R O C Z N IK I G L E BO Z N A W C ZE T. 23, Z. 2, W A R SZ A W A 1972
ST A N ISŁ A W GW IZDEK
ZAWARTOŚĆ MIEDZI W KATRANIE ABISYŃSKIM PODCZAS OKRESU WEGETACJI
K atedra F izjo lo g ii R oślin W SR w S zczecin ie
Dodatnie działanie miedzi na rośliny uprawiane na glebach torfo wych znane jest od dawna, ale przyczyny tego zjawiska nie są jeszcze w pełni wyjaśnione.
Z literatury wynika [1, 2], że stosunkowo najlepiej poznana jest za wartość miedzi u traw i roślin zbożowych, a najmniej — u roślin oleis tych i przemysłowych.
Celem niniejszej pracy było więc zbadanie w pływ u nawożenia m ie dziowego na plon i zawartość miedzi w katranie abisyńskim, gdyż roś lina ta nie była jeszcze badana pod tym względem.
M ETO DA
Doświadczenia wazonowe przeprowadzono w latach 1964— 1965 w hali wegetacyjnej WSR w Szczecinie. Założono je na monolitach torfo wych, pobranych ze złoża torfowego w powiecie goleniowskim, z głębo kości 25— 45 cm. Był to torf niski, silnie rozłożony, o odczynie słabo kwaśnym (pH = 6,9), zawierający na kilogram suchej masy 11.8 mg miedzi ogółem, a tylko ok. 1,5 mg miedzi przyswajalnej.
W doświadczeniach zastosowano 2 kombinacje: — bez nawożenia miedziowego (NPK),
— z dodatkiem 0,5 g C u S 04 • 5H20 na wazon (NPK + Cu). Wielkość tej dawki miedzi ustalono w doświadczeniu wstępnym.
Nawożenie podstawowe dano w następującej ilości na wazon: 1,22 g N jako NH4N 0 3. 0,92 g P 20 5 jako Ca(H2P 0 4)2 • H20 i 0,94 g K20 jako KC1.
Siew katranu w obu latach przeprowadzono 21 maja. Wschody roślin odbywały się w dniach 28— 31 maja. Po ukończeniu wschodów w każ dym wazonie pozostawiono po 10 roślin.
110 S. Gwizdek
Doświadczenia prowadzono w kontrolowanych warunkach wilgotnoś ci gleby (70% pełnej pojemności wodnej). Podczas wegetacji rośliny pod lewano wodą destylowaną z aparatu szklanego.
Cały okres w egetacyjny katranu podzielono na 4 podokresy: I — rozeta, II — szybki wzrost, III — kwitnienie, IV — dojrzewanie. W każdym podokresie przeprowadzono po 2 zbiory. Podczas każdego zbioru likwidowano po 6 wazonów z każdej kombinacji. Zebrany materiał dzie lono na odpowiednią liczbę części, zależnie od wieku roślin. W poszcze gólnych organach i częściach rośliny oznaczano s.m. i zawartość miedzi.
Wyniki zawarte w tabelach reprezentują tylko część danych co do zawartości miedzi w katranie abisyńskim i stanowią średnią z dwóch lat.
Miedź określano kolorymetrycznie za pomocą dwuetylodwutiokarba- minianu sodu [3]. Pomiary ekstynkcji wykonywano w kiuwetach szkla nych o grubości warstwy 1 cm na spektrokolorymetrze Spekol przy dłu gości fali 436 nm.
