Piotr Głowacki
Wychowawcze możliwości sportu w
praktyce duszpasterskiej
Studia Włocławskie 6, 180-188
.
1 sIciDIA
wtocfcAcbsKie
6(2003)KS. PIO TR GŁOWACKI
WYCHOWAWCZE MOŻLIWOŚCI SPORTU W PRAKTYCE DUSZPASTERSKIEJ
Sport dla współczesnych ludzi stał się dziedziną tak doniosłą, że często jest nazywany ״ największym teatrem świata” .1 Trudno więc, aby do tego kulturowego zjawiska nie odniósł się Kościół w swej teologicznej refleksji. Przychylne stanowisko do sportu jako czynnika wychowawczego wyrażali papieże: św. Pius X, Pius XI oraz Pius XII.2 Uczynił to również Sobór Wa- tykański II, m.in. w Deklaracji o wychowaniu chrześcijańskim (nr 4) oraz w Konstytucji duszpasterskiej o Kościele w świecie współczesnym (nr 61). Konstytucja duszpasterska daje wyraźne wskazanie: ״ Niech wolny czas bę- dzie użyty należycie dla odprężenia duchowego, wzmocnienia zdrowia psy- chicznego i fizycznego przez swobodne zajęcia i studia, przez podróże w obce strony (turystyka), dzięki którym doskonali się umysł i ludzie wzbogacają się przez wzajemne poznanie; dalej, przez ćwiczenia i pokazy sportowe, które także w społeczeństwie przyczyniają się do utrzymywania równowagi ducha, jak i braterskich stosunków między ludźmi wszelkiego stanu, narodowości
i różnych ras” (KDK 61).
Pozytywną rolę sportu w życiu ludzkim docenia także Jan Paweł II. Jego zdaniem ״ Kościół zawsze interesował się problematyką sportu, ponieważ nosi on w sercu to wszystko, co stanowi o rozwoju harmonijnym i inte- gralnym człowieka, duszy i ciała. Kościół zachęca do wychowania i rozwi- jania, umacniania ciała ludzkiego, dopóki nie osiągnie się dojrzałości osobowej. Uprawianie sportu ma znaczenie moralne i wychowawcze, jest miejscem cnót, szkołą wewnętrznej równowagi, wewnętrznej kontroli”.3 Wartość sportu polega na tym, iż przyczynia się do tworzenia wspólnoty, zapewnia kontakty międzynarodowe, rozwija osobę poprzez usprawnianie w dobru, czyli cnocie, uczy wytrwałości, uczciwości oraz wielkoduszności. Papież zwraca uwagę na zadania wychowawcze Kościoła w aspekcie spor- tu. Jego zdaniem, zagadnienie sportu powinno znaleźć swój oddźwięk na gruncie duszpasterskim w pracy z młodzieżą. Nie chodzi przy tym o
uprą-wianie sportu dla sportu, ale sport ma służyć integralnemu rozwojowi czło- wieka.4
Takie stanowisko Kościoła i najwyższych jego przedstawicieli wynika z chrześcijańskiego personalizmu, widzącego w człowieku istotę, której ży- cie i postępowanie jest inspirowane poszukiwaniem wartości. Ponieważ czło- wiek jest integralną całością, wszystkie sfery jego życia m ają wymiar osobowy. Mimo że specyficzną cechą człowieka są wartości naukowe, mo- raine i artystyczne, to także wartości witalne (zalety ludzkiego ciała) czy na- wet zmysłowe mają związek z duchowymi. Powinny być one inspirowane przez świadomość i intelekt, kontrolowane natomiast przez wolę oraz sumie- nie. Człowiek poszukując wartości witalnych, przeżywa je na bazie swego człowieczeństwa. I choć ćwiczy swoje ciało w zawodach sportowych, to po- szukuje przede wszystkim wyższych wartości. W związku z tym sport nie może naruszać prawdy ani dobra, bez których nie istnieje autentyczny huma- nizm ani człowieczeństwo. Z tego też względu niektóre postawy i zachowa- nia sportowców (np. stosowanie dopingu farmakologicznego, ciążowego czy brutalizacja zawodów) są etycznie naganne. Wartości witalne związane z domeną sportu, choć są niezwykle cenne, nie są wartościami najwyższy- mi; muszą być podporządkowane nakazom moralnym. Sportu nie można trak- tować jako celu samego w sobie, ponieważ sport jest dla człowieka, a nie człowiek dla sportu. Służąc dobru człowieka, sport nie może w żaden spo- sób prowadzić do niszczenia własnego bądź cudzego życia, zarówno biolo- gicznego, jak i duchowego.5
