Rola zabytków w aktywizacji małych miast i osiedli województwa krakowskiego

Pieńkowska, Hanna

Rola zabytków w aktywizacji małych

miast i osiedli województwa

krakowskiego

Ochrona Zabytków 19/4 (75), 9-22

HANNA PIEŃKOWSKA

ROLA ZABYTKÓW W AKTYWIZACJI MAŁYCH MIAST

I OSIEDLI WOJEWÓDZTWA KRAKOWSKIEGO

Zespoły zabytków ukształtow ane w mia­

stach lub poszczególne obiekty zabytkowe mo­

gą spełniać zasadniczą rolę w aktyw izacji m iast

i osiedli pod w arunkiem właściwego wyekspo­

nowania i zagospodarowania. Ich w artości a r­

tystyczne, duże znaczenie dydaktyczne i w y­

chowawcze, a wreszcie względy emocjonalne

i historyczne mogą nie tylko pociągać ku sobie

turystów krajow ych i zagranicznych, lecz rów ­

nież — przy odpowiednim oddziaływaniu w y­

chowawczym — działać pobudzająco na środo­

wisko. Stanow ią więc nie tylko dokum ent k ul­

tu ry narodu, lecz rów nież ważny elem ent eko­

nomiczny, który p rzy właściwym w ykorzysta­

niu, może przynosić poważne dochody k rajo ­

wi i społeczeństwu. Ta współczesna rola za­

bytków, możliwa do osiągnięcia w pełni tylko

w państw ie socjalistycznym, wymaga jednak

współdziałania różnych resortów, a w pierw ­

szym rzędzie resortu turystyki. Jest on nieja­

ko predestynow any do podjęcia akcji sprzęże­

nia wysiłków konserw atorskich z konkretnym i

zadaniam i gospodarczymi oraz do koordynacji

usług w tym zakresie, przy właściwym usta­

w ieniu współdziałania. Początkowe nakłady,

konieczne do wydobycia wszelkich w artości za­

bytkow ych w ośrodkach miejskich, zostaną

w krótkim czasie zam ortyzow ane wzmożoną

ich konsumpcją turystyczną, w pływ ającą zaw­

sze pozytywnie na aktyw izację środowiska,

a często stanowiącą jedyną i wiodącą drogę do

rozw oju małych miasteczek.

Na terenie województwa krakowskiego, po­

siadającego ogromną przew agę strefy rek re a ­

cyjnej, rola zabytków w aktyw izacji małych

m iast i osiedli w ydaje się bardzo ważna i do­

tąd zbyt mało doceniana. Opracowana w załą­

czonych tabelach szczegółowa analiza tego za­

gadnienia, oparta o pełne m ateriały inw enta­

ryzacji zabytków, ich w eryfikację oraz o dane

terenowe, prow adzi do wniosków, pozw alają­

cych na wysunięcie ogólnych tez i postulatów.

Wśród m iast i osiedli, przeznaczonych do

aktyw izacji wg danych W KPG, na 101 ośrod­

ków, 48 posiada w artości zabytkowe, zaw arte

w ich urbanistyce lub architekturze — w ta­

kim stopniu, iż mogą i pow inny przyczynić

się do aktywizacji. W artości te oceniane

z punktu widzenia ich roli w aktyw izacji mia­

sta, pozwalają na w yodrębnienie 4 kategorii

m iast i zróżnicowanie w stosunku do nich me­

tod i tez realizacyjnych. Tezy, wyszczególnio­

ne w tabelach, nie ograniczają się do propozy­

cji zagospodarowania i urządzenia zespołów

zabytkowych lub obiektów wydzielonych, lecz

rów nież w ysuw ają postulaty co do zachowania

sylw ety i otoczenia ośrodków miejskich, ga­

barytów zabudowy lub jej charakteru. Naczel­

nym bowiem założeniem opracowania jest

włączenie problem u ochrony zabytków w ogól­

n e zagospodarowanie miasta w taki sposób,

aby wydobyć jego rolę na tle szerszym. Wy­

daje się bowiem podstawowym postulatem

kompleksowe traktow anie problem u w którym

zespół zabytkowy staje się żywą częścią rozwa­

żań ekonomicznych i rozwojowych.

W opracowaniu rozróżniono następujące

kategorie miast:

1

K a t e g o r i a :

m iasta

o najwyższej

skali zabytkowej, zaw artej zarówno w ich

urbanistyce, jak architekturze i historii, po­

siadające znaczenie ogólnopolskie. Już obecnie

odgryw ają one dużą rolę turystyczną i k u ltu ­

ralną, lecz zasługują na skoncentrow anie w ysił­

ków, celem maksym alnego wydobycia wszyst­

kich ich walorów i właściwego zagospodarowa­

nia na centralne ośrodki k u ltu ry i turystyki.

2 K a t e g o r i a : niewielkie m iasteczka —

rezerw aty, o jednolitym charakterze, zabytko­

w ej urbanistyce i architekturze, powiązanej

z niezwykłymi w aloram i krajobrazowym i. Mia­

steczka te, obecnie gromady, zaniedbane i zu­

bożałe, nie m ające perspektyw w rozw oju prze­

m ysłu. Zagrożone są dalszym rozpadem ich

substancji użytkowej o w ybitnie malowniczym

i zabytkowym charakterze, nie nadającym się

jednak do utrzym ania w rękach pryw atnych

właścicieli. D ram atyczny las tych ośrodków

może ulec zmianie w w ypadku nadania im no­

wej treści, którą powinna stać się turystyka

i rekreacja. Zabytkowa drew niana ich zabudo­

wa, pełna uroku i malowniczości, znajduje się

obecnie w stanie daleko posuniętego zniszcze­

nia i nie posiada naw et najbardziej prym ityw ­

nego wyposażenia w instalacje sanitarne. Ze

stanowiska społecznego nie nadaje się ona do

utrzym ania przez właścicieli, nie mających

odpowiednich funduszów na ich rem ont zgod­

ny z postulatam i konserw atorskim i i pragną­

cych, w m iarę popraw y ich sytuacji gospodar­

czej i społecznej, zamieszkać w nowych do­

mach. Jednocześnie jednak niezwykłe piękno

zabudowy, połączone z bogactwem krajobrazo­

wym, mogłoby stanowić w ybitną atrakcję tu ­

rystyczną i rekreacyjną z chwilą podjęcia

kompleksowej akcji rem ontowej. Niewielkie

domy, po rem oncie konserw atorskim , ich peł­

nym wyposażeniu w sanitaria, wodę i światło

pow inny być potraktow ane jako zespół usłu­

gowy na rzecz turystyki, w formie domków

campingowych, baraków, kaw iarni itp., tworząc

świetne w arunki dla turystów szukających

egzotyki, piękna i wypoczynku w małych ośrod­

kach typu nieznanego już za granicą. Początko­

we w kłady związane z przejęciem i wykupem

obiektów, ich rem ontem i adaptacją zostałyby

pokryte z nadw yżką po uruchom ieniu kom­

pleksowego

zagospodarowania.

Jednocześnie

właściciele domów powinni mieć zapewnioną

możliwość

lokalizacji

nowych

budynków,

wznoszonych z tanich i dostępnych m ateria­

łów. Ponadto znaleźliby oni niewątpliw ie po­

ważne źródło dochodów w pracy na rzecz usług

turystycznych, co byłoby dodatkowym uzasad­

nieniem ekonomicznym całości projektow ane­

go zadania. Realizacja jego wymaga jednak nie

tylko decyzji wielu resortów, wspólnego finan­

sowania, lecz również szybkiego podjęcia ze

względu na coraz prędzej ginącą zabytkową

zabudowę, niemożliwą do utrzym ania przy

osamotnionych

staraniach konserwatorskich.

Celem przygotow ania m ateriałów dla postulo­

wanego eksperym entu opracowano dokum en­

tację zabytkowej urbanistyki Lanckorony, w

której znalazły miejsce w stępne sugestie kie­

runkow e i realizacyjne. Podjęcie „ekspery­

m entu Lanckorony“ mogłoby przynieść rozw ią­

zanie dla innych ośrodków tego typu w skali

krajow ej, czym się tłumaczy m.in. zaintereso­

wanie M inisterstw a K u ltu ry i Sztuki powyż­

szym problemem.

3 K a t e g o r i a : obejmuje m iasta o za­

bytkow ym układzie, lecz nie stanowiące w ca­

łości rezerw atów , natom iast posiadające w

swej zabudowie zespoły dzielnic, ulic lub

obiekty zabytkowe w ybitnie cenne w skali

krajow ej. W tej kategorii odpowiednie zago­

spodarowanie w ybranych elementów, udostęp­

nienie lub użytkowanie turystyczno-kulturalne

w ydaje się cennym momentem dla aktyw izacji

ośrodka.

4 K a t e g o r i a :

obejm uje ośrodki, po­

siadające wartościowe układy urbanistyczne

lub zabytki w skali regionu, dla którego po­

w inny spełniać rolę użytkową i dydaktyczną

oraz pobudzającą. Często położone w regionach

rekreacyjno-turystycznych mogą dzięki swym

zabytkom przyciągać i powodować rozwój tu ­

rystyki, dając jej odpowiednią bazę.

ZESTAWIENIE OGÓLNE

S trefa K A T E G O R I E 1 2 3 4 U rb a n is ty k a , a rc h ite k tu ra w s k a li reg io n u C e n tra ln e o śro d k i tu ry sty czn e i k u l­

tu ry o najw yższych w arto ściach

M ałe m iasteczk a-reze rw aty tu ry sty c zn o -k rajo b ra z o w e

U rb a n is ty k a , zespoły, a rc h i­ te k tu r a w s k a li k rajo w ej

I S trefa p rzem y sło w a T a rn ó w (S ta re M iasto ) C iężkow ice O lk u sz C h rza n ó w S ław ków K rzeszo w ice P ilic a

O jców Z a to r

II S trefa o p rzew ad ze ro ln iczej W ieliczk a L ip n ic a M u ro w a n a B o ch n ia S zczurow a W iśnicz N ow y N iep o ło m ic e W o jn ic z Z a k lic zy n C zchów

M iechów K sią ż W.

I I I S trefa rek re a cy jn a S tary Sącz L a n c k o ro n a D obczy ce M y ślen ice N o w y Sącz K ry n ic a M u szy n a G ry b ó w K o b y le G ró d e k R y tro R o żn ó w N o w y T a rg K ro śc ie n k o R a b k a C zo rszty n Szczaw nica Z a k o p a n e J o rd a n ó w S u ch a Z em b rzy ce K a lw a ria Z aw o ja S p y tk o w ice W a d o w ice Żyw iec A n d ry ch ó w Łod y g o w ice M iló w k a Jele śn ia 3 5 22 i 19

I. Strefa przemysłowa

P o w ia t M ia sto o sied le K a te g o rie O g ó ln e tezy Z A B Y T K I 1 2 3 4 O b iek t O b ecn e u ży tk o w a n ie P ro p o n o w a n e ro b o ty i u ży tk o w an ie P rz y b li­ ż o n y k o s z t w tys. zł. 8 0 0 ' 1 C h rza n ó w 2

C h rzan ó w 1 W zm ożenie życia k u ltu ra ln e g o i atra k c y jn o śc i p rzez ro zw ó j ag e n d m u zeu m .

