PRAWO O MIARACH
H O E S I C K A T E K S T Y U S T A W
— = Nr. 51 = = = = =
P RAWO O MI A RA CH
OPRACOW AŁ
WACŁAW REYNDEL
AD W O K AT
dr ¡ni. K rzysztof Zioło
W A R S Z A W A - 1929
N A K Ł A D E M K S I Ę G A R N I F. H O E S I C K A
^3 2 0 8 0
ODBITO CZCIONKAMI DRUKARNI LUDOWEJ W KRAKOWIE pod zarządem H. Schlffa,
W
wydawnictwie niniejszem zostały zebrane podstawowe przepisy o miarach, obowiązujące w Polsce i ogłoszone do dnia 1 października 1928 roku. Tekst de
kretu o miarach z dnia 8 lutego 1919 roku, znowelizo
wany Rozporządzeniem Prezydenta z dnia 16 marca 1928 roku został wydrukowany d r u k i e m t ł u s t y m . Pod artykułami dekretu o miarach zamieszczono p e t i t e m rozporządzenia wykonawcze oraz inne przepisy, do
tyczące tych artykułów. Instrukcje i przepisy techniczne 0 charakterze specjalnym, jak np. przepisy o warunkach 1 sposobie legalizowania poszczególnych rodzai narzędzi mierniczych znajdzie czytelnik w P r z e p i s a c h o b o w i ą z u j ą c y c h w m i e r n i c t w i e , czasopiśmie, wy- dawanem przez Główny Urząd Miar, oraz w Dzienniku Urzędowym Głównego Urzędu Miar.
W celu ułatwienia odnalezienia wspomnianych prze
pisów specjalnych, nie zamieszczonych w niniejszem wy
dawnictwie, załącza się, jako aneks, „Wykaz przepisów, dotyczących miar i narzędzi mierniczych, obowiązujących w dniu 1. IX. 1928 r., a ogłoszonych w Nr. 1^-400 »Prze
pisów obowiązujących w miernictwie“ .
Wyjaśnieniu przepisów o miarach poświęcona została osobna publikacja*).
Warszawa, w październiku 1928 r.
•) W acław Reyndeh Polskie prawo o miarach, JEneykloppdja Pod- ręczna prawa publicznego, zeszyt VIII (1928), atr. 450 i n.
S k r ó t y .
Dz. P. P. P. = Dziennik Praw Państwa Polskiego.
Dz. U. R. P. = Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej M. P. = Monitor Polski.
Dz. Urz. G U M = Dziennik Urzędowy Głównego Urzędu Miar.
P O M = Przepisy obowiązujące w miernictwie — czaso
pismo, wydawane przez Główny Urząd Miar.
Min. P. i H, = Minister Przemysłu i Handlu.
G U M = Główny Urząd Miar.
wm-y
; : - :
- - srے-
■
& ';r
'ĘSWSm
!¡®e ® # s ï^ ^ s s ^ »is K s s ® »s a »®
JIw&qí l i ...
.
■
-
|&| ;y>.: *,ig- i-v^ ‘’^ï-
ffiź Â S ÏS S âifS ^sW
^ K ; . ■■• ,.;. i
■ tf
ÍSüMWÉé.
111
. .U H M l
- - ■ B ^ ? ^ » â ^ p î | a i a j p s
» s S S I :®5WÍKSá ___ HI BHP
«-i- Y„ -m-í- , . , „ t f ar
W Ê Ê M ... ■ ■ ■ ■ j L ...^
l l i E P ' í i E S
¿vr.y; v Î • , \ 4. ;.S V
p t P S 'S i ' ï ' S â ? 'i - - - ' Ä ‘ :■ ' !:i ÿ ÿ - C X X X ' i X '/'■ : . V - ' X n !¿ X
■ :■ ' ; . - ' t . . , ^ - :,-• .-'. ,-.' V.. ,-. ;'v V a
r - :; . - ^ ■■..■■■■■'; :,; ^ - : : .-^.: . ■■
V I C ' W ■:.. ’, ' £ « K ' _ i- V ^ v ; ;. : v ;.:• ; ? § § -, •:,, ;,:-J ~ '_ v ' -f 5V- < Y > ‘ '* * £
t p » 3 S ï t e :f - v - v * ; ;¡ 1 . >■ ---w - i- v.3 - 1 : :: t í:1: ;:íí - - ’ * » • ; «
;-r--:,' : * ” .'■* Si' ‘, ^:-- ' '- ' ~ . • ' ÄS: ñ*í #:iii*HSsS2SB
* * v & í’ ;t^:XSÏSMs&. - - ■ . ; • - / - - . ' - _ • - i t i ß j j ^ -■-, -S ' ■> - - - -; . '-; . • -- K 'f l® '- . í a K ö S & v - v « « * ? ' Ä « f v
::S 'ttrbSÍOíÍSSsSSíJí
; . l ; " 4 .
?V f N f “ -N ^ ■? I g m , S e &
Ififciv ¿ - C 4 ' . . \ ’f v - - ' -c;.S M i
:¡^:-y:\\ \ - N- '•■■ ;VTÆ:-:: •: ‘ í . .* •; : j.. ._ ■ A „.■?
Ä - ’- V . ' ' rj-6. -. -, . » i r , - - ^ - w ? ; r’ - ■
iw îâfissm m s
M ¿ ■ ; ^ a i a ■ s
í l : ' ‘ ; ;
' .-S É k S S & S É & í
Dekret o miarach
z dnia 8 lutego 1919 roku (Dz. P. P. P. Nr. 15 poz. 211) ze zmianami, wprowadzonem l Rozpo
rządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 marca 1928 r. o zmianie dekretu o miarach z dnia 8 lutego 1919 r. (Dz. U. R. P. Nr. 32 poz. 308).
Jednolity tekst dekretu o miarach został ogłoszony jako załącznik do Obwieszczenia Ministra Przemysłu i Han
dlu z dnia 28 czerwca 1928 r. (Dz. U. R. P. Nr. 72 poz. 661).
O BW IESZCZENIE M INISTRA PR ZE M YSŁU i H AN D LU
z ctóa 28 czerwca 1928 r.
w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu dekretu o miarach z dnia 8 lutego 1919 r.
KDz. U. R. P. Nr. 72 poz. 661)
Na podstawie art. 4 rozporządzenia Prezydenta Rze
czypospolitej z dnia 16 marca 1928 r. o zmianie dekretu o miarach z dnia 8 lutego 1919 r. (Dz. U. R. P. Nr. 32 poz. 308) ogłaszam jednolity tekst dekretu o miarach z dnia 8 lutego 1919 r. (Dz. P. P. P. Nr. 15 poz. 211) z uwzględnieniem zmian wprowadzonych do niego przez rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 marca 1928 r. (Dz. U. R. P. Nr. 32 poz. 308) i obowią
zujących od dnia 19 września 1928 r.
10 Art. 1.
Z a ł ą c z n i k do obw. Ministra Przem.
i Handlu z dnia 28 czerwca 1928 r. (poz. 661).
Dekret o miarach
z dnia S lutego 1919 r.
C Z Ę Ś Ć I*).
Jednostki miar, Art. 1.
Legalnemi jednostkami miar w Państwie Polskiem są jednostki, określone w art. 2— 7 dekretu niniejszego, oraz te jednostki wtórne wielokrotne i podwielokrotne jednostek podstawowych, określonych w tychże arty
kułach, które będą uznane za legalne przez Ministra Przemysłu i Handlu.
1.
Rozporządzenie o legalnych jednostkach miar.
(Ete. P. P. P. z dnia 19 maja 1919 r. Nr. 41 poz. 299) W wykonaniu art. 1 Dekretu o miarach (Dz. P. P. P.
Nr. 15 poz. 211) postanawiam co następuje:
Art. 1. Legalnemi wtórnemi jednostkami długości są:
mirjametr — równy dziesięciu tysiącom metrów, kilo
metr — równy tysiącowi metrów, decymetr — równy jed
nej dziesiątej metra, centymetr — równy jednej setnej metra, milimetr — równy jednej tysiącznej metra i mi
kron — równy jednej tysiącznej milimetra.
A r t 2. Legalnemi wtórnemi jednostkami powierzchni są: 1) powierzchnie, zawarte w kwadratach, których boki
*) Podział dekretu o miarach na części został wprowadzony przez wydawcę.
11 równe są którejkolwiek z legalnych wtórnych jednostek długości. Każda z tych jednostek powierzchni nosi nazwę jednostki długości, od której pochodzi, z dodatkiem w y
razu „kwadratowy“ ; 2) hektar równy stu arom i centar równy jednej setnej ara.