Jak właściwie włączyć sport w duszpasterski program wychowania, aby wspomagał młodzież w integralnym rozwoju jej człowieczeństwa, pokazuje przykład św. Jana Bosko. Jego charyzmat wychowawczy wskazuje, że przez zabawę i sport można również wprowadzić człowieka w religijny wymiar życia. Wychowanie, jeśli ma być prawdziwym wychowaniem, o tyle jest realistyczne i skuteczne, o ile ma na uwadze całego człowieka, jego ducha i ciało, sprawność fizyczną, intelektualną i moralną, kulturę i wiarę. Wycho- wuje się całego człowieka albo nie wychowuje się w ogóle. A sport, jako wartość przynależąca do obszaru kultury, ma w tym względzie specyficzne zastosowanie.6
1. Sport szkołą życia i człowieczeństwa a. Sport wyczynowy, amatorski, rekreacyjny
Studiując życiorysy sławnych sportowców, odkrywamy prawdę, że każ- dego z nich sport w jakimś stopniu przygotował do życia. Przyznają to oni sami. Gdy zapytano Mariusza Czerkawskiego: ״Czym jest dla Pana hokej?”,
odpowiedział: ״ Wszystkim. Uczy mnie życia i kształtuje charakter. Nawet kiedy nie gram, muszę pamiętać o tym, czym się zajmuję, mobilizować się do pracy i trenować”.7
Jest to wypowiedź kogoś, kto sportem zajmuje się zawodowo, a więc dąży do mistrzostwa, gdzie osiągnięcie dobrego wyniku wymaga pracy, tru- du, przezwyciężania siebie, warunków i okoliczności, wymaga rzetelności i odpowiedzialności, sprostania regulaminom i wymogom formalnym, mo- ralnym, interpersonalnym itp. Trzeba jednak pamiętać, że sport ma również charakter amatorski i rekreacyjny, a więc jego jakość i efekty są inne tak w sferze sprawności fizycznej, zdrowotnej, jak i mentalnej. Co innego bo- wiem uprawiać sport formalnie w klubie pod okiem trenera, według pew- nych metod, a co innego amatorsko czy rekreacyjnie. Bez wątpienia każda z form ma swoje walory. Trzeba jednak przyznać, że uprawianie sportu w każdej z wymienionych form zaangażowania jest nieco inną szkołą ży- cia, a więc kształtuje różne cechy osobowości i postawy życiowe. Pokazu- je to m.in. ״ Wzór regulaminu zgrupowania” piłkarskiego,8 gdzie chodzi
0 programowe oddziaływanie ideowo-wychowawcze, które kładzie nacisk na: obowiązkowość w zajęciach, dbanie o dobre imię sportowca i klubu, bycie zdyscyplinowanym, taktownym wobec kierownictwa, kolegów, per- sonelu, szacunek dla przedmiotów i mienia społecznego, dbanie o higienę osobistą, czystość i porządek. Następnie kształtuje świadomość godnego życia, zabraniając spożywania alkoholu, uprawiania gier hazardowych, cho- dzenia w nieodpowiednim ubiorze itp. W ten sposób kształtuje się etos piłkarza jako człowieka. Z kolei realizacja na przykład założeń taktycznych w grach zespołowych, gdzie każdy ma swoją rolę do spełnienia, niczym w życiu, uczy m.in. otwarcia i doceniania umiejętności drugiego, rezygna- cji z samolubstwa, solidarności we współpracy oraz świadomości, że na sukces musi pracować cały zespół z możliwie największym zaangażowa- niem i poświęceniem się każdego z zawodników.9
Kształtując w ten sposób cechy prospołeczne, sport staje się swoistą szko- łą życia. Co więcej, jeżeli zawodnik uczestniczy w życiu sportowym całym sobą wówczas można się spodziewać, że edukacja sportowa będzie wywie- rać głęboki wpływ na jego osobowość. Życie jednak pokazuje, że nie można powyższego założenia traktować jako reguły.10 Niemniej ״ wysiłek sportow- ca - zaznacza Krzysztof Zuchora - jest ruchem bezpośrednim ku naturze 1 przez naturę prowadzi go ku doskonałemu naturalnemu człowieczeństwu. Czyni go rzeczywistym współtwórcą własnej natury”.11 Podobną myśl na gruncie pedagogicznym wyraża Ludwik Vives twierdząc, że ״ do prawdziwe- go człowieczeństwa prowadzi uprawa (kultura) wszelkiego dobra”. 12
