowadzone przez księży misjonarzy oraz Seminarium św. Jana, m ieszczą ce się w sąsiedztwie kolegiaty św. Jana. Seminarium św. Jana dawało co roku Archidiakonatowi Warszawskiemu (a więc jeszcze w XVIII wieku) 3 kapłanów, a Seminarium Świętokrzyskie 4. Tamże, s. 206.
13 W. M a 1 e j , tamże.
14 S. U r b a ń s k i , 185. rocznica Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Kardynała Stefana
Wyszyńskiego (1816-2001), AK 138 (2002), s. 200.
15 Tamże. Por. M. G o d l e w s k i , E pizod z dziejów Seminarium Głównego w Warszawie
w 1831 r, CT 21 (1949), s. 16-23.
16 Z. S k i e ł c z y ń s k i , Archidiecezja Warszawska w latach 1818-1830, [w:] Studia z historii
K ościoła w P olsce, t. 4, Warszawa 1978, s. 140-147; W. Wojdecki, dz. cyt., s. 81.
17 Wznowiony w 1862 r. jako Szkoła Główna, działał do 1869 r. Po likwidacji Szkoły G łów nej utworzono rosyjski Uniwersytet Cesarski, por. N owa encyklopedia powszechna, dz. cyt., t. 6, s. 567.
28 czerwca 1832 roku (w sumie było 74 posiedzeń). Nadal istniało jednak Seminarium Główne.
2. Akademia Duchowna Rzymsko-Katolicka
W 1835 r., w następstwie zamknięcia Uniwersytetu, car M i k o ł aj I w miejsce dotąd istniejącego Seminarium Głównego erygował Akademię Duchowną Rzymsko-Katolicką; zostało to dokonane uka zem carskim z 4/16 października 1835 r.18. Papież G r z e g o r z X V I promulgacją breve Ex proximis litteris z 15 czerwca 1837 r. dokonał erekcji kanonicznej i nadał Akademii prawa nadawania stopni akade mickich. Akademia powstała w wyniku przekształcenia Seminarium Głównego, które powiązane było z Wydziałem Teologii Uniwersy tetu Warszawskiego, dlatego można ją uważać za sukcesora Wydzia łu Teologii.
Siedzibą Akademii były budynki franciszkańskie przy ul. Zakro czymskiej, od 19 października 1865 r. - budynki klasztoru karme litów bosych przy Krakowskim Przedmieściu. Nadzór nad Akade mią sprawowali: arcybiskup warszawski jako prezes, duchowny de legowany z Rady Wychowania Publicznego, dwóch członków kapi tuły metropolitalnej wskazanych przez arcybiskupa, asesor duchow ny urzędujący przy Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych, Du chownych i Oświecenia Publicznego oraz katolik świecki mianowa ny przez dyrektora Komisji, który miał głos decydujący. Władzą Aka demii była Rada Akademicka, złożona z rektora mianowanego przez władze państwowe spośród kandydatów zaproponowanych przez bi skupów, wicerektora oraz trzech radnych spośród profesorów dyscy plin teologicznych. Pierwsze posiedzenie Rady Akademickiej odbyło się 17 stycznia 1837 r.
Rektorami byli: Ks. W. O s s o l i ń s k i (1837-42), Ks. B. B u t k i e - w i c z (1842-61), Ks. W. P o p i e l (1862-63), Ks. H. K o s s o w s k i (1863-67).
18 Dekret cara M i k o ł a j a I przedrukował A. P l e s z c z y ń s k i : D zieje Akademii Duchow
nej Rzym sko-Katolickiej Warszawskiej, Warszawa 1907. Obszerną pracę źródłową o Akademii
opublikował R. Ż m u d a : D ziałalność dydaktyczna i pisarska profesorów i wychowawców War
szawskiej Akademii Duchownej 1837-1867, w: Studia z historii Kościoła w P olsce, Warszawa
1979, t. 6, s. 262. Zob. też R. B e n d e r , Akademia Duchowna w Warszawie, w: Encyklopedia
Akademia miała kształcić nauczycieli religii, profesorów semina riów duchownych, kaznodziejów oraz urzędników konsystorzy diece zjalnych. Językiem urzędowym w Akademii był język polski, dyplo my wydawano w języku łacińskim. Przedmioty teologiczne wykłada no w języku łacińskim, pozostałe w języku polskim.
W Akademii było początkowo 11 katedr19, w tym katedra literatury łacińskiej i greckiej oraz katedra języka i literatury rosyjskiej. Później utworzono także katedrę higieny i medycyny (1837), fizyki i astrono mii (1856), nauk przyrodniczych (1859). Obowiązywały lektoraty ję zyków francuskiego i niemieckiego oraz ćwiczenia z obrzędów litur gicznych i śpiewu kościelnego.
Studia trwały 4 lata. Przed wstąpieniem do Akademii kandydaci musieli studiować przynajmniej 2 lata w jednym z seminariów du chownych. W Akademii przechodzili dwuletni kurs filozofii i dwulet ni kurs teologii. Akademia miała prawo nadawania stopni: studenta, kandydata, magistra, doktora teologii i prawa kanonicznego. Stopień kandydata przyznawano absolwentom uczelni. Aby otrzymać stopień magistra, trzeba było w ciągu roku zdać odpowiednie egzaminy, napi sać rozprawę i obronić ją przed komisją. Stopień doktora można było uzyskać najwcześniej w dwa lata po magisterium, po publicznej dys kusji nad wcześniej wydrukowaną rozprawą. Rozprawy pisano w ję zyku łacińskim.
Budżet uczelni z dotacji państwowej wynosił 166 000 zł p. Biblio teka w 1848 r. posiadała około 13 390 tomów. W Akademii kształ ciło się ok. 40 studentów z Królestwa; 8 z archidiecezji warszaw skiej i po 4 z pozostałych diecezji. Jako intemi zamieszkiwali w gma chu uczelni; jako eksterni, przysyłani przez klasztory warszawskie, nie byli zobowiązani do zamieszkania w Akademii.
W okresie istnienia Akademii tytuł kandydata uzyskało 278 osób. Stanowili elitę umysłową duchowieństwa polskiego. Dziewięciu spo śród nich zostało biskupami i rządcami diecezji.
Duchowieństwo diecezjalne, a zwłaszcza zakony, odnosiły się po czątkowo nieufnie do Akademii, która powstała z inicjatywy cara. Uprzedzenia ustąpiły, gdy osiągnęła ona odpowiedni poziom nauko
18 KS. ROMAN BARTNICKI [6]
19 Hermeneutyki, archeologii, introdukcji bibl. do ksiąg Starego Testamentu i języka hebraj skiego; hermeneutyki, introdukcji do ksiąg N ow ego Testamentu i języka greckiego; wykładu Pisma Św.; teologii dogmatycznej; teologii moralnej i pastoralnej; prawa kościelnego; historii ST i NT łącznie z zarysem historii Kościoła i historii powsz.; patrologii wraz z teor. i praktycz ną homiletyką i kursem literatury i historii poi.; filozofii i historii filozofii; literatury łacińskiej i greckiej; języka i literatury rosyjskiej. Por. B e n d e r , dz. cyt., s. 211.
wy i wykazała znaczną niezależność20. 1 lipca 1867 r. Akademia zo stała zamknięta przez władze carskie, a profesorów i studentów prze niesiono do Akademii Duchownej w Petersburgu. Ta z kolei uczelnia została tam przeniesiona przez cara Mikołaja I w 1842 r. z Wilna; car nadał jej tytuł Cesarskiej Rzymskokatolickiej Akademii Kościelnej. Car przeniósł Akademię z Wilna do Petersburga bez porozumienia się ze Stolicą Apostolską; dopiero konkordat z 1847 r. uprawomocnił jej istnienie. Wykłady w Akademii Duchownej w Petersburgu zostały
zawieszone wiosną 1918 r.21.
