Olaf Truszczyński, Jan Terelak
Sprawozdanie z jubileuszowej 25
Europejskiej Konferencji Psychologii
Lotniczej
Studia Psychologica nr 4, 199-201
S
P
R
A
W
O
Z
D
A
N
I
A
S tu d ia Psychologica U K S W 4 (2002) s. 199-201
O L A F T R U S Z C Z Y Ń S K I, JA N T E R E L A K K a te d ra Psychologii P racy i S tresu U K S W
SPRAWOZDANIE Z JUBILEUSZOWEJ
25 EUROPEJSKIEJ KONFERENCJI PSYCHOLOGII LOTNICZEJ
M iędzynarodow a K onferencja E A A P {European Association o f Aviation Psychology) odbyła się w po raz pierwszy w Polsce dniach 16-20 w rześnia 2002 r w H o te lu 500 w Z eg rzu pod Warszawą. T em at przew odni „B ezpieczeństw o, Systemy i ludzie w lotnictw ie” , w skazuje, że konferencja n a w iązała do niezwykle aktualnej tem atyki psychologii bezpieczeństw a i działań antyterrorystycz nych w kontekście w ydarzeń z 11 listopada 2001 r w Nowym Jo rk u . P lan konferencji przewidywał następ u jące bloki tem atyczne:
1. K u ltu ra n arodow a i bezpieczeństw o w lotnictw ie
2. Systemy ochrony w lotnictw ie z uw zględnieniem załogi statk u pow ietrznego 3. Czynnik ludzki w kierow aniu ruchem lotniczym
4. Z arząd zan ie ruchem lotniczym : selekcja i nabyw anie um iejętności 5. Selekcja: N arzędzia i W yniki
6. B ezpieczeństw o: jego analiza i m etody o raz w arunków i system przekazyw ania inform acji 7. Crew R esource M anagm ent (C R M ): O cena, M etody i Wyniki /statek pow ietrzny oraz kabina/ 8. C R M : W skazania Cywilne i W ojskowe
O rg an izato rem konferencji była K a te d ra Psychologii Pracy i S tresu (Instytut Psychologii U K SW ) a jej kierow nik prof. d r hab. Ja n F. Terelak był Przew odniczącym K o m itetu N aukow ego, w skład k tó reg o wchodzili: K ristina Pollack- Prezydent E A A P ze Szwecji, D rs F. R aineckers z H o landii, Prof. R . A m alb erti z F rancji, D r M. C ook ze Szkocji, C apt. L. Polo z W łoch, D r M . B arba- rino z E u ro co n tro l z B rukseli z Belgii.
Przew odniczącym K o m itetu O rganizacyjnego konferencji był d r O la f Truszczyński, zaś w spół o rg an izato rem D r K laus-M artin G o eters. W skład k o m itetu organizacyjnego w chodzili ponadto: A lek san d ra R ą p a ła (sek retarz konferencji, asystent Z a k ła d u B ezpieczeństw a Lotów W ojskowego In stytutu M edycyny L otniczej), E lżb ieta Pińska (s tu d en tk a V ro k u psychologii U K SW ), A dam R udzki (stu d en t V ro k u psychologii U K SW ) o raz M ariusz T urek (d o k to ra n t w K ated rze Psycholo gii Pracy i S tresu U K SW ).
W K onferencji w zięło udział około 110 uczestników z całego św iata- z A ustralii, A m eryki P ół nocnej, z D alekiego W schodu, z A fryki, je d n a k w iększość przybyłych p ochodziła z E uro p y Z a chodniej. K raje E u ro p y W schodniej były rep rezen to w an e przez uczestników z Polski (z U niw ersy te tu K ardynała S tefan a W yszyńskiego, W ojskowego In sty tu tu M edycyny L otniczej, LOTu i Pol skich Portów L otniczych) i R u m u n ii (z Instytutu M edycyny L otniczej). Pierw sza sesja pośw ięcona była wpływom kultury i różnic m iędzykulturow ych n a bezpieczeństw o la ta n ia (C u ltu ral Issues and Safety / Security). W ykład w prow adzający wygłosił R e in e r K em m ler z L ufthansy nt. „Początek trzeciego tysiąclecia: zd erzen ie k u ltu r” {Entrance into the Third Millennium: The clash o f cultures). Dotyczył o n w zajem nego oddziaływ ania różnych k u ltu r u pro g u trzeciego tysiąclecia o raz ich
