Ge()log;iCZIlY t. 26, nr -441
191
pieJst()cens:/j~ich w kraw~dzi
Wtoctawka. Wyr6zniono dotychczas warstw~ zwalowej pOChodzl!C4 przy- poludniowopolskiego. Postulowano opracowanie profilu podluznego
WST~P
432
~chematu stratygraficznego rejonu badan, jednak ze wzgl~du na fakt, ze przed- stawione materialy poc~od~C! ~edynie ze stoku dotiny, nie podj~to szerszej dysku~ji
z tym schematem. TakIe Uj~Cle tematu usprawiedliwia kolejnose opisu badanych
os.a~o.w - od najmlodszych do najstarszych - wygodna dla korelacji odsloni~e.
NmlejSZe opracowanie dzi~ki duzej ilosci nowego materialu dokumentacyjnego moze bye przydatne do szerszej syntezy stratygraficznej.
Fig. 1. Szkic sytuacyjny profil6w plejstocenu w prawej kraw~dzi doliny Wisly w zachodniej
cz~sci Kotliny Plockiej; lokalizacj~ profili podano zgodnie z ich numeracj<!: na fig. 2 Location map of Pleistocene sections at right margin of the Vistula River valley in western part of the Plock Basin; section numbers as given in Fig. 2
Do realizacji przedstawionego wyzej celu wybrano materialy pochodzC!ce z rejonu Dobrzynia i Wlodawka (fig. 1), gdzie kraw~dz doliny jest najlepiej odslo-
ni~ta, zas osady plejstocenu w przeciwienstwie do okolic Plocka, Wyszogrodu i Zakroczymia nie sc! zaburzone glacitektonicznie. WyjC!tek stanowiq jedynie pro- file z KuIina i M urzynowa, ktorych dolna cz~se bierze udzial w zaburzeniach.
Osady plejstocenu pozostalych profili lezq plasko w stropie sci~tych struktur de- formacyjnych zbudowanych jedynie z utworow trzeciorz~du (M.
1981, zal. 3 -6).
HISTORIA BADAN
Pierwsze obszerniejsze opisy osadow plejstocenskich omawianego odcinka
kraw~dzi doliny Wisly wykonal P. Prawoslawlew (1905). Opisal on mi~dzy innymi kompleks cz~sciowo zdiagenezowanych zwirow z Kulina oraz profil geologiczny
kraw~dzi doliny w Zarzeczewie, w ktorym stwierdzil dwie warstwy gliny zwalowej.
Wedlug J. Lewinskiego (1924, str. 522) w stoku doliny Wisly w rejonie Dobrzynia i Wlodawka odslania si~ tylko jedna glina zwalowa nalezqca do najmlodszego zlodowacenia (L4)' Przykrywa ona kompleks zwirow z Kulina, wypelniajC!cy pre- dysponowane tektonicznie rozci~cia erozyjne w stropie zaburzonych osadow trze-
ciorz~dowych. W. Nechay (1927) wyroznil w znanym juz wczeSniej odsloni~ciu
w wqwozie kolo kosciola w Dobrzyniu (por. A. Skrinnikow, 1899, str. 4; J. Siemi- radzki, 1909, str. 417) dwie gliny zwalowe rozdzielone piaskiem i zwirem. Omylko- wo uznal on brC!zowe mulki miocenskie ze spC!gu dolnej gliny zwalowej za ily war- wowe (por. R. Blachowski, 1939, str. 9), natomiast udokumentowal ily warwowe w kraw~dzi doliny bezposrednio na wschod od Dobrzynia. Poglqd 0 obecnosci dwoch glin zwalowych w profilu badanego odcinka kraw~dzi wypowiedzial takze R. Blachowski (1939). Dolna, szara glina zwalowa wyst~puje wedlug niego w Kulinie, przykrywajC!c kompleks zwirowy. Na osadach tych, ktore wypelniajq tektoniczno-erozyjne obnizenia w stropie zaburzonych osadow trzeciorz~du (por.