B. b o żn ica z X V III w.

M ag azy n y E k sp o zy cja m u z ealn a K rzeszo ­

w ice

1 W y k o rzy stan ie n a cele w ypo­ cz y n k u p a rk u . P a ła c i p a rk z X IX w. S tu d iu m n a u ­ czy cielsk ie U d o stę p n ie n ie i za g o sp o d aro ­ w anie p a rk u . O lk u sz 3 4 O lk u sz 5 6

O lk u sz 1 W y e k sp o n o w a n ie w arto ści ze­ s p o łu ry n k o w eg o , s k u p ien ie tu usług k u ltu ra ln y c h i tu ry sty c z­ ny ch w o p a rc iu o szczegółow y p ro je k t. W łączen ie w o b rę b za in te re so ­ w ań atrak cy jn y c h r u in z am k u R ab sz ty n Z a b u d o w a ry n k u z X V /X V I w. D o m R y n ek 20. M ieszk a ln o -h a n d lo w e M u zeu m i m ie szk an ia

S k u p ien ie usług k u ltu ra ln y c h , o p raco w an ie p ro je k tu p rzeb u ­ dow y fa sa d , w n ętrz i d ac h ó w z w y d o b y ciem w arto ści za b y t­ k o w y ch , w y k o rzy stan ie piw nic. P o rem o n cie p rzeznaczyć c a łk o ­ w icie n a m u z eu m o p r o f ilu h i­ s to r ii g ó rn ic tw a, przy w sp ó łp ra­ cy A .G .H . 1.500 M u ry m iejskie Z a b u d o w a n e ,

n ie u d o stę p n io n e

O d sło n ięcie całego przeb ieg u m u ­ ró w , zało żen ie p la n t, u d o stę p ­ n ie n ie d o zw ie d zan ia piw nic. 2.000 K o śc ió ł p a r.

z X IV w.

S a k ra ln e Z e w zględu n a w y so k ą w arto ść h isto ry c z n ą i arty sty czn ą — p r o ­ g ram o w e zw ie d zan ie tu ry st. R u in y za m k u

X IV /X V II w.

T u ry sty c zn e, k o n serw acja w fo r­ m ie trw ały ch ru in , za g o sp o d a ro ­ w an ie oto czen ia. 2.000

600 Sław ków 1 Z e sp ó ł o zab y tk o w ej u r b a n isty ­

ce, zru d ero w an e j z a b u d o w ie i w y b itn y ch o b ie k ta c h z a b y tk o ­ w ych, w ym aga o p ra c o w a n ia p la ­ n u za g o sp o d a ro w a n ia p rzestrz e n ­ n eg o , u stalają ceg o g a b a ry t i p o ­ zw alająceg o n a w y m ia n ę su b ­ sta n c ji m ieszk an io w ej, p rzy z a ­ ch o w an iu c h a ra k te ru zab u d o w y . D . k arczm a z z ajazd em d rew n . z X V III w. Ś w ietlica F a b r y k i D r u tu — m ag azy n . G o sp o d a tu ry sty c z n a. O b iek t rem o n to w an y z k red y tó w k o n ­ serw . w r. 1960 w ym aga w e­ w n ętrzn y ch ro b ó t ad a p tacy jn y ch . D o m y w ry n k u z X V III w. o ra z n a m ałym ry n k u ; z p o d ­ c ie n ia m i n a słu p ac h M ie sz k a ln e K o n iec zn y re m o n t k a p ita ln y , ce lem w y ek sp o n o w a n ia ic h w ar­ to ś c i d y d ak ty czn o -tu ry sty c zn y ch . 1.200 K o śc ió ł p a r. z X IV /X V w. S a k ra ln e O b iek t d o zw iedzania. P le b a n ia z X V III w.

M ieszk a ln e O b ie k t d o zw ie d zan ia. P ilic a 1 M ia s to p o ch o d z ące z X IV w.

p o ło ż o n e n a tra sie tu ry sty czn ej — p o sia d a n iezw ykle cenne o b ie k ­ ty zab y tk o w e o du ży ch w alo rac h tu ry sty czn y ch d o w y ek sp o n o w a­ n ia i zw ied zan ia.

Z a m e k X V I/X IX w. z fo rty fik a c ja m i z o k . 1650 r. D o m p o p ra w ­ czy d la dzieci, fo rty fik acje w p ó łru in ie , za n ied b an e .

C zołow y o b ie k t p o stęp o w ej sztu ­ k i fo rty fik acy jn ej — p o w in ien stać się p o k o n se rw a cji — o b ie k ­ tem u d o stęp n io n y m tu ry sty czn ie o w y so k ich w a lo ra c h d y d a k ty c z­ nych. 3.000 K o śc ió ł p ar. X IV /X V II w. o b o g aty m w y­ p o sa żen iu a r ­ ty sty czn y m .

S a k ra ln e O b ie k t w in ie n być p rzezn aczo n y d o zw ied zan ia .

-D . K o śc ió ł K s. M a rk ó w z X V w.

R u in a Z ab ezp ieczen ie i u d o stęp n ien ie tu ry sty c zn e. 1.000 K o śc ió ł

i K la s z to r R e fo rm a tó w - 1746

S a k ra ln e D o zw ied zan ia.

O jców 1 W zw ią zk u z tu ry sty czn y m zn aczen iem D o lin y O jcow skiej, n a p ełn e w y ek sp o n o w a n ie za ­ sługuje Z a m e k w raz ze sw ym o to c zen ie m , o ra z b u d o w n ictw o reg io n aln e, o sw o isty ch cech ach , sk u p io n e w p rzy sió łk u O p aló w k a gd zie w in ien być zlo k alizo w a n y p a rk e tn o g raficz n y , ilu stru ją c y re g io n J u ry K rak o w sk iej.

R u in y Z a m k u z X IV w.

T u ry sty czn e K o n iec zn e je st o d sło n ię c ie części zag ru z o w a n y ch , k o n serw acja w szystkich m u ró w , a d a p tac ja w n ętrza wieży n a m a łą ekspozycję. 3.000 B u d o w n ictw o reg io n aln e J u ry zo rg an iz o w an e w p a r k e tn o ­ g raficzn y przy ze sp o le O p a ­ tó w k i

B u d o w n ictw o o arch a icz n ej k o n ­ stru k c ji n a sochę i ślem ię, o c h a ­ łu p a c h d y m n y c h , k ry ty c h sło m ą — za g ro żo n e zup ełn y m za n ik iem , k o n ie c zn a eksp o zy cja w raz z k u l­ tu r ą m a te ria ln ą i sztu k ą reg io ­ n u b ędzie stan o w ić d o d a tk o w ą a tra k c ję i treść k rajo zn a w czą w św ietn y m p o łączen iu z p ięk n em p rzy ro d y sk ałek p rą d n ick ich . 5.000

P o w iat M iasto K ategorie O św ięcim 7 T a rn ó w 9 Z a to r T a rn ó w C iężkow ice O g ó ln e tezy Z A B Y T K I P rz y b li­ O b ie k t O becne P ro p o n o w a n e r o b o ty żo n y uży tk o w an ie i u ż y tk o w a n ie k o sz t w tys. zł. Z a b y tk o w y u k ła d u rbanistyczny, o ra z ce n n e o b ie k ty zabytkow e w y m ag ają e k sp o n o w an ia n a tle d an y c h h isto ry c zn y ch , ja k o s to ­ licy n iegdyś u d zieln eg o księstw a Z atorskiego

S tare m iasto jest najcenniejszym zesp o łem zabytkow ej u rb an isty k i w o jew ó d ztw a o ra z zespołem za­ b u d o w y o niep rzeciętn y ch w a­ lo ra c h . O p raco w an y szczegóło­ wy p ro je k t u rb an isty czn y o śro d ­ k a z a k ła d a stw o rzen ie tu cen tru m tu ry s ty k i i k u ltu ry w prow adzające w p o łu d n io w ą część w ojew ódz­ tw a.

M iaste czk o rezerw at o ciekaw ej za b u d o w ie drew nianej — w inno b y ć zag o sp o d aro w an e k o m p lek ­ so w o n a cele tu ry sty czn e i ch ro ­ n io n e w swej sylw ecie n a tle k ra jo b ra z u . Z am ek z X V /X IX w. P a rk o założe­ n iu n eo ren esan - sowym z X IX w. K o śc ió ł p ar. X IV w. Sylw eta m ia sta i za b u d o w a ry n k u C ałość stareg o m iasta Z am ek z X IV /X V I w. na górze . M arcin a R ezerw at

II. Strefa o dominacji produkcji rolnej

K ra k ó w 10 W ieliczk a 1 M ia s to słynne w świecie ze swej k o p a ln i s o li z X III w. — sta ­ n o w i c e n tru m w ycieczek i w inno być o d p o w ied n io w yeksponow a­ n e we w szy stk ich swych w arto ­ ścia ch o ra z o d p o w ied n io zago­ sp o d a ro w a n e turystycznie. Szcze­ g ó ln y n a c isk n ależy położyć n a o d b u d o w ę najstarszej części za m k u śred n io w ieczn eg o i użyt­ k o w an ie g o n a cele tu rystyczne, o ra z n a w yek sp o n o w an ie k ilk u p ałaco w y ch założeń. D . r a tu sz z 1 poł. X IX w. R u in y zam k u gotyckiego I n s ty tu t Z o o ­ te c h n ik i Z a n ie d b a n y wł. P G R N S ak ra ln e H a n d lo w o -m ieszk aln e C zęściow o o d ­ sło n ię ty w p ra ­ ca c h a rc h e o lo ­ gicznych. M ieszk aln o -h an d lo w e Z am ek goty ck i z X IV w. D . p a ła c , stary rynek X V III w. D . p ałac X V III w. H an d lo w y R u in a P o rem o n cie K o n iec zn e za g o sp o d aro w an ie z p rzy w ró cen iem d aw n y ch w ar­ to ści k o m p o zy cy jn y ch i p rz y ro d ­ nic zy ch i w y k o rzy stan ie ja k o m iejsca w ypoczynku.

U d o stęp n ie n ie d o z w ie d zan ia po z a k o ń c zen iu re m o n tu w n ętrza w y dobyciem is to tn y c h w arto ści o b ie k tu .

