Przekazywany na ręce Czytelników tom stanowi zbiór tekstów poświęco- nych nowym funkcjom, zadaniom, technikom i narzędziom pracy bibliotek.
Przygotowany przez kadrę naukową oraz kierowniczą, a także dynamicz- nie działających na co dzień pracowników bibliotek, pokazuje z różnych punktów widzenia zmiany zachodzące w tych placówkach i ich otoczeniu.
Publikacja umożliwia szerokie spojrzenie na to, jak wielowymiarową insty- tucją może być współczesna biblioteka.
cena 47 zł
Mobilna biblioteka
pod redakcją Mai Wojciechowskiej
Warszawa 2021
Katarzyna Žák-Caplot
Strategia Wdrażania innoWacji edukacyjnych W bibliotece MuzeuM WarSzaWy. przykład Muzealnych projektóW językoWych
„Innowacyjność” to bardzo szerokie pojęcie, które zazwyczaj odnosi się do badań naukowo-rozwojowych, postępu technologicznego czy procesu produkcji. Coraz częściej wkracza także do bibliotek [4; 12; 13; 14] oraz do edukacji, również tej pozaformalnej. W niniejszym artykule autorka spróbuje odpowiedzieć na pytanie, czy działania edukacyjne prowadzone przez Bibliotekę Muzeum Warszawy stanowią zaplanowaną i wdrożoną innowację.
Zagłębiając się w problem z perspektywy B+R oraz zarządzania innowacje to „ciąg działań, prowadzących do wytworzenia nowych lub ulepszonych produktów, procesów technologicznych lub systemów organizacyjnych” [2]. Według Josepha Schumpetera, ojca współczesnego ujęcia omawianego zjawiska, które opisał w wydanej w 1960 r.
książce Teoria rozwoju gospodarczego, innowacja stanowi jeden z trzech podstawo- wych filarów rozwoju gospodarczego, obok twórczego potencjału i kompetencji autora (przedsiębiorcy) oraz dostępu do środków finansowych lub kredytów [8].
Nowoczesna biblioteka muzealna działa hybrydowo. Biblioteka Muzeum Warszawy pełni funkcję biblioteki fachowej – obsługując i realizując zamówienia pracowni- ków Muzeum Warszawy oraz biblioteki publicznej – wypożyczając prezencyjnie zbiory wszystkim zainteresowanym tematyką varsavianistyczną. Stanowi przystanek i miejsce odpoczynku dla osób strudzonych zwiedzaniem rozległej wystawy głównej Muzeum Warszawy – Rzeczy warszawskie, liczącej ponad 7 tys. oryginalnych ekspo- natów. Prowadzi lekcje biblioteczne, jednocześnie angażując się w prace badawcze oraz kwerendy i organizację konferencji naukowych. Posiada ofertę skierowaną do praktycznie wszystkich potencjalnych grup użytkowników – młodszych i starszych, polsko- i obcojęzycznych, pasjonatów i profesjonalistów. Nie wolno również zapomi- nać, że biblioteka muzealna działa na styku rzeczywistości bibliotecznej i muzealnej.
Obowiązują ją zarówno regulacje prawne dotyczące bibliotek, jak i muzeów. I w końcu realizuje wizję i misję macierzystego muzeum [18, s. 50–64]. Trzeba także zwrócić
uwagę, że biblioteka muzealna, znajdująca się w strukturze muzeum, jest płatnikiem VAT. Oznacza to, że wszelkie działania skierowane do szerszej publiczności, które prowadzi, powinny być płatne. Pociąga to za sobą dalsze konsekwencje w postaci chociażby konkurowania nie tylko z innymi bibliotekami czy muzeami, ale też z całą gamą dalszych płatnych aktywności, jak kursy językowe czy dzień spędzony w sali zabaw lub escape roomie. Oczywiście, posiadanie zaplecza w postaci muzeum ma również wiele pozytywnych aspektów, jak możliwość korzystania z jego wszelkich zasobów w postaci mediów społecznościowych, wiedzy grafików czy kuratorów, przydatnej zarówno w procesie selekcji i gromadzenia zbiorów, jak i przygotowy- wania działań edukacyjnych. Opracowane metody i rozwiązania, a także oparte na nich działania edukacyjne Biblioteki Muzeum Warszawy odbiegają od standardowej oferty bibliotecznej czy muzealnej. Skierowane są do bardzo konkretnych odbiorców i, w celu obniżenia kosztów przygotowania, maksymalnie bazują na posiadanych zasobach ludzkich i instytucjonalnych [5].
