Kronika odbudowy Starego Miasta

St. Krasiński

Kronika odbudowy Starego Miasta

Ochrona Zabytków 6/2-3 (21-22), 157-161

K

R

O

N

I

K

A

P R A C E K O N S E R W A T O R S K I E

D e c y z j a P K W N o d b u d o w y W a r s z a w y j a k o sto ­ lic y P olski L u d o w e j b y ła sy g n a łe m d la słu ż b y k o n serw ato rskiej d o p o d ję c ia p ie r w s zy c h p r a c w b u ­ d y n k a c h z a b y tk o w y c h .

W y d z i a ł A r c h ite k tu r y Z a b y t k o w e j B iu ra O d ­ b u d o w y S to lic y , p o w s ta łe g o z in ic ja ty w y m . in. o b e c n e g o K o n s e r w a to r a G e n e r a ln e g o P R L prof, d r J . Z a c h w a t o w ic z a , r o z p o c z ą ł sw ą d z ia ła ln o ś ć o r g a n iz u ją c w m a r c u 19 4 5 sy s te m a ty c z n e b a d a n ia sta n u z a b y t k ó w S ta r e g o M ia sta . P r a c o w n ic y W y d z i a łu B O S m ie sz k a ją c y p r z e ­ w a ż n ie n a lin ii W a r s z a w a — P r u sz k ó w — G r o d z isk , d o je ż d ż a li to w a r o w y m i p o c ią g a m i lu b n a r o w e ­ ra c h d o D w o r c a Z a c h o d n ie g o , a sta m tą d pieszo u d a w a li się n a u licę C h o c im s k ą d o B O S , g d z ie z n a jd o w a ły się p r a c o w n ie i sto łó w k a , s ta n o w ią c a w ó w c z a s w W a r s z a w ie je d y n e p r a w ie ź r ó d ło w y ­ ż y w ie n ia . Z G h o c im sk ie j z n ó w p ieszo — g d y ż fa n ta s ty c z n e z a g r u z o w a n ie u lic n ie p o z w a la ło na ż a d n ą in n ą «trakcję» — p o d ą ż a n o na S ta r e M i a ­ sto. D z ie n n y kurs p ie s zy p r a c o w n ik a A Z B O S p r a c u ją c e g o n a S ta r y m M ie ś c ie w yn o sił w tych c z a s a c h śred n io 20 km . P ra ca szła cię ż k o , a le tw a r d o i n ie u s tę p liw ie n a p r z ó d . O d g r u z o w a n ie g łó w n y c h sz la k ó w i u r u c h o m ie n ie k o m u n ik a c ji sa m o ch o d o w e j C h o c im s k ą — P la c Z a m k o w y z n a ­ k o m ic ie u s p r a w n iło d z ia ła ln o ś ć p ie rw sze g o zespo łu s łu ż b y k on serw ato rskiej. G łó w n y je j c ię ż a r sp o ­ c z y w a ł na g r u p ie teren ow ej A Z B O S «Stare M ia sto » p o d k ie r o w n ic tw e m m g r a a rch . W ł a d y ­ sła w a T o m a s z e w s k ie g o i n a g r u p ie in w e n ta r y z a ­ c y jn e j p o d k ie ru n k ie m m gra a rch . S ta n is ła w a Z a r y n a .

D n . ro. 4. 194 5 r. w y d a n o pierw sze zle ce n ie n a z a b e z p ie c z e n ie p a r te r ó w k a m ie n ic w R y n k u S t. M ia s t a p o d N r 3 2 , 34, 36 i n a o d g r u z o w a n ie d o ja z d u n a R y n e k S t. M ia s ta . P od N r 34 z a ło ż o n o «lam us» n a p r z e c h o w a n ie z n a jd y w a n y c h w g r u z a c h k r a t, fr a g m e n tó w r z e ź b ia r s k ic h , k a m ie n i itp. W m a ju i c z e r w c u w p r a c o w n i A Z p o w sta je p r o je k t o d b u d o w y sto su n k o w o n ie źle z a c h o w a n e g o P a ła c u p o d B la c h ą . L ip ie c i sierp ień w y p e łn ia ją p r a c e in w e n ta r y z a c y jn e . W e w rze śn iu , w trosce o b e z p ie c z e ń stw o p r z e c h o d n ió w , nie z d a ją c y c h so­

