Korelacja lamin w chronohoryzontach wapienia jasielskiego i z wapenia z Zagórza (Karpaty Zewnętrzne)

(1)

UKD 551.781.5: 552.541: 551.3.051.4//466//: 531.717.11(181 em .. ./1)(438 :498)(181 km 550)

Grzegorz HACZEWSKI

Korelacja lamin

w chronohoryzontach wapienia jasielskiego

1

z Zag6rza (Karpaty

Zewn~trzne)

Tak zwane lupki jasielskie znane s~ jako regioflalny poziom czasowy. Nazwa'ta pierwotnie dotyczyla ich dolnego poziomu, a jej obecne, znieksztalcone brzmienie nie odpowiada litologii. Autor nazywa dolny poziom wapieniem jasielskim, gorny zas - wapieniem z Zagorza. Laminy wapienia jasielskiego

koreluj~ si~ na odleglosci 240 km w jednostkach sl~skiej i skolskiej. W wapieniu z Zagorza niektore laminy s~ ci~gle w jednostce skolskiej i sl~skiej p<>4kich Karpat oraz w odleglym 0 550 km profilu potoku Vinetisu w Rumunii. Ci~glosc lamin potwierdza izochronicznosc wapieni i umozliwia precyzyjne chrono- korelacje, np. pojedynczych turbidytow na dui:e odleglosci. Chronohoryzonty wapieni nie powinny bye wprowadzane do podzialow litostratygraficznych, gdyi: nie ~ ani warstwami, ani tez litosomami, lecz przeci.naj~ ukosnie jednostki litostratygraficzne.

WST~P

W serii menilitowo-krosnienskiej Karpat Zewn~trznych wyst~puj~ charakterystyczne wkladki czystych wapieni pelagicznych. Warstewki wapieni grupuj~ si~ w kilku odr~bnych poziomach. Stale nast~pstwo. charakterystycznych wkladek wapiennych w utworach roznych facji i roznych jednostek tektonicznych stalo si~

podstaw~ uznania ich za izochroniczne poziomy 0 regionalnym rozprzestrzenieniu (W.O. Szakin, 1958; S. Jucha, J. Kotlarczyk, 1961; L.Koszarski, K. Zytko, 1961-).

Stwierdzenie to zrewolucjonizowalo pogl~dy na korelacj~ utworow serii menilitowo-krosnienskiej oraz wykazalo sUny diachronizm warstw krosnienskich i boczne

zast~powanie ich przez warstwy menilitowe w kierunku brzeznxch jednostek tek-

tonicznych. .

(2)

Fig. 1. Lokalizacja omawianych stanowisk wapieni w serH menilitowo-krosnienskiej Index map of localities with limestones in the Menilite-Krosno series, discussed in the text Glowne jednostki tektoniczno-facjalne: M - magurska, D dukielska, S - sillska, Ps - podsillska, Sk skolska;

stanowiska: 1 - Wisnicz Stary, 2 - Janowice, 3 S{!kowa, 4 - Folusz, 5 - Jaslo (Sobniow), 6 Wislok Wielki, 7 - ~rzozowiec, 8 - Zagorz, 9 Wujskie, 10 - Wyzne, 11 Kr{!pak, 12 Polanczyk, 13 - Bukowiec, 14 - Terka, 15 - Tyskowa, 16 Koziowa, 17 - potok Vinetisu

Main tectonic-facies units: M - Magura, D - Dukla, S - Silesian, Ps Subsilesian, Sk - Skole; 1-17 localities

REWIZJA NAZEWNICTWA POZIOM6w WAPIENNYCH

Pierwszym autorem, ktory opisal wkladki wapienne w utworach wyroznianych dzisiaj jako seria menilitowo-krosnieiiska, byl geolog c.k. Instytutu Geologicznego w Wiedniu V. Uhlig. Zwrocil on uwag~ na bogat~ i dobrze zachowan~ faun~ drob- nych ryb wyst~puj~cych w cienkiej wkladce skaly wapiennej lupi~cej si~ na cienkie plytki, ktor~znalazfw kilku punktach w Jasle ijego okolicy (V. Uhlig, 1882). Zgod- nie z owczesnymi regulami nazewnictwa petrograficznego nazwal on (V. Uhlig,

1883) t~ wkladk~ 1 u p k i e m wapi e n n y m z J a s I a - Kalkschiefe von laslo. Analogiczn~ wkladk~, znalezion~ nast~pnie w kilku stanowiskach w okoli- cach Bochni, V. Uhlig (1884, 1888) uznal za ten samlupek wapienny z Jasla, choc

wyst~puj~cy wsrod serii odmiennej nii: w J asle.

