Wkłady mieszkaniowe a pomoc finansowa Państwa i zakładów pracy

Lesław Myczkowski

Wkłady mieszkaniowe a pomoc

finansowa Państwa i zakładów pracy

Palestra 11/2(110), 46-52

46 L e s ł a w M y c z k o w s k ł _{N r 2 (110)}

O gólnikow e po w o łan ie się w u z a sa d n ie n iu orzeczenia o k o sz tac h p rocesu ty lk o n a p rze p is p ro c e d u ra ln y i n ie p rz y to cz en ie w u z a sa d n ien iu p rz e sła n e k fa k ty c z ­ n y ch o raz zasady p ra w n e j, n a k tó re j o p arto rozliczenie kosztów procesu, m oże w y w o łać — w raz ie z a sk a rż e n ia orzeczenia o ko sztach p ro cesu — uch y len ie tego orzeczenia i p rz e k a z a n ie sp ra w y w ty m za k re sie sądow i pie rw sz ej in sta n c ji do ponow nego rozpoznania, je że li sąd d ru g ie j in sta n c ji n ie m a w a k ta c h sp raw y m a ­ te r ia łu p o trzeb n eg o do m e ry to ry czn eg o orzeczenia o k o sz tac h p ro cesu w try b ie z a ­ ża le n ia (art. 394 § 1 p k t 9 i a rt. 397 § 2 k.p.c. w zw iązku z a r t. 388 k .p .c .).54

54 p a t r z ' o d s y ł a c z 52.

LESŁAW MYCZKOWSKI

Wkłady mieszkaniowe a pomoc finansowa

Państwa i zakładów pracy

W yrok z d n ia 22.X.1965 r. II CR 411/65 je s t pierw szy m orzeczeniem S ąd u N a j­ w yższego pośw ięconym specyficznej p ro b le m a ty c e tzw . pom ocy fin an so w e j n a u z u ­ p ełn ien ie w k ład ó w m ieszkaniow ych i bud o w lan y ch . W w y ro k u ty m postaw iono dw ie n a s tę p u ją c e tezy:

„1) S u m a w p łac o n a ja k o w k ła d do sp ółdzielni m ieszkaniow ej w zw iązku z w s tą ­ pie n iem do spółdzielni członka n ależy do członka bez w zg lęd u n a to, skąd u zy sk ał on k onieczne fun d u sze. J e ś li członek spółdzielni p ie n iąd z e n a w kład u zy sk ał od osoby trze cie j (za k ład u pracy), to tre ść sto su n k u p raw n eg o m iędzy n im a tą osobą d ec y d u je o tym , czy je s t on obow iązany zw rócić pieniądze, sto su n ek te n je d n a k nie je s t sk u te cz n y w zględem spółdzielni.

2) W czasie obow iązyw ania § 4 i 5 u ch w a ły R a d y M in istró w n r 60 z dn ia 15.111.1958 r. w sp ra w ie zakład o w y ch fu n d u szó w m ieszkaniow ych (M. P. N r 26, poz. 158) o c h a ra k te rz e pom ocy fin an so w ej d ec y d u je d y re k to r za k ła d u p r a ­ cy, ra d a za k ła d o w a zaś w y p o w iad a się w k w estii je j ro zm iaró w ”.

J e s t rzeczą w ysoce c h a ra k te ry sty c z n ą , że ja k do te j p o ry orzeczenie pow yższe zo­ sta ło o p u b lik o w a n e aż w 3 p e rio d y k a c h p raw n iczy ch : w O rzecznictw ie S ąd u N a j­ w yższego (Izba Cyw. o raz Izb a P ra c y i U bezp. Społ.) zesz. n r 6, poz. 99 z r. 19S6, w P rz eg lą d zie U sta w o d a w stw a G ospodarczego n r 5 z m a ja 1966 r. (str. 171—172), o raz w O rzecznictw ie S ądów P o lsk ic h i K o m isji A rb itra żo w y c h n r 7—8, poz. C-171 z ro k u 1966, co zd a je się św iadczyć o dużej doniosłości te g o orzeczenia. M ożna po­ za ty m spodziew ać się, że w w a ru n k a c h n ie sp o ty k a n eg o dotychczas rozw oju sp ó ł­ dzielczości m ieszk an io w ej w zro śn ie liczba procesów sądow ych n a podobnym tle, ja k rów n ież liczb a sporów a rb itra ż o w y c h m iędzy spółd zieln iam i a z a k ła d am i pracy.