b ie s p r a w y z k a ta str o fa ln e go sta n u m u r ó w k a ­ m ie n ic sta ro m iejskich , z a m k n ię to teren S ta r e g o M ia s t a «dla o só b po str o n n ych » . R o k 19 4 5 z a k o ń ­ c z y ł się o d g r u z o w a n ie m W ą s k ie g o D u n a ju i str o n y D e k e r ta o ra z ro b o ta m i z a b e z p ie c z a ją c y m i w k a ­ m ie n ic a c h R y n e k S t. M ia s t a 34 i 3 6, j u ż p r z e z n a ­ c z o n y c h n a M u z e u m D a w n e j W a r s z a w y , o ra z w k ilk u z a c h o w a n y c h w n ę tr z a c h K a t e d r y W a r ­ szaw skiej.

W la m u s ie -la p id a r iu m z ło ż o n o p o k a ź n ą ilość sta ro m ie jsk ich r e lik tó w m . in . s z c z ą tk i n a g r o b k a ks. ks. M a z o w ie c k ic h z K a t e d r y . O g ó łe m n a r o ­ b o ty z a b e z p ie c z a ją c e n a S t. M ie ś c ie w y d a t k o w a n o w 19 4 5 r. 107.000 zł z c z e g o 41.0 0 0 n a k a m ie n ic e w R y n k u .

R o k 1946. O d w czesn ej w io sn y 194 6 r. p r a c o w ­ n ia A Z «Stare M ia sto » r o z p o c z ę ła sw ą p r a c ę w sk r z y d le P a ła c u p o d B la c h ą p o d k ier. m g r a arch . W a c ła w a P o d le w sk ie g o i m g r a a r ch . A n t o ­ n ie g o G ą d z ik ie w ic z a (zm . 1948 r.). P r a c e in w e n ­ ta r y z a c y jn e r o z sz e r z y ły się, w czerw 'cu p r z y s tą

-R v c . 192. R y n e k S t. M ia s ta w r. 194 5. W id o k w k ieru n ku K r z y w e g o K o ła .

R y c . 193. R y n e k S t. M ia s ta w r. 19 4 5. P ierw sze p r a c e sp o łeczn e n a d o d g r u z o w a n ie m .

R y c . 194 . Z a b e z p ie c z e n ie o c a la łe g o p o r ta lu . R y ­ n ek nr 8. S ta n w r. 1946. p io n o d o ro b ó t z a b e z p ie c z a ją c y c h k a m ie n ic e w R y n k u S t. M ia s ta N r 28, 30, 32, 34, 36, 38, 40, 42 i 3 1 . S z c z e g ó ln ie w a ż n e i n ie b e zp ie cz n e p r a c e w y k o n a n o p r z y k a m ie n ic a c h N r 38, 40, 42, k tó re m o c n o u c ie r p ia ły o d p a m ię tn e g o h u r a g a n u z m a r c a 19 4 6 . W e w rze śn iu , p a ź d z ie r n ik u i listo­ p a d z ie p o d kier. m g r a in ż. W . P o d le w sk ie g o o p ra ­ c o w a n o s z c z e g ó ło w y p la n z a b u d o w y S ta r e g o M ia ­ sta. P la n ten stal się p o d s ta w ą d o d a ls z y c h o p r a c o w a ń i zo stał w k o ń c u z r e a liz o w a n y b ez w ię k s zy c h z m ia n . R y c - ! 95- Z a b e z p ie c z e n ie k a m ie n ic w R y n k u S t. M ia s t a nr 30 i 28. S ta n w r. 1946. Z in n y c h w a ż n ie js z y c h w y d a r z e ń n a le ż y z a n o ­ to w a ć r o b o ty w K a t e d r z e , p ie r w s ze p r a c e z a ­ b e z p ie c z a ją c e p r z y B a r b a k a n ie , o d g r u z o w a n ie R y n k u S t. M ia s t a p r z e z sp o łe c z e ń s tw o w a r sza w sk ie z u d z ia łe m p r ze d s ta w ic ie li R z ą d u i P a r tii o ra z d e k la r a c ję w a r sz a w s k ie g o d o m u to w a r o w e g o z ł o ­ ż o n ą N R O W , g ło s z ą c ą g o to w o ś ć c a łk o w ite j o d ­ b u d o w y k a m ie n ic y B a r y c z k ó w d la M u z e u m D a w ­ nej W a r s z a w y . W r. 1946 n a r o b o ty z a b e z p ie c z a ją c e i o d g r u z o ­ w a n ie S t. M ia s ta w y d a tk o w a n o o ko ło 1.400.000 z ł., z c z e g o o k o ło 720 .0 0 0 z ł. n a z a b e z p ie c z e n ie k a ­ m ie n ic w R y n k u G ł ó w n y m ; w y k o n a w c ą b y ło S p o łe c z n e P rze d się b io rstw o B u d o w la n e .

