KWIECIE¡ 1999
15 NR
RYNEK
ZIEMNIAKA
stan i perspektywy
INSTYTUT
EKONOMIKI ROLNICTWA i GOSPODARKI
˙YWNOÂCIOWEJ MINISTERSTWO ROLNICTWA i GOSPODARKI ˙YWNOÂCIOWEJ
AGENCJA
RYNKU ROLNEGO
R R R
R A A A A P P P P O O O O R R R R T T T T Y Y Y Y R
R R
R Y Y Y Y N N N N K K K K O O O O W W W W E E E E
ISSN 1231-2762
REASUMPCJA
I. Uwarunkowania makroekonomiczne II. Produkcja i poda˝ ziemniaków III. Popyt na ziemniaki
IV. Ceny
V. Rynek ziemniaków w Europie
Spis treÊci
Przy publikowaniu ca∏oÊci lub fragmentów raportu oraz informacji i danych liczbowych prosimy o podanie êród∏a.
AUTORZY:
Jadwiga Seremak-Bulge
• IERiG˙ • Warszawa Tel.: (0 22) 827-11-32 Wies∏aw Dzwonkowski
• IERiG˙ • Warszawa Tel.: (0 22) 826-50-31 wew. 612
Iwona Szczepaniak
• IERiG˙ • Warszawa Tel.: (0 22) 826-50-31 wew. 770
Ewa Rosiak
• IERiG˙ • Warszawa Tel.: (0 22) 826-50-31 wew. 595
Jacek Chotkowski
• IZ • Bonin k. Koszalina Tel.: (0 94) 42-30-31
Jerzy Rembeza
• IZ • Bonin k. Koszalina Tel.: (0 94) 42-30-31
Raporty sà finansowane przez
AGENCJ¢ RYNKU ROLNEGO, KOMITET BADA¡ NAUKOWYCH oraz
INSTYTUT EKONOMIKI ROLNICTWA i GOSPODARKI ˙YWNOÂCIOWEJ
Raport zatwierdzi∏a w dniu 30.03.1999 r. Rada Rolniczych Analiz Ekonomicznych w sk∏adzie:
Zdzis∏aw Adamczyk, Marian Brzóska (sekretarz), Tadeusz ChroÊcicki, Eugeniusz Gorzelak, Teresa Jab∏oƒska-Urbaniak, Wojciech Józwiak, Ryszard Kreft, Ewa Król-Pol, Jan Ma∏kowski, Krzysztof Mateƒko, Bo˚ena Nowicka, Roman Urban, Maria Zwoliƒska (przewodniczàca).
Kolejny raport wydany b´dzie w listopadzie 1999 r.
SK∑AD I DRUK: Dzia∏ Wydawnictw IERiG˙
Raport przygotowano w Zak∏adzie Badaƒ Rynkowych IERiG˙
Âwi´tokrzyska 20, 00-950 Warszawa
Kierownik Zak∏adu – prof. dr hab. Jan Ma∏kowski tel: 827-36-64
W serii Raporty Rynkowe w najbli˝szym czasie uka˝à si´:
1. Rynek cukru /15/ • kwiecieƒ 1999,
2. Handel zagraniczny produktami rolno-spo˝ywczymi /9/ • maj 1999, 3. Rynek drobiu i jaj /15/ • maj 1999,
4. Rynek mleka /16/ • maj 1999, 5. Rynek mi´sa /16/ • maj 1999, 6. Rynek zbó˝ /16/ • czerwiec 1999, 7. Rynek rzepaku /15/ • czerwiec 1999, 8. Rynek ziemi rolniczej /2/ • czerwiec 1999, 9. Rynek owoców i warzyw /14/ • lipiec 1999,
10. Rynek Êrodków produkcji i us∏ug dla rolnictwa /16/ • wrzesieƒ 1999, 11. Rynek pasz /6/ • paêdziernik 1999,
12. Rynek ziemniaka /16/ • listopad 1999.
4
Zbiory ziemniaków w 1998 r. wy- nios∏y 25.9 mln ton i by∏y o ponad 5 mln ton wi´ksze ni˝ w roku 1997.