N a istn ie ją c e w p ra k ty c e k o n tro w e rsje w sk a z u je n a d to w y d an ie — w ciągu n ie ­ sp e łn a ro k u — przez c e n tra ln e o rg an y a d m in istra c ji k ilk u in te rp re ta c ji przepisów

N r 2 (110) W k ła d y m ie szk . a pomoc fin a n s. P aństw a i za kła d ó w p racy 47 o pom ocy fin an so w ej n a u zu p e łn ie n ie w k ład ó w do sp ółdzielni m ieszkaniow ych; z a ­ sad y te j w y k ła d n i p o d an e zostały w k o m u n ik a cie B iu ra E konom icznego C e n tr a l­ nego Z w iązku S p ółdzielni B u d o w n ictw a M ieszkaniow ego z dn. 2 lu teg o 1966 r. („In fo rm a c je i K o m u n ik a ty C Z S B M ” z r. 1966 n r 3, poz. 25).

A czkolw iek om aw ian e orzeczenie S ą d u N ajw yższego z dn. 22.X. 1965 r. dotyczy sp o ru pow stałego pod rz ą d e m u chylonej ju ż u ch w a ły R a d y M in istró w n r 60 z dn. 15.111.1958 r., to je d n a k ogólna w założeniu te z a n r 1 w y ro k u .S N będzie a k tu a ln a w p ra k ty c e sądow ej ró w n ież w czasie obow iązyw ania now ych p rzepisów o pom ocy fin an so w e j n a w k ła d y m ieszk an io w e i b u dow lane. O koliczność t a u z a sa d n ia ro z ­ p a trz e n ie cyto w an ej tezy w k o n fro n ta c ji z tre śc ią poszczególnych ak tó w n o rm a ty w ­ nych, ja k ró w n ież w ze sta w ien iu z w y k ła d n ią o rganów a d m in istra c ji, pow o łan ą w w y m ienionym w yżej k o m u n ik a c ie CZSBM z dn. 2 lu teg o 1966 r.

i

P om oc fin an so w a n a w k ła d do sp ółdzielni b u d o w n ictw a m ieszkaniow ego ty m się różni od in n y c h fo rm pom ocy P a ń stw a , że je st ona św iadczeniem n a rzecz i n d y ­ w i d u a l n y c h o s ó b f i z y c z n y c h . Pom oc ta je s t n ie za leż n a od pom ocy, u d z ie ­ la n e j p rze z P ań stw o sam ym spółdzielniom , w p o staci czy to k red y tó w , czy też p rz e k a z y w a n ia teren ó w , m a te ria łó w itp., z k tó ry c h członkow ie k o rz y sta ją w sposób pośred n i.

I n d y w id u a ln a pom oc fin a n so w a n a w k ła d do spółdzielni, zain ic jo w an a w r. 1958 przez cy to w a n ą w yżej u ch w a łę R M n r 60/58, b y ła p o te m ro zsz erza n a p rze z o b e j­ m ow anie n ią g ru p zaw odow ych. W ro k u 1965, w zw iązk u z po d jęciem kom p lek su decyzji ekonom icznopraw nych, dotyczących ro zw o ju spółdzielczego b u d o w n ictw a m ieszkaniow ego, oraz w zw iązku z uzn an iem spółdzielczości za p o d sta w ę z a sp o k a­ ja n ia p o trze b m ieszkaniow ych ludności, pom oc ta została sk ie ro w a n a w dw a ró w n o ­ ległe n u r ty :

a) je d e n n u r t (nazw ijm y go um o w n ie „zak ład o w y m ”) sta n o w i k o n ty n u a c ję zasad p rz y ję ty c h w u ch w a le RM n r 60/58. D otyczy on ściśle o k reślo n y ch g ru p obyw ateli, co oznacza, że pod m io tam i te j pom ocy m ogą być w y łącznie osoby zw iązane z o k r e ­ ś l o n y m zak ład em p rac y , zrzeszeniem czy organizacją,