Uzasadnione jest zatem twierdzenie, że każda forma sportu, czy to bę- dzie sport wyczynowy, amatorski czy rekreacyjny, wnosi w jakimś stopniu w życie człowieka pewne wartości natury zdrowotnej, sprawnościowej i mo- ralnej, które go ubogacają.13
b. Sporty ekstremalne
Efekty wysiłku, jaki człowiek wkłada w sport zmierzający do hartu ludz- kiego ducha, wyraźniej jeszcze widać na przykładzie sportów ekstremalnych, jak np. alpinizm czy żeglarstwo, a w tym samotny jachting oceaniczny,14 gdzie przychodzi stawić czoło bezwzględnej naturze i samemu sobie. W tym wy- padku nie liczy się finezyjne zagranie, efektownie zdobyty punkt czy w do- brym stylu minięcie mety, za co nagrodą jest aplauz widowni, lecz stawką jest ludzkie życie. A więc odpowiedzialność za siebie i drugiego człowieka zgoła inna. Porównywalna w skali ducha z niebotycznymi szczytami, które zdobywają, lub bezkresną przestrzenią oceanu, który przemierzają. Bo czyż zaangażowani w tego rodzaju sport nie chcą udowodnić swoim działaniem, iż ״to, co wydaje się absolutnie wykluczone, bo sprzeczne z dotychczasowym doświadczeniem - jest prawdopodobne i możliwe”?15
W wypadku samotnego jachtingu oceanicznego dla pewnej grupy osób żeglowanie jest również terenem poszukiwań wartości uniwersalnych czy transcendentnych, przeżywaniem swoistego sacrum, mistycyzmu i świata symbolu doprowadzonego do doskonałości. Można nawet mówić, że samot- ni żeglarze doświadczają czegoś podobnego co pustelnicy, a więc ucieczki od świata, by po przeżyciach wrócić do niego duchowo ubogaconymi.16
c. Zasada fair play
Na kształtowanie się postawy człowieka ma niewątpliwy wpływ zasada
fair play - uczciwej gry, którą honoruje się w sporcie. Według niej prawa zwycięzcy i pokonanego są takie same. Ten wymóg działania zgodnego z duchem ״czystej gry”, zdaniem Krzysztofa Zuchory, może być także nadzieją dla naszej cywilizacji i kultury, które w gruncie rzeczy są w jakimś sensie odmianą wielkiej gry w świecie, przebiegającej na zasadzie uznawania pew- nych reguł i respektowania szacunku dla godności ludzkiej.17
Skodyfikowane zasady walki godziwej, w postaci reguł fa ir play, a prze- niesionej na sport, można sprowadzić do następujących norm:
1) bezinteresownego poszanowania reguł gry, 2) szacunku dla przeciwnika,
3) zachowania równych szans w walce, 4) niewykorzystywania przewagi losowej,
5) minimalizacji cierpień przeciwnika, 6) rezygnacji z praktycznych korzyści.18
Zasada fa ir play uczy w przeciwniku zmagań widzieć nie tylko partne- ra, ale przede wszystkim człowieka. W tym względzie znamienne jest zdarzenie, jakie miało miejsce na olimpiadzie w Seattle dla osób niepełno- sprawnych. Do biegu na sto jardów stanęło dziewięciu biegaczy niepełno- sprawnych. Po sygnale do startu zaczęli biec. Wkrótce jeden chłopiec potknął się, upadł i zaczął płakać. Pozostali biegacze najpierw zwolnili, następnie zgodnie zawrócili. Jedna dziewczyna z zespołem Downa pochyliła się nad chłopcem, ucałowała go i powiedziała: wiem, że to ci ulży. Pozostali pochy- liii się nad nim, pomogli mu wstać, chwycili się za ramiona i w równym szeregu kroczyli w stronę mety. Publiczność na trybunach porwała się z miejsc i przez kilka minut wiwatowała na cześć sportowców.19