3. Wydział Teologii Katolickiej na Uniwersytecie Warszawskim W dniu 15 listopada 1915 r. nastąpiło otwarcie wskrzeszonego Uni- wyersytetu Warszawskiego22. Już w styczniu 1916 r. sprawą organiza cji Wydziału Teologicznego zajęła się konferencja biskupów metro- poli warszawskiej pod przewodnictwem abpa A. K a k o w s k i e g o . 1 października 1917 r. szkolnictwo objęły władze polskie. 28 lutego 1918 r. podpisana została „Ustawa Tymczasowa Wydziału Teologicz nego” ogłoszona w Dzienniku Urzędowym Ministerstwa Wyznań Re ligijnych i Oświecenia Publicznego Kólestwa Polskiego nr 4, dział III, poz. 2. Wydział powołany został 10 maja 1918 r. mocą rozporzą dzenia Ministerstwa (Dz. Urz. Min.WR i OP 1918 nr 4), zatwierdzo ny 4 kwietnia 1920 r. przez papieża B e n e d y k t a XV. 7 maja 1918 r. mianowani zostali pierwsi czterej profesorowie: dziekan ks. A. S z 1 a - g o w s k i , ks. S o k o ł o w s k i , ks. K o b y ł e c k i , ks. S z c z e p a ń s k i 23 Wydział rozpoczął działalność 18 maja 1918 r.; wykłady za częły się 27 maja 1918 r. Od roku 1920/21 zmieniono jego nazwę na Wydział Teologii Katolickiej24.
20 Tamże.
21 B. U s s a s , Akademia Duchowna w Petersburgu, w: Encyklopedia katolicka, Lublin 1973, t. 1, s. 212-214. Zob. także A. W ó j c i c k i , K atolicka Akademia Duchowna w Piotro-
gradzie, w: Polski Kalendarz Piotrogrodzki, Petersburg 1916; A. F a j ę c k i , Wychowańcy by łej Akademii Petersburskiej z archidiecezji warszaw skiej, Warszawa 1933; M. G o d l e w s k i , Z dziejów rzymsko-katolickiej akademii petersburskiej, MKW 27 (1939), s. 55-69.
22 T. M a n t e u f f e l , Uniwersytet Warszawski w latach 1915/16- 1934/35, Warszawa 1936; A. Garlicki, red., D zieje Uniwersytetu Warszawskiego 1915-1939, Warszawa 1982.
23 Z. O b e r t y ń s k i , Wskrzeszenie warszawskiego Wydziału Teologicznego, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie” nr 28 (1938), s. 190-214.
24 Działalność Wydziału Teologii Katolickiej na Uniwersytecie Warszawskim przedstawiam na podstawie: S. U r b a ń s k i , 185 rocznica Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Kardynała
20 KS. ROMAN BARTNICKI [8] Ze sprawozdania za rok 1919/1920 dowiadujemy się, że Rada Wy działu liczyła 10 członków (6 profesorów zwyczajnych, 1 prof. nad zwyczajny, 2 docentów i 1 profesor honorowy - abp K. R u s z k i e - w i c z ) . Wydział dzielił się na trzy sekcje: biblijno-dogmatyczną (4 seminaria), historyczno-prawniczą (2 seminaria) i teologiczno-filo zoficzną (2 seminaria). Wykłady prowadzone były w grupach: Pismo Święte, Dogmat, Nauki moralne, Nauki historyczne. W roku akade mickim 1922/1923 liczba wykładowców wzrosła już do 14. Studen tów było 67; 24 osoby uzyskały stopień magistra, a jedna doktora.
W roku akademickim 1924/1925 odbył się przewód habilitacyj ny ks. J. H o z a k o w s k i e g o , w zakresie dziejów biblistyki Nowego Testamentu, w następnym roku - ks. J. B r o m s k i e g o (języki semi ckie) i ks. J. W i ś 1 i c k i e g o (prawo kanoniczne).
W roku akademickim 1938/1939 zatrudnionych było 20 wykła dowców (4 profesorów zwyczajnych, 7 profesorów nadzwyczajnych, 7 docentów, 2 osoby prowadziły zajęcia zlecone). Wydział dzielił się na trzy sekcje: biblijno-dogmatyczną, historyczno-prawną i teologicz no-filozoficzną, posiadał 14 katedr. Wydział zorganizowany był we dług modelu uczelni rzymskich. Dostępny był jedynie dla absolwen tów seminariów duchownych, którzy na Wydziale Teologii Katoli ckiej mogli odbywać studia specjalistyczne.
Podczas międzywojennego dwudziestolecia na warszawskim Wy dziale 264 studentów uzyskało dyplom magistra, 102 - dyplom dok tora, 16 - „veniam legendi”, przeprowadzono 7 przewodów habilita cyjnych.
W omawianym okresie Wydział nadał doktorat honoris causa sześ ciu osobom: ks. abp. Józefowi B i l c z e w s k i e m u (1921), ks. kard. Edmundowi D a l b o r o w i (1921), ks. kard. Aleksandrowi R a k o w s k i e m u (1921), ks. abp. Achillesowi R a t t i e m u (1921), prof. Wła dysławowi S z c z ę ś n i a k o w i (1921), ks. abp. Antoniemu J. N o w o - w i e j s k i e m u (1931)25.
Ks. St. Urbański pisze, że w czerwcu 1924 r. Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z powodów oszczędnościowych wystąpiło z propozycją zlikwidowania niektórych fakultetów teolo gicznych i utworzenia w stolicy jednej Akademii Teologicznej. W 1926 r. minister A. S u j k o w s k i wystąpił z podobną propozycją wobec
Wy-Stefana Wyszyńskiego (1816-2001), STV 40(2002) nr 1, s. 18-22.
25 Podaję za St. Urbańskim, 50. Rocznica Wydziału Teologicznego (1954-2004), w: Wydział
działu Teologicznego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Oby dwa projekty spotkały się ze sprzeciwem profesorów i upadły26.
Pracownicy Wydziału Teologii Katolickiej wnieśli znaczący wkład w rozwój teologii. Wydali drukiem ponad 400 rozpraw naukowych. Wielu profesorów wygłaszało referaty poza Uniwersytetem w Polsce i zagranicą. Ks. W. K w i a t k o w s k i został członkiem Naukowego To warzystwa Psychologii Religijnej w Wiedniu. Ks. D. S t y g e r prowa dził badania naukowe w rzymskich katakumbach. W dniu 17 paździer nika 1935 r. odbyło się uroczyste posiedzenie Rady Wydziału razem z Towarzystwem Teologicznym w Warszawie, zorganizowane z oka zji 50. rocznicy święceń kapłańskich kardynała Aleksandra R a k o w s k i e g o , podczas którego wręczono jubilatowi dziesiąty tom „War szawskich Studiów Teologicznych” zatytułowany: Chrystianizm wobec
niewiary i ateizmu.
Po II wojnie światowej Wydział Teologii Katolickiej rozpoczął dzia łalność w roku akademickim 1945/46, późną jesienią. Na pierwszy rok studiów przyjęto 87 kandydatów. Dziekanem został ks. Wincen ty K w i a t k o w s k i , a prodziekanem ks. Piotr C h o j n a c k i . Wiatach
1948 - 1954 dziekanem był ks. Jan C z u j . W pierwszym roku funkcjo nowania na wydziale pracowało 6 profesorów, 12 docentów lub zastęp ców profesora, 1 profesor honorowy - abp A. S z l a g o w s k i , 4 asy stentów i 5 osób prowadzących zajęcia zlecone27.
Decyzj ą biskupa A . S z l a g o w s k i e g o od 1945 r. na Wydziale Teo logii Katolickiej studiowali alumni Wyższego Seminarium Duchowne go w Warszawie. Już przed drugą wojną światową wizytator apostolski nakazał alumnom wstępującym do seminarium zapisywać się na Wy dział Teologii Katolickiej UW. Wybuch wojny przeszkodził w realiza cji tego polecenia, które zostało zrealizowane zaraz po jej zakończeniu. Profesorowie Wydziału wzięli odpowiedzialność za formację naukową kleryków; niektórzy z nich uzyskiwali magisterium. Przedmioty takie jak śpiew, rubrum, ceremonie, liturgika, itp. były wykładane w ramach studium seminaryjnego, poza programem Wydziału. Wykłady odby wały się po polsku, tylko niektóre po łacinie. Ze względu na potrzeby duszpasterskie studium skrócono do pięciu lat28.
26 Tamże, s. 23. 27 Tamże, s. 21.
28 Por. J. W y s o c k i , Seminarium Duchowne św. Jana Chrzciciela w Warszawie. Zarys dzie
jów, nauki i wychowania, spraw y gospodarcze, w: 300 lat Seminarium Duchownego św. Jana Chrzciciela w Warszawie 1682 - 1982, red. K. Romaniuk i in., Warszawa 1983, s. 36 n. Autor
Wykłady dla sekcji: teologii, prawa kanonicznego i filozofii chrześ cijańskiej odbywały się w gmachu Seminarium Duchownego przy ul. Krakowskie Przedmieście, natomiast zajęcia dla nowo zorganizowanej sekcji katechetycznej prowadzono w Pałacu Kazimierzowskim.