b) d ru g i n u rt, k tó ry n ie za w iera ta k ic h p odm iotow ych ograniczeń, m ożna by określić ja k o „pow szechny” . Z o stał on w p ro w ad zo n y p rze p isam i § 29 ust. 2 u chw ały R ady M in istró w n r 122 z dn. 22.V.1965 r. w sp ra w ie z a p ew n ie n ia w a ru n k ó w d a l­ sz e g o 'ro z w o ju spółdzielczego b u d o w n ictw a m ieszkaniow ego (M. P. N r 27, poz. 133). P odm iotem pom ocy ty p u „pow szechnego” może być k a ż d y p rac o w n ik z a tr u d ­ n iony w uspołecznionym zakład zie pracy , in stytucji,. o rg an iz ac ji społecznej lu b z a ­ w odow ej bąd ź też re n c ista (§ 1 za rząd zen ia w ykonaw czego M in istra F in an só w z dn. 29.V.1965 r., cytow anego w dalszej części a rty k u łu ).

P rzechodząc do zw ięzłego om ów ienia ak tó w n o rm a ty w n y c h dotyczących obu form pom ocy fin an so w ej, n ależy p rze d e w szystkim w7skazać n a u ch w a łę R ady M inistrów n r 124 z dn. 25.V.1965 r. w sp ra w ie zakładow ych fu n d u szó w m ieszkaniow ych (M. P. N r 27, poz. 135), k tó ra o b ejm u je sw ym zasięgiem w szy stk ie p rze d sięb io rstw a p ań stw o w e tw o rzące fu n d u sz zakładow y. U chw ała ta p rz e w id u je udzielanie z w ro t­ nej i b ez zw rotnej pom ocy fin an so w e j dla p rac o w n ik ó w i ren c istó w danego z a k ła ­ du p rac y (przedsiębiorstw a), p rzy czym pom oc b ez zw ro tn a m oże być u dzielona je d y n ie n a w k ła d do spółdzielni m ieszkaniow ej (tzw. lo k a to rsk iej). W ysokość udzielonej pom ocy n ie m oże przekroczyć 2/3 w k ła d u m ieszkaniow ego bąd ź 10°/o w arto śc i dom ku jedn o ro d zin n eg o lu b ■ m ieszk an ia w spółd zieln i tzw . w łasn o ścio ­ w ej. W a ru n k ie m p rz y z n a n ia pom ocy je s t p o siad an ie m in im u m w k ła d u w łasnego,

48 L e s ł a w M y c z k o w s k l N r 2 (110) k tó r e w ynosi: 1/3 w k ła d u do spółdzielni m ieszk an io w ej, 30—40% w arto śc i lo k alu w spółd zieln i „w łasn o ścio w ej” lu b 10—15% w arto śc i d om ku jednorodzinnego.

P om oc zw ro tn a u d ziela n a je s t w fo rm ie pożyczki sp ła ca n ej w ra ta c h m iesięcz­ n ych, n ie d łu żej je d n a k n iż p rze z 5 la t. S p ła ta m oże być na te n p ię cio letn i okres zaw ieszona, jeżeli -pracow nik zobow iąże się p rze p ra co w ać p rzez te n czas w p rze d ­ się b io rstw ie , k tó re m u pożyczki u dziela. P o ty m 5 -le tn im ok resie pożyczka może być całkow icie lu b częściowo um orzona.

U ch w ała RM n r 124/65 p rz e w id u je p rzy ty m w § 5 u st. 7, że w raz ie w y stą p ie ­ n ia p ra c o w n ik a ze spółdzielni m ieszk an io w ej i w y co fan ia w kładu udzielona m u pom oc b ez zw ro tn a lu b n ie sp łaco n a pożyczka pow inny być przez zarząd sp ó ł­ dzieln i zw rócone do za k ła d u p ra c y , k tó ry ich u d z ie lił.1

P rzep isy o zakład o w y ch fu n d u sz a c h m ieszkaniow ych m a ją w iele odpow iedników w p o sta ci p rzepisów w ew n ętrz n y ch , u ch w a lan y c h przez poszczególne c e n tra ln e zw iązki spółdzielcze b ąd ź przez n ac ze ln e o rg an y innych zrzeszeń i o rg a n iz a c ji.2 P o sta n o w ie n ia tych p rzepisów w e w n ę trz n y c h są b ard z o zbliżone do cytow anej u ch w a ły o ZFM , p rz e w id u ją pom oc zw ro tn ą i bezzw ro tn ą, u za le ż n ia ją u d zielenie pom ocy od w k ła d u w łasnego itd . P rz ed m io tem ro zw ażań S ąd u N ajw yższego ja k do te j pory były je d y n ie p rze p isy obow iązujące w spółd zieln iach zrzeszonych w C e n tra ln y m Z w iązk u S p ółdzielni P ra c y ; m am tu n a m y śli n ie p u b lik o w a n ą u c h w a ­ łę 7 sędziów SN z dn. 19.XI.1965 r., w y d a n ą n a tle sp o ru o zw ro t udzielonej p o ­ m ocy b e z z w ro tn e j.3