K o n iec zn e u trz y m an ie w łaści­ wej s k a li i c h a ra k te ru za b u d o w y celem u trz y m a n ia w a rto ś c i k ra- jo b ra z o w o -u rb a n isty cz n y c h K u ltu ra ln o -tu ry sty c z n e i m iesz­ k a ln e , d ro b n e rz em io sło — p ro ­ je k t o b ejm u je w szy stk ie b ran że

— i d aje p o d staw y d o re aliza cji n a w szystkich o d cin k a ch . K o n iec zn e w łączenie d o p ro g ra ­ m u p a r k u k u ltu ry i w yp o czy n k u , u trw a le n ie i e k sp o zy cja, o d sło n ię­ cie d o ln y c h p a r tii fo rty fik a c ji i w y k o rzy stan ie w n ętrz n a cele za g o sp o d a ro w a n ia tu ry sty c zn e ­ go. K o m p le k so w e za g o sp o d a ro w a­ n ie tu ry sty c zn e, u p o rz ą d k o w a ­ n ie n aw ie rz ch n i ry n k u , re m o n t i a d a p ta c ja z a b u d o w y — w stępne p ro je k ty w ty m k ie ru n k u o p ra ­ co w u je K a t. A rc h ite k tu ry P o l­ skiej P o lite c h n ik i K rak o w sk iej. K o n ie c z n a k o o rd y n a c ja , za h a ­ m o w an ie „ d z ik ie j” zab u d o w y i p rze b u d o w y o b ie k tó w p ry w at­ nych. Z e sp ó ł u ż y tk o ­ w ników . O śro d e k Z d ro ­ w ia p rz e d ­ szk o le. L iceu m O g ó ln o ­ k szta łcąc e M ieszk a n ia Ż u p y S o ln ej

P rzy w ró cen ie sied z ib y w ładz m iejsk ic h , ew. sale w ystaw ow e.

N ale ży , p o p rz e p ro w ad z en iu b a­ d a ń i o d g ru z o w a n iu — p rzy stą­ p ić do jeg o o d b u d o w y w o p a rc iu o w ytyczne k o n serw ato rsk ie. P om ieszczen ia p rzezn aczy ć n a ce le tu ry sty czn e n p . sc h ro n isk a m łodzieżow ego.

N a le ż y w e ta p ie d łu g o falo w y m dąż y ć d o sto p n io w e g o o p ró ż n ia ­ n ia i zag o sp o d a ro w y w a n ia n a cele m u zea ln o -tu ry sty czn e , przy jed n o czesn y m w y d o b y ciu o ry g i­ n aln y ch frag m en tó w s p o d p ó ź­ niejszej p rzeb u d o w y .

O sta tn ia s a m o w o ln a p rz e b u d o ­ w a p o zb a w iła b u d y n ek c h a ra k te ­ ru zab y tk o w eg o — n ależy z re­ k o n stru o w ać zn iszczo n e elem en ­ ty ; d o zw iedzania.

R e m o n t w ydo b y w ający m o n u ­ m e n taln e zało żen ie — o b ie k t do zw ied zan ia.

500

1.000

3.000

500 500

K a te g o rie Z A B Y T K I P o w ia t M iasto 1 2 3 4 O g ó ln e tezy O b ie k t O becn e u ży tk o w a n ie P ro p o n o w a n e r o b o ty i u ży tk o w a n ie P rz y b li­ żony k o szt w tys. zł. B o ch n ia 11 B o ch n ia 1 M ia s to o zach o w an y m u k ła d z ie

śred n io w ieczn y m , p o siad a szereg za b y tk ó w o ra z leży n a tra sie w p ro w ad zającej w p ię k n e re g io ­ ny tu ry sty czn e p o g ó rz a , d la k tó ry c h w in n o s tan o w ić b az ę G m a c h d. k la sz to ru d o m in ik a n ó w , o b . M u ze u m X I V - X V I I I w . M u zeu m i b iu ­ ra ew id en cji lu d n o ści, T O P L . C ały b u d y n e k , w m y śl p ie rw o t­ nej u ch w ały P M R N w in ie n być p rzezn aczo n y n a cele m u zealn e i p o d d a n y k a p ita ln e m u re m o n ­ to w i ze w zględu n a d a le k o p o ­ su n ięte zn iszczenia. 1.500 w yjściow ą, o d o b rz e zo rg an izo ­ w an y m m u zeu m i o w y ek sp o n o ­ w an y ch z a b y tk ac h w łasnych. D o m y w ry n k u z X V III w. n r. 1 , 2 , 3 , 9 , 10,11. M ieszk a n ia, h a n d e l, usługi. D e tto , do zw iedzania. 4 D a w n a p o cz ta X IX w. M ieszk a ln e, b iu ra R e m o n t, d o zw ied zan ia 500 Z e sp ó ł d o m ó w

p rzed m iejsk ich z 1 p o l. X IX w . u l. B e rn a rd y ń ­ sk a 10, O ra c k a , 22 L ip c a

M ieszk a ln e Z esp ó l sta n o w i ju ż o s ta tn ie p rzy k ład y arc h ite k tu ry p o d m ie j­ sk iej, w in n y c h m ia s ta c h n ie za­ ch o w an e j, o g a n k a ch k o lu m n o ­ w ych i p ię k n y ch p ro p o rc ja c h . S ta n ic h w ykazuje d a le k o p o su ­ n ię te zn iszczen ie i w y m ag a p rze ­ zn a czen ia w iększych k re d y tó w z p u li g o s p o d a rk i k o m u n a ln e j, ce lem ic h za c h o w a n ia i w y ek sp o ­ n o w a n ia , ja k o a tra k c y jn y zesp ó ł d o zw ied zan ia . 2.500 K o śc ió ł p a r. z X V /X V II w. i d zw o n n ic a d re w n ia n a z 1609 r .

S ak raln e C ie k aw e o b ie k ty d o zw ied zan ia .

12 N ie p o ło ­ m ice

1

I

M ia s to leżące w strefie rek rea cy j­ nej m ia s ta K ra k o w a — w in n o p o s ia d a ć d o b rz e w y p o sa żo n ą bazę tu ry s ty c z n o -k u ltu ra ln ą , k tó ­ r ą w in ien stać się Z a m ek m y śliw ­ s k i k ró ló w p o lsk ic h . R y n ek p o ­ s ia d a ją c y 3 d o m y zab y tk o w e i z a b u d o w ę d o sto so w a n ą d o jego c h a ra k te ru — w in ien zo stać u trz y ­ m a n y w s k a li ob ecn ej z w yekspo­ n o w an ie m je g o w a rto śc i, o ta c z a ­ ją ceg o k ra jo b ra z u i n ajcen n ie j­ szych ak c en tó w w sylw ecie m ia ­ s ta , ja k im i są z a m ek i w czesno-Z a m e k ren e ­ san so w y . Z e sp ó ł I ic znych u ż y tk o w n ik ó w : L ice u m , p o cz­ ta , ła ź n ia , m ieszk an ia, b ib lio te k a , sala w id o w isk o w a. O b ie k t o s k a li o g ó ln o k ra jo w e j, za n ied b a n y i w sk u tek n ie w łaści­ w ego u ży tk o w a n ia n ie m o żliw y d o w y ek sp o n o w a n ia. K o n iec zn e u su n ięc ie u ż y tk o w n ik ó w n ie zw ią zan y ch z k u ltu r ą i tu ry sty k ą , p rzep ro w ad z e n ie g en e ra ln eg o re m o n tu z w y d o b y cie m sp o d p rz e ró b e k w a rto ści z a b y tk u i p rzez n ac z e n ie go n a c e le tu ry ­ styczne i k u ltu ra ln e . K o n ie c zn e o g ro d o w e z a g o sp o d a ro w a n ie zd e w asto w an eg o o to c z e n ia i d. p a rk u . 6.000 g o ty c k i k o śció ł. D o m y w ry n k u N r . 327, 369, 394. M ie szk a ln o -h a n d lo w e K o n iec zn e p o d ję cie r e m o n tu ze w zględu n a zły s ta n d o m ó w i p rzez n aczen ie ic h w części n a g o sp o d ę, k a w ia rn ię itp . 8 0 0 x 3 2 ,400 K o śc ió ł p a r. z X IV w. w raz z o to c zen ie m .

S ak raln e B o g ac tw o a rc h ite k tu ry i św iet­ n eg o w ypo sażen ia — o b ie k t d o zw ie d zan ia. -13 L ip n ic a

M u ro w a n a 1

M iaste czk o lo k o w an e p rzez K a ­ z im ie rza W . — je st rezerw a tem u rb an isty czn y m w c a ło śc i, ze w zg lęd u n a sw ój u k ła d , z a b u d o ­ Z a b u d o w a ry n ­ k u z X V III i X IX w. M ieszk a ln o - h a n d lo w e , ad ­ m in istracy jn e. D re w n ia n e d o m y z p o d c ie n ia m i, szczytow e — p o re m o n c ie — p rzez n aczy ć w w iększej m ierze n a u słu g i tu ry sty czn e. w ę p o d c ie n io w ą , frag m e n ty d aw ­

n y ch m u ró w o b ro n n y c h i je d en z n ajśw ietn iejszy ch w P o lsce k o śció łk ó w d re w n ian y c h z b o g a ­ ty m w y p o sażen iem . P o ło żo n e

K o śc ió łe k cm e n ta rn y Św . L e o n a rd a

- X V w.

S ak raln y O b iek t d o zw ied zan ia.

w p ię k n y m k ra jo b ra z ie — p o ­ w in n o się s ta ć p o d o b n ie ja k n p . C ię żk o w ice, L a n c k o ro n a — b az ą k o m p le k so w e g o z a g o sp o d a ro ­ w a n ia tu ry sty c zn eg o , sk u p iające ­ g o swe u słu g i w z a b y tk o w y ch d o m a c h w ry n k u . F ra g m e n ty m u ró w k am ie n n y ch .

Z abezp ieczy ć, w y ek sp o n o w ać — d o zw ied zan ia .

300 K o śc ió ł p a r.

X I V - X I X .

K a te g o rie Z A B Y T K I P o w iat M ia sto

1 2 3 4 O gólne tezy O b iek t O becne użytkow anie P ro p o n o w a n e r o b o ty i u ży tk o w a n ie P rzy b li­ żo n y k o sz t w tys. zł. 14 W iśnicz N ow y 1 M iaste c zk o założone w 1616 r. p o s ia d a w yjątkow o świetne w sk a­ li k rajo w ej i zagranicznej o b iek ­ ty zabytkow e : zam ek, d. k la sz ­ to r , ra tu sz — o raz w alory k ra jo ­ b razo w e , k tó re go ty p u ją n a nie· zw y k le żyw otny i szeroko z a k ro ­ jo n y o śro d ek k u ltu raln y . N ależy d ąż y ć d o ścisłego sprzęgnięcia sp raw k u ltu ry w n aw iązan iu do działająceg o tu L iceum Sztuk P lastycznych. P ro jek tu je się p rze­ k a z a n ie zam ku w użytkow anie

Z am ek z X V II w.

Zw iedzany, n ie zakończony rem o n t.