W roku akademickim 1953/1954 - ostatnim na Uniwersytecie War szawskim - pracowało na Wydziale Teologicznym 4 profesorów zwy czajnych, 8 profesorów nadzwyczajnych, 6 docentów, 2 profesorów kontraktowych, 8 pomocniczych pracowników naukowych, 3 prowa dzących zajęcia zlecone.
W latach 1945-1954 immatrykulowano na Wydział Teologiczny 905 studentów29.
22 KS. ROMAN BARTNICKI [1 0 ]
II. WYDZIAŁ TEOLOGICZNY W AKADEMII TEOLOGII KATOLICKIEJ
1. Powstanie i kryzys ATK
Akademia Teologii Katolickiej w Warszawie utworzona zosta ła w 1 954 r. mocą uchwał ówczesnej Rady Ministrów: uchwała z 2 sierpnia wyodrębniała Wydział Teologii Katolickiej z Uniwersytetu Warszawskiego, a uchwała z 11 sierpnia wydzielała Wydział Teolo giczny z Uniwersytetu Jagiellońskiego i włączała je do Akademii Te ologii Katolickiej30.
Akademii przydzielono obiekty poklasztorne na Bielanach, wyma gające gruntownej odbudowy po zniszczeniach wojennych. We wrześ niu 1954 r. Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego powołało Komisję Organizacyjną i Podkomisję Statutową dla zorganizowania nowej uczelni. Przygotowany przez Komisję projekt statutu Akademii został przyjęty 30 września przez Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego i 4
stwierdza, że wiadomość o nakazie wizytatora apostolskiego zawdzięcza Ks. prof. Wincente mu Kwiatkowskiemu, który był wtedy dziekanem i kilkakrotnie o tym wspominał przy osobach trzecich.
29 Por. S. U r b a ń s k i , art. cyt., s. 22
30 Teksty uchwał w: M. M y r c h a , Zagadnienia praw ne Akademii Teologii Katolickiej, „Po lonia Sacra” nr 7 (1955), s. 68-77. Autor wykazuje, że ATK jest kontynuatorką Wydziału Teolo gii Katolickiej Uniwersytetu Warszawskiego. § 1 uchwały z 2 VIII 1954 r.: Z Uniwersytetu War
szawskiego wyodrębnia się Wydział Teologii Katolickiej, który na podstaw ie dotychczas obo wiązujących go przepisów p ra w a kanonicznego kontynuować będzie sw ą działalność w ramach Akademii Teologicznej z siedzibą w Warszawie.
października przedłożony Episkopatowi. Ks. bp Michał K l e p a c z , przewodniczący konferencji biskupów zgłosił do niego zastrzeżenia już 5 października. Podkomisja Statutowa dążyła do tego, by w za
sadzie przejąć statut Wydziału Teologii Katolickiej UW, mający za twierdzenie papieskie, a wprowadzić tylko zmiany administracyjne związane z przekształceniem dotychczasowych trzech sekcji: teolo gicznej, prawa kanonicznego i filozofii chrześcijańskiej w odrębne wydziały. Prace nad zredagowaniem statutu trwały długo i zostały za kończone dopiero za rektoratu ks. Józefa I w a n i c k i e g o , który roz począł urzędowanie w 1965 r.31.
Podczas pierwszej inauguracji roku akademickiego, 22 listopada 1954 r.32, ogłoszono powołane przez Ministerstwo Szkolnictwa Wyż szego władze Uczelni. Pierwszym rektorem Akademii został ks. prof. Jan Czuj, a prorektorami: ks. prof. Tadeusz K r u s z y ń s k i i ks. prof. Marian M i c h a l s k i z Krakowa oraz ks. prof. Seweryn K o w a l s k i z Warszawy. Dziekanem Wydziału Teologicznego został ks. prof. Wincenty K w i a t k o w s k i . Konferencja Episkopatu powierzyła opiekę nad Akademią biskupowi A. P a w ł o w s k i e m u z Włocław ka, który rozpoczął ją sprawować od 29 marca 1955 r. uczestnicząc w posiedzeniu Senatu. Komisja Główna Episkopatu podjęła życzliwą dla Uczelni uchwałę 23 czerwca 1955 r., regulującą angażowanie no wych pracowników naukowych i studentów33.
Wykłady rozpoczęto jedynie na stopniu niższym, czyli w semina rium duchownym, które po drugiej wojnie światowej należało do Wy działu Teologicznego. Na stopniu wyższym, czyli na Bielanach, moż na było rozpocząć zajęcia po odbudowie gmachu dawnej bursy, czy li od drugiego semestru.
Warszawski Wydział Teologii Katolickiej miał 14 katedr, w tym 10 teologicznych. Wydział krakowski składał się z 12 katedr, w tym 9 te ologicznych. ATK otrzymała 31 katedr, w tym 17 teologicznych. Oba wydziały, warszawski i krakowski posiadały jedynie biblioteki za kładowe, nie miały natomiast bibliotek wydziałowych. Księgozbiory
31 H.E. Wyczawski, Ogólny zarys dziejów A kademii Teologii K atolickiej, w: X X lat Akade
mii Teologii Katolickiej. Księga Pamiątkowa 1954-1974, Warszawa 1976, s. 15-17.
32 Podczas inauguracji władze państwowe reprezentowali dyr. Jan Lech z Ministerstwa Szkolnictwa W yższego i dyr. Józef S i e m e k z Urzędu do Spraw Wyznań, władze kościelne - biskup Wacław M a j e w s k i . Obecny był rektor UW Stanisław T u r s k i , prorektor UJ Kazi mierz L e p s z y , dziekan Wydziału Teologii KUL ks. Bolesław R a d o m s k i , przedstawiciele wielu seminariów duchownych. Por. H. W y c z a w s k i , dz. cyt., s. 17.
33 Tamże, s. 21. Kopia pisma bp. Zygmunta C h o r o m a ń s k i e g o , sekretarza Episkopatu Polski w Aktach UKSW.
Wydziału warszawskiego pozostały bibliotekami zakładowymi, nato miast z bibliotek zakładowych byłego Wydziału krakowskiego utwo rzono zaczątek biblioteki głównej34.
Wkrótce Akademia Teologii Katolickiej znalazła się w sytuacji kryzysowej. Ponieważ powołana została do życia jednostronną decy zją władz państwowych, zarzucano jej brak kanoniczności. Z pracy w ATK zrezygnowali w 1957 r. profesorowie z Krakowa, zatrudnie ni dawniej na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskie go. Ze studiów w ATK wycofano kleryków warszawskiego Semina rium Duchownego. Wielu ordynariuszy diecezjalnych i zakonnych odwołało swych księży ze studiów w ATK. W pierwszym roku istnie nia ATK zatrudniała 60 pracowników naukowo-dydaktycznych; stu diowało w niej 415 studentów. W kryzysowym roku akademickim 1957/58 zatrudnionych było w ATK tylko 49 nauczycieli akademi ckich. W roku akademickim 1960/61 liczba studentów spadła do 96. Akademii Teologii Katolickiej groził całkowity upadek.
Przesilenie w tym kryzysie nastąpiło w styczniu 1960 r. Duża w tym zasługa ówczesnego rektora ATK, ks. prof. Wincentego K w i a t k o w s k i e g o (w latach 1956-1965), który wytrwale słał memoriały do prymasa Stefana W y s z y ń s k i e g o (9 kwietnia 1957; 2 września 1957; 27 lutego 1958; 24 czerwca 1958) z prośbą o oficjalne wyjaś nienie kanoniczności Uczelni i skierowanie do niej księży na studia. Ksiądz Prymas, widząc osiągnięcia naukowe Akademii, dobrą wolę władz ATK odnośnie do problemu lokalowego na Bielanach, a także biorąc pod uwagę potrzeby Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, którego przewody doktorskie, habilitacyjne i profesorskie, zgodnie z Ustawą z 1958 r., musiały być przeprowadzane z udziałem przynaj mniej jednego recenzenta z innej uczelni wyższej, zaaprobował dzia łalność warszawskiej uczelni teologicznej.