Z nacznie k o rzy stn iejsze d la osób u p raw n io n y c h są p rze p isy o pom ocy fin a n so ­ w ej d la żołnierzy, fu n k c jo n a riu sz y MSW i MO oraz S łużby W ięziennej. Z asady pom ocy d la ty c h osób u reg u lo w a n e są w n a s tę p u ją c y c h a k ta c h p raw n y ch .

1) w u ch w a le R ady M in istró w n r 59 z d n ia 16.11.1962 r. w sp ra w ie p o m o c y P a ń ­ stw a d la b u d o w n ictw a m ieszkaniow ego ze środków w łasn y ch żołnierzy i fu n k c jo ­ n ariu sz y M ilicji O b y w atelsk iej (M. P. z r. 1962 N r 21, poz. 91 i z r. 1966 N r 23, poz. 120);

2) w u ch w a le R ady M in istró w n r 174 z d n ia 21.VI.1966 r. w sp ra w ie pom ocy P a ń s tw a d la b u d o w n ictw a m ieszkaniow ego fu n k cjo n a riu szy Służby W ięzien­ n e j (M. P. N r 31, poz. 162).

W p ow ołanych p rze p isac h o k re śla się in d y w id u a ln ą pom oc fin an so w ą d la żołnie­ rzy, fu n k c jo n a riu sz y MO i SW ogólnym m ia n em „ulgi d o d atk o w e” . U lgi te o b e jm u ­ ją n a s tę p u ją c e św iadczenia:

a) pom oc z w ro tn ą lu b b ez zw ro tn ą n a u zu p e łn ie n ie w kładów ,

b) sp ła tę n ależności spółdzielni z ty tu łu w y posażenia lo k a lu w m eble w b u d o ­ w a n e i w u rzą d zen ia sa n ita rn e n ie o b ję te kosztem inw esty cji.

1 R a t i o l e g i s t e g o p r z e p i s u s p r o w a d z a s i ę d o p r z e s ł a n e k n a t u r y e k o n o m i c z n e j . C h o d z i m i a n o w i c i e o t o , ż e b y k w o t y p r z e z n a c z o n e n a i n w e s t y c j e n i e b y ł y z u ż y w a n e p r z e z b . c z ł o n ­ k ó w s p ó ł d z i e l n i n a c e l e k o n s u m p c y j n e , c o m o g ł o b y p o d w a ż a ć z a ł o ż e n i a p l a n u o b r o t u p i e ­ n i ę ż n e g o . 2

o

N r 2 (110) W k ła d y m le szk . a p om oc fin a n s. P aństw a ł za kła d ó w p ra cy 49 c) sp ła tę n ależności z ty tu łu u zy sk a n ia lo k a lu m ieszkalnego,

d) sp ła tę n ależności z ty tu łu k re d y tu bankow ego.

D od atk o w e u lg i p rz y z n a je się w g ran icach 20% w a rto śc i k w a te ry sta łe j n ależn ej żołnierzow i albo m ie sz k an ia służbow ego n ależnego fu n k c jo n a riu sz o w i MO lu b SW. P o dobnie ja k w w y p a d k u pom ocy z zakładow ego fu n d u sz u m ieszkaniow ego, w a ­ ru n k ie m u d zielen ia pom ocy n a u zu p ełn ien ie w k ła d u je s t p o sia d an ie pew nego m i­ n im u m ze śro d k ó w w ła sn y c h przez osobę z a in te re so w an ą .