Art. 3. Legalnemi wtórnemi jednostkami objętości są:
1) objętości, zawarte w sześcianach, których krawędzie równe są jednej z legalnych wtórnych jednostek dłu
gości. Każda z tych jednostek objętości nosi nazwę jed
nostki długości, od której pochodzi, z dodatkiem wyrazu
„sześcienny“ lub „kubiczny“ ; 2) kilolitr — równy tysią
cowi litrów, hektolitr — równy stu litrom, dekalitr — równy dziesięciu litrom, jedna czwarta litra (kwaterka), decylitr — równy jednej dziesiątej litra, mililitr — równy jednej tysiącznej litra.
Art. 4. Legalnemi wtórnemi jednostkami kątów są:
kąt pełny czyli obrót — równy czterem kątom prostym, kąt pólpełny — równy dwum kątom prostym, kąt jed
nego stopnia, czyli stopień kątowy — równy jednej dzie
więćdziesiątej kąta prostego, minuta kątowa — równa jednej sześćdziesiątej stopnia kątowego, i sekunda ką
towa — równa jednej sześćdziesiątej minuty kątowej.
Części stopnia mogą być wyrażane również w postaci ułamków dziesiętnych stopnia.
Art. 5. Legalnemi wtórnemi jednostkami masy są:
tonna — równa tysiącowi kilogramów, kwintal — równy stu kilogramom, mirjagram — równy dziesięciu kilogra
mom, dekagram — równy jednej setnej kilograma, gram — równyjjednej tysiącznej kilograma, i miligram — równy jednej miljonowej kilograma.
Art. 6. W handlu kamieniami drogocennemi i perłami
12 Art. 1.
dozwala się używać jako legalną jednostkę wtórną masy karata, równego jednej pięciotysiącznej kilograma.
Art. 7. Postanowienia rozporządzenia niniejszego uzy
skują moc obowiązującą z dniem ogłoszenia.
Warszawa, dnia 7 kwietnia 1919 roku.
Minister Przemysłu i Handlu 2
.
U S T A W A z dnia 11 maja 1922 roku
o rachubie czasu.
(<Dz. U. R. P. r. 1922 Nr. 36 poz. 307)
A r t 1. Doba zaczyna się legalnie w momencie doło
wania słońca średniego w południku 15° na wscliód od Greenwich. Godziny doby liczy się albo od początku do końca doby, albo też od początku do jej połowy, a na
stępnie od połowy do końca doby, odróżniając godziny jednoimienne słowami po północy (ppn.) i po południu (ppd.).
Art. 2. Legalna rachuba czasu obowiązuje wszystkie władze i urzędy państwowe i samorządowe.
Art. 3. Zegary, znajdujące się w miejscach publicz
nych, z wyjątkiem zegarów słonecznych, powinny wska
zywać czas odpowiednio do art. 1 niniejszej ustawy z rze
telnością w rozumieniu art. 10 i 11 dekretu o miarach z dnia 8 lutego 1919 r. (Dz. P. P. P. Nr. 15 poz, 21l)) wyznaczoną rozporządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu.
Art. 4. Wykonanie ustawy niniejszej powierza się wszystkim ministrom we właściwym każdemu z nich za
kresie.
Art. 5. Ustawa niniejsza wchodzi w życie z dniem 1 czerwca 1922 i obowiązuje na całym obszarze Rzeczy
pospolitej Polskiej.
W dniu 31 maja tegoż roku zegary należy cofnąć o godz. 12 w nocy na godz. 11 ppd, względnie z 24 na 23, godziny te liczyć należy jako 11-a ppd,, względnie 23-a.
Art. 2.
Podstawową jednostką długości jest metr.
Art. 3.
Podstawowemi jednostkami powierzchni są: metr kwadratowy i ar.
Jednostkami powierzchni są także powierzchnie za
warte w kwadratach, których boki są równe którejkol
wiek z legalnych jednostek długości.
A rt 4.
Podstawowemi jednostkami objętości są: metr sze
ścienny albo kubiczny i litr.
Art. 5.
Podstawową jednostką kątów płaskich jest kąt prosty.
Art. 6.
Podstawową jednostką masy jest kilogram.
Art. 7.
Jednostką temperatury (różnic temperatury) jest róż
nica temperatury, odpowiadająca jednemu stopniowi normalnej skali tennonietrycznej czyli stopień tempe
ratury.
14 Art. 8 -1 0 . Art. 8.
W obrocie publicznym, jak również we wszystkich aktach i czynnościach urzędowych oraz we wszelkich umowach rządowych, gdy zachodzi potrzeba wyrażenia miary, należy ją wyrażać w legalnych jednostkach miar.
C Z Ę Ś Ć II.
Przepisy o warunkach legalizowania narządzi mierniczych.
Art. 9.
Wzorcem miary jest ciało fizyczne, którego pewna właściwość pod względem wielkości przedstawia tę miarę z określoną dokładnością. Przyrządem mierni
czym jest każdy mechanizm, służący do pośredniego lub bezpośredniego dokonywania pomiarów.
W zorce miar i przyrządy miernicze stanowią narzę
dzia miernicze.
Art. 10.
Uchybieniem wzorca miary jest wartość bezwzględna różnicy między jego wielkością 1 wielkością odpowiada
jącego mu wzorca normalnego, z którym według prze- psów winien być porównany przy legalizowaniu. Uchy
bieniem przyrządu ¡jest wartość bezwzględna różnicy między znaną rzeczywistą miarą wzorców normalnych, zapomocą których winien on być sprawdzony przy le
galizowaniu, a tą miarą, którą według wskazań przy
rządu należałoby owym wzorcom normalnym przypisać lub wartość bezwzględna różnicy między wskazaniami przyrządu, a wskazaniami przyrządu normalnego, z któ
rym według przepisów winien on być porównany przy legalizowaniu.
Art. 11.
Narzędzia miernicze są legalne, jeżeli, bez względu na swoje uchybienia, odpowiadają pozatem przepisom o warunkach legalizowania, wydanym na podstawie ni
niejszego dekretu przez Dyrektora Głównego Urzędu Miar, — są rzetelne, jeżeli ich uchybienia nie przekra
czają granic uchybień obiegowych, ustanawianych przez Ministra Przemysłu i Handlu dla narzędzi mierniczych, znajdujących się w obrocie publicznym.
1 .
Przepisy ogólne o warunkach legalizowania narzędzi mierniczych.
Uchylenie niektórych przepisów, obowiązujących w b.
dzielnicy pruskiej.
( R O M z d.1!. 25. VIII. 1928 r. paz. 2,003/0,8 Nr. 398) Na podstawie art. 11-go dekretu o miarach z dnia 8 lutego 1919 r. (Dz. P. P. P. poz. 211), § 19 ustawy Rzeszy Niemieckiej o miarach (Mass- u. Gewichtsord- nung) z dnia 30 maja 1908 r. (R. G. BI. str. 349) i roz
porządzenia Rady Ministrów z dnia 28 lutego 1923 r.
(Dz. U. R. P. poz. 166) zarządza się co następuje:
§ 1 .
Przepisy, dotyczące miar i narzędzi mierniczych, wy
dane przez Państwowy Zakład Miar (Reichsanstalt ftir Mass und Gewicht) w Berlinie-Charlottenburgu po dniu 5 grudnia 1918 roku, a które obowiązują na terytorjum b. dzielnicy pruskiej, tracą moc obowiązującą.
16 Art. U .
§ 2.
Przepisy niniejsze wchodzą w życie od dnia ogłosze
nia w Przepisach obowiązujących w miernictwie.
Warszawa, dnia 10 sierpnia 1928 r.
Dyrektor Głównego Urzędu Miar 2
.
R O ZPORZĄDZENIE M INISTRA PR ZEM YSŁU i H AN D LU
z dnia 15 listopada 1923 <r.
w przedmiocie granic uchybień obiegowych dla narzędzi mierniczych, używanych w obrocie pu
blicznym.
(Dz. U. R. P. z dn. 30. XI. 1923 r. Nr. 121 poz. 978) Na podstawie art. 11 dekretu o miarach z dnia 8 lu
tego 1919 r. (Dz..P. P. P. Nr. 15 poz. 211), rozporządze
nia Ministra b. Dzielnicy Pruskiej z dnia 28 maja 1921 r.
w przedmiocie miar (Dz. Urzęd. M-stwa b. Dz. Pr. Nr. 20 poz. 138), rozporządzeń Rady Ministrów z dnia 17 listo
pada 1921 r. (Dz. U. R. P. Nr. 100 poz. 716) i z dnia 16 czerwca 1922 r. (Dz. U. R. P. Nr. 52 poz. 470) oraz
§ 13 ustęp 2 ustawy Rzeszy Niemieckiej o miarach z dnia 30 maja 1908 r. (Dz. U. Rzeszy Niemieckiej str. 349) i § 1 ust 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 lutego 1923 r. (Dz. U. R. P. Nr. 28 poz. 166) zarządza się co następuje:
§
1
-Ustanawia się następujące granice uchybień obiego
wych dla narzędzi mierniczych, używanych w obrocie publicznym.