Biblioteka Muzeum Warszawy (fot. 1) jest samodzielnym działem w pionie me- rytorycznym Muzeum Warszawy. W latach 2012–2017 Muzeum Warszawy przeszło gruntowną rewitalizację i reorganizację. Jednym z jej efektów było stworzenie wystawy głównej Rzeczy warszawskie, w ramach której prezentowanych jest 7352 oryginalnych eksponatów, podzielonych na 21 tematycznych gabinetów. Daje to nieograniczoną wręcz możliwość prowadzenia zajęć językowych na wszystkie możliwe tematy, nie tylko leksykalne (np. ubrania w Gabinecie Ubiorów, wygląd człowieka w Gabinecie Portretów czy zakupy w Gabinecie Opakowań Firm Warszawskich), lecz także gra- matyczne (czas przeszły w Gabinecie Pocztówek, godziny/czas w Gabinecie Zegarów Warszawskich czy liczebniki w Danych Warszawskich) oraz kulturowe (legendy w Gabinecie Syren Warszawskich) i historyczne (powstania w Gabinecie Galanterii Patriotycznej, polska emigracja w Gabinecie Ludwika Gocla).
W swojej „Strategii na lata 2016–2022” Muzeum Warszawy deklaruje, że „otwar- tość rozumiemy nie tylko jako dostępność naszych zbiorów, ale również umiejętność odpowiadania na potrzeby naszych odbiorców. [...] naszym priorytetem jest stwo- rzenie programu przełamującego bariery ekonomiczne, kulturowe, społeczne” [10, s. 2]. Słowa te wpisują się w ideę „muzeum partycypacyjnego” Niny Simon [9], czyli stworzenia warunków, w których uczestnicy wydarzeń kulturalnych i zwiedzający wystawy są zaangażowani w działania instytucji, a instytucja czerpie z ich doświad- czeń i przemyśleń. Aby odpowiedzieć na potrzeby odbiorców, trzeba wejść z nimi w dialog. Trudno się nie zgodzić z Marcinem Szelągiem, który – nawiązując do Michaiła Bachtina – stwierdza, iż „rozumienie i rozwijanie wiedzy jest efektem nego- cjowania znaczenia, które rodzi się pomiędzy różnymi głosami. Dialog ma największy
Katarzyna Žák-Caplot 252
potencjał pedagogiczny wówczas, kiedy różne punkty widzenia są konfrontowane ze sobą. Niemniej celem nie jest uzyskanie konsensusu, dojście do wspólnej konkluzji.
Centralnym elementem dialogu według Bachtina jest szacunek dla innych wypowiedzi, chęć słuchania, rozumienia argumentów innych i wykorzystywania ich do własnych przemyśleń przy jednoczesnym zachowaniu szacunku dla własnych argumentów” [11].
Fotografia 1. Czytelnia Biblioteki Muzeum Warszawy
Źródło: Marcin Czechowicz.
Tak więc podstawą partycypacyjnego edukacyjnego projektu powinny być dialog oraz kreatywność, pozwalające na zaangażowanie w realizowane działania. Podobnie, zarówno dialog, jak i kreatywność są ważnymi elementami udanych zajęć językowych.
Kreatywność rozbudzamy poprzez poszukiwanie i znajdowanie satysfakcjonujących odpowiedzi, poprzez współpracę, a czasem rywalizację. Wszystko to opiera się na komunikacji, a co za tym idzie – na interakcji językowej. Trudno poznawać kulturę i historię bez znajomości medium, którym porozumiewa się dana społeczność. Trudno też zrozumieć język, nie znając odniesień do kultury i historii danego narodu. Kultura i język są ze sobą nierozerwalnie powiązane, a razem stanowią podstawę dla „włą- czenia” i zbudowania pełnej zaufania atmosfery wzajemnego poznania i akceptacji.