W pozniejszym pismiennictwie w j~zyku polskim przyj~lo si~ niefortunne spolszczenie nazwy V. Uhliga - I up k i j as i e 1 ski e. Zmiana liczby pojedyn- czej na mnog~ zatarla podkreslony przez tego badacza unikatowy (w domysle- przewodni) charakter tej wkladki, a opuszczenie slowa kalk - wapienny - zmie- nilo petrograficzne znaczenie nazwy. Kiedy w nazewnictwie skal osadowych ogra- niczono zastosowanie okreslenia I u p e k, aby nie uzywac· go dla wapieni, termin lupki jasielskie stal si~ rai:~co niewlasciwy.

Paradoksalny charakter tej nazwy ilustruje poniZszy wyb6rokreslen uzytych dla lupk6w jasielskich w wazniejszych pracach im poswi~conych:

- " ... skala wapienna laminowana ... " (S. Jucha, 1957, str. 522),

" ... Jaslo shaly limestones ... " (S. Jucha, 1958, w tytule),

- " ... nalei;y m6wic raczej 0 laminowanych wapieniach jasielskich." (A. Sl~czka, 1959, str. 596), - " ... s~ w zasadzie plytkowymi wapieniami." (S. Jucha, J. Kotlarczyk, 1961, str. 10),

"Jest rzecz~ jasn~, ze dla skaly takiej. zawieraj~cej ponad 90% CaC0₃, nalezaloby przyj~c okres-

(3)

lenie ",laminowany wapien". (L. Koszarski, K. Zytko, 1961, str. 89),

" ... tworzy je skrytokrystaliczny wapien," (T. Birecki, 1964, str. 28),

- "Lupki jasielskie ~ wapieniami laminowanymi 0 teksturze lupkowej." (S. Jucha, 1969, str. 11),

"horyzont lupkow jasielskich (wapienie laminowane)", (J. Kotiarczyk, 1979, str. 69). . W opracowaniach zbiorczych, podr~cznikach; slownikach itp. mowi si~ najcz~sciej 0 wapieniach zwanych lupkami jasielskimi. Nieliczni autorzy uzywaj~ wyl~cznie nazwy w a pie n i e j a s i e 1 ski e CW. Nowak, 1965; J. Krhovsky, 1981; G. Haczewski, 1981, 1982).

5 12 13 14

- -... - 2.5km

---I

80 km -_14--

50cm

Fig. 2. Profile gornej cz~sci poziomu wapienia jasielskiego w (od lewej) Sobniowie, Polanczyku, Bukowcu i Terce

Sections of upper part of Jaslo limestone horizon at (from left): Sobniow, Polanczyk, Bukowiec and Terka

1 - wapien; 2 - laminacja pozioma; 3 - laminacja przekl!tna; 4 - konwolucja; 5 - hieroglify; 6 - klasty wapienia;

skala uziarnienia: M - mulowiec, PD, - piaskowiec drobnoziarnisty, PS - piaskowiec srednioziarnisty; numery u gory odpowiadajl! numerom na mapie lokalizacyjnej; linie przerywane oznaczajl! korelacjf\l opartl! na porownaniu sekwencji lamin

1 - limestone; 2 - horizontal lamination; 3 cross-lamination; 4 convolution; 5 - hieroglyphs; 6 - limestone clasts; grain-size scale: M - muds~one, PD - fine-grained sandstone, PS - medium-grained sandstone; numbers above each column correspond to those on index map; correlation based on sequences of lamination indicated by dashed lines

Wyrozniaj'!c istnienie trzech odr~bnych poziomow wapiennych polozonych blisko siebie w profilach serii menilitowo-krosnienskiej: dolnego - z przewag'!

wapieni drobnolaminowanych, srodkowego - bardzo cienkiego, laminowanego podobnie, i gornego - nielaminowanego, wszystkie trzy obj~to nazw'! lupki jasielskie .. Za podstawowy poziom korelacyjny przyj~to dolny - laminowany.

W cytowanych wyzej okresleniach najcz~sciej mowi si~ 0 wapieniach laminowanych, czyli przede wszystkim 0 poziomie dolnym. Opis V. Uhliga i nadana przez niego nazwa (V. Uhlig, 1882, 1883, 1884, 1888) dotycz'! wyl,!cznie tego poziomu.

Rozci,!ganie tej nazwy na inne poziomy wapienne, zwlaszcza na gorny - odmienny litologicznie, nie zawieraj'!cy ryb i nie wyst~puj,!cy ani w Jasle, ani tez w jego naj- blizszej okolicy - jest nieuzasadnione.

(4)

Fig. 3. Profile wapienia z Zagorza w (od leweJ) Zagorzu, Bukowcu, Terce Section of Zagorz limestone at (from left):

Zagorz, Bukowiec, Terka

Objasnienia jak na fig. 2.

Explanations as given in Fig. 2

Autor proponuje zachowac dla skal dolnego poziomu nazw~ V. Uhliga w brzmie- niu dostosowanym do wymogow dzisiejszego nazewnictwa petrograficzn~go - lamin 0 wan y w a pie n j a s i e 1 ski lub, w skrocie, w a p i en j a s i e 1 ski.