W dniu 25 stycznia 1960 r. doszło do spotkania Senatu ATK z kard. Stefanem W y s z y ń s k i m w jego rezydencji przy ul. Miodo wej. Na tym spotkaniu Prymas powiedział, że zamyka dotychczaso wy okres działalności ATK, co oznaczało, że ustają zastrzeżenia wła dzy kościelnej wobec tej uczelni. Prymas poinformował też, że posia da pismo Kongregacji Seminariów i Uniwersytetów z kwietnia 1959 r., zlecające mu władzę w zakresie kościelnym nad Akademią. Spot kanie to miało przełomowe znaczenie dla Akademii Teologii Kato lickiej. Biskupi ordynariusze od tej chwili chętnie posyłają księży
24 KS. ROMAN BARTNICKI [ 12]
na studia specjalistyczne w ATK oraz pozwalają duchownym na an gażowanie się do pracy naukowo-dydaktycznej w tej uczelni. Sam Prymas po raz pierwszy przybył do Akademii w dniu 5 grudnia 1961 r., wziął udział w nabożeństwie w kaplicy akademickiej, a następnie w posiedzeniu naukowym; w późniejszych latach przybywał do ATK zwłaszcza na inauguracje roku akademickiego i różne sympozja.
W ciągu 45 lat istnienia ATK dziekanami Wydziału Teologicz nego byli: ks. Wincenty K w i a t k o w s k i (1954-1956), ks. Walen ty U r m a n o w i c z (1956-1964), ks. Hieronim W y c z a w s k i (1964- 1966), ks. Stanisław O l e j n i k (1966-1969), ks. Stanisław G r z y b e k (1969-1978), ks. Helmut J u r o s (1978-1981), ks. Jan Ł a c h (1981-1984), ks. Henryk M u s z y ń s k i (1984-1985), ks. M arianB a- n a s z a k (1985-1987), ks. J a n Ł a c h (1987-1990), ks. Roman B a r t n i c k i (1990-1995), ks. Roman M u r a w s k i (1995-1999). Prodzie kanami byli: ks. Ryszard P a c i o r k o w s k i (1954-1964), ks. Andrzej K r u p a (1954-1956), ks. Ignacy R ó ż y c k i (1956-1957), ks. Stani sław O l e j n i k (1964-1966), ks. Stanisław G r z y b e k (1966-1969), ks. Janusz St. P a s i e r b (1966-1978), ks. Józef M y ś k ó w (1972- 1978), ks. Lucjan B a l t e r (1980-1993. 1996-1999), ks. Henryk M u s z y ń s k i (1981-1984), ks. Wincenty M y s z o r (1984-1987), ks. Ro man B a r t n i c k i (1987-1990), ks. Michał C z a j k o w s k i (1990- 1996), ks. Roman M u r a w s k i (1990-1995), ks. Adam D u r a k (1995-1999), ks. Stanisław U r b a ń s k i (1996-1999).
2. Status kanoniczny ATK
Akademia Teologii Katolickiej powołana została do istnienia jed nostronną decyzją władz państwowych, ale Episkopat Polski od same go początku zabiegał o uregulowanie jej statusu kanonicznego. Decy zją Kongregacji Seminariów i Uniwersytetów Katolickich z kwietnia 1958 r. władza nad Akademią Teologii Katolickiej w zakresie kościel nym zlecona została prymasowi Polski, ale nadal nie była uregulowa na sprawa jej kanoniczności. Dopiero 12 września 1974 r., na mocy upoważnienia Kongregacji Nauki Katolickiej, prymas Polski kardy nał Stefan W y s z y ń s k i wydał dekret nadający wszystkim stopniom zdobytym w Akademii Teologii Katolickiej do 1 października 1974 r. znaczenie kanoniczne. Kanoniczny charakter stopni naukowych zdo bywanych po tej dacie uzależniony był od spełnienia następujących warunków: rektor po swojej nominacji miał składać przysięgę pro
fi-delitate bezpośrednio na ręce Wielkiego Kanclerza, wszyscy wykła dowcy musieli otrzymać misję kanoniczną i odznaczać się wiernością nauce Kościoła. Wielki Kanclerz miał otrzymywać w każdym roku akademickim wykaz dyplomantów wraz z wykazem tytułów ich prac w dwóch egzemplarzach oraz miał być powiadamiany o terminach obrony prac doktorskich i habilitacyjnych. Na obrony prac doktor skich i kolokwia habilitacyjne Wielki Kanclerz wysyłał swojego de legata: w latach 1974-1977 był nim ks. dr Józef G l e m p . Podpisanie przez Wielkiego Kanclerza wykazu osób dyplomowanych oznaczało uznanie kanoniczności ich stopni35.
Pozytywne nastawienie do tej Uczelni potwierdził Prymas Tysiąc lecia na dwa i pół miesiąca przed śmiercią. Oto 9 marca 1981 r. w re zydencji przy ul. Miodowej odbyła się nadzwyczajna sesja Senatu ATK, podczas której prymas Polski wygłosił dłuższe przemówienie, ukazujące jego wizję ATK jako wyższej uczelni katolickiej w Polsce. Powiedział wtedy m.in.: Akademia Teologii Katolickiej przez swą
pracę, przez skład profesorski, przez dotychczasowy dorobek, przez wkorzenienie się w opinię publiczną społeczeństwa katolickiego, na prawdę «stat supra firmam petram». Akademii nic nie grozi. Proszę
to sobie zapamiętać: nic je j bytowi nie grozi36.
Długie, wytrwałe starania Księdza Prymasa Józefa G l e m p a o sta tus kościelny ATK zakończyły się sukcesem. W dniu 29 czerwca 1989 r. Kongregacja Wychowania Katolickiego wydała dekret, którym ka nonicznie zatwierdziła Akademię Teologii Katolickiej, a ordynariusza warszawskiego ustanowiła jej Wielkim Kanclerzem. W ten sposób definitywnie skończył się okres niepewności co do kościelnego cha rakteru warszawskiej uczelni teologicznej. Olbrzymie zasługi dla tej sprawy miał prymas Józef G l e m p .
26 KS. ROMAN BARTNICKI [14]
3. Warunki lokalowe
Przez cały czas swojego istnienia Akademia prowadziła działal ność naukowo-dydaktyczną w niezwykle trudnych warunkach loka lowych. Tworząc w 1954 r. nową uczelnię, Ministerstwo Szkolni ctwa Wyższego przydzieliło Akademii lokal w zniszczonych gma chach klasztornych na Bielanach, przy ul. Gwiaździstej 81.
Pomiesz-35 J. M a n d z i u k , D zieje Akademii Teologii K atolickiej w Warszawie 1954-1999, Warszawa 1999, s. 39.
czenia te zostały bezprawnie zabrane księżom marianom przez Radę Narodową m. st. Warszawy37. W budynkach tych mieściło się przed II wojną światową gimnazjum, a po wojnie Seminarium Duchowne Zgromadzenia Księży Marianów.
ATK otrzymała więc do swojej dyspozycji zaadaptowany budy nek poklasztorny, środkową część dawnego gmachu gimnazjum księ ży marianów (ruiny pozostałych części gmachu stały aż do czasu bu dowy obiektu Metropolitalnego Seminarium Duchownego) oraz kil ka domków eremickich. Umieszczono w nich urzędy Uczelni wraz z rektoratem i dziekanatami, zbiory biblioteczne, konwikt księży stu dentów wraz z kaplicą i stołówką oraz kilka sal wykładowych. Zaję cia dydaktyczne dla niższego kursu teologii odbywały się w gmachu Seminarium Duchownego przy ul. Krakowskie Przedmieście 52/54.
Po latach kryzysu, gdy zaczęła się zwiększać liczba studentów, wzrósł problem zdobycia dalszych sal wykładowych. Zaczęto wy kładać w salach przy kościołach parafialnych: Wszystkich Świętych (pl. Grzybowski 3/5), św. Teresy (ul. Tamka 5a), św. Barbary (ul. No wogrodzka 51), w klasztorach: oo. dominikanów (ul. Freta 10), oo. redemptorystów (ul. Karolkowa 41), oo. franciszkanów (ul. Zakro czymska 1), sióstr wizytek (Krakowskie Przedmieście 34) oraz przy Dziekanacie Generalnym Wojska Polskiego (ul. Długa 13/15)38.