Z asa d y u d ziela n ia pom ocy ok reślo n ej przeze m n ie ja k o „pow szechna” zostały u reg u lo w a n e w u ch w ale R ad y M in istró w n r 122 z dn. 22.V.1965 r. (cytow anej ju ż w yżej) oraz w zarząd z en iu w y konaw czym M in istra F in a n só w z dn. 29.V.1965 r. w sp ra w ie zasad u d ziela n ia pom ocy k re d y to w e j n a u z u p e łn ie n ie w k ład ó w m ie sz k a­ niow ych i b u d o w lan y c h do spó łd zieln i b u d o w n ic tw a m ieszkaniow ego <M. P. N r 27, poz. 143) o raz w o k ó ln ik u M in istra G o sp o d ark i K o m u n aln ej z dn. 21.XII.1965 r. w sp ra w ie zasad i tr y b u k w alifik o w a n ia p rze z k o m isje do s p ra w k o o rd y n ac ji ro z­ d ziału m ieszk ań w n iosków o p rzy z n an ie k re d y tu bank o w eg o n a u zu p e łn ie n ie w k ła ­ dów m ieszkaniow ych lu b b u d o w lan y c h (Dz. U rz. M GK z r. 1966 n r 1, poz. 4).

Pom oc t a u d ziela n a je s t p rac o w n ik o m ty c h uspołecznionych zakładów pracy , k tó re b ąd ź n ie tw o rzą fu n d u sz u zakładow ego, b ąd ź n ie p o sia d a ją go w w y sta rc z a ­ ją c e j w ysokości, w y łącznie w fo rm ie pożyczki. P ożyczka n ie m oże p rze k ra cza ć 2/3 w k ła d u m ieszkaniow ego albo 10% kosztów budow y m ie sz k a n ia w spółdzielni „w ła s­ n ościo w ej” lu b d o m k u jednoro d zin n eg o . W w y ją tk o w y c h w y p a d k a c h — szczególnie gdy chodzi o osoby p rz e k w a te ro w a n e z domów' w y b u rz an y c h , a zaro b k i n a członka rod zin y n ie p rz e k ra c z a ją 2 500 zł m iesięcznie — m oże być u dzielona pożyczka w p ełn ej w ysokości w k ła d u m ieszkaniow ego.

D ecyzja o p rz y z n a n iu pożyczki, je j w ysokości i o e w e n tu a ln y m u m o rze n ia leży w gestii ko m isji do s p ra w k o o rd y n ac ji rozd ziału m ieszk ań , a ro la B a n k u In w e s ty ­ cyjnego spro w ad za się do czynności w ykonaw czych. U m o rzen ie pożyczki u zależnio­ n e je s t od w ysokości zaro b k ó w przeliczonych n a członka rod zin y o raz od innych jeszcze okoliczności (nip. szczególnie u p rzy w ile jo w an e ś ą osoby z dom ów p odlega­ ją cy c h rozbiórce).

W fo rm ie k re d y tu bankow ego m oże być rów nież u d ziela n a pom oc d la zam iejsco ­ w ych abso lw en tó w szkół w yższych. S p ra w ę tę re g u lu je rozp o rząd zen ie R a d y M i­ n istró w z dn. 13.VI.1964 r. w sp ra w ie z a tru d n ie n ia a b so lw en tó w szkół w yższych (...) (Dz. U. N r 22, poz. 146) oraz za rząd zen ie M in istra F in a n só w z d n ia 5.XII. 1964 r. w sp ra w ie zasad u d ziela n ia pom ocy k red y to w e j zam iejscow ym absolw entom szkół w yższych n a o p łacanie części w k ła d u w spółd zieln iach b u d o w n ictw a m ieszk an io ­ w ego (M. P . z r. 1964 N r 86, poz. 413 o raz z r. 1966 N r 29, poz. 153). P ożyczki dla ab so lw en tó w m ogą być częściowo u m a rz a n e n a w niosek za k ła d u pracy .