Dla skal gornego poziomu proponuje nazw~ - w a pie n z Zag 0 r z a. Poziom srodkowy, bardzo cienki i dajfJ:cy si~ zidentyfikowac tylko w nielicznych profilach, nie byl wykorzystywany do korelacji lamin i nie jest omawiany w tym opracowaniu.

Typowym miejscem wyst~powania wapienia jasielskiego jest poludniowo- -wschodnie przedmiescie Jasla-Sobniow. StamtfJ:d pochodzi opis V. Uhliga (1882,

1883)~ stamtfJ:d tez opracowano bogatfJ: faun~ ryb (A. Jerzmanska, 1960). Bardzo dobre odsloni~cie wapienia jasielskiego znajduje si~ w przekopie cegielni w Sobnio- wie. Wsrod turbidytowych piaskowcow i lupkow warstw krosnienskich znajduje

si~ tu 11 warstewek wapiennych 0 mifJ:zszosciach od 0,5 do 11 cm. Ich wyst~powanie

jest ograniczone do odcinka profilu 0 mifJ:zszoSci 2,2 m, wapienie stanowifJ: zatem zaledwie ok. 15

%

mifJ:zszosci tego fragmentu. Fig. 2 przedstawia cz~sc tego profilu ze skupieniem najgrubszych warstw wapienia. Podobna wspolzaletnosc mi~dzy

wapieniem jasielskim a skalami towarzyszfJ:cymi jest charakterystyczna dla wi~kszos

ci profili w jednostce slfJ:skiej, gdzie wapien jasielski wyst~puje wsrod warstw krosnienskich.

W jednostce skolskiej wapien jasielski notowany jest wsrod ciemnych lupkow (lupki menilitowe) i na ogol dzieli si~ na kilka warstw 0 mi~szosci od kilku do kilkunastu centymetrow, mi~dzy ktorymi znajdujfJ: si~ podobnej grubosci mulowce i piaskowce. W jednostce podslfJ:skiej wapien jasielski w nielicznych odsloni~ciach

na ogol wyst~puje wsrod czamych lupkow (menilitowych) jako warstwa wapienna o mifJ:zszosci ponad dwudziestu centymetrow.

Dla wapienia z Zagorza profilem typowym jest wielokrotnie opisywane w literaturze odsloni~cie w Zag6rzu w korycie Oslawy, 60 m powyzej mostu drogowego.

Jest on widoczny w cifJ:glym profilu dolnych warstw krosnienskich. Wapienjasielski nie wyst~puje tu, gdy~ najprawdopodobniej zostal usuni~ty przez erozj~ podmorskfJ:.

Dokladne opisy odsloni~c, w ktorych mozna sledzic wzajemne polozenie obu po- ziom6w wapiennych, znajdujfJ:si~ w pracy L. Koszarskiego i K. Zytki (1961).

(5)

Profil wapienia z Zagorza w Zagorzu przedstawia fig. 3, na ktorej dla porowna- nia umieszezono rowniez profile odsloni~c tego poziomu w Bukoweu nad Solink~

i w Terce (lokalizaeja na fig. 1). Stosunek warstewek wapiennyeh do skal towarzy-

sz~eyeh w wapieniu z Zagorza i wapieniu jasielskim jest podobny. Charakterys- tyezne jest, ze niemal we wszystkich profilaeh najgrubsza warstewka wapienna ma ok. 4 em mi~zszosei.

Kazdy pozjom wapienny reprezentuje osad powstaly w okresie intensywnej _ depozyeji mulu kok()litowego, ktorej przyezyn~ byly zapewne szezegolne warunki oeeanografiezne, za ka:idym razem ograniezone do stosunkowo krotkiego interwalu ezasu (por. G. Haezewski, 1981; J. Krhovsky, 1981). Liezba i grubosc przelawieen klastyeznyeh odpowiadaj~ ez~stosci i wie1kosci pr~dow zawiesinowyeh lub innyeh epizodow depozyeji materialu okruehowego. W niektoryeh obszaraeh eale poziomy wapienne lub rozne ieh ez~sci zostaly usuni~te przez erozj~ podmorsk~.

Choeiaz poziomy wapienne uwazane s~ za produkt rownoczesnej sedymentaeji takiego samego mulu wapiennego na znaeznym obszarze, nie badano dotyehezas

ci~glosei laminaeji w tyeh poziomaeh.