Wychodząc z powyższego założenia, Biblioteka Muzeum Warszawy zdecydowała się wcielić w życie nietypowe dla edukacji muzealnej projekty nauczania języka polskiego jako obcego w Muzeum i Bibliotece, które nie tylko dają szansę obcokra- jowcom na ciekawe poznawanie języka polskiego oraz kultury i historii stolicy, ale, dzięki zaangażowaniu wielu pracowników Muzeum, pozwolą instytucji na czerpanie z ich doświadczeń i stworzenie oferty systematycznie dostosowywanej do ich potrzeb.
Edukacyjne działania Biblioteki Muzeum Warszawy są inne, nowe, „szyte na miarę”. Projekty językowe prowadzone przez Bibliotekę przybliżają obcokrajowcom uczącym się języka polskiego historię i kulturę stolicy, a przez to zapraszają ich do integracji ze społecznością Warszawy. Projekty opierają się na założeniu, że nie da się uczyć kultury bez języka, a języka bez kultury, oraz na trzech odpowiednio ze sobą zintegrowanych metodach edukacyjnych:
1. Metodzie przedmiotowo-językowej CLIL.
2. Opartym na sztuce uczeniu się przez działanie.
3. Grywalizacji.
W ramach realizowanych aktualnie projektów odbywają się zarówno językowe lekcje stacjonarne oparte na zbiorach bibliotecznych, zwiedzanie wybranych tema- tycznie fragmentów wystaw muzealnych połączone z warsztatami językowymi, jak również gry muzealne i miejskie (fot. 2).
Fotografia 2. Zwiedzanie wystawy głównej Rzeczy warszawskie połączone z zajęciami językowymi
Źródło: Katarzyna Žák-Caplot.
Katarzyna Žák-Caplot 254
I tak projekt Warszawa dla średnio zaawansowanych [17] jest przeznaczony dla dorosłych obcokrajowców. Biblioteka Muzeum Warszawy prowadzi go od 2017 r.
W 2019 r. projekt został nagrodzony prestiżową nagrodą Komisji Europejskiej Eu- ropean Language Label za jakość i innowacyjność w nauczaniu języków obcych.
W 2020 r. jury ELL wytypowało projekt do reprezentowania naszego kraju w ogól- noeuropejskim konkursie European Label of the Labels 2014–2020.
Natomiast projekt Warszawa dla początkujących [15], którego adresatami są młodzi stołeczni cudzoziemcy w wieku szkolnym, nie tylko wspiera uczestników w nauce języka i poznawaniu kultury oraz historii, ale także, dzięki rodzinnym warsztatom drukarskim, ma na celu aktywizowanie społeczne i kulturowe dorosłych migrantów poprzez uczestnictwo ich dzieci [15]. Koncepcja projektu została nagrodzona spe- cjalną nagrodą krajowego jury European Language Label 2020. Komisja Europejska uznała muzealne projekty językowe za innowacyjne z perspektywy edukacyjnej. Co to w ogóle oznacza?
Żyjemy w społeczeństwie, które popularnie nazywane jest „społeczeństwem wie- dzy”, u podstaw którego leżą: kompetencja, informacja oraz umiejętność korzystania z nowych technologii. Muzea i biblioteki nagle znalazły się w sytuacji, w której muszą zainteresować i zadowolić użytkowników mających coraz większe wymagania.
Jednocześnie konkurują z urozmaiconą ofertą nie tylko innych instytucji kultury, ale z wszelkimi innymi formami płatnego lub bezpłatnego spędzania wolnego czasu.
Poszukują nowych i ciekawych rozwiązań, a w czasach dystansu społecznego i ogra- niczenia odwiedzin na wystawach, przenoszą się do świata wirtualnego. Jednak, czy te wszystkie działania możemy nazwać innowacjami?
Innowacja w procesie kształcenia, gdyż mówimy tu cały czas o edukacji muzeal- nej i bibliotecznej, to „działanie, które ma na celu zainaugurowanie i realizowanie procesu zmiany w jakimś obszarze procesu dydaktycznego” [1, s. 270]. Zgodnie z powyższą definicją innowacja dydaktyczna powinna więc mieć charakter regularny i prowadzić do trwałej zmiany systemowej. Hasan Bakhshi i David Throsby opracowali klasyfikację, która chyba najlepiej odnosi się do tak specyficznego obszaru edukacji bibliotecznej i muzealnej, jak działająca w ich ramach edukacja językowa. Badacze wyróżnili cztery typy innowacji. „Pierwszy (in audience reach) odnosi się do działań mających na celu pozyskanie nowych odbiorców lub zwiększanie ich zaangażowa- nia. Kolejny dotyczy eksperymentów artystycznych i rozwoju form sztuki (artform development). Trzecim obszarem są innowacje w zakresie tworzenia wartości (in value creation) skupiające się na nowych sposobach pomiaru wartości ekonomicznej i kulturowej dla różnych interesariuszy oraz na możliwościach ich wykorzystywania.