R o k 19 4 7 — to d a ls z y c ią g r o b ó t p r z e d e w sz y stk im z a b e z p ie c z a ją c y c h i to często^ z a b e z ­ p ie c z a ją c y c h ty lk o p r o w iz o r y c z n ie , j a k n p . z a ­ b e z p ie c z e n ie k a m ie n ic p o n ie p a r z y s te j stron ie ul. N o w o m ie jsk ie j r o z p o c z ę te w c z e r w c u , lu b z a ­ b e z p ie c z e n ie k a m ie n ic y ks. M a z o w ie c k ic h w y ­ k o n a n e w k w ie tn iu . S ta łe z a b e z p ie c z e n ie , b ę d ą c e ju ż p ie r w s z y m e ta p e m o d b u d o w y , w y k o n u je się o d w io sn y n a k a m ie n ic a c h r y n k o w y c h N r 28, 30, 32, 34, 36, 38 40 i 42. W c z e r w c u prof. in ż. H . W ą ­ so w ic z w y k o n a ł o b lic z e n ie sta t. i rys. k o n s tr u k ­ c y jn e n a sta le z a b e z p ie c z e n ie k a m ie n ic y ks. M a ­ zo w iec k ic h . P o w y k o n a n iu z a b e z p ie c z e ń p o d str. D e k e r ta p r ze z S P B w c z e r w c u , ca ły b lo k a ż p o K r z y w 'e K o ło zo stał fo r m a ln ie o b ję t y p r ze z M u z e u m D a w ­ nej W a r s z a w y , k tó r e k o n ty n u o w a ło p e łn ą o d b u ­ d o w ę k a m ie n ic r y n k o w y c h . Z w a ż n ie js z y c h p r a c n a le ż y je s z c z e w sp o m n ie ć 0 z a b e z p ie c z e n iu resztek k o ścio ła A u g u s tia n ó w p r z y ul. P iw n e j.

G łó w n y m w y k o n a w c ą b y ło S P B . P r z y ro b o ta c h z a b e z p ie c z a ją c y c h w y r ó ż n iło się P rze d się b io rstw o o b . P ie tru siń sk ie g o , k tó re w p o m y s ło w y sp o só b 1 ta n im k o szte m z a b e z p ie c z y ło sz e re g c e n n y c h fr a g m e n tó w n a ul. N o w o m ie jsk ie j. O g ó łe m n a rob. z a b e z p ie c z a ją c e w y d a tk o w a n o z fu n d u sz ó w B O S 1 10.000 z ł., a z k r e d y tó w W a r sz a w s k ie j D y ­ rekcji O d b u d o w y o k o ło 12.500.000 zł. R o k 1948. i . s ty c z n ia 1948 r. W y d z ia ł A Z B O S p r ze k sz ta łcił się n a U r z ą d K o n se r w a to r sk i m . st. W a r s z a w y , k tó r y k o n ty n u o w a ł p r a c e sw e g o p o ­ p r ze d n ik a r o z sz e r z a ją c ich zakres d z ię k i sta le w z r a s ta ją c y m d o ta c jo m p a ń s tw o w y m .

W p ie r w s z y m p ó łr o c z u te m p o r o b ó t ja k g d y b y n ie co o sła b ło , z a to w lip c u i sie rp n iu z a b e z p ie ­ c z o n o k a m ie n ic z k i p r z y ul. P iw n e j u , 12, 18 (d o m M e t r y k a n t ó w l, 44, K r z y w e K o ło 7, R y n e k S t. M ia s t a 3, 5, 13, 2 1 , 23, 2 7 , 31 i S z e r o k i D u ­ n aj i , 3. W y s tę p u ją p ie r w s ze o z n a k i z b liż a ją c e j się, co r a z b a r d zie j p r ze z w s z y stk ic h o c z e k iw a n e j — c a łk o ­ w ite j o d b u d o w y S t. M ia s ta . O d d z i a ł X P P B , s p e c ja liz u ją c y się w p r a c a c h p r z y o b ie k ta c h z a ­ b y tk o w y c h , w r a m a c h a k c ji sp o łe c z n e j, o tr z y m a ł z n a c z n ą p o m o c w sp r z ę cie i lu d z ia c h , i w m -c u o d ­ b u d o w y W a r s z a w y — w rz e śn iu w e sp ó ł z e s p o ­ łe cz e ń stw e m p r z y s tą p ił d o w ie lk ie j a k c ji o d g r u z o ­ w a n ia S t. M ia s ta . P r a c e o b ję ły R y n e k S t. M ia s ta ,

