Joachim Roman Bar
Zmiana przepisów o wydaleniu z zakonu
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 18/1-2, 69-71
1975
P r a w o K a n o n ic z n e 18 (1975) n r 1— 2
O. JO A C H IM R O M A N B A R O FM C O N V .
ZMIANA PRZEPISÓW O WYDALENIU Z ZAKONU T r e ś ć : I. P ra w o k o d e k so w e . — II. D e k r e t z 2 m a r c a 1974 r.
I. Praw o kodeksowe
P rzepisy o w ydaleniu z zakonu 1 m ają na uw adze w pierw szym rzędzie dobro społeczności zakonnej jako takiej, ale p ragn ą także uchronić od krzyw dy zainteresow anego zakonnika. P raw o kodek
sowe (kan. 646-668) dokładnie określa dla jakich powodów i kto może w ydalić z zakonu, oraz jaki należy zachować przy ty m sposób postępow ania. W ydalenie z zakonu to przym usow y sposób opuszczenia zakonu, czyli w ykluczenie z przyczyn p raw nych i w sposób praw em przepisany, z obowiązkiem zachow ania ślu
bów. Zakonnik opuszcza społeczność zakonną przymusowo, ale dobrow olnie dał powód do tego w ykluczenia.
W ydalenie w niektórych cięższych w ypadkach następuje na mo
cy samego praw a, zw yczajnie jednak dokonuje się przez w yrok sądow y lub dekret, po uprzednim przeprow adzeniu procesu sądo
wego względnie adm inistracyjnego.
Kodeks p raw a kanonicznego przew iduje kilka sposobów postę
pow ania przy w ydalaniu zakonników po ślubach wieczystych:
a) W ydalenie na mocy samego praw a, skoro zajdzie jeden z trzech przypadków wyliczonych w kanonie 646. Nie potrzeba do ważnoś
ci żadnego procesu ani urzędow ej d e k la ra c ji2. Jed n a k ze wzglę
dów praktycznych potrzebne jest stw ierdzenie fa k tu , jak to n ak a
zuje kan. 646 § 2.
b) P rzy zachow aniu postępow ania adm inistracyjnego, przew i
dzianego w kan. 649-653, może na podstaw ie d ek retu nastąpić w ydalenie zakonników , którzy złożyli śluby wieczyste w zakonie kleryckim niew yjętym albo w zakonie laickim .
c) Zakonników po ślubach w ieczystych w zakonie kleryckim w y
jętym nie można w ydalić bez przeprow adzenia procesu kościelne
go (kan. 654). Dla przeprow adzenia procesu są podane norm y spe
cjalne (kan. 654—658), gdyż proces ten, chociaż w zasadzie jest
1 O b s z e rn ie js z y k o m e n ta r z zob. n p . J . R. B a r , O za k o n a c h , o oso
b a ch ś w ie c k ic h , W a rs z a w a 1968 s. 261—279.
* P o n t. C om m . I n t. 30. V II. 1934, A A S 26(1934) 494.
70 O. J. R. Bar [2]
procesem karnym , posiada niektóre znam iona postępowania ad
m inistracyjnego.
W p rakty ce najw ięcej trudności spraw iał proces jak i był w ym a
g an y przy w ydalaniu zakonników po ślubach wieczystych z zako
nów kleryckich w yjętych. Te trudności potęgowały się, gdy zakon by ł liczny, podzielony na prow incje, nieraz daleko położone od centrum zakonu.
Po roku 1966, kiedy w m yśl m otu proprio Ecclesiae Sanctae II, 6 m ożna było wprow adzić — tytu łem próby — do odnowionych konstytucji zakonnych naw et przepisy sprzeczne z obecnie obo
w iązującym p raw em powszechnym , ujaw niła się w zakonach kle
ryckich w yjętych dążność do uproszczenia procedury w ydalania z zakonu, m ianowicie przez zastosowanie kan. 649—653 zam iast kan. 654—668. K ongregacja Zakonów i Inst. Świeckich pozwalała n a te próby, gdyż przy zachow aniu procedury przew idzianej kan.