KORELACJA W APIENIA JASIELSKIEGO

Wyrozniaj~e~ eeeh~makroskopow~ wapienia jasielskiego jest bardzo eienka laminaeja (1-3 lamin na 1 mm). W szlifaeh mikroskopowyeh (fig. 4) widac, ze nie polega ona na regularnym przewarstwieniu dwu roznyeh typ6w osadu. Skala ma raezej sttuktur~, ktor~ mozna okreslic jako mikrogruzlow~ laminowan~. Mikryt wapienny (zlozony z kokolitow, co widac na mikrografiaeh elektronowyeh) wyst~

puje w drobnyeh gruzlaeh oddzielonyeh od siebie cienkimi, falistymi i rozgal~ziaj~

eymi si~ smugami mineralow ilastyeh, substaneji organieznyeh i pirytu. Badania w mikroskopie optyeznym i elektronowym wykazuj~, ze jest to struktura diagene- tyezna powsta:la w wyniku rozpuszezania pod cisnieniem nadkladu w~glanu wapnia z lamin zawieraj~eyeh wi~eej domieszek. Nierozpuszezalne pozostalosei otulaj~

mikrogruzly ezystego wapienia kokolitowego. G~stsze skupienia nierozpuszezal- nyeh pozostalosci daj~ makroskopowo efekt ciemnyeh lamin.

Autor pobral probki z ealej odsloni~tej ez~sei laminowanego wapienia jasielskiego w kilkunastu najkorzystniejszyeh profilaeh w granieaeh Polski ¹oraz z serii menilitowo-krosnienskiej w Czeehoslowaeji, ZSRR i Rumunii2. Z najpelniej oprobo- wanyeh sekweneji wykonano kolumienkowe profile utrwalone zywie~ epoksydow~3.

Kazdy z nieh obejmuje peln~ mi~zszosc wapienia laminowanego z jednego stanowiska, zestawion~ warstwa po warstwie z pomini~eiem rozdzielaj~eyeh je utworow klastyeznyeh. Dlugosci tyeh profili wynosz~ 20 - 26 em. Nie s~ to jednak peine mi~z

szosci wapienia jasielskiego. Przez korelaej~profili sumaryezn~ pierwotn~ mi~z

szosc wapienia jasielskiego mozna oeenic na ok. 40 em.

Korelaeji lamin dokonywano przez wizualne porownywanie kolumienek alba ieh fotografii. Probki z innyeh stanowisk korelowano na wygladzonyeh powierzeh-

1 Praca wykpnana w ramach planu MR-I-16.

2 Autor pobrai pr6bki podczas prac terenowych grupy roboczej 3.1 "Charakter geosynklin fliszowych" IX Ko- misji Problemowej Wielostronnej Wsp6lpracy Akademii Nauk.

3 Profile wykonai S. Olbrych w Zakladzie Geologii Dynamicznej PAN w Krakowie.

(6)

Fig. 4. Skorelowane laminy wapienia jasielskiego z gornej czvsci poziomu. Od lewej: Wujskie, Sobniow, Bukowiec. Negatyw plytki cienkiej; pow. 2,6 x

Correlation of laminae in upper part of Jaslo limestone. Left to right: Wujskie, Sobniow, Bukowiec.

Negative print from thin section; x 2.6

niach przeci~cia prostopadlych do laminacji lub na fotografiach tych powierzchni.

Poszczegolne fragmenty sekwencji lamin s~ na tyle charakterystyczne, ze nie mozna uzyskac przypadkowej korelacji przekrojow nie odpowiadaj~cych sobie, jesli

s~ one grubsze od 10- 15 mm. Przy korelowaniu bardzo cienkich warstewek istnie- je mozliwosc znalezieniaprzypadkowego podobienstwa mi~dzy roznymi fragmen- tami profilu. Zaklocenia w korelacji wynjkaj~ z: deformacji lamin w pewnych

cz~sciach sekwencji, rozwoju stylolitow, braku pewnych fragmentow sekwencji w niektorych profilach i roznego stopnia zwietrzenia. Niektore cienkie fragmenty sekwencji rozni~ si~ nieco mi~zszosci~.

W sp~gu wapienia jasielskiego wyst~puje kilkucentymetrowa warstwa wapienia melaminowanego, w ktorym sukcesywnie pojawiaj~. si~ bardzo cienkie smugi residualne co 1 -1,5 mm. Stopniowo g~stosc i grubosc tych smug rosnie tak, ze tworzy si~ wyrazna laminacja. Cienkie wi~zki lqmin rozni~ si~ ilosci~ ciemnych residuow, co stwarza w gornej cz~sci profilu wapieniajasielskiego charakterystyczn~

sekwencj~ ciemniejszych i jasniejszych wi~zek lamin, szczegolnie korzystn~ do korelacji.