Ostatni to innowacje w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem uwzględniające
aspekty finansowe” [7, s. 88]. Chociaż Bakhshi i Thorsby opracowali przedstawiony podział w kontekście postępującej globalizacji i technologizacji kultury, zostanie on zastosowany w niniejszym artykule, gdyż zajęcia językowe dla obcokrajowców uczących się języka polskiego, prowadzone przy wykorzystaniu eksponatów muzeal- nych i zbiorów bibliotecznych, wpisują się we wszystkie cztery kategorie innowacji muzealnej jednocześnie.
W pierwszej kolejności zostanie zaprezentowane pozyskanie i zaangażowanie nowych odbiorców. Zarówno projekt Warszawa dla średnio zaawansowanych, jak i Warszawa dla początkujących powstały w celu aktywizacji zupełnie nowej grupy odbiorców, którymi są dorośli i młodzi obcokrajowcy czasowo lub na stałe mieszka- jący w stolicy. Mowa tu o zagranicznych studentach, emigrantach zarobkowych czy uchodźcach. Część z nich ma ograniczony lub wręcz minimalny kontakt z polsko- języcznymi instytucjami kultury, sądząc, że korzystanie z oferty muzeów, bibliotek czy archiwów przekracza ich kompetencje językowe, a udział w nich jest po prostu bardzo stresujący. Dzięki odpowiednio skonstruowanym aktywnościom nie tylko poznają język i kulturę polską, ale również zdają sobie sprawę, że polskojęzyczne instytucje mają im wiele do zaproponowania.
Pozyskiwanie uczestników projektów odbywa się w zaplanowany sposób we współ- pracy z instytucjami, które same nauczają i/lub wspierają cudzoziemców. W przypad- ku projektu Warszawa dla średnio zaawansowanych jest to Centrum Języka Polskiego i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców „Polonicum” Uniwersytetu Warszawskiego, natomiast przy tworzeniu projektu Warszawa dla początkujących Biblioteka skorzy- stała z pomocy Fundacji Ocalenie, która na co dzień zajmuje się m.in. edukacją oraz integracją dzieci i młodzieży cudzoziemskiej.
Zaangażowanie uczestników wyraża przede wszystkim wysoka frekwencja, która pomogła Bibliotece Muzeum Warszawy dwukrotnie przekroczyć roczną średnią dla podobnego typu jednostek. W zeszłym roku bibliotekę odwiedziło 2736 użytkowni- ków, z czego 362 było obcokrajowcami (13%). Łącznie w latach 2017–2019 w pro- jekcie wzięło udział 623 obcokrajowców z kilkudziesięciu państw świata. W 2020 r.
projekt został przeniesiony do środowiska wirtualnego, proponując aktywności na wystawie muzealnej przy wykorzystaniu platformy Zoom oraz interaktywne ćwicze- nia, filmy i dyskusje.
Druga kategoria innowacji to eksperymenty artystyczne. W kontekście projektu językowego można oczywiście mówić o eksperymentach artystycznych, jednak artykuł koncentruje się na aspekcie eksperymentu, w tym przypadku na innowacyjnej dla edukacji muzealnej i bibliotecznej metodzie pracy. Poza Biblioteką Muzeum Warsza- wy aktywności językowe prowadzone są również w Muzeum Manggha w Krakowie
Katarzyna Žák-Caplot 256
(semestralne zajęcia lektoratowe języka japońskiego, odbywające się w oddzielnym budynku) oraz w Muzeum Emigracji w Gdyni (lekcje języka polskiego jako obcego prowadzone przez zewnętrznego lektora w udostępnionej w tym celu czytelni). Zgod- nie ze swoją strategią Muzeum Warszawy postanowiło pójść o krok dalej i „towarzy- szyć jego odbiorcom”, w tym wypadku obcokrajowcom, „w poznawaniu fenomenu Warszawy” [10, s. 2]. Zajęcia językowe zainicjował pracownik, będący jednocześnie lektorem języków obcych i egzaminatorem międzynarodowym. Widząc bogactwo wystawy głównej uznał, że może ona być wspaniałym bodźcem do poruszania wielu zagadnień językowych. Opracował cykl aktywności, opartych na metodzie przed- miotowo-językowej CLIL, odgrywaniu ról oraz grywalizacji, przy wykorzystaniu eksponatów muzealnych i zbiorów bibliotecznych oraz infrastruktury muzealnej.