I. Narzędzia do mierzenia długości.
A. P r z y m i a r y b ł a w a t n e . Granice uchybień obiegowych wynoszą:
1. Dla długości ogólnej:
przymiarów wielkości 0,5 i 1 metra . . 3 milimetry.
2. Dla podziałki:
a) dla odległości dowolnego ograniczenia od obu koń
ców przymiaru — jak dla długości ogólnej;
b) dla dwuch działek sąsiednich dopuszczalna różnica wynosi 1,5 milimetra.
B S u w a k i m i e r n i c z e z w y c z a j n e . Granice uchybień obiegowych wynoszą:
1. Dla całej długości podziałki:
a) suwaków metalowych
2 do 1,6 metra włącznie 3 milimetry 1.5 „ 0,6 ,, „ 1,5 milimetra 0,5 metra i mniej . . . 0,75 „ b) suwaków z innych materjałów
2 do 1,6 metra włącznie 6 milimetrów 1.5 „ 0,9 „ „ 4,5 milimetra 0,8 „ 0,5 „ „ 3 milimetry 0,4 „ 0,3 „ „ 1,5 milimetra 0,2 „ 0,1 , „ 0,75
2. Dla odległości pomiędzy mackami w porównaniu z długością, odczytaną na przymiarze:
a) dla suwaków z drzewa — potrójne uchybienie, do"
puszczalne dla całej podziałki;
i») dla suwaków z innych materjałów — podwójne uchybienie, dopuszczalne dla całego przymiaru.
1'rawo o miarach. 2
1* Art. 11.
3. Dla podziałek:
a) dopuszczalne uchybienie od dowolnej podziałki do początku (zera) podziaiki równa się uchybieniu dla cał
kowitej długości podziałki;
b) granica różnicy długości między dwoma sąsiedniemi centymetrami lub pół-
centym etram i... 1,5 milimetra między dwoma sąsiedniemi milimetra
mi lub p ó łm ilim etra m i... 0,3 „ II. Pojemniki.
A. P o j e m n i k i z w y c z a j n e . Granice uchybień obiegowych wynoszą:
Pojemniki wąskie Pojemniki drew- Wielkość i średnie z wyjąt niane i pojemi
pojemnika kiem drewnianych szerokie
100 litrów 600 cm3 1200 cni
50 . 300 600 r>
25 „ 150 300 n
20 „ 150 300
10 , 75 , 150 •*
5 , 37,5 „ 75
4 litry 30 60
2 „ 15 , 30 n
1 litr 7,5 , 15 *
l/3 litra 7,5 . 15 V
V* , 3,75 „ 7,5 y>
7s „ 3,*5 „ —
Vl6 >> 1,88 „ —
V32 » 0,94 , —
B. M e n z u r y z w y c z a j n e (menzury do mlekn, cylindry miernicze do mleka).
Granica uchybienia obiegowego wynosi dla każdej objętości, wyznaczonej przez podziałkę, trzy dwuchsetne największej pojemności.
III. Przyrządy miernicze do mleka ze skalą pływakową.
Granica uchybienia obiegowego wynosi dla każdej objętości, wyznaczonej przez podziałkę, trzy dwuchsetne największej pojemności.
IV. W zorce objętości niewłaściwe.
A. B e c z k i .
Granice uchybień obiegowych wynoszą:
1. Dla beczek do piwa
pojemności do 10 litrów włącznie 0,2 litra,
, powyżej 10 litrów . . 1/m pojemności beczki.
2. Dla innych beczek
pojemności do 30 litrów włącznie 0,2 litra,
„ powyżej 30 .litrów . . Vi3o pojemności.
B. W z o r c o w a n e b a ń k i ( k o n w i e ) do p r z e w o z u m l e k a .
Granice uchybień obiegowych wynoszą:
dla baniek o pojemności do 10 litrów włącznie 0,15 litra
*? * » » » 20 „ „ 0,3 «
„ „ w iększych ... 0,75 „ V. Odważniki.
A. O d w a ż n i k i u ż y t k o w e z w y c z a j n e d o s z a l e k n o r m a l n y c h .
Granice uchybień obiegowych^wynoszą:
1. Dla odważnika 5 mirjagramowegoj 15^'gramów'
o io
łJ JJ " n k£> V>
2*
20 Art. U .
Dla odważnika 1 mirjagramowego 7,5 grama
n n 5 kilogramowego 3,751 n
r> » 2 n 1,8
V >/ 1 n 1,2
V V 50 dekagramowego 750 miligramów
» n 20 7) 300 ?>
» 10 » - 180 »
» 5 V 150 »
V V 2 V 90 »
» V 1 V 60 V
V V 0,5 45
2. Dla odważników wielkości, nie pomieszczonych w ta
blicy powyższej — tyleż, ile wynoszą dla odważników bezpośrednio większych, znajdujących się w tablicy.
B. O d w a ż n i k i u ż y t k o w e z w y c z a j n e d o s z a l e k s p e c j a l n y c h .
Granica uchybienia obiegowego dla danego odważ
nika równa się granicy takiegoż uchybienia dla odważ
nika użytkowego zwyczajnego do szalek normalnych, któ
rego wielkość równa jest masie rzeczywistej danego od
ważnika.
C. O d w a ż n i k i d o k ł a d n i e j s z e . Granice uchybień obiegowych wynoszą:
1. Dla odważnika 5 mirjagramowego 5 gramów
2 * 4 gramy
1 „ 2,5 grama
„ , 5 kilogramowego 1,25 „
„ „ 2 „ 600 miligramów
„ „ 1 400
„ „ 50 dekagramowego 250 „
Dla odważnika 20 dekagramowego 100 miligramów
łł ł ł 10 *ł 60 ł?
r> „ 5 łł 50 ł?
V łł 2 łł 30 ł ł
m »» 1 „ 20 ł ł
łł łł 5 gramowego 12 ł ł
* ł? 2 6 łł
n łł 1 4 miligramy
łł ł ł 500 miligramowego 2 łł
n V 200 łł 2 ł ł
V r> 100 łł 2 ł ł
ł ł V 50 łl 1 miligram
V łł 20 łł 1 łł
V łł 10 łł 1 łł
* łł 5 łł 0,5 miligrama
łł łł 2 łł 0,4 łł
łł 1 łł 0,2 r>
2. Dla odważników wielkości, nie pomieszczonych w tablicy powyższej, — tyleż, ile wynoszą dla odważni
ków bezpośrednio większych, znajdujących się w tablicy.
3. Dla odważników, których wielkość wyrażona jest w karatach, — tyleż, ile wynoszą dla odważników o tejże masie, których wielkość wyrażona jest w miligramach, graniach lub dekagramach, w myśl punktów 1 i 2.
VI. Wasi.
A. W a g i h a n d l o w e z w y c z a j n e.
Granice uchybień obiegowych są następujące:
1. Czułość wagi powinna być taka, aby przy najwięk- szem dopuszczalnem jej obciążeniu niżej wymienione ob
ciążenia dodatkowe wywołały stałe odchylenia (wska
22 Art. 11.
zówki, strzałki i t. p.) od położenia równowagi, wyno
szące nie mniej niż 2 m ilim etry:
a) dla wag przenośnych — 3 gramy na każdy kilo
gram nośności,
b) dla wag fundamentowanych — 2 gramy na każdy kilogram nośności.
2. Przy obciążeniu wagi jedną dziesiątą nośności po
winna piąta część obciążenia dodatkowego, obliczonego według punktu 1-go, wywołać stałe odchylenia (wska
zówki, strzałki i t. p.), wynoszące nie mniej niż 2 mili
metry.
3. Uchybienia obiegowe wskazań wagi przy pełnem obciążeniu i ł/io'tej tegoż nie powinny przekraczać w y
mienionych w punktach 1 i 2 dopuszczalnych miar czu
łości.
4. Granica uchybienia obiegowego przy innych ob
ciążeniach wynosi:
a) przy obciążeniu w granicach od V io do 1/5 nośności:
V6 granicy uchybienia obiegowego dla największego obciążenia;
b) przy obciążeniu powyżej Vó nośności:
3 gramy na każdy kilogram rzeczywistego obciążenia dla wag przenośnych i 2 gramy — dla wag fundamento
wanych.