Wp∏yn´∏y na to wy˝sze o oko∏o 26% plony ziemniaków, które wy- nios∏y 20.0 t/ha. Zmala∏o tempo ograniczenia powierzchni upra- wianych ziemniaków. Area∏ upra- wy ziemniaków w 1998 r. wyniós∏
1.29 mln ha i by∏ tylko o 11 tys. ha mniejszy ni˝ w roku poprzednim, podczas, gdy w latach 1990-97 rocznie ubywa∏o Êrednio 68 tys. ha ziemniaków rocznie. Ograniczenie powierzchni uprawy ziemniaków cz´Êciej wyst´powa∏o w grupie tych województw, w których zna- czenie ziemniaków dla rolnictwa jest niewielkie, a w wojewódz- twach tzw. „ziemniaczanych”, w których ziemniaki majà co naj- mniej 15% udzia∏ w zasiewach, po- wierzchnia ich uprawy zosta∏a nie- znacznie zwi´kszona. Udzia∏ ziem- niaków w strukturze zasiewów w 1998 r. zmniejszy∏ si´ do 10.3%.
Zahamowana zosta∏a odbudo- wa produkcji nasiennej. Produk- cja sadzeniaków kwalifikowa- nych w sezonie 1998/99 wynios∏a 120 tys. ton, tj. o 14% mniej w sto- sunku do roku poprzedniego. Po- pyt na sadzeniaki kwalifikowane wiosnà 1999 r. kszta∏tuje si´ na re- latywnie niskim poziomie, cho- cia˝ w stosunku do roku poprzed- niego obserwuje si´ pewien wzrost zapotrzebowania, zw∏asz- cza na sadzeniaki odmian bardzo wczesnych. JednoczeÊnie w za- opatrzeniu rolników w materia∏
do sadzenia znaczàcà rol´ odgry- wa nie rejestrowany obrót sadze- niakami, czyli tzw. wymiana sà- siedzka – dotyczy to równie˝
w pewnej cz´Êci sadzeniaków po- chodzàcych z plantacji obsadzo- nych materia∏em kwalifikowanym ni˝szych stopni kwalifikacji. Wiel- koÊç obrotów w ramach tej wy- miany przewy˝sza prawie dwu- krotnie szacunkowy poziom pro- dukcji kwalifikatów. Udzia∏ sadze- niaków kwalifikowanych w ca∏ko- witym zu˝yciu sadzeniaków w bie˝àcym sezonie obni˝y∏ si´
poni˝ej 2%.
Obroty rynkowe ziemniakami kszta∏tujà si´ na wy˝szym pozio-
mie i w ciàgu ca∏ego bie˝àcego se- zonu wyniosà prawie 4.2 mln ton, tj. o 12% wi´cej ni˝ w sezonie 1997/98. O wzroÊcie obrotów ryn- kowych ziemniakami zadecyduje przede wszystkim zwi´kszenie przerobu ziemniaków przez prze- mys∏, zarówno na skrobi´ jak i na przetwory spo˝ywcze, które wy- niesie prawie 1.6 mln ton oraz wzrost ich eksportu, który wynie- sie prawdopodobnie niespe∏na 100 tys. ton. Zmaleje natomiast nieznacznie sprzeda˝ ziemnia- ków do bezpoÊredniego spo˝ycia na rynek krajowy, która spadnie do 2.5 mln ton, gdy przed dwoma laty wynosi∏a oko∏o 2.7 mln ton.
Nie zmienione pozostanà wi´c ob- roty rynkowe ziemniakami Êwie-
˝ymi, bowiem niewielkie oczeki- wane zwi´kszenie eksportu zre- kompensuje nieznaczny spadek popytu krajowego na ziemniaki jadalne do bezpoÊredniego spo-
˝ycia.