Porownanie sekwencji lamin w gornej cz~sci wapienia jasielskiego z czterech stanowisk: Sobniowa, Polanczyka, Terki i Tworylnego (lokalizacja na fig. 1) przedstawia fig. 5. Nast~pstwo jasnych i ciemnych wi~zek lamin, a takze pojedyncze laminy s~ zgodne ze sob~ we wszystkich czterech przekrojach. Z tymi najpelniej- szymi stanowiskami porownywano sekwencje laminacji w innych stanowiskach:

w wapieniu laminowanym z Koziowej w wewn~trznej cz~sci jednostki skolskiej na poludnie od Skolego i w Terce nad Solink~, w poludniowym skrzydle synkliny Krywego (fig. 6). W Koziowej wapieii jasielski wyst~puje ok. 60 m ponizej sp~gu

dolnych warstw krosnieiiskich⁴^•

Fig. 7. przedstawia porownanie fragmentow sekwencji lamin wapienia jasielskiego z Sobniowa i z WUjskiego, gdzie osad ten tworzy jedn(! warstw~ wapienia

4 Pr6bk\! z Koziowej pobrano podczas prac terenowych pod kierunkiem prof. O.S. Wialowa ze Lwowa.

(7)

Fig. 5. Korelacja sekwencji lamin w wapieniu jasielskim. Od lewej: Bukowiec, Polanczyk, Terka, Tyskowa.

Zdj~cia profili kolumnowych opisanych w tekscie; pow. 1,5 x

Correlation of laminae in Jaslo limestone. Left to right: Bukowiec, Polanczyk, Terka, Tyskowa. Photos of columnar sections described in text; x 1.5

(8)

Fig. 6. Korelacja wapienia jasielskiego z profili w Terce i w Koziowej; pow. 1,5 x Correlation of Jaslo limestone from Terka and Koziowa; x 1.5

laminowanego wsrod lupkow menilitowych jednostki podsi~skiej (por. Koszar- ski, K. Zytko, 1961).

W niektorych stanowiskach wapienie nieodslaniaj~ si~ in situ, lecz sypi~ si~ w postaci luznych fragmentow. Korelacja lamin pozwala na ustalenie pierwotnej pozycji warstewek wapienia. Fig. 8 ilustruje korelacj~ 2 fragmentow warstewek wapienia znalezionych lu.zno w stanowisku w Wyznem w jednostce skolskiej (in- formacji 0 tym stanowisku udzielH W. Nowak) i dwu fragmentow ze stanowiska w Wisniczu Starym opisanego przez V. Uhliga (1884, 1888). Porownanie wszystkich tych fragmentow z profilem typowym w Sobniowie przedstawia fig. 8.''''

Przeprowadzone korelacje wykazaly ci~glose lamin w wapieniu jasielskim jednostki skolskiej i sl~skiej. Najodleglejsze skorelowane profile (Wisnicz Stary i Kozio- wa) s~ oddalone 0 240 km. Sekwencji lamin z niektorych profili uWaZanych za wapien jasielski nie udalo si~ skorelowae, mimo ze oprobowano znaczn~ mi~zszose laminowanego wapienia (Wislok Wielki w jednostce dukielskiej; S~kowa i Folusz w jednostce sl~skiej; Zaluz w jednostce podsl~skiej; J anowice i Mrzygl6d w jednostce skolskiej). Jesli uznamy, ze we wszystkich tych stanowiskach mamy rzeczywiscie do czynienia z wapieniem jasielskim, to jako niekt6re z mozliwych przyczyn braku korelacji mozna wskazae: sedymentacj~ w odmiennych warunkach srodowisko- wych, powoduj~c~ rozne wyksztalcenie rownowiekowych warstewek (Wislok Wielki ?), rozny stopien diagenetycznej kompakcji lamin, zatarcie laminacji przez

deformacj~ tektoniczn~ (ZaluZ), zaburzenie sekwencji przez zluskowanie i powto- rzenia w obr~bie warstwy wapienia (Mrzyglod). W niektorych stanowiskach opisy- wanych w literaturze (Inwald k. Wadowic, Stryszow, Sosnice k. Strzyzowa) znale- ziono laminowane skaly w~glanowe 0 litologii roznej od wapienia jasielskiego, ktore w istocie mog~ nie bye zwi~zane z tym poziomem.

(9)

Fig. 7. Korelacja lamin w wapieniu jasielskim z Sobniowa i Wujskiego; pow. 2 x Correlation of Jaslo limestone from Sobni6w and Wujskie; x 2

683

KORELACJA W APIENIA Z ZAGORZA

Wapien z Zag6rza ze swoj~ niewyraZn~ laminacj~ jest mniej wdzi~cznym obiek- tem do przekonywaj~cej korelacji. Mimo to S. Wdowiarz i L. Koszarski (S. Wdo- wiarz, 1959) zwrocili uwag~ na podobienstwo ukladu lamin w najgrubszej, 4-centy- metrowej warstewce wapiennej w poziomie wapieni nielaminowanych w potoku Vinetisu (poludniowa cz~sc Karpat Wschodnich w Rumunii) i w odleglych 0 550 km profilach w Zag6rzu i Mokrem. Na tak~ sam~ 4-centymetrow~ warstw~ z par~