J. Lewinski, 1924) lezy ci,!gly poklad gliny gornej 0 mi'!zszosci do 20 m, podscielony
str. 10). Autor ten
"'>An"",,,,,,, kolo kosciola w
brumaltneJ do
nieznane byly odsloni~cia, w ktorych pod seri,!
zwalowa. Opisywano jed ynie bruk ze sp'!gu tej neogenu (1. Lyczewska, 1960, fig. 43; A.
zwalowej udokurnentowano w niszy
w Wyszynie (fig. 2, nr 12) i w Bachorzewie (fig. 2, prom nr 5), w rniejscach, gdzie seria zastoiskowa rna wyraznie zrnniejszonq rniqiszosc (porownaj oba pro-
.... r-....
B a c h o r e W 0
n
Fig. 2. Zestawienie profil6w czwartorz~du
Comparison of Quaternary sections
I - il; 2 - mulek; 3 - piasek; 4 - zwir; 5 pojedyncze glazy; 6 - zwalowa;
zwalowa splywowa; 9 - residuum zwalowl wedlug M. Brykczynskiego, 1982): zal. 6a,
u ujscia WllWOZU rozdzielajllcego Soczewk~ i Glowinl?, Brwilno G6rne, po kolo straznika wod, 16 _ WllWOzu, przy kt6rym znajduje sil? zesp61 maszewskich;
ilustracji
1 - clay; - silt; 3 - sand; 4 10 - anthropogenic
- appendix 6a, gorge separatiI1g Soczewka and
7
10
~
436
12)
zwalowa ciemnobrunatna lub silnie ilasta, z pr;~ehlwicerlialni
-- glina zwalowa jasnobr!!zowa
do 30 5 - mulki warwowe roi;owe, or:zehiW1COJle zwalo wa 2:0itto 'brCj,zowa, pla.szc:zy~,ta,
cZe:rwonooJr!!zow'a, slabo sp"kana, Z
till with intercalations and lenses 4 pavement with aa:rK-Of()WJ1. very
437
odcinek Wisly zostal obj~ty kartowaniem
w skab 1 : 25 000. lstniej<! takze szczegolowe
dla rejonow: Plocka (A. Makowska, S. Skompski, 1966; S. "--""'JAU,IJ"'U.',
W. Slowanski, 1979), (H.
(K. Kopczynska-Zandarska, 1964), Mocht
Rozycki, 1970) i Galach6w Rozycki, 1967), ktore bardzo ulatwilyby stworzenie opracowania syntetycznego. Zdaniem autora byloby to przedsi~wzi~-
. lecz w pelni wykonalne. profil geologiczny prawej rownoleznikowego odcinka doliny srodkowej Wi sly pelnilby rol~ stra-
PAN
Warszawa, AI. Na 20/26
Nadeslano 5 sierpnia 1981
dzy i Modlinem. Spraw. Pozn.
BR YKCZYNSKI M. (1982) -- (j12lctt(~kt()mj(a
(1963) - Mlode zaburzenia 263 - 273.
(1964) Wislq. Acta
LENCEWICZ S. (1927) - n"ln"",,,IT'I 66
tektoIllc,me w Wish,!:.
paleomorfologia plejstocenu 3.
663-
- Zaburzenia czwartorz~dowe "morena dolinowa" w Wisly pod Wloclawkiem. Spraw. PIG, 2, p. -549, 3/4.
LYCZEWSKA (1959) - Utwory trzeciorz~dowe Kujaw srodkowych i wschodnich.
Geo!., p. -157.
LYCZEWSKA J. (1960) - Uwagi na temat czwartorz~du Kujaw wschodnich. Geol., p. 245-252.
MAKOWSKA SKOMPSKI S. (1966) Przekr6j geologiczny przez dolin~ Wisly w okolicy 00- brzykowa. Prz. Geo!., p. 214 -218, 5.