158

S to -J a ń s k ą , P iw n ą , S z e ro k i D u n a j, K r z y w e K o ło , N o w o m ie js k ą i P o d w a le . P r z y o d g r u z o w a n iu o d k r y to ce n n e m a lo w id ło g o ty c k ie u k r y te p o d p ó ź n ie jsz y m i d o m u r ó w k a m i n a śc ia n a c h k a m ie n ic R y n e k St. M ia s ta 20 i 8. W z w ią z k u z in w e n ta r y z a c ją fr a g m e n tó w g o t y c ­ k ic h m g r a r ch . S t. Ż a r y n o d k r y ł w ciś n ię tą m ię d z y m u r y k a m ie n ic c z y n s z o w y c h b. cie k a w ą i sto su n ­ k o w o n ie źle z a c h o w a n ą b a sz tę R y c e r sk ą . W cz a sie p r a c r o z b ió r k o w y c h n a ul. N o w o m ie jsk ie j o d sło ­ n ię to z n a c z n e p a r tie B a r b a k a n u , r ó w n ie ż u k ry te d o tą d w m u r a ch s z p e tn y c h b u d y n k ó w m ie s z k a l­ n y c h z k o ń c a X I X w ie k u .

W listo p a d zie z a ła tw io n e zo sta ły o sta tn ie fo r m a l­ n o ści i p la n z a g o s p o d a r o w a n ia p r ze s tr ze n n e g o S ta r e g o i N o w e g o M ia s t a zo stał u p r a w o m o c n io n y . W r. 1948 n a S ta r e M ia s to w y d a tk o w a n o o k . 2 7.000.0 00 zł. st. w a l. R o k 1949. W r. 19 4 9 w d a ls z y m c ią g u p o stę p u je in te s y w n a p r a c a o d g r u z o w a n ia , z a b e z p ie c z e n ia i o d b u d o w y k a m ie n ic sta ro m ie jsk ich , g łó w n ie z in i­ c j a t y w y U r z ę d u K o n se r w a to r sk ie g o . 42 k a m ie n ic e z a b y t k o w e są p r z e d m io te m p r a c z a b e z p ie c z a ją ­ c y c h i r e k o n s tr u k c y jn y c h . S ta n o w i to je d n a k ż e z n ik o m ą czę ść w p o r ó w n a n iu z lic z b ą prze szło 300 k a m ie n ic z a b y t k o w y c h St. M ia s ta , p o z o s ta ­ j ą c y c h w ru in ie i o c z e k u ją c y c h r a tu n k u , p o d c za s g d y w p ł y w y a tm o sfe r y c z n e n ie u b ła g a n ie p o tę g u ją d z ie ło z n iszcze n ia .

P u n k te m z w r o tn y m w lo sach St. M ia s t a sta ła się d e c y z ja N R O W , z a p a d ła w sierp n iu 1949 r.,