Ograniczone mo˝liwoÊci sprze- da˝y ziemniaków sprawi∏y, ˝e zu-
˝ycie ziemniaków w gospodar- stwach rolniczych wzroÊnie do oko∏o 18.5 mln ton i b´dzie o 4.3 mln ton wi´ksze ni˝ przed ro- kiem. Przyrost produkcji ziemnia- ków jest w ca∏oÊci przeznaczany na pasze, bowiem wykorzystanie ziemniaków w gospodarstwach na pozosta∏e cele prawie si´ nie zmienia. Zu˝ycie paszowe ziem- niaków zwi´kszy si´ w sezonie 1998/99 do ponad 13 mln ton. Z te- go oko∏o 9.6 mln ton na pasze dla trzody chlewnej, a ponad 3.5 mln ton dla pozosta∏ych zwierzàt.
Utrzymuje si´ spadkowy trend spo˝ycia ziemniaków Êwie˝ych, które w sezonie 1998/99 b´dzie mniejsze o 1 kg i wyniesie oko∏o 125 kg/mieszkaƒca. Zwi´ksza si´
natomiast spo˝ycie przetworów spo˝ywczych z ziemniaków, któ- re w bie˝àcym sezonie osiàgnie poziom 10 kg/mieszkaƒca w ekwi- walencie ziemniaków. ¸àczne spo˝ycie ziemniaków w Polsce w sezonie 1998/99 wyniesie 135 kg/mieszkaƒca. JednoczeÊnie po- wi´kszajà si´ dysproporcje mi´- dzy spo˝yciem ziemniaków przez ludnoÊç rolniczà oraz nierolniczà.
Ograniczaniu konsumpcji ziem- niaków przez ludnoÊç miejskà to- warzyszy zwi´kszenie ich spo˝y- cia przez rolników.
Poprawa wyników ekonomicz- nych przedsi´biorstw przemys∏u krochmalniczego w poprzednim sezonie, oraz dynamicznie rosnà- ce spo˝ycie przetworów spo˝yw- czych z ziemniaków, a w tym zw∏aszcza frytek i chipsów spra- wiajà, ˝e przemys∏owe przetwór- stwo ziemniaków w sezonie 1998/99 kszta∏tuje si´ o na pozio- mie wy˝szym o ok. 36% i wyniesie ponad 1.5 mln ton. Zu˝ycie ziem- niaków do produkcji skrobi w bie-
˝àcym sezonie jest wy˝sze o po- nad 60%. Wy˝sze jest równie˝
o 20% zu˝ycie ziemniaków do produkcji przetworów spo˝yw- czych. Natomiast na prawie nie- zmienionym poziomie utrzyma si´ wykorzystanie ziemniaków do produkcji spirytusu. W nast´p- nym sezonie oczekiwaç nale˝y utrzymania si´ zu˝ycia ziemnia- ków do produkcji spirytusu na poziomie oko∏o 200 tys. ton, nie- zale˝nie od wielkoÊci zbiorów i poziomu cen ziemniaków.
Po nieznacznej poprawie w ob- rotach handlu zagranicznego w ro- ku 1997/98, w bie˝àcym sezonie obserwuje si´ zmniejszenie obro- tów, zarówno po stronie importu, jak i eksportu. Nadwy˝ka eksportu nad importem bran˝y ziemniacza- nej w II pó∏roczu 1998 r. wynios∏a niespe∏na 0.8 mln USD. W porów- naniu z II pó∏roczem 1997 r., kiedy to saldo obrotów kszta∏towa∏o si´
na poziomie ponad 11 mln USD, stanowi to znaczàce pogorszenie.
WartoÊç importu ziemniaków i ich przetworów w II pó∏roczu 1998 r.
by∏a o ponad 2 mln USD ni˝sza, ale jednoczeÊnie w tym samym czasie o ok. 36% spad∏a wartoÊç ekspor- tu. W I po∏owie 1999 r. eksport ziemniaków i jego przetworów b´- dzie zapewne wy˝szy i wyniesie ok. 25 mln USD, za sprawà zwi´k- szenie wywozu za granic´ ziemnia- ków Êwie˝ych oraz przetworów ziemniaczanych, g∏ównie chipsów oraz produktów skrobiowych.