MICHALSKA Z. (1961) - Mochty: stratigraphy of Pleistocene deposits exposed in high escarpment of Vistula valley at Mochty. W: Guide-book of excursion in the vicinity of Warsaw. The Warsaw Basin, p. 29 - 33. Publ. VI INQUA Congr. PWN. L6d±.
MOJSKJ J.E. (1958) Szczeg610wa mapa geologiczna Polski, 1 :50000, ark. Wlodawek. lnst. GeoL Warszawa.
NECHAY W. (1927) - Utwory lodowcowe Ziemi Oobrzynskiej. Spraw. Panstw. lnst. Geol., 4, p.
61-144, nr 1/2.
ROZYCKJ S.Z. (1967) Plejstocen Polski na tIe przeszlosci w g6rnym trzeciorz~dzie.
PWN. Warszawa.
ROZYCKI S.Z. (1970) - Oynamiczne ulawicenie gUn zwalowych i inne procesy w dennej cz~sci moren Iqdolod6w czwartorz~dowych. Acta Geot Pol.. 20, p. 562 - 584, nr 3.
440
ROZYCKI S.Z. (1978) Od "Mocht" do syntezy stratygrafii plejstocenu Polski. Rocz. Tow.
Geol., p. 445 -478, nr 3/4.
RUSZCZYNSKA-SZENAJCH H. (1964) W okolicy Wyszogrodu nad Wisl'!. Acta Geol.
Po!., p. 341-360, nr 3.
SIEMJRADZKl J. (1909) - Geologia Ziem Formacje mlodsze (kr..:da-dYluwium).
SKOMPSKI S. (1969) - Stratygrafia osad6w czwartorz~dowych cz~sci Geol., 220, p. 175-253.
- Szczeg6lowa mapa ge()jOl~lc;;~na 1: 000,
W. (1979) Symposium on
- 11.09.1979. (juide-book of excursion. Warszawa.
(1905) - Tp.06Ll\.
Pe3fOM€
B CTon,e 6oJ1ee AeCflTKO p03pe30B nJlei1cTOL!eHOBblx BIilCJ1bl HO TepplllTOplil1il nJ10L!KoJ;J KOTJ10BI4Hb!,
MOUJ,HOCTbfO
Geol.
Mikolaj BRYKCZYNSKI
CORRELATION OF PLEISTOCENE SECTIONS FROM RIGHT MARGIN OF THE VISTULA RIVER V ALLEY
(WESTERN PART OF THE PLOCK BASIN)
Summary
441
Over a dozen sections of Pleistocene deposits are described from right margin of the Vistula River valley in the Plock Basin, about 100 km WNW of Warsaw (Fig. 1). The deposits, 15 -50 m thick, rest on trunctated glacitectonic structures built of Pliocene clays and Miocene sands with brown coal, which are the subject of a separate paper (M. Brykczynski, 1982). Five major lithostratigraphic horizons are distinguished: three till horizons, varved clay horizon separating the lower, hitherto unknown, and middle tills, and horizon of fluvioglacial sands and gravels, separating the middle and upper tills (Fig. 2).
The middle till appears clearly bipartite (Fig. 3). A series of fluvioglacial gravels with boulders, over 30 m thick, was found to occur in some places at the base of the lowermost till (Fig. 2, section no. 1).
With reference to stratigraphic subdivision of the Pleistocene of the Plock Basin, compiled by S. Skomp- ski (1969), the tills were assigned to the South-Polish, Mid-Polish and Baltic Glaciations, respectively.
The major lithological members of the Pleistocene appear to be continuous at relatively large dis- tances along the margin which suggests the possibility to compile longitudinal geological section for the whole latitudinal fragment of the Middle Vistula River valley, where good exposures are fairly com- mon. Such section may play the role of stratotype for the Pleistocene in central Poland.