ciemnych lamin zwr6cili uwag~ L. Koszarski i K. Zytko (1961). Autor por6wnal przekroje tej najgrubszej warstwy wapienia z Zagorza z szeregu stanowisk w jednostce sl~skiej i skolskiej na terenie Polski oraz z potoku Vinetisus. Analiza ci~glosci

poszczeg6lnych elementow warstwowania wykazala, ze we wszystkich profilach z obszaru Polski wyst~puj~ w stalym nast~pstwie i stalych odleglosciach: para czarnych lamin, powierzchnia oddzielnosci (uwarunkowana, jak si~ wydaje obecnos-

ci~ cienkiej smugi ilastej) oraz grubsza lamina biala, podkreslona mniej wyrazn~

5 Pr6bka z Vinetisu pobrana zostala w czasie prac terenowych pod kierunkiem dra M. Stafanescu z Bukaresztu.

(10)

Fig. 8. Korelacja luznych fragmentow wapienia jasielskiego z Wyznego i Wisnicza Starego z sekwencj,!

lamin w Sobniowie; pow. 1,5 x

Correlation of loose fragments- of laminated Jaslo limestones from Wyzne and Wisnicz Stary with the type section in Sobniow; x 1.5

lamin~ ciemn~. lone elementy warstwowania s~ znacznie mniej ci~gle lateralnie, czasem illozna sledzic ich stopniowe zanikanie. W probce z Vinetisu wszystkie te elementy warstwowania, ktore okazaly si~ stale lateralnie w probkach z Polski,

znajduj~ si~ w tym samym nast~pstwie i tej samej pozycji. Przyklady czterech przekrojow tej warstwy przedstawione s~ na fig. 9.

UW AGI 0 STOSOW ANIU POZIOM6w "W APIENNYCH W KORELACJACH REGIONALNYCH

Pogl~d 0 izochronicznosci poziomow z wapieniami nazywanymi tu wapieniem jasielskim i wapieniem z Zagorza jest szeroko przyj~ty. Istotnym jego potwierdze- niem jest stwierdzona przez autora moz!iwosc korelowania wapieni za pomoc~

szczegolow laminacji. Daje ona mozliwosc pewniejszego odrozniania poziomow

(11)

Fig. 9. Porownanie lamin w przekrojach najgrubszej warstwy wapienia z Zagorza w profilach (od lewej):

Kr~pak, Brzozowiec, Zagorz, Vinetisu; pow. 1,5 x

Comparison of sections of thickest limestone layer in Zagorz limestone horizon. Left to right: Kr~pak,

Brzozowiec, Zagorz, Vinetisu; x 1.5

wapiennych. Przykladem jest korelacja wapienia z Koziowej,. ktorego identyfikacja z wapieniem jasielskim nie byla pewna, gdyz mogl bye tez uwazany za odpowiednik starszego poziomu wapienia tylawskiego. Dzi~ki korelowaniu lamin mozliwe jest korelowanie rozdzielaj,!cych wapienie turbidytow na bardzo duzych odleglosciach. Jest to wyj'!tkowa okazja do badan sedymentologicznych nad transportem i depozycj,! z pr,!dow zawiesinowych i nad morfologi~ basenu (por. G. Haczewski, 1981).

W dyskusjach nad wprowadzeniem formalnej klasyfikacji i nomenklatury stratygraficznej powraca problem wykorzystania poziomow wapiennych w podziale litostratygraficznym(Zasady polskiej klasyfikacji, terminologii i nomenklatury stratygraficznej, 1975, str. 19 - ogniwo wapieni jasielskich). Zebrany dotychczas ogromny material 0 poziomach wapiennych w serii menilitowo-krosnienskiej (S. Ju- cha, 1969) wskazuje, ze chronohoryzonty z wapieniami przecinaj~ ukosnie wszyst~

kie granice gl6wnych kompleksow litologicznych (litosomow) w obr~bie serh.

Nawet w jednej jednostce wapien jasielski wyst~puje w roznych kompleksach litologicznych (por. L. Koszarski, K. Zytko, 1961; S. Jucha, J. Kotlarczyk, 1961;

S. Jucha, 1969).

Wapien jasielski i wapien z Zagorza, wyksztalcone najcz~sciej jako cienkie wkladki wsrod utworow klastycznych, nie tworz~ zwartych litosomow, ani nie s,!

pojedynczymi warstwami. Nie maj,! one zatem cech jednostek litostratygraficznych. Istotn~ natomiast ich 'wlasciwosci,! jest to, ze wyst~puj~ w latwych do odroznie- nia, szeroko rozprzestrzenionych, niezaleznych od facji poziomach, ktorym przypi- suje si~ powstanie rownoczesne i w krotkim czasie na calym obszarze wyst~powania.