O b iek t p o sia d a k la sę eu ro p ejsk ą. Szczupłe k red y ty n ie p o z w o liły d o tą d d o k o ń czy ć re m o n tu . Z a ­ g o sp o d aro w an ie o b ję ło b y cało ść zało żen ia w raz z f o rty fik a c ja m i, u rząd z en ie w d. k a z a m a ta c h w y­ staw y h is to r ii fo rty fik a c ji, g a le rii o b razó w k ra jo b ra z u a rc h ite k to ­ niczn eg o — o ra z w n ętrza słu ż ą­ ce sesjo m , z jazd o m i z a p ro s z o ­ n y m g o ścio m . C ało śc ią z a g o ­ s p o d a ro w a n ia zajm ie się M u ze­ u m N aro d o w e w K ra k o w ie . 6.000 M u z eu m N aro d o w em u w K r a ­

k o w ie, k tó re zam ierza tu zo rg a­ n iz o w a ć stałe ekspozycje przy w y d o b y ciu w szelkich w arto ści tego czołow ego zab y tk u . U słu g i tu rystyczne, w form ie h o te lu m ożna by zlokalizow ać w o b rę b ie d. k la sz to ru , p o p rze­ n ie sien iu stam tąd w ięzienia.

D . K la s z to r p o k a rm e litań sk i z X V II w.

W ięzienie P rzen iesien ie obecn eg o u ży tk o w ­ n ik a d o in n ej m iejscow ości p o ­ zw o liło b y n a u rząd zen ie w za b y t­ k o w ych w n ętrza ch lu k su so w eg o h o te lu d la gości k rajo w y ch i za g ra n icz n y ch . D o s k o n a ła a r ­ ch ite k tu ra za b y tk o w a — o b ec n ie n ie d o stęp n a — b y łab y niezw y k łą o p ra w ą d la całego zało żen ia. 8.000 W m iasteczk u rozw inąć usługi

tury sty czn o -g o sp o d arcze, o raz k a w ia rn ie w o d rem o n to w an y m ra tu sz u . Tego ro d zaju o śro d ek p o siad a łb y k lasę europejską.

R a tu sz o k . 1620

B iu ra G R N . B u d y n ek o du ży ch w a rto śc ia c h , z n iek ształco n y p rz e b u d o w ą z X IX w. — n ależy o d re m o n ­ to w ać z p rzy w ró cen iem p ie rw o t­ n ych w arto ści a rc h itek to n icz n y c h i z lo k a lizo w a ć w n im k aw ia rn ię. 2.000 R y n ek N ależy u p o rząd k o w ać z a b u d o ­

wę i n aw ie rzch n ię um ieszczając w z a b u d o w ie u słu g i h a n d lo w o - tu ry sty czn e.

K o śc ió ł p a r. 1620 S akralny O b iek t d o zw ie d zan ia. P leb a n ia

i b aszta z X V II w.

P arafia N ależy w y rem o n to w ać u su w a jąc szp ecące n a lo ty p rz eb u d o w y i u d o stęp n ić d !a zw iedzania. B rzesko IS S zczurow a 1 W ce n tru m o sied la znajduje się

w arto ścio w e założenie z X IX w, o b ejm u jące niegdyś piękny p ark

d . d w ó r Z X IX w.

Szkoła R o ln i­ cza

O śro d ek k u ltu ry — p o rem o n cie oczyszczającym z p rz e ró b e k i d ew astacji. 800 i d w ó r — system atycznie dew a­

sto w an e i zabudow yw ane — Jak o jedyny elem ent zielen i p ark w i­ n ie n być zago sp o d aro w an y a b u d y n ek d w orski m ógłby pełnić r o lę o śro d k a k u ltu raln eg o , przy w yd o b y ciu w artości u rządzenia stylow ego z X IX w.

P ark z X IX w. Z an ied b an y Z a p rzestan ie niszczen ia, w y cin a­ n ia i d ew astacji, u p o rz ą d k o w a ­ nie , o d w o d n ien ie i u rzą d z e n ie p a rk u w ypoczynku. 300

16 W ojnicz 1 N ieg d y ś k asztelan ia — leży n a d ro d ze turystycznej i szla k u k o m u n ik acy jn y m — konieczne utrz y m an ie ch a ra k teru za b u d o ­ wy ry n k u — w ydobycie zarysu i o c h ro n a przed zab u d o w ą daw ­ n ych w ałów g ro d u . O b iek ty do zw iedzania. K o śc ió ł p a r. z X V w. S a k ra ln y D o zw iedzania K o śc ió ł drew . z X V II w.

S ak raln y U d o stęp n ić d o zw ied zan ia.

17 Z ak liczy n 1 M iasteczk o p o siad a o b o k za­ b y tk o w eg o p la n u — zachow aną w części ory g in aln ą zabudow ę d o m ó w drew nianych z p o d cie­ n ia m i o niespotykanej gdzie in d ziej k o n stru k cji.

R e m o n t dom ów , przeznaczenie ic h n a cele turystyczne, ja k o d o m k i cam pingow e, b ary , k a ­ w iarn ie — stw orzyłoby tu w ła­ ściw y ośro d ek turystyczny w b lis­ k o ści D u n ajc a, w p o w iąz an iu

Z a b y tk o w a d rew n ia n a za b u d o w a z X V III i X IX w. O puszczone m ieszkalne R e m o n t i p rzez n aczen ie n a k o m ­ p lek so w e u ży tk o w a n ie tu ry sty c z­ ne. R y n ek — zało­ żenie z X V I w. U p o rzą d k o w an ie n a w ie rz ch n i i za b u d o w y p ie rzei. K o śc ió ł p a r. z X V I - X V III w.

S ak raln e D o zw ied zan ia z zespołem pobliskiego d w o ru

w L usław icach i d. lam usa p rze­

L usław ice — d w ó r z X IX w.

P ry w atn y , izby szkolne

O śro d e k tury sty czn o -w czaso w y , re m o n t d ach u . 500 zn aczo n eg o n a M uzeum A riań -

sk ie P T T K .

L usław ice — la m u s z X V Iw .

O puszczony U k o ń czen ie re m o n tu , o rg a n iz a ­ cja M u zeu m A riań sk ieg o (z b io ­ ry w p o sia d a n iu P T T K ). 300

P o w ia t M iasto Kategorie O g ó ln e tezy Z A B Y T K I O b iek t O b ecn e u ży tk o w a n ie P ro p o n o w a n e ro b o ty i u ży tk o w an ie P rzy b li­ żo n y k o szt w tys. zł 18 C zchów M iec h ó w 19 M iechów M iech ó w 20 K siąż W ielk i M ia ste czk o o w y p alo n ej z a b u ­ d o w ie za c h o w a ło za b y tk o w y u k ła d , o ra z b. cen n e o b ie k ty : w ieża s tra ż n ic z a z X I I I w. o ra z k o śció ł p a r. o słynnej p o lic h ro ­ m ii z X IV w. D z ię k i sw em u

R y n ek

p o ło ż en iu n. D u n a jc e m i p ięk n ej sylw ecie — m o że sp ełn iać w ażn ą r o lę p rzy z a g o sp o d a ro w a n iu tu ry sty c z n y m . K o n ie c z n a o ch ­ r o n a sylw ety. B aszta z X I I I w. K o śc ió ł p a r. z X IV w. M ia sto p o ło ż o n e n a głów nym

s z la k u k o m u n ik a cy jn y m — i w p o b liż u K ra k o w a , p o siad a n ie ty lk o o b ie k ty za b y tk o w e d o zw ie d zan ia , ale ró w n ież p u stą k u b a tu rę je d n eg o ze skrzydeł k la sz to ru , n a d a ją c ą się d o s k o n a ­ le n a cele h o te lo w e. M ó g łb y tu

S k rzy d ło zach. d. k la s z to ru g o ty ck o -ren e- sansow ego.

p o w stać h o te l p ełn iący usługi n a rzec z g o ści zd ą żają c y ch d o K r a ­ ko w a. N a le ż a ło b y jed n o cześn ie ro zw in ąć d ziałaln o ść m u z ealn ą w k ie ru n k u u tw o rzen ia m u zeu m K o śc iu szk o w sk ieg o w z a b y tk o ­ w ym d rew n ian y m d w o rk u „ Z a ­ D w o re k d rew ­ n ia n y „ Z a c is z e ”

cisz e” — o ra z w ścisłym p o w ią­ z a n iu z h isto ry c zn y m p o le m b itw y w sąsiad u jący ch R ac ław i­

K o śc ió ł p a ra f. X I I I - X I V i X V III w. cach . P le b a n ia X V III w. M ałe m iastec zk o , p o ło ż o n e p rzy

g łów nej tra sie k o m u n ik a cy jn ej d o K ra k o w a , p o s ia d a w y jątk o ­ w o ce n n e za b y tk i — ja k d o tą d n ie k o rz y stn ie zag o sp o d aro w an e . J est to w p ierw szy m rzęd z ie p a ­ łac ren esan so w y , p ro je k tu cz o ło ­ w ego a r c h ite k ta k ró le w sk ie g o S a n ti G u ccieg o , p o ło ż o n y w p ię k ­ n y m p a rk u . Z e sp ó ł n ie p o s ia d a ­ jący sw ego o d p o w ie d n ik a w k r a ­ ju — w in ie n służyć — p o o d p o ­ w ied n ich za b ieg ac h k o n serw a­ to rs k ic h c e lo m re k re a c ji w s k a li

P a ła c X V I w.

K o śc ió ł p a r. X V —X V II w. z a g ra n icz n ej, w p o łą czen iu z z a ­

g o s p o d a ro w a n ie m staw ó w , h o ­ d o w lą b a ż a n tó w itp . Byłby to o ś ro d e k o niezw y k łej a tra k c y j­ n o ści.

R y n ek

K o n iec zn e u p o rz ą d k o w a n ie n a ­ w ierzc h n i i w łaściw a z a b u d o w a p ie rz e i, g d zie w n aw ią zan iu d o d aw n ej a rc h ite k tu ry m o g ą p o w ­ sta ć n o w e o b ie k ty usługow e i tu ry sty c zn e. O b ie k t zw ie­ dza n y . K o n ie c z n a k o n serw acja i z ag o ­ s p o d a ro w a n ie w zgórza. 800 S ak raln e O b ie k t d o zw ied zan ia .

O p u szczo n y B u d y n ek za g ro ż o n y zniszcze­ n ie m , o k u b . o b . 13.400 m3 i 33 iz b a c h ; p o rem o n cie — m oże b y ć św ietn ie zag o sp o d aro w a n y n a ce le h o te lu tu ry sty c zn e g o , o w y­ so k im s ta n d a rd z ie w y p o sażen ia. J e d n o cze śn ie zn a lazły b y tu p o ­ m ieszczenie zb io ry m uzealne. 5.000 M ieszk a ln y N a le ż y p rz y s tą p ić d o realizacji

p ro je k tu P M R N . W y k u p ić te n ce n n y o b ie k t, o d rem o n to w a ć i zo rg an izo w ać tu o d d z ia ł m u ­ ze u m p o św ięco n y p o w stan iu K o śc iu sz k i. 1.500 S ak raln y R o m a ń sk ie frag m en ty , b o gactw o

w y stro ju — d o zw ied zan ia. P a ra fia ln y ,

m ieszk aln y .