n a m o c y któ rej p o s ta n o w io n o o d b u d o w a ć c a łk o ­ w icie S ta r e M ia s to w r a m a c h P la n u 6 -cio le tn ie g o . U r z ą d K o n se rw a to r sk i p r z y g o to w a ł p la n o d g r u ­ z o w a n ia i r o b ó t r o z b ió r k o w y c h , p o c z y m n ie ­ z w ło c z n ie p r z y s tą p io n o d o p r a c w terenie. W e w rze śn iu — m ie siącu o d b u d o w y W a r s z a w y u r zą d z o n o w y sta w ę w w itr y n a c h s k le p o w y c h N o ­ w e g o Ś w ia tu , o b r a z u ją c ą m . in n y m i o d b u d o w ę S t. M ia sta . W p a ź d z ie r n ik u p o w s ta ła p r a c o w n ia S ta r o m ie j­ ska C e n tr a ln e g o B iu r a P ro je k tó w i S tu d ió w B u d . O s ie d lo w e g o Z O R , k tó ra p o d k ie r u n k ie m p o ­ cz ą tk o w o p r of. J . Z a c h w a t o w ic z a , a p o te m prof, m g r a a rch . M . K u z m y p r zy s tą p iła d o o p r a c o ­ w a n ia d o k u m e n ta c ji te ch n icz n e j o d b u d o w y S t. M ia sta . D o k o ń c a roku o d g r u z o w a n o m ię d z y m u r z e w z d łu ż ul. P o d w a le od p l. Z a m k o w e g o d o ul. P ie ­ karskiej o ra z 96 k a m ie n ic z e k sta ro m ie jsk ic h , z a ­ b e z p ie c z o n o 4 5 b u d y n k ó w g łó w n ie w re jo n ie P o d w a le -P iw n a -Ś w ię to ja ń s k a i w y k o n a n o p r o je k ty w stęp n e o d b u d o w y I części S ta r e g o M ia s t a od R y n k u St. M ia s ta n a p d .-z a c h ó d . R a z e m z T r a s ą W — Z o d b u d o w a n o k o lu m n ę Z y g m u n t a I I I i u p o ­ r z ą d k o w a n o n a w ie r z c h n ię pl. Z a m k o w e g o . N a r o b o ty te w y d a tk o w a n o je d y n ie z k r e d y tó w U K o ko ło 10.000.000 zł. G łó w n y m w y k o n a w c ą b y ło p r ze d się b io rstw o , sp e cja ln ie u tw o r z o n e d la p r o w a d z e n ia ro b ó t k o n ­ serw ato rsk ich P P B to , p r ze k sz ta łco n e p o te m n a Z B M W - w a 3 « K A M » .

R y c . 197. O d b u d o w a S t. M ia s ta . F r a g m e n t ul. P iw n e j w r. 1 9 5 1 .

R o k 1950. W p ie r w s zy c h m ie sią ca ch 1950 r. z p r a c o w n i S ta ro m iejskiej w y c h o d z i I seria p r o ­ je k t ó w i rys. r o b o c z y c h k a m ie n ic sta ro m iejskich

i r o z p o c z y n a się o d b u d o w a n a w ie lk ą skalę. W r o b o cie są k a m ie n ic e w R y n k u p o stro n ie D e k e r ta , K o łłą t a ja i n a je j z a p le c z u od ul. P iw n e j, c a la n ie p a r z y s ta stron a P iw n e j, czę ść P iekarskiej i S z e r o k ie g o D u n a ju . R o b o t y z a b e z p ie c z a ją c e w y k o n a n o p r z y m u r a c h o b r o n n y c h o d stro n y ul. M o sto w e j i p r z y w ie ż y M a r s za łk o w s k ie j.

N a ul. Św ię to jań sk ie j w o d b u d o w ie z n a jd u je się k a te d r a i kościół J e z u itó w .

R o k 1 9 5 1 . O d b u d o w a S t. M ia s t a , z a p o c z ą tk o ­ w a n a w 19 50 r., w 195J ro zszerza się i o b e jm u je o p r ó c z o b ie k tó w p o p r z e d n io w y m ie n io n y c h r ó w ­ n ie ż stron ę B arssa, W ą s k i D u n a j o ra z ul. Ś w ię t o ­ ja ń s k ą , p r z y c z y m n a u l. Ś w ię to ja ń s k ;ej p r o w a ­ d z o n e są r o b o ty w stę p n e i z a b e z p ie c z a ją c a n a p o z o s ta ły c h o d c in k a c h — o d b u d o w a . W roku ty m k o n ty n u o w a n o r o b o ty k o n s e r w a ­ torskie p r z y m u r a c h o b r o n n y c h o d str. u l. M o s t o ­ w e j, p r z y w ie ż y M a r s za łk o w s k ie j i b a s z c ie R y ­ cerskiej o ra z p r z y B a r b a k a n ie . P r a ca p r z e b ie g a te raz p la n o w o , b e z n ie s p o d z ia ­ n ek, a le z a to w z d u m ie w a ją c y m te m p ie . Pod k o n ie c ro k u n a S ta r y m M ie ś c ie u ja w n ia ją się pie rw si sta li m ie sz k a ń cy . O d b u d o w a n e z o s ta ją k a ­ m ie n ic e p r z y u l. P iw n ej 13, 1 3 A , 15 , 1 7 , i g , 2 1 , 2 3 , 25, 2 7 , 29, 3 1 , 33, 35, 3 7 , 39, 4 1 , 4 3 , 45, 4 7 > 4 9 > 5 1 ; 5 3 - In w e sto r e m , c z y li in s ty tu c ją ffin a n ­ su ją c ą o d b u d o w ę S ta r e g o M ia s t a je s t S to łe c z n a D y r e k c ja B O R , a g e n e r a ln y m w y k o n a w c ą Z je d n o ­ c z e n ie B u d o w n ic tw a M ie js k ie g o w W a r s z a w ie N r 3 « K A M » . R o k 19 5 2 . W sty cz n iu 19 5 2 r. P e łn o m o c n ik R z ą d u d o sp r a w o d b u d o w y S ta r e g o M ia s t a z in i­ c j a t y w y in w e sto r a p o d d a ł r e w iz ji z a s a d n ic z e z a ­ ło ż e n ia p r o je k to w e o d b u d o w y p o d k ą te m u z y sk a ­ n ia w iększej ilości iz b m ie sz k a ln y c h . G o to w e j u ż p r o je k ty p r ze r o b io n e z o s ta ły ta k , ż e te m p o o d ­ b u d o w y n ie z o sta ło z a h a m o w a n e w n a jm n ie j­ sz y m sto p n iu , a lic z b a iz b z w ię k s z y ła się p o ­ w a ż n ie .