Maj'! wi~c one cechy poziomow czasowych (chronohoryzontow). Fakt, ze wiek ich nie jest okreslony blizej metodami paleontologicznymi lub innymi nie rna tu

wi~kszego znaczenia, bowiem nie musi on bye znany. Istotne jest, by byly przeslanki do uwazania' go za izochroniczny. Tak wi~c wapien jasielski i wapien z Zagorza

(12)

BIRECKl T. (1964) - Budowa geologiczna synklinyBobowej. Pr. -Geol. Kom. Nauk Geol. PAN Oddz. w Krakowie, 11.

HACZEWSKl G. (1981) - Extent and lateral variation of individual turbidites in flysch, horizons with laslo limestones, Krosno Beds, Polish Carpathians. Studia Geol. Pol., 68, p. 13 - 27.

HACZEWSKI G. (1982) - 0 sedymentacji tzw. lupkow jasielskich. Spraw. z Pos. Komis. Nauk. PAN Krak., 24, p. 235 -: 236, nr 1.

JERZMANSKA A. (1960) - Ichtiofauna lupkow jasielskich z Sobniowa. Acta Palaeont. Pol., 5, p.

367 -419, nr 4.

lUCHA S. (1957) - Lupkijasielskie w Karpatach fliszowych. Prz. Geol., 5, p. 521-525, nr 11.

lUCHA S. (1958) - Contributions on Jaslo shaly limestones in the Polish Carpathians. Bull. Acad.

Pol. Sc. ser. Sc. Chim. . '" 6, p. 681 - 688, nr 11.

lUCHA S. (1969)· - Lupki jasielskie, ich znaczenie dla stratygrafri i sedymentologii serii menilitowo- -krosnienskiej (Karpaty fliszowe). Pr. Geol. Kom. Nauk Geol.PAN Oddz. w Krakowie, 52.

lUCHA S., KOTLARCZYK l. (1961) - Seria menilitowo-krosnienska w Karpatach fliszowych. Pr.

Geol. Kom. Nauk Geol. PAN Oddz. w Krakowie, 4.

KOSZARSKl L., ZYTKO K. (1961) - Lupki jasielskie w serii meni1itowo-krosnie~skiej w Karpatach Srodkowych. Biul. Inst. Geol., ·166', p. 87 -232.

KOTLARCZYK J. (1979) - Wycieczka poswi{:cona problematyce paleontologicznej trzeciorz{:du.

W: Badania paleontologiczne Karpat Przemyskich. Materialy 4 Krajowej Konferencji Paleonto- logow. Przemysl, 25 - 27 czerwca 1979 r., p. 65 -74.

KRHOVSKY 1. (1981) - Mikrobiostratigraficke korelace vnej~ich jednotek fly~oveho pasma a vliv eustatickych zmen na jejich paleogeograficky vyvoj. Zemni Plyn a Nafta, 26, p. 665 -688, nr 4.

NOWAK W. (1965) - Sur l'origine organique des calcaires de laslo des couches menilitiques et de Krosno dans les Karpates flyscheuses (Oligocene). Carp.-Balk. Geol. Ass. VII Congr. Sofia. Reports Pt. n, p. 282 - 290, nr 1.

SLt\CZKA A. (1959) - Stratygrafia faldow dukielskich okolic Komanczy- Wisloka Wielkiego. Kwart.

GeoI., 3, p. 583 - 603, nr 3. .

UHLIG V. (1882) - Reisehericht aus Westgalizien. Verh. Geol. Reichsanst., ·15~16, p. 306-307.

UHLIG V. (1883) - Beitriige zur Geologie der westgalizischen Karpathen. lb. Geol. Reichsanst., 33, p. 443-562.

UHLIG V. (1884)- IV. Reisebericht aus Westgalizien. Oher die Gegend von Bochnia und Czchow.

Verh. Geol. Reichsanst., ·16, p. 336-,339.

UHLIG V. (1888) - Ergebnisse geologischer Aufnahmen in den westgalizischen Karpathen. lb. Geol.

Reichsanst., 38, p. 85 - 264.

WDOWIARZ S. (1959) - Lupki jasielskie w Karpatach Wschodnich Rumunii. Kwart. Geol., 3. p.

563 - 568, nr 3.

.-'';

(13)

FICZNEJ (1975) - Instrukcje i metody hadan geologicznych, zesz. 33. Inst. Geol.

WAKIH B.O. (1958) - rOpM30HT cMyracTMx BanHftKiB i Horo 3Ha"teHHft Allft 3icTaSneHHft oniro~eHoBMx BiKnap,iB CxiAHMX KapnaT • .Qonos. AH YPCP, N2 4, CTp. 414-416.

r>KerO>K XA4EBCK14

KOPPEn.AlU1.A CnOEB B XPOHOrOP1;130HTAX .ACEnbCKOrO 1;13BECTH.AKA 1;1 1;13BECTH.AKA 1;13 3ArY>KA KAPnATbI)