Starania o budowę własnego gmachu w czasach PRL skazane były na niepowodzenie. Dopiero w 1992 r. Ministerstwo Edukacji Naro dowej umieściło w swoim planie inwestycję pod nazwą „Rozbudowa Akademii Teologii Katolickiej”. Trzeba jednak było uregulować spra wę własności gruntu. Pismem z dnia 15 lutego 1992 r. (Nr 521/92/P) prymas Józef Glemp wyraził zgodę na oddanie działki nr ewid. 5/2, o powierzchni 2, 4710 ha, w nieodpłatne użytkowanie Akademii Teo logii Katolickiej, wobec wydania przez Ministerstwo Edukacji Naro dowej decyzji o rozpoczęciu jej rozbudowy. Aktem notarialnym z 22 maja 1992 r. działka ta została oddana w nieodpłatne użytkowanie na okres pięćdziesięciu lat, to jest do dnia 22 maja 2042 roku. Ta de cyzja Księdza Prymasa umożliwiła budowę nowego budynku Uczelni.
Budowa trwała siedem lat, pochłonęła 15 325 000 zł z dotacji Mi nisterstwa Edukacji Narodowej i 8 800 000 zł uzyskanych z Komite tu Badań Naukowych. Poświęcenie (przez kard. J. G l e m p a ) i odda nie do użytku gmachu, o powierzchni 6000 m2, zbiegło się z pierw
37 Stwierdza to rektor ATK ks. prof. dr W. K w i a t k o w s k i w piśmie do wiceprezesa Rady Ministrów Zenona Nowaka Nr R -la-81/58 z dnia 2.09.1958 r.
szą, uroczystą inauguracją roku akademickiego w Uniwersytecie Kar dynała Stefana Wyszyńskiego, w dniu 4 listopada 1999 r.
Wzrastająca liczba studentów spowodowała konieczność wynaję cia innych lokali. W roku 1992 wydzierżawiono od Gminy budynek powojskowy przy ul. Wóycickiego 1/3, w którym zajęcia prowadził także Wydział Teologiczny. Od 1 października 1997 zajęcia odbywały się również w wynajętych pomieszczeniach gmachu Wyższego Me tropolitalnego Seminarium Duchownego, przy ul. Dewajtis 3.
28 KS. ROMAN BARTNICKI [6 ]
4. Rozwój struktur
W okresie sprawowania funkcji rektora przez ks. Józefa I w a n i c k i e g o (1965-1972) na wszystkich wydziałach rozbudowane zosta ły specjalności, które nazywane były wówczas kierunkami (niektó re z nich dzieliły się na specjalizacje). Z istniejących siedmiu kierun ków studiów na Wydziale Teologicznym (apologetycznego, biblijne go, dogmatycznego, moralnego, historycznego, katechetycznego i te ologii ogólnej) najbardziej rozbudowany został kierunek katechetycz ny. Obok katedry katechetyki z zakładami katechetyki i pedagogiki włączono doń katedrę homiletyki, dając mu nową nazwę: kierunek te ologii praktycznej. Powstały w nim specjalizacje: katechetyczna, ho miletyczna, liturgiczna, misjologiczna, muzyki kościelnej i socjologii religii. Z kierunku historii Kościoła wydzielono, jako osobne kierunki studiów, historię sztuki kościelnej oraz archeologii chrześcijańskiej39.
Ważniejszą innowacją było utworzenie na Wydziale Teologicznym w roku akademickim 1969/70 Zaocznego Studium Teologii Ogólnej, a w 1970 r., z inicjatywy ówczesnego prorektora ks. prof. dr. Jana S t ę p n i a , Zaocznego Studium Biblijno-Pastoralnego.
Studia zaoczne teologii zorganizowano również w Punktach Kon sultacyjnych w Gorzowie Wielkopolskim (od r. 1973), Katowicach (od 1973 r.), Płocku (od 1973 r.), Szczecinie (od 1974 r.), Suwałkach (od 1979 r.), Łodzi (od 1988 r.), Gdyni (od 1989 r.; po nowym podzia le diecezji w 1992 r. przeniesiono ten punkt do Tczewa).
W Punktach Konsultacyjnych studiowali początkowo tylko księ ża, później także świeccy. Punkty umożliwiały księżom pracującym w duszpasterstwie zdobywanie i pogłębianie specjalizacji w zakre sie nauk teologicznych i praktyki pastoralnej, zwłaszcza w
nie biblistyki, katechetyki, homiletyki i liturgiki. Uwieńczeniem stu diów było uzyskanie dyplomu magistra teologii. W roku akademi ckim 1975/76 w Gorzowie Wielkopolskim studiowało około 130 księży, w Katowicach około 120, w Płocku ok. 50, w Szczecinie ok. 70, Zajęcia we wszystkich Punktach Konsultacyjnych prowadzone były przez około 50 pracowników naukowych, którzy systematycz nie dojeżdżali z wykładami, ćwiczeniami, prowadzili też seminaria naukowe. Odpowiedzialnym za zorganizowanie studiów zaocznych i realizację ich programu był ks. prof. Józef M y ś ko w, prodziekan Wydziału Teologicznego40.
Z dniem 1 października 1982 r., zarządzeniem rektora, uruchomiony został na Wydziale Teologicznym kierunek teologii apostolatu. Studia miały być prowadzone w trybie zaocznym dla osób o ukończonych podstawowych studiach teologicznych, miały się odbywać w salach udostępnionych przez Księży Pallotynów w Ołtarzewie. Nieco póź niej dla tych studiów zaczęto używać nazwy Instytut Teologii Apo stolstwa św. Wincentego Pallottiego.
W 1975 r. na Wydziale Teologicznym powstał samodzielny Za kład Teologii Praktycznej, ukierunkowany na problematykę małżeń stwa i rodziny. Jego założycielem był bp Kazimierz M a j d a ń s k i . W 1980 r. nastąpiło przekształcenie Zakładu w Instytut Studiów nad Rodziną. Zakład od początku, obok studiów stacjonarnych, prowadził studia zaoczne dla księży, a od 1978 r. również odrębne dla sióstr za konnych. W 1979 r. zorganizowano Punkt Konsultacyjny w Szczeci nie dla księży z Pomorza Zachodniego. W 1982 r. otwarto studia za oczne dla świeckich. W 1987 r. Instytut wyodrębniono z Wydziału Teologicznego i ustanowiono jednostką pozawydziałową, samodziel ną, działającą na prawach wydziału.
W 1987 r. doszło do jeszcze jednej bardzo ważnej innowacji. Na podstawie zarządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 16 czerwca 1987 r. z Wydziału Teologicznego wyodrębniony zo stał nowy Wydział Kościelnych Nauk Historycznych i Społecznych. Na nowy wydział, obok historii sztuki sakralnej, archeologii chrześci jańskiej, muzykologii kościelnej, chrześcijańskich nauk społecznych,
socjologii religii, przeniesiono niestety także historię Kościoła i pa trologię.
Struktura wydziału zmieniała się także w ostatnim dziesięcioleciu istnienia ATK. W 1990 r. powstała specjalność: teologia duchowo
ści. Od 1 października 1992 r. rozpoczęto kształcenie na nowej spe cjalności: teologia środków społecznego przekazu. Od samego po czątku cieszyła się dużym powodzeniem, gdyż w potocznym odbio rze kształci ona dziennikarzy katolickich. W 1993 r. powołano trzy letnie Kolegium Teologiczno-Katechetyczne, przygotowujące na uczycieli religii w szkole podstawowej (w 2002 r. zakończyło swo ją działalność). W 1994 r. utworzono na Wydziale Teologicznym In stytut ds. Dialogu Katolicko-Judaistycznego. O powołanie tego In stytutu zabiegał abp Henryk M u s z y ń s k i , przewodniczący Komi sji ds. Dialogu z Judaizmem, były dziekan Wydziału Teologicznego. Jego dyrektorem został ks. dr Waldemar C h r o s t o w s k i . Od roku akademickiego 1996/97 zaistniała nowa specjalność: teologia pasto ralna. Od listopada 1997 r. rozpoczęło działalność zaoczne Studium Akcji Katolickiej, będące odpowiedzią na aktualne potrzeby Kościo ła (z braku chętnych zajęcia zawieszono od 2001 r.). W roku akade mickim 1997/98 na Wydziale Teologicznym otwarte zostało Studium Doktoranckie.