Przeprowadzone doświadczenia wykazały, że dodatek siarczanu m ie dziowego w ilości 0,5 g na wazon zwiększył suchą masę części nadziem nych o 45% (tab. 1, a w tym także plonów owocków. Dodatnie działanie T a b e l a 1 P lo n o g ó ln y s u c h e j masy c z ę ś c i n a d ziem n y c h ,g /w az o n D ni od siew u P o d o k res NPK NPK Cu P r z e d z i a ł u f n o ś c i P = 0 ,0 5 20 I 0 , 4 0 ,5 0 ,2 26 1 ,6 1 ,8 0 ,3 33 I I 3 ,1 4 ,0 0 ,5 47 1 6 ,2 2 0 ,3 1 ,3 61 I I I 2 8 ,8 3 9 ,6 3 ,5 75 3 9 ,1 5 3 ,1 4 ,2 89 IV 4 2 ,2 6 1 ,3 4 , 4 103 4 2 ,6 6 2 ,0 4 ,3
miedzi na wzrost i rozwój roślin występowało przez cały okres w ege tacji, ale istotne różnice między kombinacjami zaznaczyły się dopiero od początku szybkiego wzrostu (II podokres).
Z badań wynika, że największa koncentracja miedzi występowała w liściach młodych i najwyżej położonych na roślinie, a najmniejsza — w liściach wyrośniętych i położonych najniżej. Nawożenie miedziowe zwiększyło zawartość Cu w liściach ok. dwukrotnie (tab. 2).
Należy dodać, że podobnie przedstawiało się rozmieszczenie i zawar tość miedzi w łodygach, kwiatostanach i owocostanach.
Zawartość Cu w różnych fazach rozwoju katranu 111 Z aw a rto ść m ie d z i w l i ś c i a c h w m g/kg s.m . Dni od siew u F o d -o k re s L i ś c i e /w e d łu g k o l e j n o ś c i p o ja w ia n ia s i ę / 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 NPK 47 61 89 I I I I I IV 3 ,3 3 ,4 3 ,0 3 ,5 3 ,1 3 ,7 3 ,2 3 ,8 3 ,2 3 ,9 3 ,3 * ,1 3 ,3 3 ,0 4 .3 3 .4 3 ,0 4 .5 3 .5 3 ,1 4 ,8 3 ,6 3 ,2 5 .2 3 ,7 3 .2 5 ,5 4 , 0 3 ,3 4 .3 3 .4 NPK + Cu 47 61 89 I I I I I IV 6 ,1 6 ,2 5 ,5 6 ,4 5 ,6 i 6 ,5 5 ,7 i 6 ,9 5 ,8 7 ,3 6 ,0 7 ,7 6 ,2 5 ,4 8 ,2 ' 6 ,7 5 ,5 9 ,4 7 ,2 5 ,7 1 0 ,4 7 ,8 6 ,3 1 1 ,7 8 ,8 6 ,7 1 3 ,2 9 , 4 7 ,1 1 4 .2 1 0 .3 7 ,3 1 1 ,3 7 ,5 T a b e l a 3
O gólna z a w a rto ść m ie d z i w c z ę ś c i a c h nadziem nych r o ś l i n y w jig C u / r o ś l i n ę
D ni NPK NPK + Cu
od
siew u ło d y g i l i ś c i e k w ia ty owoce c z ę ś ćc a ł a n adziem na ło d y g i l i ś c i e k w ia ty owoce c a ł aczę ść nadziem na 20 0 ,1 0 ,1 0 ,3 0 ,3 26 0 ,6 0 ,6 1 ,3 1 ,3 33 0 ,3 1 ,0 1 ,3 0 ,5 2 ,5 3 ,0 47 1 .3 3 ,5 0 ,1 4 ,9 3 ,2 8 ,2 0 ,3 1 1 ,7 61 2 ,7 3 ,4 0 ,5 0 ,4 7 ,0 6 ,3 8 ,7 1 ,3 0 ,6 1 6 ,9 75 2 ,5 3 ,2 2 ,1 7 ,8 6 ,5 7 ,8 4 ,0 1 8 ,3 89 2 ,4 3 ,1 2 ,5 8 ,0 6 ,2 7 ,4 6 ,1 1 9 ,7 103 2 ,4 3 ,1 2 ,6 8 ,1 6 ,1 7 ,3 6 ,6 2 0 ,0 T a b e l a 4
Tempo p r z y r o s t u s u c h e j masy i tempo n a g ro m a d z en ia m ie d z i w c z ę ś c i n ad ziem n ej D ni od siew u P o d o k res Sucha % masa Z aw arto ść m ie d z i % NPK NPK + Cu NPK NPK + Cu 20 I 1,0 0 ,7 1 ,5 1 ,4 33 I I 7 ,0 6 ,5 1 4 ,0 1 3 ,2 47 4 0 ,8 32,2 6 2 ,0 5 7 ,1 61 I I I 6 8 ,3 6 3 ,7 85,2 8 2 ,3 103 IV 100,0 100,0 100,0 100,0
112 S. Gwizdek
przez cały okres wegetacji (tab. 3). Potwierdzają to spostrzeżenia doko nane przez innych badaczy [4. 5].