B' onMro~eHOBblX nopoAax BHeWHMX KapnaT, BblAemleMblX He$opManbHo KaK MeHMnMTOBO- -KpOCHeHCKaft CepMft, 3aneratOT TOHKMe nopocnOM nemtTOBblX M3BeCTHRKOB. TOHKMe 'cnoM M3BeCTHRKOS q:.ynm1pytOTCft B HeCKonbKO caMOCTOftTenbHblX ropM30HTOS. HaM60nee xapaKTepHbl M WMpOKO pac- npocTpaHeHbl TpM ropM30HTa, pacnOnO>KeHHble B pa3pe3e r'106nM30cTM Apyr OT Apyra M HUblBaeMble

"ftCenbCKMMM cnaH~aMM". 14x C"tMTatOT M30XPOHHblMM Ha sceH nnOLL\ap,M 3aneraHMft. ABTOP YKUblBaeT lola HesepHocTb 3Toro Ha3SaHMft M npeAnaraeT HUblBaTb IiIX S HIiI>KHeM ropM30HTe "JlCenbCKIiIM (cnoMcTbIM) 1i13SeCTHftK", a s sepxHeM - .. M3seCTHRK 1'13 3arY)Ka".

Ha Koppenft~IiIOHHblX cxeMax Crna)KeHHblX pa3pe30S ftCenbCKoro 1i13SeCTHftKa (MaKCMManbHaft CYMMapHaft MOLL\HOCTb TOHKMX 1i13seCTKOBbIX cnoes 40 CM) BIiIAHa COBepWeHHaft HenpepblBHOCTb TOHKHX cnoeB, TftHYLL\IiIXCft Ha paCCTOftHMe ,£1,0 240 KM B CKonbcKoM H CMne3cKoM 3neMeHTax. B 1i13BeCTHftKe H3 3arY)Ka cnOHCTOCTb He"teTKaft, MeHee 6narOnpMftTHaJl Anft Koppenft~HM. TeM He MeHee HeKOTopble 3neMeHTbi cnOIilCTOCTIiI B caMOM MOLL\HOM cnoe 1i13BeCTHftKa 1i13 3arY)Ka TOnLL\MHOM 4 CM nOCTOJlHHO npo- JlBnJlnlilCb so Bcex KoppenlilpyeMblx pa3pe3ax noro cnOR lola TeppMTOpMM nonbcKlilx KapnaT, TorAa KaK ApyrMe cnolil He OTml"tanMCb TaKMM nOCTORHCTSOM. 3TH nOCTOJlHHble naTepanbHble 3neMeHTbi npo- JlBnfttOTCft B TaKOM )Ke nopRAKe M B to)KHOH "taCTM BOCTO"tHbIX KapnaT PYMblHHIiI (550 KM OT THnOBoro pa3pe3a B 3ary)Ke).

nOCTOJlHCTBO cnoeB ftBnReTCft Sa>KHbIM CSMAeTenbCTBOM 1i130XPOHHOCTM M3seCTHRKOBbiX ropH- 30HTOS. XpoHoroplil30HTbl JlCenbCKoro M3SeCTHftKa H 1i13SeCTHftKa M3 3arY>Ka He AOn)KHbl BBOAHTbCJI B nMTO- CTpanlrpa$IiI"teCKYtO KnaCCIiI$HKa~MtO, TaK KaK He COCTaBnlltOT caMOCTOftTenbHblX nIilTOCOM, a RBnJltOTCJI nOA"tMHeHHbIMM npOCnOJlMIiI B BeCbMa punH"tHblX nMTonorM"teCKIiIX KOMnneKcax, KOTopble AOn)KHbl CTaTb 3neMeHTaMM 6YAYLL\eM $opManbHOM nMTOCTPaTliI$IiIKa~IiIM.

(14)

whole area of their occuuence. The author demonstrates a confused character of their name and proposes a name "(laminated) Jaslo limestone" for the lower horizon - to conform with their original name introduced by V. Uhlig (1883) and with their lithology. For the upper horizon a name "Zagorz limestone"

is proposed.

Correlation of pOlished sections of Jaslo limestone (max. total thickness of limestone layers - 40 cm) reveals a perfect continuity of fine laminae over distances up to 240 km in Silesian and Skole tectonic- -facies units. Zagorz limestone shows only crude, indistinct lamination, much less favourable for correla- tions.Nevertheless, some elements of stratification within the thickest 4 em layer appeard to be consistently found in the same position in all correlated sections from Polish Carpathians, while other laminae were less continuous. Those laterally persistent elements are also present in the same order in a sample from southern part of the East Carpathians in Roumania - distant 550 km from the type section in Zagorz.

Continuity of laminae is an important, independent proof of isochroneity of the limestone horizons.

The chronohorizons of Jaslo limestone and Zagorz limestone should be not introduced to lithostrati- graphic classification, as they do not form individualized lithosomes, are only subordinate intercalations in completely different lithological complexes, and cut diagonally through the boundaries of individual lithosomes, which themselves should be regarded as constitutional elements of a future formal litho- stratigraphy.

Translated by the Author