Przykład ten pokazuje, że w sporcie nie tyle liczy się sukces sportowy, co zwycięstwo nad sobą samym. Widać tu ogromne wyczucie u sportowców niepełnosprawnych, którzy swą postawą pokazują, że w sporcie chodzi rów- nież o to, aby bardziej ״być” niż ״mieć”. Bo cóż z tego, że człowiek cały świat zyska, a szkodę na duszy poniesie (por. Mt 16, 26). Zatem sport dopiero wtedy staje się w pełni szkołą człowieczeństwa, kiedy sam sportowiec czyni go po prostu ludzkim. Co więcej, wymogiem życia, a nawet samym życiem, jak twierdzi Henryk Benisz, jest postępowanie w poczuciu odpowiedzialności. W związku z tym przed sportowcem też stają rozliczne zadania życiowe, które domagają się ich spełnienia. ״ Rolą sportowca (jeżeli już w swym wolnym wyborze zdecydował się na włączenie sportu w swą egzystencję) nie jest więc - jak uczy nas Franki - żadna »gadanina« czy »mędrkowanie«, lecz przyję- cie »należytej postawy« i spełnianie »właściwych uczynków«. Polegają one na czynnym zaangażowaniu całego siebie (przypomnijmy: funkcjonującego w trzech wymiarach) w rozwój somatycznych potencjalności na rzecz spor- tu. Jeżeli faktycznie czynnik duchowy będzie przenikać postawę sportowca, to uprawianie przez niego określonej dyscypliny będzie miało swoją właści- wą podstawę i uzasadnienie. Stanie się ono sportem w obliczu Ducha”.20
2. Działalność sportowo-wychowawcza w praktyce duszpasterskiej
Chcąc przedstawić ten aspekt w możliwie syntetyczny sposób, trzeba na wstępie zaznaczyć, że działalność sportowo-wychowawcza może być prowa- dzona w formie przynależności parafii do określonego stowarzyszenia lub w indywidualnym zakresie. W ostatniej dekadzie zostały bowiem stworzone warunki do powstania w Polsce wyznaniowych stowarzyszeń kultury
fizycz-nej. Dzisiaj mamy pięć chrześcijańskich stowarzyszeń o charakterze ogólno- polskim: Katolickie Stowarzyszenie Sportowe RP, Salezjańska Organizacja Sportowa RP (SALOS), Stowarzyszenie ״ Parafiada”, Prawosławna Organi- zacja Sportowa RP i Luterańska Organizacja Sportowa RP. Zrodziły się one w wyniku oddolnych tendencji i dążeń środowisk chrześcijańskich, które sport uważają za ważny element kultury. Powstanie każdej z wymienionych orga- nizacji miało swoje antecedencje praktyczne, tzn. poprzedzone było niesfor- malizowaną aktywnością na polu kultury fizycznej.21
Nas interesują tu trzy stowarzyszenia: Katolickie Stowarzyszenie Spor- towe RP (KSS RP), Salezjańska Organizacja Sportowa RP (SALOS) oraz Stowarzyszenie ״ Parafiada”. Bez wątpienia u podstaw działalności sportowo- wychowawczej SALOS-u leży charyzmat apostolski św. Jana Bosko, konty- nuowany przez Zgromadzenie Księży Salezjanów w ramach ich pracy duszpasterskiej.22 Natomiast wydźwięk ogólniejszy, bo wychodzący z propo- zycją do każdej parafii poszczególnych diecezji Kościoła w Polsce, ma Ka- tolickie Stowarzyszenie Sportowe RP (KSS RP), którego główną imprezą jest doroczna Międzynarodowa Parafiada Dzieci i Młodzieży, obejmująca repre- zentantów parafialnych klubów sportowych oraz w duchu ekumenizmu reprezentacje parafii katolickich, prawosławnych i innych wyznań w rozgryw- kach sportowych w szesnastu dyscyplinach. Parafiadę M iędzynarodową w Warszawie poprzedzają parafiady lokalne organizowane w diecezjach.23
a. Parafiada
Parafiada jest jedną z form Ruchu Parafiadowego, w który włączają się wspólnoty parafialne, powołując do życia parafialne kluby sportowe. Wycho- wanie przez sport w klubach parafialnych ma na celu objęcie całego człowie- ka: jego umiejętności psychoruchowe oraz życie duchowe - stosunek do samego siebie, do bliźnich, do Boga jako ostatecznego celu ziemskiego by- towania. Pełny i harmonijny rozwój człowieka zakłada potrójną aktywność, zmierzającą do równoczesnego kształtowania umysłu, serca i ciała. Stąd Ruch Parafiadowy pragnie włączyć każdego do twórczej aktywności na trzech płaszczyznach:
S t a d i o n - symbolizuje troskę o rozwój kultury fizycznej i sportowej, zm ierzającą do podniesienia kondycji zdrowotnej i sprawności fizycznej. Organizowane są zawody sportowe w poszczególnych dyscyplinach, konkursy, pokazy sprawnościowe, gry i zabawy.