W kombinacji NPK największą ilość miedzi stwierdzono w końcu podokresu szybkiego wzrostu (47 dni od siewu), a w kombinacji NPK + + Cu — podczas pełni kwitnienia (61 dni od daty siewu). Po okresie maksymalnej zawartości miedzi zarówno w liściach, jak w łodygach, następowało stopniowe zmniejszanie się ogólnej ilości miedzi w tych or ganach. Natomiast w owocach ogólna ilość miedzi zwiększała się w miarę ich dojrzewania.
Tempo gromadzenia się miedzi było zawsze większe od tempa przy rostu suchej masy w części nadziemnej katranu (tab. 4). Analogiczne wyniki otrzymano w doświadczeniach z owsem na glebie organicznej [4], a także na mineralnej [5].
Na podstawie przeprowadzonych doświadczeń można wyciągnąć na stępujące wnioski.
1. Nawożenie miedziowe wyraźnie wpłynęło na zwiększenie suchej masy części nadziemnych oraz na plon owoców.
2. Zawartość miedzi w roślinie była uzależniona od rodzaju organu, wieku rośliny oraz od nawożenia tym mikroskładnikiem.
3. Koncentracja miedzi w częściach nadziemnych katranu zwiększała się w kierunku od dołu ku górze rośliny.
4. Przyrost suchej masy i nagromadzania miedzi w roślinie odby wał się przez cały okres wegetacji, przy czym tempo gromadzenia Cu było zawsze większe od tempa przyrostu suchej masy.
5. Wyniki oznaczeń chemicznych wykazują, że miedź jest pierwiast kiem mało ruchliwym, gdyż reutylizacja tego mikroskładnika w roślinie była niewielka.
LITER A TU R A
[1] S c h a r r e r K.: B io ch em ie der S p u ren elem en te. B erlin 1955.
[2] M a k s i m ó w A.: O becny stan i p rojek tow an e k ieru n k i badań w dziedzinie m ik ro elem en tó w w P olsce. Rocz. glebozn., dod. do t. 9, I960, s. 27— 40.
[3] B a r o n H.: D ie k olorim etrisch e B estim m u n g der M ik ron äh rstoffe K obalt, M o
lybdän, E isen, Zink, M angan und K upfer n eb en ein an d er in R auchfutter.
L andw . Forsch., 5, 1953, s. 13— 20.
[4] R a d e m a c h e r B.: Ü ber die V eränderungen des K u p fergeh altes, den V erlau f der K u p ferau fn ah m e und den K u p feren tzu g beim H afer. B od en k u n d e und P flan zen ern ., t. 19, 1940, s. 80— 108.
[5] W o o d J. G., W o m e r s l e y H. E. S.: D ev elo p m en t and m eta b o lism o f cooper- -d eficie n t oat plants. A ustr. J. of Exp. B iol. and M edical Sei., 24, 1946, s. 79— 94.
M gr S t a n is ła w G w iz d e k K a te d r a F iz j o lo g ii R o ślin W SR S z c z e c in , u l. S ło w a c k ie g o 17