N ależy dodać, że zarów no za rząd zen ie M in. F in an só w z dn. 29.V.1965 r., ja k i z a ­ rzą d zen ie M in. F in an só w z dn. 5.XII.1964 r. p rz e w id u ją zw ro t um orzonej lu b n ie spłaconej pożyczki w w y p a d k u , gdy bio rący pożyczkę w y stę p u je ze spółdzielni i w y ­ co fu je w k ład .

n

Z przytoczonych p rzepisów o pom ocy fin an so w e j n a u z u p e łn ie n ie iwkładów w y­ n ik a ją n a s tę p u ją c e ogólne w nioski:

1) P ow szechne je s t ro zró żn ien ie pom ocy zw ro tn e j od b ez zw ro tn ej, aczkolw iek b r a k je s t w y ra źn y c h w skazó w ek , n a czym w istocie ta „bezzw rotność” polega i pod ja k ą k o n s tru k c ję cy w ilisty czn ą m ożna ją zak w alifik o w ać. N ależy bow iem s tw ie r ­ dzić, że p ojęcie to je s t n ie zb y t p rec y zy jn e ze w zględu n a z a strie ż e n ia dotyczą-4 — F a l e s t r a

50 L e s ł a w M y c z k o w s k l N r 2 (110) ce ta k ic h sy tu a c ji, w k tó ry c h pom oc „b e zz w ro tn a” m u si być je d n a k zw rócona. P o n a d to do tego ro d z a ju pom ocy zaliczyć w y p a d a nie ty lk o te k w oty, k tó re są w y p ła c a n e ja k o b ez zw ro tn e (p o p u larn ie n az y w a się to d otacją), a le rów nież i tą część pożyczek, k tó ra p odlega u m orzeniu.

2) W o k reślo n y c h sy tu a c ja c h pom oc b ez zw ro tn a (do tacja i um orzone pożyczki) po d leg a zw rotow i do z a k ła d u p ra c y lu b in n e j osoby p ra w n e j, k tó ra je j u d zie­ liła. N a stę p u je to w szczególności w ów czas, gdy:

a) p ra c o w n ik w y stę p u je ze spó łd zieln i b u d o w n ictw a m ieszkaniow ego i p o d e j­ m u je w k ła d (§ 5 u st. 7 u ch w a ły RM n r 124 z 22.V.1965 r.; § 8 zarządzenia M in. F in a n só w z dn. 29.Y.1965 r.; p rze p isy o z a tru d n ie n iu absolw entów szkół w yższych),

b) członek spółdzielni p rac y tra c i w niej członkostw o i zw a ln ia lo k a l w sp ó ł­ d zieln i m ieszkaniow ej (§ 9 u st. 5 u ch w a ły C Z S P n r 54 z 15.111.1963 r.), c) żo łn ierz lu b fu n k c jo n a riu sz MO, k tó ry u zy sk ał pom oc w p o sta ci tzw . ulg

d odatkow ych, n ie opróżni dob ro w o ln ie zajm o w an ej k w a te ry sta łe j (m iesz­ k a n ia służbow ego) w ciągu m iesiąca od d n ia u zy sk a n ia lo k a lu spółdziel­ czego (§ 4 ust. 1 u ch w a ły RM n r 59 z 16.11.1962 r.).

O bow iązek p o trą c e n ia z w k ła d u u d zielonej pom ocy bezzw ro tn ej obciąża zarząd spółd zieln i w w y p a d k u ZFM lu b pożyczki b a n k o w e j; o zw rocie u lg d odatkow ych od żołnierzy i fu n k c jo n a riu sz y MO o rz e k a ją w łaściw e o rg an y M SW i MON.

W y d an e n a tle p rzepisów dw u u ch w a ł RM n r 122/65 i n r 59/62 zasad y in te r p re ­ ta c y jn e M in iste rstw a F in an só w , p rzytoczone w k o m u n ik a cie CZSBM, o k re śla ją p rz y ty m dodatkow o, że:

3) Je że li p rac o w n ik o w i zostanie p rz y z n a n a p rzez zak ład p ra c y pom oc fin an so w a w kw ocie w yższej, niż w y m ag a tego u z u p e łn ie n ie w k ła d u do p e łn e j w ysokości — za rząd spó łd zieln i pow in ien zw rócić n a d w y ż k ę do za k ła d u p ra c y (cz. I p k t 2 w ym ienionego w yżej k o m u n ik a tu ).

4) A nalogicznie p odlega zw rotow i pom oc z ZFM , jeżeli p rac o w n ik ju ż w cześniej zgrom adził z w łasn y ch śro d k ó w p ełn y w k ła d (cz. I p k t 2 k o m u n ik a tu ). 5) Je ż e li po rozliczen iu kosztów bud o w y okaże się n a d p ła ta w k ład u , k tó ry częś­

ciow o w noszony b y ł p rzy pom ocy z a k ła d u p ra c y z ZFM , to c a ła n a d p ła ta p o d ­ le g a zw rotow i (cz. I p k t 3.2 k o m u n ik a tu ).