¸àczne saldo obrotów w sezonie 1998/99 wyniesie ok. 3.2 mln USD
REASUMPCJA
5 wobec 8.9 mln USD w sezonie
1997/98. Trwajàcy regres w handlu ziemniakami jadalnymi i utrzymu- jàca si´, mimo pewnej poprawy nadwy˝ka importu produktów skrobiowych nad ich eksportem, sprawiajà jednak, ˝e nadwy˝ka wolumenu importu nad ekspor- tem w bran˝y ziemniaczanej, wy- ra˝ona w ekwiwalencie ziemnia- ków zmniejszy si´ w sezonie 1998/99 do ok. 124 tys. ton.
Wysoka poda˝ ziemniaków w sezonie 1998/99 spowodowa∏a du˝y spadek ich cen. Wprawdzie poczàtek sezonu wskazywa∏, ˝e 1998 rok mo˝e byç równie korzyst- ny jak poprzedni, ale po wysokim,
lipcowym wzroÊcie cen, w dalszej cz´Êci sezonu nastàpi∏o ich zna- czàce obni˝enie. Poziom cen targo- wiskowych w IV kwartale 1998 r.
by∏ o ok. 20% ni˝szy od cen w ana- logicznym okresie roku poprzed- niego. Zgromadzone du˝e zapasy, które nie znalaz∏y odbiorców i ma- lejàce zainteresowanie starymi ziemniakami zw∏aszcza w koƒcu sezonu, mogà spowodowaç, ˝e ce- ny ziemniaków na targowiskach mogà spaÊç do 190 z∏/t, a Êrednio- roczne ceny ziemniaków na targo- wiskach wyniosà ok. 280 z∏/t, tj.
o 20% mniej ni˝ w sezonie 1997/98.
Relatywny spadek cen skupu ziemniaków w poprzednim sezo-
nie (zw∏aszcza w relacji do cen ziemniaków na targowiskach) spowodowa∏, ze w sezonie 1998/99, mimo spadku cen ziem- niaków w obrocie gie∏dowym i targowiskowym, nastàpi∏ wzrost cen skupu ziemniaków skrobio- wych. Jesienià, kiedy jest realizo- wana zdecydowana wi´kszoÊç skupu ziemniaków skrobiowych, ceny skupu by∏y o 10-30% wy˝sze ni˝ w analogicznym okresie roku poprzedniego. W koƒcu bie˝àce- go sezonu nastàpi prawdopodob- nie g∏´boki spadek cen skupu, znacznie poni˝ej poziomu z wio- sny 1998 r., ale Êrednioroczne ce- ny skupu b´dà o ok. 10% wy˝sze ni˝ w sezonie poprzednim.
6
In 1998 potato crop totalled 25.9 mill tons and was over 5 mill tons higher than in 1997. Growth in potato crop was caused by a 26% increase in yields that re- ached 20.0 tons per hectare. Pota- to area in 1998 declined by 11 tho- usand ha to 1,29 mill ha. The rate of decline in potato area slowed down. In the period of 1990-97, average decline in the area of po- tatoes was of 68 thousand ha per annum. Contraction of potato area took place particularly in those provinces, where the role of potato in agriculture is not signifi- cant. Simultaneously in “potato provinces”, where it contributes more than 15% in the crop rota- tion, the area slightly increased.
However, in total the share of po- tato in the crop rotation decre- ased to 10.3%.