Kierownictwo Instytutu Studiów nad Rodziną zabiegało o utwo rzenie kierunku studiów: nauki o rodzinie. Dość długie starania za kończyły się sukcesem i powołaniem do życia tego kierunku przez Radę Główną Szkolnictwa Wyższego. W 1995 r. Instytut Studiów nad Rodziną otrzymał prawo do prowadzenia studiów magisterskich na tym kierunku.
30 KS. ROMAN BARTNICKI [18]
5. Osiągnięcia i zasługi Wydziału Teologicznego ATK dla Kościoła i polskiej kultury
Akademia Teologii Katolickiej istniała 45 lat. Ma wielkie zasługi dla Kościoła, Ojczyzny, rozwoju teologii i kultury polskiej. Dzięki ist nieniu Akademii wiele tysięcy osób zdobyło wykształcenie. W znacz nej części były to osoby duchowne, księża i siostry zakonne.
W ATK na Wydziale Teologicznym 4853 osoby uzyskały magiste rium. Licencjatów kościelnych było 762. Przeprowadzono 313 prze wodów doktorskich, dokonano 92 nostryfikacje doktoratów. Habilita cji było 89.
Na wniosek Wydziału Teologicznego doktorat honoris causa uzy skały następujące osoby: ks. prof. Josef Georg Z i e g l e r (1983), br. Roger S c h u l t z (1986), ks. prof. Edouard B o n e (1989), ks. prof. Lothar U l i r ic h (1990), ks. prof. Norbert H ó s l i n g e r , ks. kard.
Franciszek M a c h a r s k i (1992), o. Hans W a l d e n f e l s S . I . (1993), ks. kard. Josef T o m k o (1994), senator Alicja G r z e ś k o w i a k (1995), ks. prof. Gabriel A d r i a n y i (1996).
Dzięki licznym Punktom Konsultacyjnym wykształcenie i dyplom magistra teologii mogły uzyskać osoby mieszkające w różnych regio nach Polski. Najpierw byli to księża, którzy ukończyli seminarium duchowne bez dyplomu magisterskiego, a następnie osoby świeckie, pracujące najczęściej w katechizacji.
W latach dziewięćdziesiątych ATK umożliwiała uzyskanie dyplo mu magistra teologii również licznym alumnom seminariów duchow nych. Nie było formalnych umów pomiędzy ATK i seminariami du chownymi, lecz na prośbę biskupa diecezjalnego rektor ATK wyrażał zgodę na wpisanie alumnów na listę studentów Wydziału Teologicz nego ATK41. Początkowo wpisywani byli wszyscy alumni, później - wskutek interwencji Ministerstwa - tylko alumni piątego i szóstego roku. Od roku akademickiego 1993/94 studentami ATK zostali alum ni seminariów duchownych w Elblągu i Łomży; od 1994/95 alumni seminariów w Łodzi, Gdańsku, Białymstoku, salezjanów w Lądzie; od 1995/96 seminarium w Toruniu; od 1997/98 seminarium salezja nów w Łodzi. Alumni otrzymywali indeks ATK, do którego wpisywa ne były zajęcia dydaktyczne z seminariów duchownych (listę przed miotów i profesorów wpisywanych do indeksu ustalał rektor semina rium z pełnomocnikiem rektora ATK ds. studiów zaocznych, którym był ks. prof. dr hab. Lucjan B a l t e r , a zatwierdzała Rada Wydziału Teologicznego ATK). Do kompetencji Rady Wydziału Teologicznego należało zatwierdzanie tematów prac magisterskich. Prace magister skie były recenzowane przez pracowników naukowo-dydaktycznych ATK. Egzamin magisterski odbywał się w Warszawie. Liczba alum nów seminariów duchownych studiujących w ATK sięgała w niektó rych latach akademickich 300 osób.
41 Ks. rektor Jan Ł a c h wyraził taką zgodę pismami z: 1 września 1993 dla W yższego Se minarium Duchownego Diecezji Elbląskiej; 23 września 1993 r. dla W yższego Seminarium Du chownego w Łomży; 28 stycznia 1994 r. dla W yższego Seminarium Duchownego Archidiece zji Łódzkiej; 28 lutego 1994 r. dla Gdańskiego Seminarium Duchownego; 14 marca 1994 r. dla W yższego Seminarium Duchownego w Białymstoku; 29 marca 1994 r. dla W yższego Semina rium Duchownego Towarzystwa Salezjańskiego w Lądzie. Pełnomocnik rektora ds. studiów za ocznych, ks. prof. dr hab. Lucjan B a l t e r informował o takiej m ożliwości biskupa toruńskie go w odniesieniu do alumnów W yższego Seminarium Duchownego w Toruniu pismem z 17 lip- ca 1995 r.; ks. rektor Roman B a r t n i c k i wyraził zgodę na przyjęcie na studia w ATK alumnów W yższego Seminarium Duchownego Towarzystwa Salezjańskiego Warszawskiej Prowincji św. Stanisława Kostki w Łodzi pismem z dnia 7 lutego 1997 r.
W latach dziewięćdziesiątych, w związku z wprowadzeniem do szkół religii, zaistniała potrzeba zdobycia tytułów zawodowych (zawodowego licencjatu lub magisterium teologii) przez osoby, które miały uczyć w szkołach religii. W diecezjach zaczęły powstawać ko legia teologiczne, które zawierały umowę o współpracy z ATK. Naj pierw, dekretem z 8 września 1993 r., biskup płocki Zygmunt K a m i ń s k i erygował Kolegium Teologiczne Diecezji Płockiej z siedzi bą w Płocku, dodając w dekrecie, że jego pełna nazwa brzmi: Akade mia Teologii Katolickiej. Kolegium Teologiczne Diecezji Płockiej.
W 1994 r. zawarte zostały umowy o współpracy ATK z Kolegium Teologicznym Diecezji Łowickiej w Łowiczu (1 października 1994), z Gdańskim Archidiecezjalnym Kolegium Teologicznym w Gdyni (9 listopada 1994), z Diecezjalnym Kolegium Teologicznym w Łom ży, a w 1995 r. z Kolegium Teologicznym w Łodzi (16 sierpnia 1995) i z Kolegium Teologicznym Diecezji Toruńskiej w Toruniu (18 wrześ nia 1995). Na podstawie umowy ATK zobowiązywała się do opieki naukowo-dydaktycznej nad kolegiami, która polegała na tym, że de legat rektora ATK miał przewodniczyć Komisji egzaminującej kan dydatów na studia w Kolegium oraz Komisji przeprowadzającej eg zamin dyplomowy. Wydział Teologiczny ATK co roku zatwierdzał wykaz wykładowców Kolegium i przedmioty przez nich wykładane. Absolwenci otrzymywali dyplom ukończenia Kolegium, natomiast Wydział Teologiczny ATK wystawiał im zaświadczenia o ukończeniu kursu dydaktycznego (chodziło o przygotowanie pedagogiczne, wy magane przez MEN od nauczycieli). ATK zapewniała absolwentom kolegiów możliwość kontynuowania studiów w Warszawie w ramach studiów zaocznych, przyjmując ich na czwarty rok teologii ogólnej z programem dostosowanym do absolwentów Kolegium.
Dzięki istnieniu ATK mogły być przeprowadzane przewody habi litacyjne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Ustawa o szkolni ctwie wyższym z 1958 r. żądała, aby w przewodach habilitacyjnych uczestniczył przynajmniej jeden recenzent spoza uczelni.
Obok działalności ściśle naukowej Akademia prowadziła też dzia łalność formacyjną, skierowaną do duchowieństwa, w duchu II So boru Watykańskiego. Temu celowi służyły, organizowane od 1967 r., wrześniowe kursy homiletyczno-katechetyczno-liturgiczne, z których materiały były drukowane w specjalnych publikacjach. Uczestniczy ło w nich zazwyczaj kilkuset księży z całej Polski. Wykłady koncen trowały się najpierw na zagadnieniach związanych z aktualizacją mi sji Chrystusa w Jego słowie, a w następnych latach poświęcone były
wprowadzaniu w życie odnowionych obrzędów poszczególnych sa kramentów świętych, np. w 1978 r. ponad 500 uczestników z ca łej Polski miało możliwość zapoznania się z istotnymi treściami od nowionych obrzędów pogrzebowych. Kursy te były prowadzone aż do 1989 roku. Specjalizacja misjologii zorganizowała w maju 1971 r. pierwszy naukowy Kurs Misyjny dla wyjeżdżających do pracy mi syjnej lub polonijnej42; kursy te były organizowane przez kilkanaście lat.