Część działań miała również charakter twórczy (fot. 3).
Fotografia 3. Językowa gra muzealna
Źródło: Katarzyna Žák-Caplot.
W ramach projektów odbywają się:
– lekcje językowe w czytelni bibliotecznej, oparte na tekstach źródłowych oraz legendach;
– zwiedzanie wystawy głównej lub wystaw czasowych, będące okazją do wyko- nywania różnych ćwiczeń oraz dyskusji i wymiany doświadczeń;
– gry miejskie i muzealne, w ramach których uczestnicy poznają Stare Miasto oraz rezydujące na nim inne instytucje kultury (Centrum Interpretacji Zabytku,
Muzeum Farmacji, Bibliotekę Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza, Bibliotekę Archiwum Głównego Akt Dawnych oraz Bibliotekę im. profesora Janusza Tazbira Instytutu Historii PAN).
Uczestnicy zajęć i gier uczą się nie tylko języka polskiego oraz kultury i historii stolicy, ale również poznają niezbędne do funkcjonowania w obcojęzycznym śro- dowisku odpowiednie strategie pozyskiwania informacji, które niejednokrotnie są ważniejsze od samej płynności językowej.
Trzecia grupa innowacji to tzw. worzenie wartości. Tworzenie wartości w projektach językowych należy rozpatrywać z trzech równie ważnych punków widzenia. Z jednej strony „wartość” to inaczej nazwane rezultaty projektu edukacyjnego. Z drugiej jest to wartość dodana dla instytucji w kontekście teorii muzeum partycypacyjnego, czyli muzeum angażującego i czerpiącego z doświadczeń zwiedzających. Z trzeciej, last but not the least, wartość w postaci zaspokojenia potrzeb odbiorcy – w końcu od stopnia satysfakcji klienta zależy los każdej organizacji. Co do ostatniego aspektu sprawa jest dosyć prosta – mówi za siebie wysoka frekwencja uczestników, którzy chętnie wracają na kolejne zajęcia.
Zaspokajanie bieżących potrzeb uczestników projektu realizowane jest dzięki re- sponsywności [3], czyli każdorazowej adaptacji aktywności nie tylko do poziomu biegłości językowej uczniów, lecz także do materiału leksykalnego i gramatycznego, który już opanowali oraz który opanować w trakcie zajęć muzealnych powinni. Zwraca się również uwagę na strukturę wiekową oraz narodowościową grupy. Przed każdymi zajęciami pracownik biblioteki kontaktuje się z lektorem i przeprowadza wywiad na temat grupy, jej poziomu, specyfiki pracy oraz oczekiwań.
Z punktu widzenia Biblioteki i Muzeum projekty językowe budują ich wizerunek jako instytucji otwartych, zaangażowanych i bezpiecznych. Stają się platformą dia- logu i miejscem, które rozumie i realizuje potrzeby specyficznych grup odbiorców, przez co warto do nich wracać. Nieocenione jest także obcowanie z tak wieloma cudzoziemcami jednocześnie. Dzięki temu doświadczeniu nie tylko edukatorzy zy- skują umiejętność dostosowywania oferty, sposobu prowadzenia zajęć oraz środków wyrazu do potrzeb tej nowej grupy odbiorców, ale i wszyscy opiekunowie ekspozycji oraz pracownicy kas i księgarni mają regularnie możliwość zdobywania praktyki w obsłudze klienta obcojęzycznego.