D o z w ie d zan ia. L iceu m O g ó l­

n o k szta łcąc e.

P rz y sto so w a n ie p a ła cu w tra k c ie re m o n tu d o o b ecn eg o u ży tk o w a­ n ia p o z b a w ia go w ielu isto tn y ch w a rto ś c i, n ie d a ją c jedn o cześn ie pełn y ch re z u lta tó w uży tk o w y ch i e k o n o m iczn y c h . N ale ży dążyć d o u rz ą d z e n ia w ysoko w y p o ­ sażo n eg o w n ętrza rek reacy jn eg o d la g o ści z a g ra n icz n y ch , p rzy p ełn y m z a g o sp o d a ro w a n iu je g o o to c zen ia . 3.000 S ak raln e. D o zw ie d zan ia . N a le ż y u su n ą ć z ry n k u dro g ę p rz e lo to w ą . Jeg o d ro b n ą z a b u ­ d o w ę u trz y m a ć w s k a li p rzy u p o rz ą d k o w a n iu całości.

III. Strefa rekreacyjna

M yślenice 21

M yślenice 1 \

N ale ży w y k o rzy stać n a cele usłu g rek rea cy jn o -tu ry sty cz n y ch atra k c y jn e o b ie k ty zab y tk o w e, z a g ro ż o n e zn iszczen iem . к D o m ,,g r e c k i” z k o ń c a X V II w. M ieszk a ln y , w a rsz ta t w ł. p ry w atn a D a w n y z a ja z d , o ciekaw ych w n ętrz a c h sk lep io n y ch — d o ­ p ro w a d z o n y d o s ta n u siln e g o zn isz czen ia p rzez p ry w atn eg o w łaściciela. K o n iec zn y re m o n t k a p ita ln y i p rzez n aczen ie n a k a w ia rn ię , m io d o sy tn ię itp. 1.200 M ły n w o d n y

( — Z a ra b ie )

P u sty , częścio­ w o m a g azy n y , m ieszk an ie.

N a d a je się n a k a w ia rn ię przy o d ­ tw o rzen iu w n ę trza z k o n stru k cją o ry g in a ln y c h d re w n ian y c h u rz ą ­ d zeń m ły n n y ch , b u d y n e k g o sp o ­ d a rcz y m ó g łb y służyć ja k o w a r­ sz ta t n ap raw cz o -tech n iczn y . 1.200

K a te g o rie Z A B Y T К I P o w ia t M iasto 1 2 3 4 O g ó ln e tezy O b ie k t O b ecn e uży tk o w a n ie P ro p o n o w a n e ro b o ty i u ży tk o w a n ie P rz y b li­ żo n y k o szt w tys. zł. 22 D obczy ce 1 N a w zg ó rzach k o ło o b ec n eg o

m ia stec zk a — leżały w X IV w. zam ek k ró le w sk i K a z im ie rz a W . i m ia s to p rzez n ie g o za ło ż o n e , o to c zo n e za ch o w a n y m i m u ra m i. T e n n iezw ykły ze sp ó ł, m a lo w n i­ czo lo k o w a n y n a d rz . R a b ą p o ­ s ia d a o g ro m n e m o ż liw o ś c i ek ­ sp o zy cji i a tra k c y jn o ś c i tu r y ­ stycznej. T rw ając e o d 4 la t p race b ad aw czo -o d k ry w c ze o d s ła n ia ją c o ra z w iększe p a rtie m u ró w z a m ­ k u. N ale ży w o p a rc iu o w y n ik i b a d a ń i w arto śc i k ra jo b ra z o w e w yeks­ p o n o w a ć cało ść d aw n eg o z a ło ­ że n ia z a m k u i m ia s ta , stw a rz a ją c rezerw at h isto ry c zn y w p o łą c z e ­ n iu z M u zeu m . N a to m ia s t — celem za p ew n ien ia w łaściw ej r o li w k ra jo b ra z ie — w szelk ie u słu g i tu ry sty c zn e w iązać z o b ec n y m m iastem . R u in y za m k u z X IV w. W tra k c ie b a ­ d a ń ; p u n k t m u z ealn y . D o k o ń c z e n ie b a d a ń , e k sp o zy cja b e z o d b u d o w y , p o rz ą d k u ją c a o d k ry c ia n a sp o só b w y k o p a lisk p o m p e ja ń s k ic h — o d p o w ied n io w y p o saży ć m u z e u m h is to r ii z a m ­ k u i u d o s tę p n ić tu ry sty c zn ie. 3.000 F o rty fik a c je d aw n eg o m ia ­ s ta P ó łru in a P rz e p ro w a d z ić p ra c e b ad a w cz e, w y b u rzy ć zru d e ro w a n e o b ie k ty p rz y b u d o w a n e d o m u ró w , p o d ­ ją ć s ta r a n ia o d tw o rz e n ia d aw n e ­ g o p la n u m ia s ta , p rz ep ro w ad z ić z a sa d n ic z ą k o n serw ac ję m u ró w . 2.000 O becn e m iasto W m y śl w yty czn y ch u rb a n isty c z ­

n y ch za c h o w a ć s k a lę , p rz e p ro ­ w ad zić k o r e k ty w s to s u n k u d o k ra jo b ra z u - w y p o saży ć tu ry ­ sty czn ie. N o w y 23 Sącz N o w y Sącz

1 P o ło że n ie i d u że w a rto ś c i u k ła d u u rb an isty czn eg o w y m ag a ją szcze­ g ó ln ie sta ra n n e g o w y e k sp o n o ­ w an ia o calały ch o b ie k tó w z a b y t­ k o w y ch , ja k w zg ó rze za m k o w e z fra g m e n ta m i m u ró w , o d c in k i R u in y za m k u goty ck ieg o .

Z w ie d zan e P rz e p ro w a d z ić b a d a n ia całego w z g ó rza za m k o w eg o — i w y d o ­ b y ć w za ry sie je g o p ie rw o tn y u k ła d . O d sło n ić i w y rem o n to w ać is tn ie ją c e w części p iw n ic e i p rzy ­ s to so w a ć d o u słu g tu ry sty czn y ch . 2.000 m u ró w o b ro n n y c h . J e d n o cze śn ie

k o n ieczn y je st ro zw ó j o rg a n i­ zacyjny m u z eu m , k tó re w in n o ro zszerzy ć sw ą d z ia ła ln o ś ć w y­ staw ie n n iczą i p o p u la ry z a to rs k ą .

Z a b u d o w a n ia p o fra n c isz k a ń - s k ie z w ieżą. X V I I - X I X w .

Szk o ła U p o rz ą d k o w a ć ca ło ść za ło że n ia w raz z d zie d z iń c e m , z re k o n s tru o ­ w ać d aw n y h e łm wieży. 800 N a to m ia s t w łaściw y c ię ż a r usłu g

k u ltu ra ln o -tu ry sty c z n y c h w in ien spoczyw ać w S ta ry m S ącz u — sp ecjaln ie n a d a ją c y m się n a te ce le ze w zględu n a c h a ra k te r re ze rw a tu u rb an isty c z n o -k ra j- o b razo w eg o . M u ry m iejsk ie X IV w. P o re m o n c ie — u d o s tę p n ić do zw ie d z an ia . 300 D o m u l. F r a n ­ c isz k a ń sk a W tra k c ie o d ­ b u d o w y n a b ib lio te k ę. P rzy sp ieszy ć o d b u d o w ę i z o rg a ­ n iz o w a ć b ib lio te k ę . 1.000 D o m y w ry n k u M ieszk a ln o -h an d lo w e U trz y m a ć c h a ra k te r za b u d o w y , p rzy w y k o rz y sta n iu p iw n ic. U p o ­ rz ą d k o w a ć n aw ie rz c h n ię ry n k u . K o śc ió ł p a r. z X I V - X V I I I w. S a k ra ln y O b ie k t d o z w ie d za n ia — p rzy ­ sp ieszy ć ro b o ty re m o n to w e w y­ d o b y w a ją c e p ie rw o tn ą w arto ść o b ie k tu . D . K o śc ió ł po - n o rb e rta ń s k i o b ec n ie o o . Jezu itó w X V II/X V III S a k ra ln y D o z w ie d zan ia . N o w y Sącz K ry n ic a 1 C elem u k a z a n ia h isto ry c z n eg o zn a czen ia K ry n ic y , ja k o u z d ro ­ w isk a — zach o w ać w jej n a js ta r ­ szej części k ilk a d o m ó w c h a ra k ­ tery sty czn y ch d la n ajw c z eśn iej­ szej za b u d o w y .

D o szcze g ó ło ­ w ego u s ta le n ia

K a te g o rie

N

<

I B Y T К I P o w iat M iasto 1 2 3 4 O g ó ln e tezy O b ie k t O becne u ży tk o w an ie P ro p o n o w a n e r o b o ty i u ży tk o w a n ie P rzy b li­ żony k o szt w tys. zł. M uszyna 1 M iaste c zk o p o s ia d a w a rto ści

za b y tk o w e, k tó re m o g ą stan o w ić d o d a tk o w ą a tra k c ję tu ry sty c zn ą p rzy w łaściw ym ich w y k o rzy sta­

R u in y zam k u z X IV w.

Z w ied zan e — zaro śn ięte, za- g ru zo w an e

i

N ale ży p o d ją ć b a d a n ia arc h e o ­ lo g iczn e, zabezpieczyć p o o d k ry ­ c iu i z a g o sp o d aro w ać w raz z c a ­ łym w zgórzem n a cele p ark o w e. 2.000 n iu . N a le ż ą tu d o m y d rew n ian e

szczytow e u l. K o śc ieln ej, k tó re p o w y rem o n to w an iu m ogłyby b yć w y k o rzy stan e n a n o cleg i ca m p in g o w e. N ale ży ró w n ież r o z b u d o w a ć istn ieją c e m u z eu m D o m y w ul. K o śc ieln ej X V III/X IX w. P ry w atn e — m ieszk aln e

D o m y o m alo w n iczy ch szczytach i d ac h ach g o n to w y ch w y m ag a ją o d re m o n to w a n ia , w y p o sa żen ia w s a n ita ria i p rzez n ac z en ia n a cele cam p in g o w e.