6) P rz y p o w sta n iu n a d w y ż k i w k ła d u w raz ie zam ian y lo k a lu lu b o trzy m an ia lo ­ k a lu m niejszego, niż p la n o w a n o — je że li w k ła d w niesiony b y ł częściowo przy pom ocy ZFM — p ro p o rc jo n a ln a część n a d p ła ty po d leg a zw ro to w i do za k ła d u p ra c y , k tó ry ud zielił pom ocy fin an so w e j (cz. I p k t 4.2 k o m u n ik a tu ).

N a tle k ateg o ry cz n ej tezy S ąd u N ajw yższego, że w k ła d n ależ y do członka bez w zg lę d u n a to, sk ą d u zy sk ał p o trz e b n e fu n d u sze , o raz że tre ść sto s u n k u p ra w n e ­ go m iędzy członkiem a osobą trz e c ią n ie je s t sk u te cz n a w obec spółd zieln i — n a s u ­ w a ją się p o w aż n e za strze że n ia co p o p raw n o ści cy to w an y ch ro zw iązań u sta w o d a w ­ czych. O b ciążają one bow iem z a rząd y spółd zieln i b u d o w n ictw a m ieszkaniow ego obow iązkiem cz u w an ia n ad p ro p o rc ja m i m iędzy w k ła d e m w ła sn y m a pom ocą f in a n ­ sow ą P a ń s tw a b ą d ź zak ład ó w p ra c y o raz obow iązkiem p o trą c a n ia członkow i częś­ ci w k ła d u w ra z ie ro zw ią zan ia sto s u n k u członkostw a, co n ależ y zakw estionow ać z przy czy n n a tu r y zasadniczej, gdyż w y posażenie spó łd zieln i w p re ro g a ty w ę je d n o ­ stro n n eg o d ecy d o w an ia w ty m za k re sie n ie z n a jd u je — m oim zd a n ie m — żadnego o p arc ia w o bow iązującej u sta w ie, a p o n ad to k o lid u je z isto tą spółdzielni ja k o do- dobrow olnego, sam o rząd n eg o zrzeszenia.

N r 2 (110) W k ła d y m le szk . a pom oc fin a n s. P aństw a i za k ła d ó w pra cy ₅₁

W a rto p rz y ty m dodać, że poza przytoczonym p rze z S N p rze p isem a rt. 136 § 2 u sta w y z dn. 17.11.1961 r. o sp ó łd zieln iach i ich zw iązk ach (Dz. U. N r 12, poz. 61), za p rz y ję tą p rzez S ąd N ajw yższy te zą p rz e m a w ia ją w y ra ź n ie rów n ież in n e przepisy te j u staw y , a m ian o w icie a r t. 144 § 4 o raz a rt. 151 § 1, k tó re p rz e w id u ją zw ro t w k ła d u je d y n ie do r ą k członka lu b jego n astęp c ó w p r a w n y c h .4 In n y m osobom p rz y słu g u je roszczenie o w y p łac en ie całości lu b części w k ła d u ty lk o w ów czas, gdy w y p ły w a to z zasad obow iązującego s ta tu tu um ow y lu b ty tu łu egzekucyjnego.

P ow yższe w zględy u z a sa d n ia ją , m oim zdaniem , n e g a ty w n ą ocenę zarów no p r z e ­ pisów § 5 ust. 7 u ch w a ły R a d y M in istró w n r 124/65, ja k i § 8 za rząd z en ia M in istra F in an só w z dn. 29.V.1965 r. oraz przytoczonej ich w y k ła d n i. N ie znaczy to p rzy ty m , żeby z a in te re so w an e za k ła d y p ra c y lu b B a n k In w e sty c y jn y b y ły p o zb a w io n e śro d k ó w p ra w n y c h do w y egzekw ow ania od członka n a d m ie rn ie udzielonej pom ocy lu b je j z w ro tu w raz ie u s ta n ia członkostw a, gdyż m ogą to zrealizow ać w d ro d z e p ro ce su cyw ilnego.