The process of reestablish- ment of potato seed production was hampered. In the season of 1998/99, certified potato seed production totalled 120 thousand tons, (14% lower than in the pre- vious season). In the spring of 1999, demand for certified seeds is relatively weak. Although a mo- derate increase in demand for early varieties is observed. Unre- gistered trade in potato seeds (so called neighbours’ exchange) is of key importance as regards sup- ply of seed material. The volume of the neighbours’ exchange al- most doubles the volume of certi- fied seed production. The share of certified potato seed material in total potato seed use contrac- ted to less than 2%.
In the current season trade in potatoes fluctuates above the le- vel recorded previously. Total turnover in potato trade totalled 4.2 mill tons (12% higher than in 1997/98). It is forecast that the in- crease in industrial potato pro- cessing for starch and food pro- ducts (up to 1.6 mill tons) as well as the increase in exports (up to 100 thousand tons) will cause a ri- se in potato turnover by the end of the 1998/99 marketing season.
A slight decrease in sales of raw
potato onto domestic market (to 2.5 mill tons versus 2.7 mill tons two year ago) is projected. Thus increase in exports and industrial use will match decline in dome- stic demand for ware potatoes.
Restricted possibilities of pota- to sales increased the use of pota- toes at the farm level to 18.5 mill tons i.e. 4.3 mill higher than in the previous season. The growth in potato crop is fully matched by on-farm feed use. In 1998/99 on- farm feed potato use will exceed 13 mill tons of which 9.6 mill tons will be utilised in hog production remaining and 3.5 mill tons for other types of feed use.
Downward trend in potato con- sumption prevails in 1998/99. Raw potato consumption will decrease by 1 kg to 125 kg per capita. The consumption of potato products will increase to 10 kg per capita in raw potato equivalent. Thus total potato consumption will amount to 135 kg per capita. Simultane- ously the differences in potato consumption between rural and urban areas are widening. Decline in potato consumption in urban areas is offset by rise in the con- sumption rural areas.
Improvement in economic standing of starch industry toge- ther with the increase in con- sumption of potato products (particularly chips and crisps) le- ad to a 36% increase in industrial potato processing which is pro- jected to reach 1.5 mill tons. Pota- to use for starch production in the current season is 60% higher than previously, the use for food products is higher by 20%, while the use for the production of etha- nol is going to remain unchanged at 200 thousand tons independen- tly from the level of potato crops and prices.
Following a slight improve- ment in foreign trade in 1997/98, a decline in both exports and im- ports is observed in the current season. Export surplus in the se- cond half of 1998 totalled just 0.8
mill USD, compared to 11 mill USD in the relevant period of 1997/98.
The value of potato imports in the second half of 1998 was 2 mill USD lower from the value recorded a year ago. At the same time the value of exports declined by 36%.
Due to the increase in exports of ware potatoes projected for the first half of 1999, the total value of potato exports will reach approx.
25 mill USD. Altogether the balan- ce of foreign trade in potatoes will total 3.2 mill USD, versus 8.9 mill USD in 1997/98. Regress in ware potato trade and prevailing sur- plus of imports over exports in starch products cause that the negative balance of foreign trade expressed in terms of raw potato equivalent will decline to approx.
124 thousand tons by the end of the season.
Large potato supplies in the 1998/99 season caused deep dec- line in potato prices. Following a high increase in July, potato pri- ces significantly declined during the rest of the season. The level of spot market prices recorded in the IV quarter of 1998 was 20% lo- wer than a year ago. Accumulated large stocks and declining de- mand for old crop potatoes, parti- cularly at the end of the season, may slope down spot market pri- ces to 190 z∏/t. Average spot mar- ket prices may reach approx. 280 z∏/t, i.e. 20% lower than last se- ason.
Relative decrease in procure- ment prices versus spot market prices in 1997/98 resulted in a ri- se in the prices of potatoes for starch production this season. In the autumn, when a great share of starch potato procurement takes place, procurement prices were 10-30% higher than in than au- tumn of 1997. A deep decline in procurement prices, significantly below the level recorded in the spring of 1998, is likely to occur by the end of the season. Howe- ver, average procurement prices in the current season are forecast to exceed by 10% those of 1997/98.