W latach osiemdziesiątych ATK prowadziła wykłady otwar te w kościołach Warszawy: w kościele pod wezwaniem Wszystkich Świętych przy placu Grzybowskim oraz w kościele garnizonowym przy ul. Długiej. Służyły one pogłębianiu świadomości religijnej wier nych i podejmowały różne zagadnienia z zakresu teologii i nauk koś cielnych. W latach 1991-1995 w budynku ATK bp prof. Bohdan B ej - ze zorganizował wykłady otwarte z filozofii Boga i religii. Uczestni czyli w nich pracownicy naukowi i studenci wyższych uczelni, a tak że publicyści i dziennikarze. Teksty tych wykładów zostały opubliko wane w książce pt. „Wobec Boga i moralności”.
Jak każda uczelnia, również ATK organizowała liczne sympozja na ukowe: ogólnouczelniane, wydziałowe bądź organizowane przez spe cjalności albo katedry. Brali w nich udział przede wszystkim pracow nicy naukowo-dydaktyczni i studenci ATK, ale zapraszani byli także przedstawiciele innych środowisk naukowych i kościelnych. Sympo zja lat osiemdziesiątych można podzielić na kilka grup: sympozja do tyczące różnych rocznic, dotyczące aktualnych wydarzeń w Koście le polskim, sympozja dedykowane postaciom historycznym, sympo zja poświęcone profesorom ATK43.
Wielką popularnością cieszyły się organizowane od 1989 r. cy kliczne, coroczne sympozja pt. „Kościół a Żydzi i judaizm”; brali w nich udział także przedstawiciele judaizmu, w tym rabini z Pol ski i zagranicy. W latach dziewięćdziesiątych organizowano też sym pozja międzyuczelniane, np. we współpracy z ChAT-em nt. „Dzień Pański w Kościołach”, razem z KUL-em nt. „Sekty a wychowanie chrześcijańskie”.
Ważnym było sympozjum ogólnouczelniane Dwudziestolecie Pon
tyfikatu Jego Świątobliwości Jana Pawła II, zorganizowane przez Wy
dział Teologiczny w dniu 16 listopada 1998 r. Referaty na nim wygło
42 J. M a n d z i u k , dz. cyt., s. 29 n. 43 Tamże, s. 51-53.
szone zostały wydrukowane w książce 20lecie Pontyfikatu Jana Pa
wła II. Sympozjum ogólnouczelniane w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie 16 listopada 1998 roku, red. J. Krasiński, Wydawnictwo
UKSW, Warszawa 2000.
ATK ma ogromne osiągnięcia w dziedzinie wydawniczej. Wy dział Teologiczny od 1963 r. wydaje półrocznik „Studia Theologi- ca Varsaviensia”. Instytut Dialogu Katolicko-Judaistycznego wydaje od 1996 r. biuletyn „Maąom”. Instytut Studiów nad Rodziną wydaje od 1997 r. półrocznik „Studia nad Rodziną”.
ATK wydała bardzo dużo książek, zwłaszcza rozpraw naukowych, w tym również prace promocyjne (doktorskie, habilitacyjne), serie wydawnicze, skrypty, publikacje bibliograficzne. W serii związa nej z „Collectanea Theologica” opublikowano liczne dzieła o profilu duszpasterskim oraz opracowania hagiograficzne.
34 KS. ROMAN BARTNICKI [22]
III. WYDZIAŁ TEOLOGICZNY NA UNIWERSYTECIE KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO
1. Stan prawny
Ustawą z dnia 3 września 1999 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 884) utwo rzony został Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w War szawie. Zgodnie z ustawą Uniwersytet tworzy się z Akademii Teologii
Katolickiej w Warszawie (art. 3.); Nadzór nad Uniwersytetem spra wuje minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego” (art. 4. p. 1.); „ Uniwersytet pozostaje ponadto p o d nadzorem władz Kościoła katolickiego w zakresie określonym przez umowę między Konferen cją Episkopatu Polski a Rządem Rzeczypospolitej Polskiej oraz statut uczelni (art. 4. p. 2).
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie jest uczelnią państwową (art. 1. p. 3 ustawy). Kongregacja Wycho
wania Katolickiego dekretem z 28 września 1999 r. działające dotąd w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, kanonicznie zatwier dzone: Wydział Świętej Teologii (wraz z Instytutem Studiów nad Ro dziną), Wydział Prawa Kanonicznego, Wydział Filozofii Chrześci jańskiej, kanonicznie erygowała zezwalając na włączenie ich do Uni wersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Wymienionym trzem wydziałom, jako wydziałom kościelnym, dekret przyznawał prawa
i przywileje zgodne z prawodawstwem kanonicznym, zwłaszcza pra wo nadawania stopni akademickich. Arcybiskup warszawski został ustanowiony wielkim kanclerzem tych trzech wydziałów. W dniu 29 września 1999 r. zawarta została umowa między Rządem Rzeczypo spolitej Polskiej a Konferencją Episkopatu Polski, działającą z upo ważnienia udzielonego jej przez Stolicę Apostolską, w sprawie sta tusu prawnego wydziałów nauk kościelnych Uniwersytetu Kardyna ła Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Umowę podpisali: w imieniu Konferencji Episkopatu Polski - Kardynał Józef G l e m p , Przewod niczący Konferencji, Arcybiskup Metropolita Warszawski, w imie niu Rządu Rzeczypospolitej Polskiej - Mirosław H a n d k e , Minister Edukacji Narodowej.
Zgodnie z umową wydziały nauk kościelnych w swojej działal
ności naukowo-dydaktycznej rządzą się przepisami obowiązującymi państwowe szkolnictwo wyższe, statutem Uniwersytetu oraz przepisa
mi kościelnymi, zawartymi w dokumentach Kościoła, głównie w Kon stytucji Apostolskiej Jana Pawła II ‘Sapientia Christiana’z dnia 15 kwietnia 1979 r. i w załączonych do tego dokumentu ‘Ordinationes’ oraz w Kodeksie Prawa Kanonicznego z dnia 25 stycznia 1983 r. (&
1). Zgodnie z § 6 umowy 1. Studia na Wydziale Teologicznym obej
mują studia magisterskie (ogólne studium teologii według dwóch od rębnych programów: A - dla kandydatów do kapłaństwa, B - dla świeckich) oraz studia doktoranckie (dwuletnie studia licencjackie - ad licentiam i studia roczne - ad lauream), zgodnie z przepisami koś cielnymi, o których mowa w § 1, z zachowaniem wymagań określo nych w przepisach obowiązujących państwowe szkolnictwo wyższe. 2. Na Wydziale Teologicznym prowadzi się ponadto studia zawodo we i kursy specjalne. 3. Wydział Teologiczny zapewnia możliwość od bywania magisterskich studiów teologicznych w ośrodkach, z którymi Akademia Teologii Katolickiej w Warszawie była związana umowami afiliacyjnymi.
Warto w tym miejscu wspomnieć, że preambuły wszystkich statu tów UKSW (uchwalonych w latach 2001, 2006 i 2008) odwołują się do faktu, że Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w War szawie został powołany do życia na bazie Akademii Teologii Katoli ckiej w Warszawie, będącej uczelnią państwową i katolicką, działa jącą w latach 1954-1999, utworzoną z Wydziału Teologicznego Uni wersytetu Warszawskiego. Po tym przypomnieniu następuje stwier dzenie, że Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warsza
Zgodnie ze statutem ze wzglądu na swój charakter Uniwersytet cieszy
się szczególną troską Kościoła katolickiego (§ 3 statutu z 2001 r.) Wielki Kanclerz reprezentuje Stolicą Apostolską wobec wydzia łów nauk kościelnych w Uniwersytecie, całego Uniwersytetu i mi nistra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego (§ 4 p. 4 statu
tu z 2001 r.). Arcybiskup warszawski pełni ważną funkcję także wo bec wydziałów niekościelnych i jest kimś znacznie ważniejszym niż Wielki Kanclerz w sensie moralnym. Gdy do Ministerstwa Eduka cji Narodowej przesłany został do zatwierdzenia tekst statutu uchwa lonego przez Senat UKSW w dniu 28 września 2000 r., Ministerstwo zwróciło uwagę na to, że statut powinien otrzymać akceptację Wiel kiego Kanclerza44. Zgodnie z ostatnim paragrafem wszystkich trzech statutów Zmiany w statucie przyjąte przez senat w odniesieniu do wy
działów nauk kościelnych wymagają zatwierdzenia przez Wielkiego Kanclerza i Kongregacją Wychowania Katolickiego.