5. Powyższe warunki powinny być zachowane przy każdej pozycji obciążenia szalki lub pomostu.
6. W wagach z wyłącznikiem wskazanie wagi obcią
żonej, po kilkakrotnem wyłączeniu (odciążeniu) i ponow- nem włączeniu mechanizmu dźwigniowego, nie powinno wykazywać uchybień większych od wymienionych w punk
tach 1, 2, 3 i 4.
B. W a g i d o k ł a d n i e j s z e .
Granice uchybień obiegowych przy największem do- puszczalnem obciążeniu wynoszą:
dla wag o nośności:
10 gramów i mniej — 2 miligramy na każdy gram nośności, powyżej 10 do 20 gramów — 20 miligramów,
„ 20 , 100 „ — 1 miligram na każdy gram nośności,
„ 100 B 200 „ — 100 miligramów,
„ 200 „ 5 kg wyłącznie — 0,5 mg na każdy gram nośności,
5 kg i 10 kg — 2 gramy,
10 kg i więcej — 0,2 miligrama na każdy gram nośności.
VII. Wodomierze.
Różnica pomiędzy wskazaniem wodomierza a objęto
ścią przepuszczonej przez niego wody, wymierzonej za- pomocą wzorców normalnych, przy największem dopu- szczalnem obciążeniu wodomierza, jego połowie i dzie
siątej części nie powinna być większa od 4% wymierzo
nej objętości.
§ 2.
W wypadkach, kiedy postanowienia § 1 niniejszego rozporządzenia przewidują dla jednego i tego samego na
rzędzia mierniczego dwie lub kilka granic uchybień obie
gowych, narzędzie to jest nierzetelne, jeżeli choć jedna z tych granic jest przekroczona.
§ 3.
Rozporządzenie niniejsze obowiązuje na calem tery- torjum Państwa i wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.
24 Arl. U .
Równocześnie tracą moc obowiązującą w b. zaborze rosyjskim wszelkie dotychczasowe przepisy w przedmio
cie granic uchybień obiegowych dla narzędzi mierniczych, używanych w obrocie publicznym, zaś w b. dzielnicy pruskiej wszystkie przepisy sprzeczne z niniejszem.
3.
R O ZPO RZĄDZENIE M INISTRA PR ZEM Y SŁU i H A N D LU
z dmia 13 czerwca 1925 r.
w sprawie granic uchybień obiegowych dla liczni
ków energii elektrycznej, używanych w obrocie publicznym.
{Dz. U. R. P. Nr. 63 poz. 445)
Na podstawie art. 11 dekretu o miarach z dnia 8 lu
tego 1919 r. (Dz. P. P. P. Nr. 15 poz. 211), rozporządze
nia Ministra b. Dzielnicy Pruskiej z dnia 28 maja 1921 r.
w przedmiocie miar (Dz. Urzęd. M-stwa b. Dz. Pr. Nr. 20 poz. 138), rozporządzeń Rady Ministrów z dnia 17 listo
pada 1921 r. (Dz. U. R. P. Nr. 100 poz. 716) i z dnia 16 czerwca 1922 r. (Dz. U. R. P. Nr. 52 poz. 470) oraz
§ 13 ustęp 2 ustawy Rzeszy Niemieckiej o miarach z dnia 30 maja 1908 r. (Dz. U. Rzeszy Niemieckiej str. 349) i §1 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 lutego 1923 r. (Dz. U. R. P. Nr. 28 poz. 166) zarządza się co następuje:
§ 1.
Ustanawia się następujące granice uchybień obiego
wych dla liczników energji elektrycznej, używanych w obrocie publicznym:
a. Przy średniej temperaturze otoczenia 15°-i-200, usta
lonej temperaturze obwodu napięciowego i nominalnych napięciu i częstotliwości prądu, uchybienia obiegowe wskazań liczników, mierzących bez pośrednictwa trans
formatorów, zarówno jak i uchybienia obiegowe wskazań zespołów', składających się z licznika i transformatora mierniczego, nie mogą przekraczać granic, obliczonych na podstawie następujących wzorów:
dla liczników do prądu stałego
* Pn
± A = 6 + 0 , 6 - p -
i dla liczników do prądu zmiennego + A == 6 4* 0,4 -p- -f- ^2 -{- 0,4 -j J tg?.
We wzorach tych A oznacza granicę uchybienia w od
setkach rzeczywistego zużycia energji elektrycznej, Pn oznacza nominalne obciążenie licznika, P „ dane obciążenie licznika, In „ nominalne natężenie prądu, 1 „ dane natężenie prądu,
tg? „ tangens takiego kąta, którego cosinus równa się współczynnikowi mocy; tg? jest niezależny od kierunku przesunięcia fazy i przyjmuje się stale za w iel
kość dodatnią.
b. Zmiana napięcia o 5% napięcia nominalnego nie powinna wywoływać biegu licznika przy przerwanym obwodzie prądowym.
c. Rozruch licznika powinien nastąpić:
1) w licznikach prądu stałego do 2 kilowatów — przy obciążeniu nie większem od 6% obciążenia nominalnego,
26 Art. 11.
2) w licznikach prądu stałego powyżej 2 kilowatów — przy obciążeniu nie większem od 4,4% obciążenia nomi
nalnego,
3) w licznikach jedno i wielofazowych — przy obcią
żeniu nie większem od 3% mocy nominalnej i spółczyn- niku mocy, równym jedności.
Dla liczników, wymienionych w punktach 1 i 2, a nie posiadających oznaczenia napięcia, dla obliczenia mocy licznika przyjmuje się napięcie 100 V.
§ 2.
Rozporządzenie niniejsze obowiązuje na calem tery- torjum Państwa i wchodzi w życie z dniem 1 lipca 1925 r.
Jednocześnie tracą moc obowiązującą wszystkie do tychczas obowiązujące przepisy o uchybieniach obiego
wych liczników energji elektrycznej i transformatorów mierniczych.
4.
R O ZPO RZĄD ZENIE M INISTRA PR ZEM YSŁU i H A N D LU
z dnia 21 sierpnia 1922 r.
o granicach uchybień wskazań zegarów, znajdują
cych się w miejscach publicznych.
(Dz. U. R, P. z dn. 7. IX. 1922 r. Nr. 74 poz. 676) Na podstawie art. 3 ustawy z dnia 11 maja 1922 r.
o rachubie czasu (Dz. U. R. P. Nr. 36 poz. 307) zarządza się co następuje:
§ 1. Uchybienia wskazań zegarów, znajdujących się w miejscach publicznych, z wyjątkiem zegarów słonecz
nych, nie powinny przekraczać: w Warszawie, Poznaniu,
Krakowie, Lwowie i Wilnie 3 minut; w miastach, po
siadających stacje kolejowe lub telegraficzne — 5 minut;
w pozostałych zaś miejscowościach — 20 minut czasu średniego słonecznego.
§ 2. Przekroczenia niniejszego rozporządzenia karane będą na podstawie przepisów ogólnych ustaw karnych.
§ 3. Rozporządzenie niniejsze wchodzi w życie z dniem ogłoszenia,
5.
Przepisy ogólne o trybie dopuszczania typów przyrządów mierniczych do legalizacji.
( P O M z ¡dn. 5. III. 1925 r. poz. 2,02 Nr, 1S7) Na podstawie art. 11 dekretu o miarach z dnia 8 lu
tego 1919 r. (Dz. P. P. P. poz. 211) zarządza się, co na
stępuje :
§ I-
a. Wytwórca lub jego przedstawiciel, który życzy so
bie, aby przyrządy miernicze (P O M poz. 2,001 art. 9) pewnego typu, jeszcze niedopuszczone do legalizacji, zo
stały do niej dopuszczone (co w skróceniu nazywane bę
dzie dopuszczeniem typu do legalizacji), powinien złożyć odpowiednie podanie do Głównego Urzędu Miar.
W podaniu tem powinna być wymieniona firma w y
twórcy i miejsce wyrobu przyrządów mierniczych. Firmy zagraniczne powinny także podać swe przedstawiciel
stwa w Polsce, o ile je posiadają.