wpîywu na trag ed ię z 11 w rześnia. J e s t to bard zo istotny p roblem poniew aż, we współczesnym lo t nictwie pracu ją ludzie o różnym p ochodzeniu, wyznający o d m ien n e systemy w artości, mający róż n e podejście do życia o ra z nawyki. D lateg o szczególnie w ażne je s t w zajem ne zrozum ienie, akcep tacja, to leran cja i w spółpraca p o d k reślił R e in e r K em m ler. D ru g a sesja dotyczyła problem u bez pieczeństw a załogi kabiny (Safety and Security (incl. Cabin Crew). Jak o pierw sza w ystąpiła A ngela D ahlberg, au to rk a w ielu książek z psychologii lotniczej. Jej w ystąpienie nt. „Bezpieczeństw o w p o w ietrzu- zarządzanie w now ej rzeczyw istości” (Air Safety - Managing the N ew Reality) dotyczyło możliwości w prow adzenia jed n o lity ch system ów oceny poziom u bezpieczeństw a w różnych liniach lotniczych, rozw inięcia now ych m etody behaw ioralnych kształcenia p erso n elu latającego, w yraź nego rozróżnienia czynnika ludzkiego w system ie bezpieczeństw a lotów od czynnika bezpieczeń stwa rozum ianego ja k o w ypadkow a w spółdziałania człow ieka z system am i technicznym i, oraz spo sobów ocen ian ia skuteczności tren in g u sam oobrony załogi kabiny. Ten o statn i p o stu lat staje się koniecznością, poniew aż p rzem o c n a pokładzie sam olotu staje się niezw ykłe istotnym czynnikiem zagrożenia, a linie lotnicze stały się niezw ykle spektakularnym celem ataków terrorystycznych. N a leży oceniać, że o b ecn e strateg ie bezpieczeństw a nied o cen iają należycie możliwości sam oobrony załogi sam olotu. K pt pil. Tom asz Sm olicz i prof. Jan T erelak wygłosili re fe ra t pt. „N owe oblicze terro ry zm u ” (New face o f terrorism). P raca to dotyczyła w prow adzenia klasyfikacji różnych m eto d stosow anych przez terro ry stó w o ra z porów nania reakcji psychologicznych terrorystów , personelu latającego i pasażerów w celu bud o w an ia strategii rad zen ia sobie. D rugiego dnia konferencji pierw sza sesja dotyczyła roli czynnika ludzkiego w zarządzaniu ruchem lotniczym (Human Factor
in A ir Traffic M anagement). Pierwszy w ykład w tej sesji wygłosi! M an fred B arb arin o nt. „B łąd czło
w ieka w zarządzaniu ru ch em lotniczym : p ro je k t i p rotokoły” (Human Error in A ir Traffic Manage
ment: project and protocols). R e fe ra t dotykał pro b lem u przyczyn p o p ełn ian ia błędów przez k o n tro
lerów ruchu lotniczego i m ożliw ości zapobiegania im. Z ag ad n ien ia te są o tyle ważne, że po d ejm o w anie decyzji p rzez człow ieka w system ach lotniczych zaliczane je st do zajęć o wysokim stopniu ry zyka. C zęsto bow iem w iadom o co się wydarzyło, ale tru d n o je st d o k ład n ie stw ierdzić jakie były ku tem u powody. W tedy zwykłe w inę ponosi k o n tro ler ru ch u lotniczego. Sesja popołudniow a doty czyła: „Z arząd zan ie ru ch em lotniczym : Selekcja i N abyw anie um iejętności (АТС: Selection and
Skill Acquisition). C iekaw ą p ra c e przedstaw ił H in n e rk E iß feld t z Z ak ład u Psychologii Lotniczej
i K osm icznej N iem ieckiego C e n tru m K osm icznego (D L R ), nt. „O bniżanie nakładów finansowych selekcji p o przez efektyw niejsze w ykorzystanie danych biograficznych” . (C ost savings: The use o f
Bio-Data to improve selection efficiency). N a podstaw nie przeprow adzonych b ad ań stwierdził, że
d a n e biograficzne m ogą znacząco zwiększyć skuteczność selekcji, dzięki w cześniejszem u b adaniu przesiew ow em u kandydatów . U m ożliw iaj to oszczędzenie do 20% kosztów. Trzeciego dnia konfe rencji autorzy prezentow ali p ra c e dotyczące „Selekcji, m eto d badawczych i wyników b a d a ń ” (Se
lection: Tools and Results). H a u s -M a r tin G o e te rs przedstaw ił prace pt. „A naliza kosztów- korzy
ści: Czy psychologiczna selekcja kandydatów je st opłacalna? (Cost-benefit analysis: Is the psycholo
gical selection o f pilots worth the m oney?). C elem b ad ań było znalezienie odpow iedzi na pytanie czy