Ś w i ą t y n i a - symbolizuje miejsce święte, które wyraża troskę o religijne ukształtowanie serca człowieka i skierowanie go ku pełni życia. Jest to część liturgiczno-modlitewna Parafiady, realizowana przez czynny
udział w Eucharystii, w adoracji Najświętszego Sakramentu, w prowadzeniu codziennej modlitwy, w krzewieniu praktyk i zwyczajów chrześcijańskich.
T e a t r - symbolizuje troskę o sprawy kultury i oświaty. Chodzi tu 0 promowanie książek i czasopism, przygotowanie i projekcję filmów fabu- lamych, dokumentalnych bądź szkoleniowych, urządzanie programów ary- stycznych przygotowanych na przykład przez poszczególne reprezentacje uczestniczące w Parafiadzie, organizowanie wystaw malarstwa i rzeźby, zwie- dzanie zabytków, spotkania z ciekawymi ludźmi itp.24
b. Podstawowe założenia Ruchu Parafiadowego
Ruch Parafiadowy, zrodzony w kręgu duchowości kalasantyńskiej, jest kontynuacją ״ szkoły pijarskiej”, którą w największym skrócie wyraża hasło ״ Pietas et Litterae” (Pobożność i nauka - synteza wiary i kultury). Za źródło inspiracji Ruch przyjmuje chrześcijańską wizję człowieka i społeczeństwa zawartą w Magisterium Kościoła. Cały program Ruchu opiera się na trzech powiązanych ze sobą ideach: prawdy, dobra i piękna. Ruch zachowuje cha- rakter powszechny, a nie elitarny. W zakresie organizacyjnym przyjmuje struk- turę kościelną (parafia, dekanat, diecezja), której podstawową jednostką jest parafia. Do istotnych elementów zalicza się ideę chrześcijańskiego współza- wodnictwa i solidarności w najszerszym tego słowa znaczeniu.25
c. Cele Ruchu Parafiadowego
1. Angażowanie się w szeroko pojętą opiekę i asystencję w procesie wzrastania dzieci i młodzieży, zwłaszcza ze środowisk zagrożonych społecz- nie i będących w trudnych warunkach materialnych oraz młodzieży niepeł- no sprawnej.
2. Pełne zaangażowanie w tworzeniu takiego systemu wychowaczo-spo- łecznego, który pomagałby odnaleźć się każdemu człowiekowi we wspólno- cie parafialnej, tak aby mógł osobiście odkiyć Chrystusa jako ״ Drogę, Prawdę 1 Życie”, a Kościół jako żywą wspólnotę.
3. Integracja środowisk, grup, ruchów - z pełnym zachowaniem ich od- rębności i tożsamości w obszarze każdej parafii i innej jednostki organiza- cyjnej.
4. Pobudzanie i wzmacnianie więzi prowadzących do wzrostu odpowie- dzialności za własną parafię i środowisko.
5. Ożywianie zainteresowania kulturą fizyczną, rekreacyjną i sportem jako ważnymi czynnikami w procesie kształtowania pełnej osobowości. Popula- ryzowanie i upowszechnianie sportu wśród dzieci i młodzieży oraz ich doro- słego otoczenia.
6. Wzbogacanie o nowe elementy kulturalno-sportowo-religijne progra- mów edukacyjnych i formacyjnych realizowanych w ogólnie pojętej oświa- cie, ruchach i duszpasterstwie.26
* * *
Niniejsza refleksja dotycząca zagadnienia sportu ukazuje go przede wszystkim w aspekcie pozytywnym, a więc właściwym co do idei i zasad w nim obowiązujących. Aktywność sportowa, jak pokazano, wyraża głęboką jedność osoby, stąd uprawianie sportu przedstawia się jako korzystne miej- see dla ćwiczenia i rozwoju cnót charakterystycznych dla życia chrześcijań- skego i jako przestrzeń dla rozwoju solidarności ogólnoludzkiej i współpracy. Dlatego też ten integralny rozwój człowieka w ramach sportu powinna w zasadzie podjąć każda parafia na miarę swoich możliwości. Może to być czynione choćby na amatorskim czy rekreacyjnym poziomie przez udostęp- nienie dzieciom i młodzieży sal do tenisa stołowego, adaptację budynków gospodarczych na sale gimnastyczne, organizowanie turystyki rowerowej itp. Wydaje się, że lepiej jest przyjąć wypracowane i sprawdzone już wzory i metody w wychowaniu młodzieży, włączając się choćby w Ruch Parafia- dowy, niż czynić w tym zakresie na własną rękę coś, co by przypominało szu- kanie celu po omacku. Warto więc w praktyce duszpasterskiej podjąć propozycję Ruchu dla rozwoju osoby ludzkiej, wykorzystując szansę, jaką daje sport, będący nośnikiem wartości uniwersalnych.