Podać także należy nazwy, granice obszarów mierni
czych i odmiany, w których odnośne przyrządy mierni
cze będą wyrabiane.
b. Prócz podania należy złożyć bezpłatnie w Głów
nym Urzędzie Miar zażądaną przez niego albo wskazaną
28 Art. U .
w przepisach szczegółowych ilość przyrządów mierni
czych (które nazywane będą p r z y r z ą d a m i m i e r n i c z e m i p r ó b n e m i ) typu, o którego dopuszczenie do legalizacji zgłaszający zabiega, oraz wpłacić wyzna
czoną należność za badanie.
c. Do złożonych (p. b) przyrządów mierniczych należy dołączyć wyjaśnienia, opisy działania, regulowania i spo
sobu użycia, części i modele przyrządów oraz rysunki, zażądane przez Główny Urząd Miar albo wymagane przez przepisy szczegółowe.
Przez wyraz model rozumie się w niniejszym ustępie odwzorowanie przestrzenne przyrządu w zmienionej po
staci lub skali, ułatwiającej zrozumienie działania przy
rządu.
§ 2.
Jeżeli, przed ostatecznem dopuszczeniem typu do lega
lizacji, Główny Urząd Miar uzna za potrzebne praktyczne wypróbowanie przyrządów mierniczych tego typu, to będzie zarządzona legalizacja próbna (P O M poz. 2,03
§ 3 p. 5), przyczem okres ważności cechy, ilość legalizo
wanych przyrządów oraz zakres i miejsce ich stosowania będą przedmiotem specjalnych zarządzeń.
§ 3.
Przed dopuszczeniom typu do legalizacji (§ 4 a) wy
twórca powinien dać pisemne oświadczenie, w którem się zobowiąże, że wszystkie przyrządy miernicze, zaopatrzone przez niego znakiem typu i§ 4 a), zgadzać się będą w za
kresie, wskazanym przez Główny Urząd Miar lub poda
nym w przepisach szczegółowych, z temi przyrządami próbnemi, które Główny Urząd Miar postanowił dopuścić
do legalizacji Te ostatnie przyrządy będą nazywane p r z y r z ą d a m i m i e r n i c z e mi w z o r o w e mi .
§ 4.
a. Dopuszczenie przyrządów danego typu do legali
zacji uskutecznia się przez ogłoszenie o tem w „Przepi
sach obowiązujących w miernictwie“ , czasopiśmie, wy- dawanem przez Główny Urząd Miar, wraz z opisem tech
nicznym przyrządu i podaniem nadanego przez Główny Urząd Miar znaku dla tego typu, jeżeli to miało miejsce.
Znak, nadany typowi, składa się z liter R P T i liczby, grupy liczb, liter i t. p.
—■ Litery R P powinny się wyróżniać swoim charakterem lub wielkością od litery T. Ta ostatnia może mieć jedno ramię wydłużone.
b. W razie odmowy dopuszczenia typu do legalizacji, zgłaszający zostanie zawiadomiony o odmowie i jej przy
czynach
§ 5.
a. Zezwolenie na dopuszczenie typu do legalizacji może być przez Główny Urząd Miar uchylone w każdym czasie, o ile zostaną zauważone wady typu lub z innych podobnych powodów.
b. O uchyleniu dopuszczalności typu ogłasza się w try
bie punktu a § 4 przepisów niniejszych.
c. O ile nie zachodzą szczególne względy na bezpie
czeństwo obrotu publicznego przy dalszem stosowaniu przyrządów mierniczych, należących do danego typu, ogłoszenie o uchyleniu dopuszczalności tego typu nastąpi przynajmniej na rok przed wejściem w życie postano
wienia o uchyleniu.
30 Art. 11.
d. Uchylenie dopuszczalności typu nie dotyczy już uprzednio wylegalizowanych przyrządów mierniczych, na
leżących do tego typu. Przyrządy takie będą mogiy być legalizowane następczo aż do upływu terminu, wyzna
czonego osobnem postanowieniem.
§ 6.
W sprawach dopuszczenia typu przyrządu mierniczego do legalizacji Dyrektor Głównego Urzędu Miar rozstrzyga ostatecznie (Dz. P. P. P. r. 1919 poz. 211 art. 11), t. j. de
cyzje jego w tym przedmiocie nie podlegają zaskarżeniu w drodze administracyjnej.
§ 7.
Przepisy niniejsze wchodzą w życie od dnia ogłoszenia.
Warszawa, dnia 19 lutego 1925 r.
Dyrektor Głównego Urzędu Miar 6.
Ogólne przepisy legalizacyjne o narzędziach mierniczych *).
(P O M z dn. 28. III. 1924 r. poz. 2,03 Nr. 157) Na podstawie artykułów 11, 12 i 16 dekretu o mia
rach z dnia 8 lutego 1919 r. (Dz. P. P. P. poz. 211 i Dz.
*) W tekście uwzględniono zmiany, wprowadzone przez następu
jące przepisy: Przepisy ogólne o warunkach legalizowania narzędzi mierniczych. Uzupełnienie I z dnia 11 lipca 1928 r. (P O M poz. 2,03/0,2), Przepisy ogólne o warunkach legalizowania narzędzi mierniczych, Uzu
pełnienie V z dnia t6 sierpnia 1928 r. (P O M poz. 2,03/**,2^), Przepisy ogólne o warunkach legalizowania narzędzi mierniczych, Uzupełnienie 111 z dnia 17 lipca 1828 r. (P O M poz. 2,03'0,3>, Przepisy ogólne o warun
kach legalizowania narzędzi mierniczych. Uzupełnienie IV z dnia 26 lipca 192* r. ( P O M poz. ?,03/0,35) i Przepisy ogólne o warunkach legalizo
wania narzędzi mierniczych, Uzupełnienie 1 z dnia 26 czerwca 1928 r.
(P O M poz. 2,03/0,7).
U. R. P. r. 1928 poz. 661), §-u 19-go ustawy Rzeszy Nie
mieckiej o miarach (Mass- u. Gewichtsordnung) z dnia 30 maja 1908 r. (R. G. BI. str. 349) i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 lutego 1923 r. (Dz. U. R. P. poz. 166) zarządza się co następuje:
Zasady ogólne i określenia.
§ 1 .
Przepisy legalizacyjne obejmują: przepisy o warun
kach legalizowania narzędzi mierniczych, przepisy o ce
chowaniu, przepisy o okresie ważności legalizacji oraz przepisy o zakresie stosowania narzędzi mierniczych.
Przepisy legalizacyjne dzielą się na ogólne i szczegółowe.
Te ostatnie dotyczą poszczególnych rodzai narzędzi mier
niczych.
§ 2.
Rysunki, znajdujące się w przepisach szczegółowych o warunkach legalizowania, należy uważać naogół, jako wzory dobrego i celowego wykonania. Wskazane przez rysunki wymiary i szczegóły wykonania obowiązują tylko wtedy, kiedy przepisy wyraźnie to zastrzegają.
§ 3.
W przepisach legalizacyjnych przyjęte są następujące określenia :
1. Jednostką miary jest określona wielkość, z którą porównywa się inne wielkości tegoż rodzaju. Legalne jednostki miar określone są w dekrecie o miarach i od
nośnych rozporządzeniach Ministra Przemysłu i Handlu.
Miarą jest wielkość, wyrażona w jednostkach miary. War
tością miary jest liczba, wyrażająca stosunek miary do jednostki miary.
32 Art. 11.
2. Narzędzie mierniczo jesl dokładne w sensie prze
pisów o warunkach legalizowania, o ile uchybienia jego nie przekraczają granic uchybień wzorcowania lub dzia
łania, ustanawianych przez przepisy szczegółowe o wa
runkach legalizowania. Jeżeli przepisy legalizacyjne usta
nawiają różne granice uchybienia dla legalizacji głównej i wtórnej (§ 7), rozróżniać należy dokładność wzorcowa
nia (działania) i dokładność użytkową (t. j. wystarcza
jącą do wtórnej legalizacji).
3. Przyrządy miernicze (Dz. U. R. P. r. 1928 poz. 661 art. 9)*) są bezpośrednie czyli wzorcowane (np. wagi prze- suwnikowe, liczniki energji elektrycznej i t. p.), jeżeli wska
zania ich zezwalają bezpośrednio odczytać miarę wiel
kości mierzonej; są pośrednie (np. cyrkiel, waga odważni
kowa i t. p.), jeżeli miara tej wielkości poznawana jest przez porównanie z wzorcami, nie tworzącemi części przyrządu.
4. Jeżeli przepisy legalizacyjne wyznaczają określony ciąg wielkości i zastrzegają, że wzorce legalne mogą w y
rażać'tylko wielkości, zawarte w tym ciągu, to wzorce takie nazywamy wzorcami wielkości kwalifikowanych (np. odważniki zwyczajne). Jeżeli natomiast legalne wzorce pewnego rodzaju mogą wyrażać każdą miarę, choćby na
wet zastrzeżono, iż miara ta nie może przekroczyć pewnej granicy, to wzorce takie nazywamy wzorcami wielkości niekwalifikowanych (np. bańki do mleka).