Kolejny istotny punkt to możliwości wykorzystania rezultatów innowacji. Wy- korzystanie rezultatów przebiega zawsze na dwóch płaszczyznach. Wypracowane i przetestowane w ramach zajęć i gier materiały, które dodatkowo zostały ocenione przez metodyków z Uniwersytetu Warszawskiego, stanowią podstawę publikacji, słu- żącej do nauki języka i kultury polskiej. W 2019 r. powstały Legendy Starego Miasta
Katarzyna Žák-Caplot 258
w Warszawie. Wybór tekstów do nauki języka polskiego jako obcego z ćwiczeniami [16]. Publikacja została bardzo dobrze przyjęta w środowisku glottodydaktyków, otrzymała nagrody za jakość i innowację w nauczaniu języków obcych. Niedawno zyskała również uznanie środowiska muzealników, dla których tego typu wydawnictwa niekoniecznie muszą być czymś oczywistym w działalności edukacyjnej muzeum.
Publikacja otrzymała II miejsce w kategorii Edukacja dorocznego konkursu „Mazo- wieckie Zdarzenie Muzealne – WIERZBA” 2019.
Muzeum Warszawy nową metodą oraz specyfiką pracy z obcokrajowcami na wysta- wie oraz przy wykorzystaniu stołecznych legend dzieli się w ramach organizowanych dla nauczycieli języka polskiego ze Wschodu warsztatów metodycznych, w czasie których uczestnicy wcielają się w swoich uczniów i ich oczami poznają poszczególne aktywności (spacer edukacyjny, warsztaty na ekspozycji, gry miejskie) (fot. 4).
Fotografia 4. Warsztaty metodyczne
Źródło: Katażyna Žák-Caplot.
Na koniec należy omówić aspekt ekonomiczny innowacji. Spójrzmy na zajęcia językowe z perspektywy biznesowej. W końcu biblioteka muzealna jako część orga- nizacyjna muzeum (czyli płatnika VAT) jest odpowiedzialna za generowanie zysków.
Organizacja aktywności językowych nie wymaga wielkich nakładów finansowych.
Są to przede wszystkim materiały papiernicze, aparat fotograficzny i programy do generowania ćwiczeń interaktywnych, a czasami nawet wystarczy kartka i ołówek.
Największym nakładem finansowym był zakup tablicy interaktywnej, na której uczest-
nicy rozwiązują zadania, oglądają fotografie i filmy. Ponadto tablica wykorzystywana jest równocześnie jako ekran do prezentacji w czasie innych odczytów czy wykładów muzealnych. Warto jeszcze pamiętać o „przyzwoitym” laptopie, drobnych gadżetach jako nagrodzie za wytężoną językową pracę i aktywność oraz o tym, że w dobrze zorganizowany projekt językowy zaangażowani są praktycznie wszyscy pracownicy obsługi ekspozycji, kas, sklepiku, biblioteki, kina muzealnego, kawiarni, księgarni, a nawet ochrony. Dzieje się tak, ponieważ muzeum, które oferuje mnóstwo dodatko- wych aktywności, na czas zajęć językowych zamienia się w poligon różnych sytuacji komunikacyjnych. W bezpiecznej atmosferze uczestnicy odgrywają role turystów kupujących pamiątki, czytelników wypożyczających książki, widzów pytających o repertuar kinowy czy spragnionych podróżnych, którzy przyszli na kawę.
W Muzeum Warszawy cena zajęć językowych oraz warsztatów nie odbiega od standardowych cen lekcji muzealnych. Jednak wiele z nich przygotowywanych jest na zamówienie (gry miejskie), a zaangażowanych w ich realizację jest wielu pracowników Muzeum. Kwalifikowane więc są do wyższej kategorii cenowej. Jeżeli uczestnikami zajęć są osoby z Kartą Polaka lub testowane są nowe materiały do publikacji, zajęcia często zwalniane są z opłat. Źródłem dochodu z projektu jest także sprzedaż publikacji, które kupowane są nie tylko przez obcokrajowców i lektorów języka polskiego jako obcego, lecz również przez polskie rodziny, chcące pogłębić zagadnienie warszawskich legend za pomocą ćwiczeń i gier.