W c z e s n ą w io sn ą u r u c h o m io n e n o w e b u d o w y n a p a r z y ste j stro n ie u l. P iw n e j o d N r 16 d o 30, n a Z a p ie c k u , n a stro n ie Z a k r z e w s k ie g o i n a ul. J e z u ic k ie j. Z k a ż d y m m ie sią c e m p r z y b y w a ło m ie sz k a ń có w w w y k a ń c z a n y c h d o m a c h n a P iw ­ n ej i S z e r o k im D u n a ju .

J e d n o c z e ś n ie z b ie ż ą c ą o d b u d o w ą p r z y g o to w y ­ w a n o teren d o r e a liz a c ji z a m ie r z o n e j n a rok 1953 i d alsze la ta . Z ż a le m tr z e b a b y ło r o z e b r a ć resztki z a b y t k o w y c h m u r ó w k a m ie n ic z e k p r z y u l: S to - J a ń s k ie j, N o w o m ie jsk ie j i p o stro n ie B arssa n a R y n k u , któ re n ie m o g ły b y ć u ż y te p r z y o d b u d o w ie z e w z g lę d u n a b . w ie lk i sto p ie ń z n is z c z e n ia . B y ł to rok n a jp p w a ż n ie js z y c h ro zb ió re k — k tó r y c h n ie ­ stety' n ie m o ż n a b y ło u n ik n ą ć . W okresie ty m n a le ż y z a n o to w a ć d w ie w a ż n e d a t y : • 4 - 5- ! 9 5 2 r - z a ło ż e n ie T r a k t u S t. W a r s z a w y zo ­ stało p r z e d s ta w io n e n a K o m is ji U r b a n is ty c z n o - A r c h ite k to n ic z n e j m . st. W a r s z a w y i z a tw ie r d z o n e p r ze z N a c z e ln e g o A r c h ite k ta . 5 - г9 5 2 r - T r a k t Sta re j W a r s z a w y zo stał z a tw ie r d z o n y p r ze z P r e z y d iu m R z ą d u P R L .

W 1952 r. w ia d o m y m też się sta ło , ż e o d b u d o w a ul. B r zo z o w e j i Z a m k u z p l. Z a m k o w y m o ra z k a m ie n ic a m i sta ro m ie jsk im i p r z y p la c u n a s tą p i d o p ie r o p o r o z s tr z y g n ię c iu k o n k u rsó w n a r o z w ią ­ z a n ie ty c h p r o b le m ó w . C i ą g u lic Ś to -J a ń s k a , R y ­ n ek, N o w o m ie jsk a , F r e ta , Z a k r o c z y m s k a o tr z y m a ł p o p u la r n ą d ziś n a z w ę T r a k t u S ta r e j W a r s z a w y i p r z e z n a c z o n y z o stał d o o d b u d o w y w p ierw szej * kolejn o ści. R o k 19 5 3 . N a p o c z ą tk u 19 5 3 r. S ta r e M ia s to n a m o c y U c h w a ł y R z ą d u o tr z y m a ło tz w . p r io ­ r y te t, c z y li p ie rw sze ń stw o w śród in n y c h w ie lk ic h b u d o w li so c ja liz m u w d o s ta w a c h m a te r ia łu , sp rzę tu i lu d z i. U s ta lo n o też, ż e n a 22 lip c a 19 5 3 r. w y k o ń c z o n a zo stan ie u l. P iw n a , Z a p ie c e k i c a ły R y n e k S t. M ia s ta . T e m p o r o b ó t je s z c z e się w z m o g ło . W p o ło w ie k w ie tn ia p r a c o w n ia S ta r o ­ m iejska w y k o n a ła p e łn ą d o k u m e n ta c ję o d b u d o w y p ierw szej cz ę ści S ta r e g o M ia s ta . P r z e d u s ta lo n y m term in em o d d a n o d o u ż y tk u d o m y p r z y ul. P iw n e j