5. Narzędzie miernicze jest godne legalizowania, je żeli jest legalne i dokładne, t. j. odpowiada przepisom o warunkach legalizowania w całej rozciągłości.
Warunki, pod któremi narzędzia miernicze, nie od-
*) P O M poz. 0,2/1.
powiadające przepisom o warunkach legalizowania, mogą być poddane legalizacji próbnej, określa każdorazowo Dyrektor Głównego Urzędu Miar.
6. P r z e c h o d n i o - l e g a l n e są takie narzędzia miernicze, które, czyniąc zadość pod względem legalności przepisom uchylonym, nie odpowiadają już przepisom w danej chwili obowiązującym, a które pomimo tego są dopuszczone do legalizacji w ciągu określonego czaso
kresu lub do odwołania.
Wyrażenia p r z e c h o d n i o - d o k ł a d n e i p r z e c h o d n i o - g o d n e l e g a l i z a c j i będą rozumiane w sposób analogiczny.
§ 4.
Przez wyrażenie l e g a l i z o w a n e ( n a r z ę d z i e m i e r n i c z e ) rozumieć należy (zgodnie z art. 12 P O M poz. 2,001/1) narzędzie miernicze, zaopatrzone w n i e w y- g a s ł ą cechę legalizacyjną. Jeżeli narzędzie miernicze posiada cechę wygasłą, to stan, że narzędzie to kiedyś było legalizowane, określamy w stosunku do tego narzę
dzia wyrażeniem u p r z e d n i o l e g a l i z o w a n e (lub w y 1 e g a 1 i z o w a n e) bez względu na to, czy posiada ono, czy nie, późniejszą cechę niewygasłą. Obydwa te wyrażenia stosują się tylko do cech, nałożonych przez urzędy miar (wzgl. instytucje upoważnione), właściwe w roku nałożenia cechy dla części lub całości terytorjum państwowego Rzeczypospolitej Polskiej.
§ 5-
Przez wyrażenie t w a r d e d r e w n o rozumieć należy w przepisach szczegółowych drewno, pochodzące z twar-
Prawo o miarach. 3
34 Art. U.
dzieli następujących gatunków drzew: grabu (Carpinus Betulus L.), gruszy (Pirus communis L.), klonu polnego (Acer campestris L.), bukszpanu (Buxus semperuirens L.), tiku (teak, Tectona grandis L.) i gwajaku (Guaiacum officinale L ).
§ 6.
Przez wyrażenie o b r z e ż e rozumie się części po
wierzchni, znajdujące się w najbliższem sąsiedztwie brzegu.
Rodzaje czynności władz legalizacyjnych na narzędziach mierniczych.
§ 7-
a. L e g a l i z a c j a jest p i e r w o t n a , gdy jej przed
miotem jest narzędzie miernicze dotychczas nigdy nie- legalizowane, — jest n a s t ę p c z a , gdy jej przedmiotem jest narzędzie miernicze już u p r z e d n i o l e g a l i z o w a n e (§ 4).
b. Pod względem wymagań, stawianych narzędziu mierniczemu, odróżnia się l e g a l i z a c j ę g ł ó w n ą i l e g a l i z a c j ę w t ó r n ą . L e g a l i z a c j a p i e r w o t n a j e s t z a w s z e l e g a l i z a c j ą g ł ó w n ą l e g a l i z a c j a n a s t ę p c z a z a l e ż n i e o d o k o l i c z n o ś c i m o ż e b y ć l e g a l i z a c j ą g ł ó w n ą l u b l e g a l i z a c j ą w t ó r n ą .
c. Warunkom l e g a l i z a c j i g ł ó w n e j podlegają narzędzia miernicze:
1) które wogóle nie posiadają cech legalizacyjnych, 2) już uprzednio legalizowane, a zgłaszane po doko
naniu ich naprawy, przeróbek, ponownego wzorcowania lub regulowania,
3) już uprzednio legalizowane, lecz zgłaszane, choćby i bez dokonania jakichkolwiek napraw, przez osoby, zaj
mujące się fachowo naprawą lub pośrednictwem w na
prawie narzędzi mierniczych,
4) na których cechy zostały skasowane (§ 20), 5) na których cała cecha legalizacyjna, lub choćby tylko cecha urzędu, przestała być czytelna, lub, przy zamknięciu przyrządu mierniczego ocechowaną plombą, zamknięcie lub plomba została uszkodzona,
6) na życzenie zgłaszającego, jeżeli nawet okoliczności I - i - 5 nie mają miejsca.
d. W pozostałych wypadkach narzędzia miernicze pod
legają l e g a l i z a c j i w t ó r n e j , nawet i wtedy, gdy posiadają cechę wygasłą.
e. P o n o w i e n i e l e g a l i z a c j i p i e r w o t n e j ( p r z e c e c h o w a n i e ) może być stosowane na wniosek właścicieli koncesjonowanych zakładów wyrobu lub sprze
daży narzędzi mierniczych do takich narzędzi mierni
czych, które czynią zadość wszystkim następującym wa
runkom razem:
1) posiadają cechę niewygasłą (są legalizowane), 2) nie były nigdy używane,
3) nie podlegały żadnym przeróbkom ani odnawianiu, 4) pozostają na składzie u koncesjonowanych wy
twórców lub sprzedawców narzędzi mierniczych,
5) sposób przechowania był taki, iż narzędzia nadal czynią zadość warunkom głównej legalizacji, obowiązu
jącym w czasie, gdy została dokonana.
Decyzja o tem, czy warunki powyższe zostały speł
nione, pozostawia się swobodnej ocenie władzy legaliza
3*
36
cyjnej. Można się od niej odwołać do naczelnika okręgu, który decyduje w tych sprawach ostatecznie.
Narzędzia miernicze są godne ponowienia legalizacji tylko wtedy, gdy czynią zadość warunkom legalizacji głównej.
/ . B a d a n i e n a r z ę d z i m i e r n i c z y c h bez na
kładania cechy legalizacyjnej ma miejsce wtedy, gdy 1) narzędzie legalizowane z cechą roczną roku bie
żącego zgłoszone jest do zbadania rzetelności i legalności (zbadanie stanu),
2) narzędzie legalizowane (§ 4) zgłoszono wyraźnie do zbadania, zastrzegając nielegalizowanie (zbadanie stanu),
3) narzędzie legalizowane (§ 4) jest zgłoszone do zba
dania rzetelności (stwierdzenie rzetelności),
4) narzędzie stanowi dowód w sprawie karnej (eks
pertyza),
5) narzędzie nielegalne zgłoszono do uwierzytelnienia, które jednak nastąpić nie może dla braku rękojmi co do prawidłowości działania narzędzia skutkiem wadliwej lub niestarannej konstrukcji, nieodpowiedniego materjału, zniszczenia i t. p.,
6) narzędzie jest zgłoszone do Głównego Urzędu Miar dla zbadania dopuszczalności typu do obrotu publicznego.
g. U w i e r z y t e l n i a n i e n a r z ę d z i m i e r n i c z y c h ma miejsce:
1) w wypadkach, gdy nie może nastąpić legalizowanie (np. dla narzędzi mierniczych, dla których nie istnieją przepisy legalizacyjne i t. p ), a narzędzie miernicze, któ
rego wytrzymałość jest zupełnie odpowiednią do jego zadań, bądź to posiada właściwości, ułatwiające posługi
wanie się niem, lub powiększające zakres jego stosowa
nia, albo ułatwiające jego regulowanie lub wzorcowanie, bądź to wyższą dokładność niż wymagana przez przepisy legalizacyjne;
2) dla narzędzi legalnych jednocześnie z legalizacją, np. jeżeli chodzi o stwierdzenie wyższej dokładności, po
siadanej przez narzędzie, niż wymagana przez przepisy legalizacyjne, oczywiście, jeżeli te ostatnie na taką do
kładność zezwalają;
3) w wypadkach, gdy sprawdzanie dla celów legali
zacji dzieli się na kilka etapów, dokonywanych w róż
nych miejscach lub różnym czasie na oddzielnych czę
ściach narzędzia mierniczego (np. uwierzytelnianie skali na dźwigni głównej wag fundamentowanych).
h. Czynności, wymienione pod a, b, e, f 1, f 2 i / 3, noszą ogólną nazwę c z y n n o ś c i l e g a l i z a c y j n y c h , pozostałe — c z y n n o ś c i r z e c z o z n a w c z y c h władz legalizacji narzędzi mierniczych.
i. Oprócz tego władze legalizacyjne powołane są w pewnych wypadkach do w z o r c o w a n i a , r e g u l o w a n i a i n a p r a w i a n i a n a r z ę d z i m i e r n i c z y ch. Czynności te noszą nazwę c z y n n o ś c i w y t w ó r c z y c h władz legalizacyjnych.