P T T K , p rzen o szą c do za b y tk o w ej d rew n ian ej starej leśn iczó w k i n a M aje rzu , o w y jątk o w o p ię k ­ n y m p o ło ż e n iu w k ra jo b ra z ie , o d p o w ie d n io zb a d ać i w yekspo­ n o w a ć ru in y zam k u . S ta ra L e śn i­ cz ó w k a n a M aje rzu X V III w. O p u szczo n a przez leśnictw o O b ecn y u ż y tk o w n ik d o p ro w a d z ił d o zd e w a sto w an ia o b ie k tu , p o ­ siad a ją ce g o du że w a rto ś c i, a r ­ c h ite k tu ry i o to c zen ia . N ale ży p o d ją ć re m o n t k a p ita ln y i p rz e ­ znaczyć n a ce le m u z eu m reg io ­ n a ln e g o P T T K . 1.200 K o śc ió ł p a r. z X V II w. S a k ra ln e D o zw ie d zan ia. S ta ra p le b a n ia X IX w.

P a ra fia P rzy sto so w a ć n a cele k u ltu ra ln e . G ry b ó w 1 M ia s to o zach o w a n y m u k ła d z ie

ś red n io w ieczn y m n ależy u trz y ­ m a ć w części ry n k o w ej — w o b e c­ n y m c h a ra k te rz e , um ieszczając ew. u słu g i tu ry sty c z n o -k u ltu ra ln e w tzw . p a ła c u H o sc h a w R y n k u , z X V II w.

S tary Sącz 1 M ia sto za ch o w a n e w sw ym u k ła ­ d zie i sylw ecie ja k o rezerw at o najw yższej k la sie , p o łączo n y ze św ietn y m k ra jo b ra z e m . Jego d ro b n a za b u d o w a, d u ża p łasz­ czyzna ry n k u , cen n e o b ie k ty zab y tk o w e — ty p u ją go n a ce n ­ tru m k u ltu ra ln o -tu ry sty c z n e Z ie ­ m i S ąd eck iej. W ty m też k ie ru n ­ k u p o w in n a iść p o lity k a jego a k ty ­ w izacji, n ie ty lk o u trz y n u ją ca w p ełn i je g o k o m p lek so w e w ar­ to ś c i, a le d ąż ąca d o p o d n ie sien ia jeg o ra n g i tu ry sty czn ej. W in n o

Z a b u d o w a ry n k u H a n d lo w o -m ieszk aln e N ale ży o p ra c o w a ć p ro je k t u p o ­ rz ą d k o w a n ia p ie rzei — i k o n ­ s ek w en tn ie p rzep ro w ad z ać re ­ m o n t d o m ó w z p rz y w ró cen iem ich p ie rw o tn eg o p o k ry c ia g o n to ­ w ego — im p reg n o w an eg o p rze- ciw o g n io w o — u su n ą ć szp etn e n ad b u d o w y z X IX i X X w ., w ew ­ n ą trz u rzą d z ić lo k a le i k a w ia rn ie 0 w ysokim sta n d a rd z ie i c h a ra k te ­ rze reg io n aln y m , lik w id u jąc d z i­ siejsze trz ecio rz ę d n e ja d ło d a jn ie 1 b ary . W s k le p a c h ek sp o n o w ać w yroby reg io n aln e.

się k o n sek w en tn ie p rz e p ro w a ­ d za ć rem o n ty d o m ó w p rzy k o ­ ry g o w a n iu i u su w a n iu szpecących p rzeb u d ó w , u trz y m y w ać i w p ro ­ w adzać za zielen ie n ie, usługi tu ­ ry styczne w p ro w ad zać d o istn ie­ ją cy ch b u d y n k ó w . W p o w iąz an iu ze S tary m S ączem n ależy w ybrać teren y p o d o rg an izację p a rk u e tn o g raficz n eg o (sk an sen u ) g ro ­ m a d zące g o za n ik ają ce ju ż b u ­ d o w n ictw o reg io n u . S y lw eta m iasta z X IV w. K o n ie c zn a o c h ro n a sy lw ety n a ­ leżącej d o n ajp ięk n iejszy ch w P o l­ sce p o łu d n io w e j — p rzez p o z o ­ staw ie n ie zielo n ej sto p y o d s tro n y w jaz d u — i w y k lu czen ie w szel­ k ic h n o w ych a k c en tó w w y so k o ­ ściow ych.

Z esp ó ł k o ścio ła i k la sz to ru K la ­ ry sek X IV w.

S ak ra ln e P rzep ro w ad ze n ie k o n serw acji m u ró w o b ro n n y c h z o d s ło n ię ­ ciem d e k o ra c ji m a la rsk ie j, p rze­ p ro w ad zen ie re m o n tu szczy tu i fasad k o śc io ła i k la sz to ru o ra z d . d o m u k a p e la n a ( in te rn a t) z w yd o b y ciem w arto śc i z a b y tk o ­ w ych i p rzez n aczen iem n a u słu ­ gi tu ry sty czn o -m u ze aln e. 1.000 K o śc ió ł p a r.

z X I I I w.

S ak raln e D o zw ied zan ia . K o śc ió ł cm en ­

ta rn y Św . R o ­ ch a z X V II w.

P o rem o n cie , w y d o b y ciu d e k o ­ racji m a larsk iej — d o zw ied za­ n ia . 300 R y tro 1 K o n ieczn e p o d jęcie k o n serw acji

niezw y k le m alo w n iczy ch ru in zam k u .

R u in y zam k u z X I I I w.

Z w ied zan e K o n se rw a cja b aszty i p ra c e b a ­ daw cze całego za ło ż en ia, celem w łaściw ej ek spozycji. 1.000

K a te g o rie Z А В Y T К I P o w ia t M ia sto

1 2 3 4 . O g ó ln e tezy O b iek t O becn e u ży tk o w a n ie P ro p o n o w a n e ro b o ty i u ży tk o w a n ie P rzy b li­ żony koszt w ty s. zł. K o b y le G ró d e k R o żn ó w

1 N ajc en n iejsz y m zespołem zab y t­ k o w y m n a o b rze ż u J. R o żn o w ­ sk ieg o są z a b y tk i R o żn o w a, k tó ­ ry ch w y k o rzy stan ie k u ltu ra ln e i tu ry sty c zn e m o że być d u żo in ­ tensyw niejsze n iż o b ec n ie — po o d p o w ie d n im z a g o sp o d aro w an iu i k o n serw a cji. R en esa n so w y b e lu a rd w raz z b ra m ą w jaz­ d ow ą z p o l. X V I w. W tra k c ie z a ­ b ezpieczenia, częściow o u d o ­ stęp n io n e. M o n u m e n ta ln e zało żen ie o b ro n ­ n e — w części za ch o w an e. W o l­ b rzy m im w n ętrzu b e lu a rd u , po o d b u d o w ie ścian y fro n to w ej i u p o rz ą d k o w a n iu m o że być u rz ą ­ d zo n a s a la w id o w isk o w a lu b k o n ce rto w a . W m ię d zy m u rzu po k o n serw acji w y chylonego m u ru — m o że być u rz ą d z o n a scen a n a w o ln y m p o w ietrzu n a cele w ystę­ pó w ze społów reg io n aln y ch . O g ro m n e i s u ch e p iw n ice b u d y n ­ k u b ra m n eg o m o g ą p o m ieścić k a w ia rn ię o ra z zo sta ć u d o s tę p ­ n io n e d o zw ie d zan ia. 3.000 D w ó r z X IX w. R a d o m sk ie Z a k ł. O b u w ia — k o lo n ie .

W p rzy szło ści m o ż e pełn ić ro lę sch ro n is k a o tw a rte g o przez ca ły r o k , z w y k o rzy stan iem n o w o p o staw io n y c h p a w ilo n ó w n a cele usłu g tu ry sty c zn y ch . K o n ie c z n y re m o n t d a c h u i w n ę trz , b o g a to z d o b io n y c h m a lo w id ła m i. 800 R u in y z a m k u

z X IV w.

Z w ied zan e B ieżąca k o n serw ac ja ew. b a d a ­ n ia całeg o z a ło ż e n ia i jego ek ­ sp o zy cja. 600 K o śc ió ł drew . 1661 S a k ra ln y P rzy w ró cen ie m a lo w an eg o s tr o ­ p u . O b ie k t d o zw ied zan ia . 800 N o w y T a rg N o w y T a rg 1 M ia s to p o ło ż o n e u w jaz d u d o n ajp ięk n iejszeg o reg io n u , p o s ia ­

K o śc ió ł p a r. X I V - X V I I w. S a k ra ln y D o zw ie d z an ia p o rem o n cie i u ­ p o rz ą d k o w a n iu d a k ilk a za b y tk ó w d o zw iedza­ n ia , k tó re n ale ż a ło b y p o d d a ć k o n serw acji o ra z w y k o rzy stać n a u słu g i tu ry sty czn e. K o śc ió łe k cm en ta rn y św. A n n y z X V w. S a k ra ln y K o n iec zn y re m o n t d ac h u i k o n ­ serw acja c en n eg o w y p o sa żen ia

— d o zw ied zan ia . D . k arc z m a u l. W a k sm u n ­ d zk a W ł. p ry w a tn a m ie sz k an ia

W łaściciele za m ierz a ją bud o w ać n o w y d o m — p o zd ew asto w an iu z a b y tk u . K o n iec zn e w y rem o n to ­ w an ie i u ż y tk o w a n ie n a b a r — k a w ia rn ię . R a b k a 1 N ale ży p o s tu lo w a ć ro zw ó j m u ­ z e u m , m ieszczącego się w s ta ry m d rew n ian y m k o ście le, przez z lo ­ k a liz o w a n ie w jego p o b liż u n ie ­ w ielk ieg o sk a n se n u z p o k az em b u d o w n ictw a i k u ltu ry ludow ej reg io n u g o rcza ń sk ieg o . N a le ż a ­ ło b y ró w n ież zo rg an izo w ać o d ­ d z ia ł p o św ięco n y W ł. O rk a n o w i.

K o śc ió ł drew ­ n ia n y z X V I w.

M u z eu m N ale ż y p rz e p ro w a d z ić k o n serw a­ cję w n ętrza , p o lic h ro m ii i całego w y stro ju . 800

Szczaw nica 1 U zd ro w isk o o d u ży m zn acze­ n iu h is to ry c z n y m — za ch o w ało zesp o ły p ie rw o tn e j za b u d o w y ch a ra k tery sty c zn ej i o ry g in a ln ej, k tó re n ależy p o zo sta w ić ja k o r e ­ zerw aty św iad czące o zn aczen iu o ś ro d k a , p rzez n acz ając n ie k tó re n a M u z e u m n ie p o sia d a ją c e d o tą d lo k a lu .

D o szczegóło­ wego u sta le n ia .

K ro śc ien k o 1 M ia ste c z k o o za ch o w a n y m u k ła ­ d zie h isto ry c z n y m , w c e n tru m ru c h u tu ry sty c zn eg o , zasługuje w p e łn i n a k o n serw ację z w y­ d o b y ciem w a rto ś c i zab y tk o w ej. K o n iec zn e jest u trzy m an ie w p ie ­ r z e i p o łu d n io w e j ry n k u o sta tn ich

R u in y z a m k u p ien iń sk ieg o

Z w ied zan e, zag ru zo w an e i za ro śn ięte .