N r 16, 1 8, 20, 22 , 24, 26 o ra z w R y n k u p o d N r 2 1 , 2 1 A , 23, 25.

W te r m in ie w z b u d z a j ą c y m p o d z iw i u z n a n ie ze sp ó ł a r ty s tó w p la s ty k ó w p r z y g o to w a ł s z c z e g ó ­ ło w e p r o je k ty z d o b ie n ia e le w a c ji sta ro m ie jsk ich . P ro jek t p o lic h r o m ii 1 :1 0 0 z a tw ie r d z o n y zo stał w d n . 21 lu te g o 19 5 3 r. p r z e z N a c z e ln e g o A r c h i ­ te k ta m . st. W a r s z a w y , 2 m a ja p r z e d s ta w io n y i z a tw ie r d z o n y n a P r e z y d iu m R z ą d u , a j u ż w c z e r w c u artyści m a la r z e pr ze n o sili k a r to n y 1 :1 n a e le w a c je r y n k o w e .

W o c z a c h p o p ro stu w y r o sły d o m y p o stron ie Z a k r z e w s k ie g o n a R y n k u .

D z ię k i z g o d n y m w y siłk o m i e n tu z ja z m o w i w y ­ k o n a w c ó w i p r o je k to d a w c ó w , p r z y p o p a r c iu R z ą d u i P a r tii, p r ze s zło 100 k a m ie n ic z e k S ta r e g o M ia s ta o d ż y ło z ru in i z g lis z c z . P ię k n ą n a r o d o w ą form ę, o c z y s z c z o n ą z n a le c ia ło śc i k a p ita lis ty c z n y c h , w y ­ p e łn ia n o w a , so c ja lis ty c z n a treść s łu ż ą c a ku d o b r u cz ło w ie k a p r a c y .

Sl. Krasińsk i

I I . P R A C E K O N S E R W A T O R S K I E A R C H I ­ T E K T O N I C Z N E N A T E R E N I E M . S T . W A R ­ S Z A W Y