Idea firmy LEGO „People don’t have to work for us to work with us” to merytoryczne i ekonomiczne hasło przewodnie projektów językowych Biblioteki Muzeum Warsza- wy. Współpraca z głównym partnerem projektów, czyli z Centrum Języka Polskiego i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców „Polonicum” Uniwersytetu Warszawskiego, opiera się na zasadach open innovation. „Filozofia open innovation [...] zakłada budo- wanie przewagi konkurencyjnej w oparciu o wiedzę i zasoby, których nie można lub których nie opłaca się rozwijać wewnątrz firmy” [6, s. 25]. Dokładnie tak jest w tym przypadku. Muzeum Warszawy czerpie z doświadczenia metodycznego pracowników naukowych UW, a Wakacyjne Kursy Języka Polskiego i Kultury Polskiej, które co roku sprowadzają w muzealne progi ponad 150 obcokrajowców z całego świata oraz semestralne kursy języka polskiego prowadzone na Uniwersytecie Warszawskim, są znacznym źródłem uczestników projektu, miejscem rozpowszechniania jego rezul- tatów oraz ewaluacji, gdyż wszyscy studenci na koniec kursu oceniają aktywności prowadzone w Muzeum Warszawy. Z drugiej strony „Polonicum” otrzymuje cieka- wą ofertę edukacyjną dla cudzoziemców, w pełni dostosowaną do ich potrzeb oraz poziomu biegłości językowej. „Skrojone na miarę” zajęcia w Muzeum i Bibliotece wpisują się też w program semestralny i urozmaicają lektoraty językowe.
Katarzyna Žák-Caplot 260
Działania Muzeum Warszawy i „Polonicum” przyczyniły się do powstania metody, dzięki której prowadzenie lektoratów jest możliwe w praktycznie każdej instytucji kultury na świecie, przy wykorzystaniu każdego języka. Wiedzą tą pracow- nicy muzeum dzielą się za pośrednictwem publikacji, wystąpień na konferencjach krajowych i międzynarodowych, a także w ramach, wspominanych wcześniej, warsztatów metodycznych.
Przy wprowadzaniu w przedsiębiorstwie innowacji należy zastosować odpowied- nie strategie. W przypadku muzealnych projektów językowych Biblioteka Muzeum Warszawy wykorzystała nawet kilka z nich. Na początku tworzenia projektu w ra- mach własnych struktur, podejmowania decyzji, rozdzielania kompetencji, działała bardzo ofensywnie, aby zainteresować i przekonać swoich przełożonych o zasadności wprowadzenia zajęć językowych do oferty muzealnej oraz wartości dodanej dla instytucji macierzystej. Opierając się na kompetencjach pracowników (z wykształ- cenia filologów), dostrzegła potencjał wystawy muzealnej jako medium służącego do nauki języków połączonej z poznawaniem kultury i historii. W tym celu skorzystała z istniejących już form edukacyjnych, jak lekcje językowe, oprowadzania kuratorskie, gry miejskie itp., tworząc z nich niezależny produkt. Mając jednak świadomość ograniczonych zasobów, zdecydowała się pozyskać partnerów, z którymi współpra- ca nie tylko podniosła wartość merytoryczną projektu, ale też pozwoliła na pewne ograniczenie kosztów. Dzięki pomysłowi połączenia muzealnictwa i językoznawstwa, biblioteka weszła w niszę rynkową. Oferuje produkt, który jest kulturowym uzupeł- nieniem lektoratów języka polskiego jako obcego. Ta strategia pozwala jej unikać konkurencji ze strony szkół językowych. Dzięki szerokiemu propagowaniu rezulta- tów projektu w postaci wystąpień na konferencjach oraz organizowaniu warsztatów metodycznych, a także wydaniu publikacji z zeszytem ćwiczeń, wykreowała rynek oraz zapotrzebowanie na nowy rodzaj aktywności edukacyjnej.
Bibliografia
1. Bauman Teresa: Dydaktyka akademicka a innowacje. „Przegląd Pedagogiczny”. 2011, nr 1, s. 267–276. ISSN 1897-6557.
2. Innowacja. W: Encyklopedia zarządzania [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: https://
mfiles.pl/pl/index.php/Innowacja. Stan z dnia 22.07.2020.
3. Karpińska Anna: Responsywny nauczyciel wobec idei indywidualizacji procesu kształce- nia. W: Karpińska Anna, Borawska-Kalbarczyk Katarzyna, Kowalczuk Karol: Innowacje w edukacji w perspektywie jakości kształcenia. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2019, s. 19–31. ISBN 978-83-8019-908-8.