PRZYPISY
1 Por. Z. D z i u b i ń s k i , K o ś c ió ł k a to lic k i w o b e c w sp ó łc z e sn e g o s p o r tu w y c zy n o w e g o , w: S a c r u m a sp o r t, red. Z. Dziubiński, Warszawa 1996, s. 56
2 Por. T. K a n i a , W ych o w a w cze za d a n ia sp o r tu ja k o p ro b le m d u sz p a ste r sk i, ״Ateneum Kapłańskie” (AK) 57(1958), s. 102. Podkreślając konieczność uwzględnienia w wychowaniu młodzieży kultury fizycznej św. Pius X twierdził, że młodzi ludzie powinni kochać sport, ponieważ przynosi on pożytek ciału i duszy. Natomiast urzędowe stanowisko Kościoła w sprawie sportu i wychowania fizycznego papież Pius XI wyraził w encyklice O c h r z ę ś c i- ja ń s k im w y c h o w a n iu m ło d z ie ż y z 31 XII 1929 r. Ważne w tej materii jest również przemowie- nie Piusa XII z 8 XI 1952 r. z okazji Kongresu sportu i wychowania fizycznego w Rzymie.
3 T. K u k o ł o w i c z , R. W y s o c z a ń s k a , K o ś c ió ł w o b e c s p o r tu , w: S a c r u m a s p o r t, dz. cyt., s. 98.
4 Por. T. K u k o ł o w i c z , R. W y s o c z a ń s k a , K o ś c ió ł w o b e c s p o r tu , art. cyt., s. 98-99.
5 Por. S. K o w a l c z y k , Z a ło ż e n ia ch rze śc ija ń sk ie g o p e rs o n a liz m u , w: P e rso n a listy c z- n a w izja s p o r tu , red. M. Barlak, Warszawa 1994, s. 22-23.
6 Por. K. M i s i a s z e k, W ych o w a w cza rola sp o r tu w s y s te m ie p re w e n c y jn y m św. J a n a B o sk o , w: S a le z ja n ie a s p o r t, red. Z. Dziubiński, Warszawa 1998, s. 136.
7 ״Gala” nr 24(2002), s. 45. Mariusz Czerkawski, najlepszy polski hokeista grający obecnie w Montreal Canadiens w NHL w Ameryce Północnej.
9 Por. t e n ż e , T a ktyka p ił k i n o ż n e j, Warszawa 1988; R. P a n f i l , W. Ż m u d a , N a u c z a n ie g r y w p ił k ę n o żn ą , Wrocław 1996. 10 Por. K. Z u c h o r a, S p o r t d r o g ą p o z n a n ia s a m e g o s ie b ie , w: P e r s o n a lis ty c z n a w izja s p o r tu , dz. cyt., s. 141. " T e n ż e , O lim p iz m w k r ę g u w a r to ś c i, w: S a le z ja n ie a sp o r t, dz. cyt., s. 9. 12 S. W o ł o s z y n , S p o r t a w y c h o w a n ie , w: S a le z ja n ie a s p o r t, dz. cyt, s. 114. 13 Por. S. C h r o b a k , Z r o z u m ie ć ś w ia t, z r o z u m ie ć in n y c h - s p o r to w e re a lia i w y zw ą - n ia , w: A n tr o p o lo g ia s p o r tu , red. Z. Dziubiński, Warszawa 2002, s. 282.
14 Por. P. P a t e r e k, S p o łe c z n y a s p e k t s a m o tn e g o ja c h t in g u o c e a n ic z n e g o , w: Teolo- g ia i fi lo z o fi a s p o r tu , red. Z. Dziubiński, Warszawa 1997, s. 151.