K o n iec zn e p o d ję c ie p ra c b ad a w ­ czych i a rc h e o lo g ic zn y ch , o d sło ­ n ię c ie p iw n ic i p rzy ziem ia o raz ca łeg o o b ry s u z a m k u , k o n serw a­ c ja ro z p a d a ją c y c h s ię m u ró w i u d o s tę p n ie n ie tu ry sty c zn e c a ­ łeg o zało żen ia. 3.000 d re w n ian y c h d o m k ó w szczy to ­

w ych z X IX w . — o ra z d re w n ia ­ n ej za b u d o w y u licy w jazdow ej. D u ż y m zn aczen iem d la ru c h u tu ry sty c zn eg o byłoby p o d ję cie

R y n ek w raz z z a b u d o w a ­ n ia m i p ierzei p ołu d n io w e j M ieszk a ln o -h a n d lo w e Z a h a m o w a n ie szpecącej z a b u d o ­ w y , k o n serw ac ja d o m ó w drew ­ n ia n y c h z X IX w . d o sto so w a n ie d alsz ej z a b u d o w y d o c h a ra k te ru te g o n iew ielk ieg o p la c u .

K a te g o rie Z A B Y T K I P o w iat M ia s to 1 2 3 4 O g ó ln e tezy O b ie k t O becne u ży tk o w a n ie P ro p o n o w a n e ro b o ty i uży tk o w an ie P rzy b li­ żo n y k o szt w tys. zł. z a d a n ia o d g ru z o w a n ia , k o n s e r­ w acji i ek sp o zy cji ru in z a m k u p ie n iń sk ieg o św. K in g i — k tó r y o dw ied za ty siące tu ry stó w . K o śc ió ł p a r. z X IV w.

S ak raln e D o zw ied zan ia.

C zo rszty n 1 Z a m ek c z o rszty ń sk i g ó ru ją cy sw ym i m alo w n iczy m i r u in a m i z X IV w. — n a d d o lin ą D u n a jc a , b ęd zie s ta n o w ił je d en z g łó w n y ch ak c en tó w o b rz eż a p rzy szłeg o je z io ra . W y m ag a o n n ie ty lk o k o n stru k cy jn eg o z a b e zp ie cz en ia, o d k ry c ia jeg o p rz y ziem ia i k o n ­ serw acji, a le ró w n ież w łaściw ego z a g o sp o d a ro w a n ia o to c zen ia . W in n o o n o sp ełn iać z a d a n ia u słu g tu ry sty c zn y c h , lecz je d n o ­ cześnie stan o w ić e lem en t z h a r­ m o n izo w an y i p o d p o rz ą d k o w a ­ n y za m k o w i. P o stu lu je s ię, ab y w szelkie u rz ą d z e n ia tu ry sty c zn e zn a lazły p o m ieszczen ie w e w łaś­ ciw ie z lo k aliz o w a n y c h o b ie k ta c h b u d o w n ictw a re g io n a ln e g o , p rz e ­ n ie sio n e g o z te ren ó w z a lew o ­ w y ch , n ie p rzez n acz o n eg o d o ścisłych sk an sen ó w . B u d y n k i d rew n ian e — m o g ły b y w ty m w y­ p a d k u p o s ia d a ć ja k n ajlep sze i n o w o czesn e w y p o sażen ie w n ę t­ r z a p rzy z a c h o w a n iu fo rm y zew ­ n ętrzn ej. T eg o ro d z a ju zesp ó ł b y łb y d u ż ą a tra k c ją i n ie n a r u ­ szałby a n i w arto ści k ra jo b ra z u , a n i też w arto ści i zn aczen ia r u in zam k u .

R u in y z a m k u z X IV w.

T u ry sty czn e Z a ró w n o d la celó w zabezpiecze­ n ia r u in ja k ic h przyszłej ek sp o ­ zycji n ależy p rzep ro w ad z ić b a d a ­ n ia arch eo lo g ic zn e i o d g ru zo ­ w an ie c a ło śc i, w o p a rc iu o w yni­ k i p rzep ro w ad z ić p race inżynie- ry jn o -zab ezp ieczające i k o n se r­ w ację m u ró w z ic h ekspozycją k rajo zn aw czo -tu ry sty czn ą.

10.000

Z a k o p a n e m iasto

Z a k o p a n e 1 M ia sto o n iezd ecy d o w an y m c h a ­ ra k terze za b u d o w y , zaw iera w s o ­ b ie zespoły pięk n eg o b u d o w n ic ­ tw a re g io n aln eg o . D o n ic h n a ­ leży z a b u d o w a u l. K o śc ielisk iej

Z a b u d o w a u l. K o śc ielisk iej

M ieszk a ln e p ry w atn e

N ależy u p o rząd k o w a ć oto czen ie z a g ró d p rzez w p ro w a d zen ie o g ró d k ó w , o g ro d z e ń , o ra z z a h a ­ m o w ać d alsz ą za b u d o w ę u licy i p o d n ie sien ie jej n aw ierzch n i. — n a jsta rs z a h isto ry c z n ie , k o ­ n ie czn a d o u trz y m a n ia w o b e c ­ n y m c h a ra k te rz e i w y ek sp o n o ­ w a n ia w p o łą czen iu ze s ta ry m c m en tarz em , k a p lic ą . W a ż n ą r o ­ lę sp ełn ia tu M u zeu m T a tr z a ń ­ s k ie , łączące z a d a n ia n a u k o ­ w o -b ad aw cze z o św iato w y m i. Z b y t ciasn y b u d y n ek n ie p o ­ zw ala n a ro zw in ięcie n ow oczes­ nej a k c ji w ystaw ienniczej. K o ­ n ie czn y m p o s tu la te m n a tle w ew n ętrzn y ch w arto ści reg io n u i n a s ile n ia tu ry s ty k i je st r o z b u ­

C m e n ta rz Z asłu żo n y ch

K o n ie c zn e u p o rząd k o w an ie o to ­ cz en ia p rzez w y b u rzen ie d rew ­ n ia n y c h b u d , przy słan iający ch w id o k i szpecących w jazd w u l. K o śc ie lisk ą . K o n ie c zn a stała o p ie k a n a d g ro b a m i i z ie len ią, o ra z o g ran iczen ie dalsz eg o za­ p e łn ia n ia c m e n ta rz a , do w ypad­ k ó w zu p ełn ie w yjątk o w y c h i u za­ s a d n io n y c h .

B u d o w n ictw o W itk iew iczo w ­ sk ie

U ży tk o w a n ie n ie p o w in n o n isz­ czyć cech ch a ra k tery sty c zn y ch teg o ciek aw eg o sty lu h isto ry cz­ n eg o . d o w a m u z eu m w k ie ru n k u o rg a ­ n iz a c ji p a r k u etn o g raficz n eg o , 0 pełnej p ro b le m a ty c e reg io n u . G in ą c e b u d o w n ictw o g ó ra lsk ie 1 g w ałto w n e za p o trz e b o w a n ie spo łeczn e w y m ag a p o d ję cia szy b ­ k ie j decyzji o lo k a liz a c ji s k an se­ n u , p ro p o n u je się teren y P o la n y S iw ej, w łą czn o ści z tu ry sty c zn y m z a g o sp o d aro w a n iem p ro je k to w a ­ neg o zb io rn ik a n a K o jsó w c e. C h a łu p a S ab ały — K rz e p tó w k i W ł. p ry w a tn a O b . K rz e p to w ­ sk iej — o p u sz ­ cz o n a.

C h a łu p a — p o rem o n cie d o p ro ­ w ad z o n a w sk u te k o p u szcze n ia d o w tó rn eg o zniszczenia — w in­ n a sta ć się m u z eu m (O d d ział) p o św ięco n y m p a m ięci S abały, g ro m a d zą cy m p o n im p a m ią tk i i p rzez n acz o n y m n a w ieczornice g ó ra lsk ie. 800

K a te g o rie P o w ia t M ia sto 1 2 3 4 O g ó ln e tezy S u ch a S u ch a 1 M ia s to p o ło ż o n e w c e n tru m tu ­ ry sty cz n y m o b o g atej p e rsp e k ­ ty w ie , w ym ag a w y ek sp o n o w an ia je g o c e n n y ch z a b y tk ó w i za g o ­ s p o d a ro w a n ia ic h n a c ele tu ry ­ sty czn e.

S u ch a J o rd a n ó w 1 P rz y k ła d za g u b ien ia isto tn y ch w a rto ś c i za b y tk o w y cn i c h a ra k ­ te r u m iastec zk a w sk u tek w y b u ­ r z e n ia p ię k n y c h d o m ó w d rew ­ n ia n y c h sk u p io n y ch w r y n k u . D o z a c h o w a n ia — p la n m iasta. Z em b rzy ce 1 O sie d le o nieciekaw ej za b u d o ­

w ie, p o ło ż o n e w re g io n ie tu ry ­ sty czn y m — w in n o dąży ć do w y k o rzy stan ia i w y ek sp o n o w a­ n ia b u d y n k u d w o rsk ieg o o za­ b y tk o w ej arc h ite k tu rz e . Z a w o ja 1 M iejsco w o ść o d u ży m n a silen iu

tu ry sty c zn y m — w in n o się dążyć d o p rzez n acz en ia n a c ele tu ry ­ sty czn e d rew n ian ej k arczm y p o d ­ c ien io w ej o ra z p o m ó c w re a liz a ­ cji p ro je k tu P a rk u N aro d o w e g o , u tw o rzen ie n ie w ielk ieg o p u n k tu sk an sen o w sk ieg o , c e le m e k sp o ­ zy cji istn ieją cach z b io ró w e tn o ­ g raficzn y ch .

W ad o w ice W ad o w ice 1 C elem p o b u d z e n ia i ro zw o ju ży­ c ia k u ltu ra ln e g o — n ależy dążyć d o o rg an izacji M u z eu m Z e g a­ d ło w ic za w G o rz e n iu G ó rn y m — p o w ierza jąc to z a d a n ie w ładzom m iejsco w y m . P o n a d to n ie liczn e z a b y tk i m ia s ta o b ec n ie za n ie d b a ­ n e lu b ź le za g o sp o d aro w an e , m o g ły b y p o d n ie ść jego w alo ry estety czn e. S zczeg ó ln ie p o zy ty w ­ n ą ro lę m ó g łb y p ełn ić tzw . d w ó r „ M ik o ła j” p o ło ż o n y u w lo tu do m ia sta . A n d ry ­ ch ó w 1 N ależy w y ek sp o n o w ać z a b y tk i m ia s ta , z g o d n ie z k ie ru n k ie m p o d ję ty m ju ż w te ren ie. Przybli-O becn e P ro p o n o w a n e ro b o ty żony u ży tk o w a n ie i u ży tk o w a n ie ko szt w tys. zl. Z A B Y T K I Z am ek re n e­ sansow y I iceu m o g ó l­ n o k ształcące Z a m ek je st o b ec n ie w p ełn i wy­ k o rzy sta n y n a c e le L iceu m . W y­ m ag a re m o n tu szczególnie w czę­ ści zew nętrznej i sk rzy d ła z a ­ ch o d n ieg o . W ysu w an e p ro p o z y ­ cje zm ian y jego u ży tk o w a n ia n a c e n tru m tu ry sty c zn e i k u ltu r a l­ ne w ym ag a b a rd z o o stro żn e j a n a lizy ek o n o m iczn ej i an a liz y ro zw o ju tu ry s ty k i re g io n u — przy uw zg lę d n ien iu k o sztó w b u ­ dow y n o w ego L ice u m i a d a p ta ­ cji. * D . k a rcz m a d rew n ian a z X V III w. P u s ta , p o re ­ m o n c ie d o s ta ­ n u su ro w eg o .