649—653 w w ystarczający sposób były zabezpieczone wymogi spraw iedliw ości, słuszności kanonicznej i szacunku dla osoby ludz
kiej, jak to zresztą w ykazała długoletnia p ra k ty k a w zakonach niew yjętych. Dyspenzy udzielone niektórym zakonom i doświad
czenia k ilku ostatnich la t utorow ały drogę do uregulow ania kw e
stii w ydalania zakonników w yjętych w sposób ogólny, przez de
k re t K ongregacji Zakonów i Inst. Świeckich.
II. Dekret z 2 marca 1974 r.
S praw a zm iany procedury w ydalania z zakonów, jako w ażniej
sza i pociągająca za sobą uchylenia niektórych przepisów kodeksu praw a kanonicznego, po odpow iednim przygotow aniu została prze
dyskutow ana n a ogólnym zebraniu (in Coetu plenario) K ongre
gacji Zak. i Inst. odbytym w dniach 23—25 października 1973 r.
Decyzję K ongregacji potw ierdził pap. P aw eł VI dnia 16 listopada 1973 r., ale d ekret K ongregacji został ogłoszony3 dopiero przy końcu m aja 1974 r. z d atą 2 m arca 1974 r.
D ekret w części dyspozytyw nej zaw iera nową norm ę praw ną:
„Zakony ścisłe i kongregacje kleryckie w yjęte, o których w kan.
654, przy w ydalaniu zakonników po ślubach uroczystych albo pro
stych wieczystych m ają stosować sposób postępowania określo
n y w kan. 649—653 dla w ydalania profesów wieczystych w kon
gregacjach kleryckich n iew yjętych”.
Jak o konsekw encja nowej norm y praw n ej przestały obowią
zyw ać przepisy kan. 654—668 w ty m co się odnosi do procesu, o ile kanony nie są powołane w kan. 649—653. I tak wiem y, że kan. 649 przytacza kan. 656—662, które określają przyczyny ja
* A A S 66(1974).
[3] Wydalenie z zakonu 71
kie są w ym agane do w ydalenia w zakonach m ęskich i mówią o sposobie stw ierdzenia ty ch przyczyn. Dlatego powyższe kano
ny zachow ują nadal swą moc praw ną.
D ekretem z 2 m arca 1974 r. został więc zniesiony obowiązek przeprow adzania procesu w zakonach kleryckich w yjętych przy w ydalaniu zakonników po profesji wieczystej i obecnie obowią
zuje w szystkie zakony męskie tylko jeden sposób w ydalania, przez d ek ret adm inistracyjny, z zachow aniem procedury przew idzianej w kan. 649—653.
Nowy d ek ret obowiązuje od chw ili ogłoszenia, więc zaraz moż
na go stosować w praktyce. Z woli ustaw odaw cy jest on jednak czasowy i w ydany niejako na próbę, gdyż jego moc p raw n a roz
ciąga się do m om entu w ejścia w życie odnowionego kodeksu p raw a kanonicznego.
N ależy także zauważyć, iż praw odaw ca nie chce ograniczać prac n ad odnową kodeksu i nie w ypow iada się ja k spraw a w ydalania z zakonów kleryckich w yjętych będzie ostatecznie uregulow ana w now ym kodeksie. Jed n a k om aw iany d ek ret pośrednio w ska
zuje jakie są tendencje w K om isji K odyfikacyjnej i jak praw o posoborowe dąży do uproszczenia i ujednolicenia powszechnego praw a zakonnego.
Discipline canonicae de dimissione religiosorum mutatio
S U M M A R IU M
A u c to r b r e v i te r r e f e r t d e d e c re to n u p e r a S. C o n g r. d e R elig. e t In s t.
Saec. p u b lic i iu r is fa c to (2. II I. 1974), d is p o sitio n e s q u e d e c re ti c u m d i
sc ip lin a C .J.C . c o m p a r â t a tq u e u tilita te m p r a c tic a m n o v i d e c re ti e x - p la n a t.
R z y m , 26. V . 1974