15 W. A d a m i e c k i , Z d o b y ć E v e re st, Warszawa 1984, s. 3. 16 Por. P. P a te rek, S p o łe c z n y ..., art., cyt., s. 154-155.
17 Por. K. Z u c h o r a, O lim p iz m - c o m m u n ie p e r s o n a r u m , w: S a c r u m a s p o r t, dz. cyt., s. 54.
18 Por. Z. K r a w c z y k , E ty c z n e a s p e k ty s p o r tu , w: S a le z ja n ie a s p o r t, dz. cyt., s. 80. Wymienione cnoty kultywowane i praktykowane na gruncie sportu gentlemańskiego ugrun- towały tożsamość i kulturową rolę arystokracji i stanowiły wzory moralne, istotne dla etosu wychowawczego górnych warstw społeczeństwa stanowego. Jednakże miały one jednocześnie znaczenie natury ogólniejszej: były mianowicie swoistym darem formacji odchodzącej w przeszłość dla rodzącej się epoki społeczeństwa industrialnego.
״ Por. H. S ł a w i ń s k i , B ó g lu b i p r o s to tę , AK 138(2002), s. 586-587.
20 H. B e n i s z, S p o r t w o b lic zu D u ch a . F ilo zo fic zn a p r ó b a u ka za n ia tra n sc e n d e n tn y c h p o d s ta w s p o r tu , w: S a c r u m a s p o r t, dz. cyt., s. 164-165.
21 Por. Z. D z i u b i ń s k i , S p o łe c z n e i r e lig ijn e p r z e s ła n k i p o w s ta n ia S a le z ja ń s k ie j O r g a n iz a c ji S p o r to w e j R z e c z p o s p o lite j P o ls k ie j, w: S a le z ja n ie a sp o r t, dz. cyt., s. 183.
22 Zob. M. L a c h , G e n e z a S a le z ja ń s k ie j O r g a n iz a c ji S p o r to w e j - S A L O S R P , w: S a le z ja n ie a sp o r t, dz. cyt., s. 195-201.
23 Por. A. B e d n a r z , W. S t r z y ż e w s k i , P a r a fia ln e k lu b y s p o r to w e n a m a p ie s p o r to w e j P o ls k i, w: S a c r u m a s p o r t, dz. cyt., s. 289-292.
24 Por. E. K r y ś c i a k, Info rm a to r. P a r a fia d a , Warszawa 1994, s. 22; J. J o n i e c , P ra k ty c zn a filo z o fia i te o lo g ia s p o r tu , w: T eo lo g ia i filo z o fia s p o r tu , dz. cyt., s. 305-311. Ruch Parafiadowy nawiązuje do starożytnych ideałów igrzysk, w których dążono również do syn- tezy wiary i kultury, czyli do harmonijnego rozwoju człowieka poprzez jego aktywność na stadionie, w teatrze i świątyni. Program ״Parafiady” opracował zespół pod kierunkiem mo- deratora prowincjainego ks. Józefa Jońca Sch.P. Przy tworzeniu programu wykorzystano bo- gatą tradycję ״szkoły pijarskiej”, dbającej w najwyższym stopniu o pełny tj. duchowy i fizyczny rozwój dzieci i młodzieży. I Parafiada została przygotowana i przeprowadzona w Krakowie w dniach 27-31 czerwca 1989 r. Głónym organizatorem był Zakon Pijarów.
25 Por. E. K r y ś c i a k, In fo rm a to r. P a r a fia d a , d z . cyt., s. 23; V P a r a fia d a d z ie c i i m ło d z ie ż y , Warszawa 1993, s. 9. Podstawy tego Ruchu sięgają korzeniami do duchowości św. Józefa Kalasancjusza (1557-1648).
26 Por. E. K r y ś c i a k, In fo rm a to r. P a r a fia d a , dz. cyt., s. 24; V P a r a fia d a ..., dz. cyt., s. 10; J. J o n i e c, P r a k ty c z n a filo z o fia ..., art. cyt, s. 308; Μ. M y 1 i k, F ilo z o fic z n e p o d - s ta w y s p o r tu , Warszawa 1997, s. 223-228. Aby realizować szeroki program sportowy Ruchu Parafiadowego, konieczne jest rozbudowanie własnej bazy sportowej oraz szkolenie instruk- torów i trenerów. Dla właściwej organizacji wskazane jest prowadzenie działalności statuto- wej.