K o n ieczn e p rzyspieszenie zag o ­ sp o d aro w a n ia n a cele reg io n aln ej g o sp o d y z w yp o sa żen ie m d o s to ­ s o w an y m d o c h a ra k te ru w n ętrza . P rzejęta p rzez W Z G S . 1.500 D w o rk i m a ło ­ m iejsk ie M ieszk a ln e, h an d lo w e .

C h ara k tery sty c z n e m a lo w n icz e z g a n k a m i. K o n ie c zn ie d o r e ­ m o n tu i u trz y m an ia. S tary k o śció ł i p le b a n ia X V II w. S a k ra ln e D o zw ied zan ia U k ła d p la n u K o n iec zn e u trzy m an ie.

D . d w ó r z X IX w .

L e śn ictw o p rzed szk o le

O b ecn i u ży tk o w n icy zam ierz ają o p ró ż n ić b u d y n e k — n ależy d ą ­ żyć d o p rze z n acz en ia go n a ce le sch ro n isk a tu ry sty czn eg o — p o w y rem o n to w a n iu . 800 D . k arczm a d rew n . z X IX w. W ł. p ry w a tn a P o rem o n cie — z a g o sp o d a ro ­ w an ie n a ce le tu ry sty c zn e n p . b a r, k aw ia rn ia . 600 D w ó r ,, M ik o ła j” X IX w. w raz ze spich lerzem S a m o p o m o c C h ło p sk a O becn e u ż y tk o w a n ie , c h a o ty c z­ n a z a b u d o w a o to c z e n ia c a łk o ­ w icie zag u b iły w arto ści teg o k la - sycystycznego o b ie k tu , o c ie k a ­ w ym w y stro ju w n ętrza. P r z e k a ­ za n ie go n a cele k u ltu ra ln e , oczyszczenie z za b u d o w y i r e ­ m o n t k o n s e rw a to rs k i m o g ły b y jeszcze w y d o b y ć je g o w a rto ści. B ram a cm en ­ ta rn a 1822 Z a n ie d b a n ie i re m o n t p rzy uży­ c iu c e m en tu — p o z b a w ia ją m ia ­ s to n a w e t te g o n ie w ielk ieg o a k c e n tu , o ła d n y c h p ro p o rc ja c h . K o n iec z n y re m o n t k o n s e rw a to r­ s k i. 100 D o m y w ry n k u X IX w. M ieszk a ln o -h a n d lo w e O d p o w ied n io p rz ep ro w ad z o n y re m o n t w y d o b y łb y w arto śc i k la - sycystycznych fasad . P ałac k la sy — cystyczny z X IX w. P rzed szk o le p ań stw o w e K o n iec zn e d o k o ń c z en ie re m o n tu w ydo b y w ające cech y sty lo w e, m o żliw o ść o d b u d o w y d aw nego p a w ilo n u o ficy n y .

Powiatt

Zyv

K a te g o rie Z \ В Y T К I M ia sto 1 2 3

1

4 O g ó ln e tezy O b ie k t O becne u ży tk o w an ie P ro p o n o w a n e ro b o ty i u ży tk o w a n ie P rzy b li­ żo n y k o sz t w tys. zł. D o m d rew n . u l. B esk id zk a X IX w. W ł. p ry w a tn a m ieszk aln y

K o n iec zn a b ieżąca k o n serw acja i o d p o w ied n ie za g o sp o d a ro w a ­ n ie o to c ze n ia wg p ro je k tu u r b a ­ nisty czn eg o , m o ż liw o ść u rzą d z e­ n ia p u n k tu m u zealn eg o . S p y tk o w ice 1 O sied le p o sia d a za b y tk i w ysokiej

k la sy . Z a m ek ren esan so w y , z a ­ lic zo n y do I k a te g o rii — w ym aga o d p o w ied n ieg o u ż y tk o w a n ia i za ­ Z am ek z X V /X V I w. P u sty , w re ­ m o ncie. W in ie n być z a g o sp o d aro w a n y w raz z o to c zen ie m w sp o só b w y­ d o b y w ają cy jego w a rto ści (n p . n a cele reprezentacyjne) 5.000 ! g o sp o d a ro w a n ia . K o śc ió ł p ar. z X V II w. S a k raln y D o zw iedzania. K a lw a ria 1 Z esp ó ł k o śc io ła i k la sz to ru

b e rn a rd y n ó w w raz z ca ły m za ­ ło ż en iem tzw. d ró żek w k r a j­ o b ra z ie n ależy d o czołow ych za b y tk ó w w s k a li k rajo w ej — z X V II w. i stan o w i niezw ykłą a t ­ rak c ję tu ry sty c z n ą , p o d le g a ści­ słej o ch ro n ie w k rajo b razie .

Z a ło żen ie całe­ go zesp o łu k o ścio ła k la sz ­ to ru , d ró żek z k a p lic a m i z X V II w.

S ak raln y D o zw ied zan ia.

K o n iec z n o ść n a rzu c en ia k la s z ­ to ro w i ścisłych restry k c ji w z a ­ k resie o ch ro n y z ab y tk ó w i n ie ­ dop u szczen ie d o d alszy ch p rz e ­ ró b e k szpecących po szcze g ó ln e za b y tk i.

L a n c k o ro ­ n a

1 R ez erw at m a ło m iasteczk o w y n a j­ pełn iej z ach o w an y i z a g ro żo n y w swej istc c ie ze w zględów e k o ­ n o m iczn o -sp o łeczn y ch . W id zi się

R y n ek z p rzy ­ legającym i u licam i X IV —X IX w. M ie szk a ln o -usługow e K o o rd y n a c ja w szelkich p o czy ­ n a ń inw estycyjnych, k o n c e n tra ­ cja n a k ła d ó w , z a g o sp o d a ro w a ­ n ie ko m p lek so w e. k o n ieczn o ść ja k najszybszego p o d ję cia „ e k sp e ry m e n tu ” p o le ­ g ającego n a przejęciu b u d y n k ó w za b y tk o w y ch n a ce le usłu g k o m ­ plek so w y ch w za k resie tu ry s ty k i, p rzep ro w ad z en ie re m o n tu i o d ­ d an ie d o e k sp lo a tacji. R u in y z a m k u X IV w. Zw ied zan y K o n ty n u a c ja p ra c b ad a w cz o - arch e o lo g iczn y ch , sto p n io w e u ja w n ian ie całego za ło żen ia , ko n serw a cja i eksp o zy cja w p o ­ w iąz an iu z p a rk ie m w yp o czy n k u na w zg ó rzu zam kow ym . 2.000 K o śc ió ł p ar.

z X IV w.

S ak ra ln e D o zw iedzania. Żyw iec 1 M iasto o reg u larn y m p la n ie i

cen n y ch za b y tk ach w in n o p ełn ić ro lę c e n tru m tu ry sty czn eg o i k u l­ tu ra ln e g o reg io n u . N a cele p o ­ w yższe p o w in ie n być w c ało ści p rzezn aczo n y s ta ry zam ek re n e ­ san so w y w raz z p a rk ie m a w p rz y ­ S tary zam ek X V I/X IX w. w raz z p a rk iem W tra k c ie o p ró ż n ia n ia . W o p a rc iu o b a d a n ia i p ro je k t — p rzy w ró cen ie m o ż liw ie pełne pie rw o tn y c h w a rto ści i u su n ięcie zeszpeceń n eo g o ty ck ich — u m ie ­ szczenie fu n k c ji k u ltu ra ln o -tu - ry sty cz n ej, c e n tra ln e j, d la reg io ­ n u.

szłości ró w n ież n o w y zam ek n eo g o ty ck i. D alszem u ro z w o jo ­ wi p o w in n o p o d le g ać d o sk o n a łe m u z eu m — re g io n a ln e , ro zsze­ rzając swe ag en d y n a o rg an izację reg io n aln eg o sk an sen u n a o b rz e ­ żu zalew u w T re sn ej, c o p o z w o li­ ło b y n a u ra to w a n ie i ek spozycję n iezw y k le cennego i arch aiczn eg o b u d o w n ictw a lu d o w eg o . D o m „ S ie jb a ” z X V III w. M u zeu m R e m o n t bieżący d a c h u , d z ie ­ d z iń c a i je d n eg o z p o m ieszczeń. 800 K o śc ió ł p ar. X V - X V I I I S ak raln e D o zw iedzania. K o śc ió ł św. K rzy ża, go ty ck i

S ak raln e D o zw ied zan ia .

Ł o d y g o w i­ ce 1 W y e k sp o n o w an ie istn iejący ch cen n y ch za b y tk ó w . D w ó r o b ro n n y z X V II w. w raz z fo rty fik a c ja ­ m i. S zkoła R o ln i­ cza W tra k c ie ro zb u d o w y w łączyć w p ro g ra m u p o rz ą d k o w a n ie o to ­ cz en ia i k o n serw ację o b w a ro w ań ziem nych.

K o śc ió ł drew ­ n ia n y z 1634 r.

S ak raln e D o zw ied zan ia . M iló w k a 1 O sied le p o s ia d a n ajstarszą d a to ­

w an ą ch a łu p ę żyw iecką z u r z ą ­ d zen iem — k o n ie czn e stw o rze­ nie tu p u n k tu m uzealn eg o . C h a łu p a d rew ­ n ia n a z 1739 r. W ł. p ry w a tn a — m ie sz k aln a K o n iec zn y w y k u p , k o n se rw acja i zo rg an izo w an ie p u n k tu m u z e ­ aln eg o . 800 Je le śn ia 1 D . K a rc z m a d re w n ia n a , w yre­ m o n to w a n a w in n a być z a g o sp o ­ d a ro w a n a n a cele tu ry sty czn e. D . K a rc z m a z X V III w. W ł. p ry w a tn a , p rz e k a z a n a w u ży tk o w an ie P T T K , o b ec n ie zajęta n a g o sp o ­ dę przez G . S. S am . C h ło p . K o n iec zn y w ykup i ra c jo n a ln e za g o sp o d aro w an ie. N a d a je się n a sch ro n is k o , g o sp o d ę i sta łą ekspozycję w yrobów a rty stó w lu d o w y ch . 400

dr Hanna Pieńkow ska