Temperatura odniesienia.
§ 8.
Jeżeli wielkość wzorca, przedstawiająca miarę, zależna jest od temperatury, to wzorzec winien być dokładny (w sensie przepisów legalizacyjnych) przy temperaturze topnienia lodu (temperaturze normalnej). O ile jednak przepisy szczegółowe pozwalają, by wzorzec przedstawiał miarę przy innej temperaturze, to ta ostatnia powinna
38 Art. tl.
być na nim oznaczona. To samo odnosi się do wskazań przyrządów.
Materjal i konstrukcja narzędzi mierniczych.
§ 9.
Wszelkie narzędzia miernicze powinny być wykonane' z takich materjałów i w taki sposób, aby przy właści- wem użyciu były dostatecznie zabezpieczone od zniszcze
nia i pogorszenia sprawności mierniczej. Powinny one być dostatecznie odporne na wpływy atmosferyczne, o ile takowym ze względu na swoje przeznaczenie podlegać mogą. Budowa ich ma dopuszczać łatwe spostrzeganie uszkodzeń. Narzędzia miernicze dokładniejsze powinny być szczególnie starannie odrobione i wykonane z w y
borowych materjałów.
§ 10 .
Narzędzia miernicze, które przy używaniu służą, choćby chwilowo, za zbiorniki do płynów spożywczych, muszą być wykonane tak, aby powierzchnie z następujących metali: żelaza, miedzi, mosiądzu, bronzu, cynku i ołowiu, lub stopów, zawierających więcej niż 10% ołowiu, mo
gące się stykać z płynem przy jego odmierzaniu, nale
waniu, wylewaniu lub przelewaniu, były zabezpieczone od tego przez pokrycie innym nie wymienionym wyżej metalem, względnie warstwą emalji, jeżeli na to przepisy szczegółowe zezwalają.
§ 11-
Narzędzia miernicze, wykonane z twardych metali lub też pokryte kruchą powłoką, powinny być zaopatrzone we wpustki lub nakładki legalizacyjne (płytki, nity, korki
lub krople metalowe) z rodzaju metalu i w sposób, jaki przewidują dla każdego narzędzia mierniczego przepisy szczegółowe.
Nakładka lub wpustka, na której ma być wielokrotnie wybijana cecha roczna, ma mieć przynajmniej 20 mm długości. O ile na nakładce brak już miejsca do nowych cech, to należy ją odnowić.
Wpustki lub nakładki powinny być wykonane w ten sposób, aby ich usunięcie bez uszkodzenia cechy nie było możliwe. Krople winny być nakładane w stanie płynnym.
§ 12.
Ograniczenia miar na wzorcach i przyrządach mają być oznaczone w sposób niedwuznaczny i zabezpieczający od łatwej zmiany. Błędy i wątpliwości, spowodowane przy pomiarze przez sposób, w jaki są wykonane te ogra
niczenia, powinny być nieznaczne w porównaniu do gra
nicy uchybienia wzorcowania danego narzędzia. Kreski ograniczające powinny być wyraźne i trwałe, wgłębione — mogą być wypełnione farbą; niedozwolone są kreski ma
lowane.
§ 13.
Zabrania się wyznaczać na ocechowanych narzędziach mierniczych miary nielegalne lub podziałki, takim mia
rom odpowiadające, zmieniać w czemkolwiek ich kon
strukcję, lub zaopatrywać w dodatkowe urządzenia, mo
gące ujemnie wpłynąć na właściwe stosowanie i spraw
ność mierniczą narzędzia.
§ 14.
Narzędzia miernicze, połączone z innemi przedmiotami lub urządzeniami, o ile przy złączaniu lub odłączaniu od
40 Art. U .
nich muszą być rozbierane w swych częściach zasadni
czych, lub też, o ile te czynności mogą wpłynąć na ich dokładność (większe wagi samoczynne, przymiary tokar- niane i t. p.), powinny być poddane legalizacji dopiero po połączeniu, zaś narzędzia miernicze (naprz. wagi na fun
damentach stałych), które dopiero przy ustawieniu na miejscu ich użycia mogą być ostatecznie złożone, po
winny być legalizowane na miejscu po ukończonem usta
wieniu.
§ 15.
Narzędzia miernicze, zgłaszane do legalizacji, winny być odpowiednio przygotowane i oczyszczone. O ile prze
pisy szczegółowe nie przewidują inaczej, powinny one być zupełnie wykończone. Przy sprawdzaniu lub legali
zowaniu poza urzędem miar, zgłaszający obowiązany jest dać we właściwym czasie do dyspozycji urzędnika legali
zującego potrzebne środki i pomoc.
Oznaczenia.
§ 16.
Wzorce miar powinny posiadać oznaczenia miary, którą przedstawiają, przyrządy miernicze bezpośrednie — miary, odpowiadającej ich wskazaniom. O ile nie będzie to ina
czej przewidziane w przepisach szczegółowych, oznacze
nie powinno podawać liczbą wartość miary i literami nazwę jednostki w pełnem brzmieniu we właściwej for
mie gramatycznej lub w skrócie przepisanym (§ 17). Na podziałkach, o ile nie będzie to inaczej przewidziane w prze
pisach szczegółowych, poza oznaczeniem miary, odpowia
dającej całej podziałce, wystarcza naogół podanie liczbą
wartości miar, odpowiadających głównym działkom, bez oznaczania działek wtórnych.
Oznaczenia te winny być wyraźne i trwałe, mają być wykonane na samem narzędzia mierniczem lub też na połączonej z niem tarczy, której trwałe złączenie z na
rzędziem zabezpieczone jest konstrukcyjnie lub przez cechę.
§ 17.
Skróty, przepisane w myśl § 16-go, są następujące:
kilometr km tonna t kilolitr kl
metr m kwintal . kt lub q. hektolitr hl decymetr dcm mirjagram mrg dekalitr dkl
centymetr cm kilogram kg litr l
milimetr mm dekagram dkg kwaterka kka
mikron i1 gram g decylitr dcl
miligram mg mililitr m l
karat kr
hektar ha
ar a
centar ca
Jednostki powierzchni lub objętości, których nazwa pochodzi od jednostek długości z dodatkiem przymiot
nika: kwadratowy wzgl. sześcienny, skraca się w piśmie przez uzupełnienie skrótu odpowiedniej jednostki długo
ści wykładnikiem 2 względnie 3, np. m2, dcm2, m?‘, cm?.
Dla przymiotników: kwadratowy i sześcienny dozwolone są również skróty gramatyczne: „kw.“ lub „kwadr.“ i „sz.“
lub „sześć.“ , np. metr k w , centymetr sześć, i t, p.
Skróty powinny być wykonane minuskułą bez kropki na końcu.
42 Art. U .
§ 18.
O ile przepisy szczegółowe nie zastrzegają wyraźnie, iż, oprócz obowiązkowych, żadnych ionych napisów na narzędziach mierniczych być nie może, nie będzie prze
szkodą dla legalizacji narzędzi mierniczych, jeżeli dozwo
lone napisy będą się znajdowały w języku francuskim, niemieckim lub ruskim. Napisy obowiązkowe muszą być wykonane dosłownie według treści, podanej w odnośnych przepisach szczegółowych.
Cechowanie.
§ 19.
Cechowanie narzędzi mierniczych następuje przez wy
bicie, odciśnięcie, wypalenie lub wytrawienie cech: urzędu i rocznej.
Jeżeli cechy winny się znajdować w kilku miejscach, to cechę roczną w zasadzie odbija się tylko w jednem przepisanem miejscu.
Jeżeli na narzędziu znajduje się już cecha tego sa
mego urzędu, to odbić należy tylko cechę roczną w jej najbliższem sąsiedztwie.
§ 20.
Jeżeli legalizowane narzędzie miernicze (§4) przy spraw
dzaniu urzędowem okaże się w stanie nielegalnym lub nierzetelnym, to jego cechy legalizacyjne podlegają ska
sowaniu. To samo uczynić należy z cechami już nieważ- nemi, jeżeli narzędzie przy następczej legalizacji nie okaże się godnem cechowania, lub jeżeli na narzędziu brak miej
sca do nałożenia nowej cechy.
Ważność cechy.