Dekretem z dnia 20 września 2001 r. Kongregacja Wychowania Katolickiego zatwierdziła na pięć lat przedstawiony jej Regulamin - Statut wydziałów nauk kościelnych w Uniwersytecie Kardynała Ste fana Wyszyńskiego w Warszawie. Po pięciu latach zatwierdzenie zo stało przedłużone.
36 KS. ROMAN BARTNICKI [24]
2. Przekształcenia struktury
W momencie powstania Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyń skiego do struktury Wydziału Teologicznego powrócił Instytut Stu diów nad Rodziną. W 1980 r. utworzony został jako instytut wydzia łowy. W 1987 r. wyodrębniony został z Wydziału Teologicznego i stał się jednostką pozawydziałową, samodzielną, działającą na prawach wydziału.
W dniu 28 września 1999 r. Senat ATK podjął uchwałę nr 8 w spra wie przekształcenia struktury organizacyjnej Uczelni, w skład któ rej miało wchodzić sześć wydziałów: Wydział Teologiczny z dwo ma instytutami: Instytutem Teologii i Instytutem Studiów nad Ro dziną, Wydział Prawa Kanonicznego, Wydział Filozofii Chrześci jańskiej, Wydział Nauk Historycznych i Społecznych, Wydział Pra wa, Wydział Nauk Humanistycznych. Zarządzenie Ministra Eduka
cji Narodowej Nr 24 z dnia 29 września 1999 r.45 wprowadziło zmia ny w strukturze organizacyjnej Akademii Teologii Katolickiej doty czące wydziałów, zgodne z uchwałą Senatu ATK z 28.09.1999 r., na tomiast określenie struktury organizacyjnej wydziałów pozostawiło statutowi uczelni.
Senat UKSW w dniu 16 grudnia 1999 r. podjął uchwałę o utwo rzeniu z dniem 1 października 2000 r. zamiejscowego Wydziału Te ologicznego w Radomiu z kierunkiem: teologia. Nowy wydział zo stał utworzony zarządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 czerwca 2000 r. jako zamiejscowa jednostka organizacyjna o na zwie „Wydział Teologiczny w Radomiu”. Niezwykle uroczysty cha rakter miała pierwsza inauguracja na Wydziale Teologicznym w Ra domiu w dniu 8 listopada 2000 r. i wydawało się, że wydział ten ma szanse na rozwój.
Inicjatywa utworzenia Wydziału Teologicznego w Radomiu wy szła od Biskupa Radomskiego, Jana C h r a p k a . Obserwując duże bezrobocie w swojej diecezji i regionie, chciał stworzyć dla młodzie ży możliwości zdobycia wykształcenia, a w przyszłości godziwej pra cy. W pierwszych tygodniach pełnienia urzędu biskupa diecezjalnego zwrócił się w tej sprawie do rektora UKSW. Pragnął, aby w Radomiu powstała filia UKSW z dwoma wydziałami: teologicznym i humani stycznym. Pisma w tej sprawie do rektora UKSW Bp Jan C h r a p e k złożył w dniu 25 października 1999 r„ a 28 października tegoż roku podobne pismo złożył Prezydent Miasta Radomia, mgr Adam W ł o d a r c z y k . Nie udało się w krótkim czasie znaleźć kadry pracow ników samodzielnych dla wydziału humanistycznego, dlatego Senat UKSW 16 grudnia 1999 r. podjął uchwałę tylko w sprawie powołania Wydziału Teologicznego.
Rektor UKSW był zdania, że równolegle do procedury państwo wej należy wdrożyć starania o kościelne powołanie wydziału. Biskup C h r a p e k uważał, że najpierw trzeba uzyskać zgodę władz państwo wych, by następnie prosić Kongregację o erekcję kanoniczną. Dopie ro 8 lipca 2000 r. Biskup C h r a p e k złożył w Kongregacji Wycho wania Katolickiego prośbę o erygowanie w Radomiu Zamiejscowego
45 Zarządzenie Nr 24 Ministra Edukacji Narodowej z 29 września 1999 r. wprowadzając zmiany w strukturze organizacyjnej ATK odwołuje się do struktury ATK określonej zarządze niem Ministra Szkolnictwa W yższego z dnia 14 października 1954 r. w sprawie wydziałów i ka tedr w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie wraz z późniejszymi zmianami (Dz.Urz. MSzW i CKK z 1954 r. Nr 15, poz.98 i 110, z 1957 r. Nr 5, poz. 28, z 1963 r. Nr 7, poz. 54, Dz.Urz. MNSzWTT z 1975 r. Nr 8, poz. 43, z 1980 r. Nr 10, poz. 39, Dz.Urz. M NSzW z 1987 r. Nr 5, poz. 22, Dz.Urz. MEN z 1988 r. Nr 5, poz. 34 oraz z 1999 r. Nr 1, poz. 3).
Wydziału Teologicznego, załączając listę profesorów oraz popierają ce tę sprawę pisma Księdza Prymasa Józefa G l e m p a i ks. Roma na Bartnickiego, rektora UKSW. Biskup C h r a p e k wysyłał następ ne pisma do Kongregacji: 14 lipca 2000 r., 19 marca 2001 r., 8 czerw ca 2001 r., załączając także dokumentację. Kardynał Józef G l e m p , Wielki Kanclerz UKSW wystosował po raz drugi swoje poparcie pis mem z dnia 15 lipca 2000 r.
Kongregacja Wychowania Katolickiego odpowiedziała pismem z dnia 8 sierpnia 2001 r. skierowanym do Biskupa Jana C h r a p k a , podpisanym przez Kardynała Zenona G r o c h o l e w s k i e g o , Prefek ta Kongregacji i Giuseppe B a l d a n z a , podsekretarza. Kopię pisma wraz z załącznikami Kongregacja wysłała także rektorowi UKSW. Pismo zwracało uwagę na to, że pojęcie „eksterytorialności” używane w odniesieniu do centrum studiów teologicznych w Radomiu nie od powiada normom odnoszącym się do wydziałów kościelnych. Pismo przypominało, że zgodnie z art. 61 Konstytucji apostolskiej Sapientia
Christiana Kongregacja Wychowania Katolickiego tylko wtedy do
kona erekcji lub zatwierdzi nowy uniwersytet lub wydział, gdy speł nione będą wszystkie konieczne warunki, m.in. dostarczona opinia Konferencji Biskupów. Stwierdzono też, że prośba o erekcję wydzia łu powinna zawierać obszerną dokumentację, zgodnie z pismem Kon gregacji do Kardynała Józefa G l e m p a z 9 września 1999 r.. Stwier dziwszy, że te warunki nie są spełnione w aktualnej sytuacji centrum studiów w Radomiu, Kongregacja zakomunikowała Księdzu Bisku powi, że nie może uznać Wydziału Teologicznego w Radomiu za wy dział kanonicznie erygowany lub zatwierdzony przez Stolicę Apo stolską.
Późniejsze rozmowy kolejnego Biskupa Radomskiego, Zygmun ta Z i m o w s k i e g o oraz władz UKSW z Kongregacją również nie przyniosły oczekiwanego rezultatu. W tej sytuacji Senat UKSW uchwałą z dnia 20 marca 2003 r. przekształcił Wydział Teologiczny w Radomiu w zamiejscowy ośrodek dydaktyczny - „Instytut Teolo giczny w Radomiu” i włączył go do Wydziału Teologicznego. Senat postanowił też, że Instytut Teologiczny w Radomiu, zachowuje re prezentację w Senacie przysługującą wydziałom (3 osoby). Ta decy zja Senatu respektowana jest do dzisiaj w kolejnych statutach UKSW. Zasady funkcjonowania Instytutu Teologicznego w Radomiu unor mowane zostały decyzją Rektora UKSW z 1 kwietnia 2004 r. W spra wach wewnątrzuczelnianych Instytut zachował wiele uprawnień wy działu, m.in. dyrektor Instytutu sprawy kadrowe załatwia bezpośred