P ra ce k o n serw ato rskie p r o w a d z o n e p o d n a d z o ­ rem U r z ę d u K o n se r w a to r sk ie g o n a m . st. W a r ­ s z a w ę o b e jm o w a ły d w a z a s a d n ic z e d z ia ły p r a c y : 1. d o t y c z y ły u s ta la n ia w y t y c z n y c h k o n se rw acji ze sp o łó w u r b a n is ty c z n y c h . 2. d o t y c z y ły w e r y fi­ k a cji p r o je k tó w w zak re sie k on se rw ato rsk im i n a d ­ z o r u k o n se rw ato rsk ie go z a b y t k o w y c h o b ie k tó w a r ­ c h ite k tu r y . N ie z a le ż n ie o d p o w y ż s z e g o U r z ą d K o n s e r w a ­ torski s p r a w o w a ł n a d z ó r i s p o r z ą d z a ł o r z e cz e n ia d la o b ie k tó w z a b y t k o w y c h r u c h o m y c h . i . K o n s e r w a c j a z e s p o ł ó w u r b a n i s t y c z ­ n y c h . N a teren ie m . st. W a r s z a w y p la n y s z c z e g ó ło w e są w y k o n y w a n e fr a g m e n ta r y c z n ie . W z w ią z k u z tym w z a le ż n o śc i od b ie ż ą c e j p o tr z e b y U r z ą d K o n se r w a to r sk i n a o k r e ślo n y te rm in p r z y g o to w u je sw o je o p in ie . W w ię kszo ści w y p a d k ó w z a c h o d z i p o tr z e b a w y p o w ie d z i (ro zu m ia n ej ja k o o p in ii) p r z y p o m o c y ry su n k u , ty m b a r d z ie j ż e z a b y tk o w e z a ­ g a d n ie n ia u r b a n is ty c z n e w y m a g a ją k o r e k ty w z a ­ kresie p la n u i cz ę s to u z u p e łn ie n ia i k o n ce p cji p la s ty c z n e j w zak re sie a r c h ite k tu r y . T o też w ię ­ kszość u r b a n is ty c z n y c h w y p o w ie d z i z o sta ła p r z e d ­ sta w io n a p r ze z U K w fo rm ie k o n k r e tn y c h p r o ­ je k tó w u r b a n is ty c z n y c h . S ta le np. w okresie o d i c z e r w c a 51 ro k u d o 1 c z e r w c a 52 roku z w a ż n ie j­ sz y c h p r a c k o n serw ato rskich w zak resie z a b y ­ tko w ej u r b a n isty k i U r z ą d K o n se r w a to r sk i w y ­ k o n a ł : A ) S t a r e i N o w e M i a s t o w n a jb liż s z y c h p la n a c h o d b u d o w y W a r s z a w y w c h o d z i j a k o zespół z a b y t k o w y m a ją c y b y ć z r e a liz o w a n y w fo rm ie tz w . « T r a k tu S ta re j W a r s z a w y » i o b e jm u je pas z a b u d o w y sta ro m ie jsk ie j o d P la c u Z a m k o w e g o d o u l. K o n w ik to r sk ię j (d łu g o śc i ok. 1000 m .) i od ul. B r z c z o w e j d o ul. P iw n e j (szerokości ok. 1 5 0 — 200 m ). W pasie ty m w sz y stk ie e le m e n ty z e sp o łu

R y c . 198 i 199. O d b u d o w a R y n k u . S ta n w m a rcu 1953.

z a b y t k o w e g o i u r b a n is ty c z n e g o z o s ta ły p r z e s ą ­ d z o n e z g o d n ie z te za m i k o n serw ato rskiem i.

R y n e k N o w e g o M ia s ta (p a tr z p o n iż e j p k t. B>, d la k tó r e g o U r z ą d s p o r z ą d z ił k o n serw ato rski p r o ­ j e k t u r b a n is ty c z n y , k tó r y p r z e w id u je u z u p e łn ie n ie ze sp o łu n o w y m i b u d y n k a m i p r z y z a c h o w a n iu tr ó jk ą tn e g o p la n u p la c u n a tu r a ln e g o je g o s p a d k u i d o ty c h c z a s o w e j k o n d y g n a c jo w e j z a b u d o w y . B) P ro je k t u r b a n is ty c z n e g o r o z w ią z a n ia z a b u ­ d o w y R y n k u N o w e g o M ia sta . P o z b u r z e n iu W a r s z a w y d z ie ln ic e S ta r o m ie js k ie n ie ty lk o z o sta ły sp a lo n e , a le i z b u r z o n e w 7 5 % . T a k i stan r z e c z y stał się p o w o d e m p o d ję c ia p r a c b a d a w c z y c h n a c a ły m teren ie N o w e g o i S ta r e g o M ia s ta . R e z u lta t e m ty ch b a d a ń b y ło u ja w n ie n ie w ie lu a u te n ty c z n y c h fr a g m e n tó w m u r ó w g o t y c ­ k ic h , re n e sa n so w y ch i b a r o k o w y c h . J e d n o c z e ś n ie s tw ie r d z o n y z o sta ł czę sto s ię g a ją c y w e p o k ę g o ­ ty c k ą u k ła d sieci u lic zn e j u ja w n ia ją c d a w n e lin ie z a b u d o w y o ra z p r z e ja z d y i p r ze jścia ulic. D o s y ć p o w a ż n e tru d n o ści d la u stale n ia p ie r w o tn e j fo rm y p la c u i z a b u d o w y je g o sta n o w ił d o c h w ili o b e cn e j R y n e k N o w e g o M ia s ta . B rak p e łn e j h isto ry cz n e j d o k u m e n ta c ji d la ś c ia n y p o łu d n io w e j i p ó łn o c n e j s p o w o d o w a ł p o tr z e b ę z a p r o je k to w a n ia u z u p e łn j a _