selekcja psychologiczna je s t u zasad n io n a o raz czy m ożna ją taniej przeprow adzić. B iorąc pod uw a gę koszty szkolenia kandydatów n a pilotów , stw ierdził, że selekcja psychologiczna je st kluczem do efektyw nego i ekonom icznego rozw oju wysoko w yspecjalizow anego p erso n elu lotniczego. Jan in a M aciejczyk, O. Truszczyński i T. Jasiński wygłosili re fe ra t pt. „Pom iary psychologiczne w selekcji kandydatów n a pilotów ” (Psychological measures fo r p ilot candidates selection) W ystąpienie to m ia ło na celu p rzeprow adzenie m etaanalizy dotyczącej wagi stosow anych m eto d badawczych zarów no psychologicznych ja k i sym ulatorów lotniczych. P raca ta w ykazała, że m etody psychologiczne m o gą z pow odzeniem zastępow ać lub uzupełniać drogie w zastosow aniu sym ulatory lotnicze
szcze-golnie w b ad an iu przesiew owym . Z astosow anie sym ulatorów lotniczych je s t ja k najbardziej zasad ne n a poziom ie ostatn ieg o szczebla selekcji i klasyfikacji w celu prognozow ania zaw odowego na inicjalnie w ybranym typie sta tk u pow ietrznego dla konk retn eg o kandydata. P rzedostatniego dnia ran o w ystąpienia dotyczyły „ P roblem y bezpieczeństw a: jego analizy i m eto d (Safety: Analyses and
M ethods) i Bezpieczeństw a: W arunków jego form ow ania i przekazyw ania inform acji (Safety: Con ditions and Know-How Transfer). Po p o łu d n iu w sesji dotyczącej „C R M -C rew R esource M anag-
m ent: O ceny, M eto d i W yników / p okład o raz kabina (CRM: Evaluation, M ethods and Results / FD
& Cabin) R h o n a Flin ze Szkocji z U niw ersytetu z A b e rd e e n przedstaw iła wyniki b adań dotyczące
oceny i efektywności tren in g u C R M przeprow adzonego w śród załogi (Evaluating the Effectiveness
o f Flight Crew C RM Training). K onieczna je s t zdaniem prof. R h ony Flin duża dostępność prostych
i zwięzłych źró d eł oceny tren in g u C R M . W ażne jest rów nież, aby treningi C R M były p rzeprow a d zan e w różnych zespołach środow iska lotniczego. Przew odniczący sesji R ich ard Jen sen w yróżnił p race dwóch m łodych naukow ców z A ustrii B arbary K lam pfer o raz R u th H äu sler pt. „W ykorzy stanie m arkerów behavioralnych w sym ulatorze- wyniki b ad ań I i II (The use o f behavioural m ar
kers in the sim ulator - Results o f a study I and II). P raca zrobiła n a słuchaczach duże w rażenie za
rów no pod w zględem m erytorycznym , ja k i w ysokiem u poziom ow i prezentacji. Z ap ro sił je do U SA w celu zorganizow ania w arsztatów z psychologii lotniczej. W ieczorem odbyła się uroczysta kolacja z w ystępem zespołu ludow ego z SG G W P R O M N I. G oście z ogrom nym przejęciem i ra d o ścią tańczyli tradycyjne polskie tańce, a udział w ludowych zabaw ach zintegrow ał uczestników . W o statn im dniu konferencji w ystąpienia dotyczyły C R M : W skazania Cywilne i W ojskowe (CRM:
Civil and Military Applications). Sue B urdekin z A ustralii wygłosiła re fe ra t nt. „K ontrola b ezpie
czeństw a operacji wojskowych: b ad an ia porów naw cze subiektyw nych sam oocen i obiektywnych obserw acji w kontekście o peracji lotniczych (Military mission operations safety audits (mosa):
a comparative study o f subjective self-report and objective observation in a flight operational context).
W yniki przeprow adzonych b ad a ń w skazują, że piloci sam olotów F /A 18 są rzetelnym i o bserw ato ram i swoich własnych zachow ań i w ykonania zadań. Ta optym istyczna k o n statacja musi być nieco podw ażona przez w ątpliw ość jak ie wyniki osiągnęliby, jeśli nie m ieliby św iadom ości, że byli o b ser wowani.
M iędzynarodow a K onferencja E uropejskiego Towarzystwa Psychologii L otniczej zorganizow a n a w Polsce przez K ated rę Psychologii Pracy i S tresu UKSW, była w ydarzeniem dużej rangi n au k o wej i dla środow iska polskich psychologów, jeśli się zważy, że w łaśnie d o p ie ro przed 5 laty Z ach o d nioeuropejskie Towarzystwo Psychologii Lotniczej zm ieniło nazw ę n a E u ro p ejsk ie Towarzystwo Psychologii L otniczej po to, by m ożliwe było przyjęcie Polski (jako jedynego kraju z daw nego u k ła du politycznego) w p oczet pełnopraw nych członków tego tow arzystw a. W idać więc, że zm iany geo polityczne dotyczą także organizacji naukow ych w E uropie.