§ 21.
Cecha traci ważność:
. 1. Po upływie terminu, wyznaczonego przez przepisy szczegółowe.
2. Kiedy się stanie nieczytelną.
3. Przy zamknięciu przyrządu mierniczego ocechowaną plombą, kiedy skrzynka, zamknięcie lub plomba zostanie naruszona, lub skrzynka, która niedostępnie zawiera przy
rząd, zostanie uszkodzona.
Przepisy przechodnie.
§ 22.
Narzędzia miernicze, uprzednio przed wejściem w życie niniejszego rozporządzenia wylegalizowane, a nie odpo
wiadające niniejszym przepisom, mogą być nadal legalizo
wane, o ile odpowiadają przepisom przechodnim do prze
pisów szczegółowych o warunkach legalizowania.
§ 23.
Naczelnicy 1-go, 2-go, 3-go i 6-go Okręgów Legalizacji Narzędzi Mierniczych mogą zezwolić podległym im urzę
dom miar I instancji na przyjmowanie do dnia 31 grud
nia 1929 roku do legalizacji wtórnej (§ 7), która w tych wypadkach zwana będzie l e g a l i z a c j ą p r z e c h o d n i ą , takich wag, które nie były przedtem legalizowane, lecz niewątpliwie znajdowały się w użyciu przez czas dłuższy i pod względem konstrukcji odpowiadają na- ogół wymaganiom odnośnych przepisów o warunkach legalizowania dla narzędzi mierniczych, zgłaszanych do legalizacji wtórnej. Naczelnicy Okręgów mogą zakres tego
zezwolenia dowolnie zwęzić, a w szczególności określić ściślej czas, w ciągu którego wagi, dopuszczone do lega
lizacji przechodniej, musiały uprzednio znajdować się w użyciu. Urzędy miar, które otrzymają takie zezwolenie, obowiązane będą o każdym wypadku dokonanej legali
zacji przechodniej zawiadamiać właściwego Naczelnika Okręgu.
§ 24.
Postanowienia przepisów niniejszych otrzymują moc obowiązującą od dnia ich ogłoszenia.
Warszawa, dnia 18 marca 1924 r.
Dyrektor Głównego Urzędu Miar Art. 12.
Legalizacja narzędzi mierniczych polega na przepiso- wem sprawdzeniu ich 1 ocechowaniu przez władze lega
lizacji narzędzi mierniczych. W obrocie publicznym le
galizacja Jest ważna w ciągu okresu przepisanego przez Dyrektora Głównego Urzędu Miar, po upływie którego uważa się ją za niebyłą.
1.
Rozporządzenie Głównego Urzędu Miar o okresie ważności legalizacji narzędzi mierniczych.
(Monitor Polski z dnia S listopada 1919 r. Nr. 243 słr. 2) Na zasadzie art. 12 dekretu o miarach (Dz. P. P. P.
r. 1919 Nr. 15 poz. 211) rozporządza się co następuje:
1.
Okres czasu, w ciągu którego ważną jest w obrocie publicznym legalizacja przymiarów, miar objętości (po
44 Art. U -1 2 .
jemników), odważników i wag, trwa l a t t r z y , l i c z ą c od d n i a 1 s t y c z n i a t e g o r o ku, w k t ó r y m l e g a l i z a c j a z o s t a ł a d o k o n a n a .
2.
Rozporządzenie niniejsze otrzymuje moc obowiązującą od dnia 1 stycznia 1920 roku.
Warszawa, dnia 23 października 1919 r.
Główny Urząd Miar Art. 13.
Przy wszelkiego rodzaju czynnościach urzędowych winny być używane dla wykonywania pomiarów narzę
dzia miernicze, odpowiadające obowiązującym przepi
som i sprawdzone w Głównym Urzędzie Miar lub urzę
dach podwładnych.
A rt. 14.
W obrocie publicznym do mierzenia długości, po
wierzchni, objętości i masy (w mowie potocznej zwanej wagą), o He przez to będzie, lub być może, ustanawiana wartość rzeczy lub świadczeń, mogą być wyłącznie stosowane 1 przechowywane narzędzia miernicze lega
lizowane, legalne i rzetelne.
1 .
Krąg osób, zobowiązanych do legalizowania narzędzi mier
niczych.
Wyrok Sądu Okręgowego w Lesznie z dnia 5-go marca 1928 r. Nr. 2. N. 10^28.
Teza.
R o l n i c y i c h a ł u p n i c y r o l n i p o d l e g a j ą o b o w i ą z k o w i l e g a l i z o w a n i a p o s i a d a n y c h
46 Art. 14.
p r z e z s i e b i e n a r z ę d z i m i e r n i c z y c h na p o d s t a w i e ar t . 14 d e k r e t u o m i a r a c h z d n i a 8 l u t e g o 1919 r. (Dz. P. P. P. Nr. 15 poz. 211).
Uzasadnienie (w streszczeniu).
Sąd I instancji uwolnił oskarżonych od zarzutu na
ruszenia obowiązujących przepisów w przedmiocie lega
lizowania wag, wychodząc z założenia, że oskarżeni jako chałupnicy nie mają obowiązku legalizowania narzędzi mierniczych.
Zapatrywanie to jest mylne. Z zestawienia art. 14 dekretu o miarach z dnia 8 lutego 1919 r. (Dz. P. P. P Nr. 15 poz. 211) z §-em 6 niemieckiej ustawy o miarach z dnia 30 maja 1908 r. (Dz. U. Rzeszy Niemieckiej str. 349) wynika, że ustawodawca polski poszedł dalej niż nie
miecki, wychodzi bowiem z założenia, że wolno przecho
wywać i stosować tylko narzędzia miernicze legalizo
wane, i to zarówno w wypadkach, gdy przez nie usta
nawia się wartość rzeczy lub świadczeń, jak i wówczas, gdy zapomocą tych narzędzi dana wartość może być ustanawiana.
Ustawodawca niemiecki natomiast chciał przez słowa
„sofern dadurch der Umfang der Leistungen bestimmt werden soll“ zapobiec za szerokiej interpretacji pojęcia
„öffentlicher Verkehr“ (Vide uwaga 2 do § 6 niem. ustawy o miarach z dnia 30. V. 1908 r. w Stengleins Komentar zu den Strafrechtlichen Nebengesetzen des Deutschen Reichs tom I—IV, wydanie z 1911 r., strona 1002) Cho
dziło mu zwłaszcza o swobodniejsze postawienie rol
nictwa. Jednakże już judykatura niemiecka w zasadzie uznawała, ie rolnictwo podlega przepisom §§ 6 1 22
ustawy o miarach z 1908 r. (vlde uwaga 3 do § 22 ustawy o miarach z 1908 r. w cytowanym komentarzu Stengleina).
Dekret polski o miarach jest więc, jak z powyżej wy- łuszczonych wywodów wynika, bardziej rygorystyczny.
Aby jednak ustalić, czy oskarżeni jako rolnicy byli zo
bowiązani do legalizowania posiadanych wag z uwagi na postanowienia polskiego dekretu o miarach, należy wpierw zdefinjować pojęcie obrotu publicznego w zro
zumieniu art. 14 tegoż dekretu. Definicję tę uzyska się najlepiej w ten sposób, jeżeli ustali się, że obrotem publicznym nie jest jednostronne używanie wagi w go
spodarstwie danej jednostki dla wewnętrznego użytku.
We wszystkich innych wypadkach zachodzi obrót pu
bliczny.
Przechodząc obecnie do głównego pytania, a miano
wicie do ustalenia, czy oskarżeni jako rolnicy byli zo
bowiązani legalizować wagi, Sąd rozważył co następuje:
W dzisiejszych czasach prowadzenia racjonalnej go
spodarki rolnej jest rzeczą nieuniknioną, że gospodarz- rolnik każdej chwili może być zniewolony do sprzeda
wania osobie trzeciej jakichkolwiek bądź przedmiotów ze swego gospodarstwa, jak np. ziemniaki, zboże, świnie, masło, prosięta, cielęta etc., aby za cenę tych przedmio
tów zakupić inne artykuły, niezbędne w gospodarstwie, względnie by uiścić ciążące na nim zobowiązania (po
datki etc.). Okoliczność ta zajść może tak w wielkiem, jak też małem gospodarstwie. Przy sprzedaży wyżej wy
mienionych przedmiotów niezbędna jest p a w ie że zawsze waga. Rolnicy nie są zobowiązani wprawdzie do posia
dania wagi. Jeżeli atoli takowe posiadają, winni dbać o to, by przepisy dekretu z dnia 8 lutego 1919 r. były