4. Kowalska-Chrzanowska Małgorzata: Innowacyjność i zarządzanie zmianami w pracy bi- bliotek. W: Wojciechowska Maja. (red.): Zarządzanie biblioteką. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne SBP, 2019, s. 87–109. ISBN 978-83-65741-26-4.
5. Krzysztofik Anna, Žák-Caplot Katarzyna: Słów kilka o edukacji bibliotecznej w środowisku muzealnym na przykładzie Biblioteki Muzeum Warszawy [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://ebibojs.pl/index.php/ebib/article/view/677. Stan z dnia 23.07.2020.
6. Rynek B+R+I w Polsce. Wsparcie działalności badawczej, rozwojowej i innowacyjnej przedsiębiorstw [Dokument elektroniczny]. Warszawa: Crido, 2015. Tryb dostępu: https://
crido.pl/report/rynek-bri-w-polsce-wsparcie-dzialalnosci-badawczej-rozwojowej-i-inno- wacyjnej-przedsiebiorstw/. Stan z dnia 10.09.2020.
7. Sawczuk Magdalena: Kształtowanie relacji wspomagających innowacyjność muzeum.
„Studia Ekonomiczne”. 2019, nr 381, s. 2083–8611. ISSN 2083-8611.
8. Schumpeter Joseph: Teoria rozwoju gospodarczego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1960.
9. Simon Nina: Muzeum Partycypacyjne. W: Laboratorium muzeum. Społeczność [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://laboratoriummuzeum.pl/wp-content/uploads/2016/02/
Laboratorium-muzeum-spolecznosc.pdf. Stan z dnia 28.07.2020.
10. Strategia Muzeum Warszawy do roku 2022 [Dokument wewnętrzny]. Warszawa: Muzeum Warszawy, 2016.
11. Szeląg Marcin: Partycypacja jako edukacja [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu:
https://epale.ec.europa.eu/pl/blog/partycypacja-jako-edukacja. Stan z dnia 28.07.2020.
12. Wojciechowska Maja: Metody pokonywania oporu wobec zmian i innowacji przeprowa- dzanych w bibliotekach. „Elektroniczny Biuletyn Informacyjny Bibliotekarzy” [Dokument elektroniczny]. 2006, nr 4. Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2006/74/wojciechowska.
php. Stan z dnia 10.09.2020.
13. Wojciechowska Maja: Problematyka zarządzania zmianami w bibliotekach akademickich na początku XXI w. W: Sučasnì problemi dìâl’nostì bìblìoteki b umovah ìnformacìjnogo suspìl’stva. Materìali tret’oï naukovo-praktičnoï konferencìï z mižnarodnoû učastû, L’viv, 29 vepesnâ 2011 r. L’viv: Bidavnictvo L’vìvs’koï polìtechniki, 2011, s. 33–56. ISBN 978- 617-607-114-3.
14. Wojciechowska Maja: Wpływ otoczenia na zmiany w bibliotece. W: Bibliotekarstwo wobec zagadnień zarządzania. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2006, s. 23–38.
ISBN 83-226-1514-0.
15. Žák-Caplot Katarzyna: „Warszawa dla początkujących”, czyli czego rodzice nie zrobią dla dzieci! [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: https://epale.ec.europa.eu/pl/blog/
warszawa-dla-poczatkujacych-czyli-czego-rodzice-nie-zrobia-dla-dzieci. Stan z dnia 29.07.2020.
16. Žák-Caplot Katarzyna: Legendy Starego Miasta w Warszawie. Wybór tekstów do nauki języka polskiego jako obcego z ćwiczeniami. Warszawa: Muzeum Warszawy, 2019. ISBN 978-83-65777-71-3.
17. Žák-Caplot Katarzyna: Projekt Muzeum Warszawy „Warszawa dla średnio zaawansowa- nych”, czyli edukacja muzealna w służbie nauczania języków obcych i wymiany doświad- czeń kulturowych [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: https://epale.ec.europa.eu/pl/
blog/projekt-muzeum-warszawy-warszawa-dla-srednio-zaawansowanych-czyli-edukacja- -muzealna-w-sluzbie. Stan z dnia 29.07.2020.
18. Žák-Caplot Katarzyna: Unexplored Phenomenon on the Border of two Worlds. An Intro- duction to the Issue of Museum Libraries in Poland. „Przegląd Biblioteczny”. 2019, special Issue, s. 50–64. ISSN 0033-202X.