P o w sta je je d n a k p y ta n ie, ja k ie znaczenie w p ra k ty c e spółdzielń b u d o w n ic tw a m ieszkaniow ego należy p rzy p isa ć n ie sko o rd y n o w an y m z u sta w ą przepisom , o j a ­ k ic h b y ła w yżej m ow a. O ile bow iem w ra m a c h p ro ce su cyw ilnego zgodność ich z u sta w ą p odlega zaw sze ocenie są d u (art. 54 u sta w y z dn. 6.II.1928 r. o u.s.p.), o ty le w p o stę p o w an iu , a rb itra ż o w y m m iędzy sp ó łd z ie ln iam i a za k ła d am i p ra c y u d ziela ją cy m i pom ocy n ależy się liczyć z h o n o ro w a n ie m a k tó w p ra w n y c h niższego rzę d u bez w zględu n a w y m ien io n e w yżej niedo ciąg n ięcia (a rt. 1 i a rt. 26 d e k re tu z dn. 5.VIII.1949 r. o p.a.g. głoszą m . i., że celem a rb itra ż u je s t u g ru n to w a n ie zasad ro z ra c h u n k u gospodarczego i w ytycznych p la n ó w gospodarczych, k tó re r e a liz u ją o m aw ian e przepisy). E w e n tu a ln e rozbieżności w orzecznictw ie sądów i ko m isji a rb itra ż o w y c h m ogą pro w ad zić do pow ażnych kłopotów d la spółdzielczości m iesz­ k an io w e j, gdyż spółdzielnie m ogą być pozyw ane zarów no p rze z z a in te re so w an y c h członków , ja k i p rz e z za k ła d y pracy .

D la u n ik n ię c ia w ięc ta k ic h k o liz ji n ależy postu lo w ać z a w i e r a n i e s z c z e g ó ­ ł o w y c h u m ó w o u d z i e l e n i e p o m o c y f i n a n s o w e j n a u z u p e ł ­ n i e n i e w k ł a d ó w , k tó re to um ow y pow in n y m . in. zaw ierać w y ra źn e k la u ­ zule u p o w aż n iając e za rząd y spółdzielń do d o k o n y w an ia p o trą c e ń części w k ła d u w o k reślo n y ch sy tu a cjach , b a d a n ia p ro p o rc ji m iędzy w k ła d e m w łasn y m a pom ocą

4 P o w o ł a n e p r z e p i s y u s t a w y z d n . 17.11.1961 r . o s p ó ł d z i e l n i a c h i i c h z w i ą z k a c h b r z m i ą n a s t ę p u j ą c o : A r t . 136 § 2: „ O s o b i e p r a w n e j b ę d ą c e j c z ł o n k i e m s p ó ł d z i e l n i b u d o w n i c t w a m i e s z k a n i o w e g o n i e m o ż e p r z y s ł u g i w a ć s p ó ł d z i e l c z e p r a w o d o l o k a l u m i e s z k a l n e g o ” . A r t . l i i $ i : „ W r a z i e w y g a ś n i ę c i a s p ó ł d z i e l c z e g o p r a w a d o l o k a l u s p ó ł d z i e l n i a z w r a c a w k ł a d m i e s z k a n i o w y b y ł e m u c z ł o n k o w i l u b j e g o s p a d k o b i e r c o m w e d ł u g z a s a d u s t a l o n y c h w s t a t u c i e . R o s z c z e n i e o z w r o t w k ł a d u j e s t z b y w a l n e i p o d l e g a e g z e k u c j i ” . A r t . 151 § 1: „ W r a z ie w y g a ś n i ę c i a s p ó ł d z i e l c z e g o p r a w a d o l o k a l u s p ó ł d z i e l n i a o b o w i ą ­ z a n a j e s t u i ś c i ć u p r a w n i o n e m u r ó w n o w a r t o ś ć t e g o p r a w a w e d ł u g z a s a d u s t a l o n y c h w s t a t u c i e p o p o t r ą c e n i u n a l e ż n e j o d n i e g o s p ł a t y z t y t u ł u p o ż y c z k i b u d o w l a n e j ” , ( p r z e p i s d o t y c z ą c y t z w . s p ó ł d z i e l n i w ł a s n o ś c i o w e j ) . A r t . 143: „ W s p r a w a c h n i e u r e g u l o w a n y c h n i n i e j s z ą u s t a w ą p r a w a i o b o w i ą z k i c z ł o n k a , a z w ł a s z c z a s z c z e g ó ł o w e z a s a d y d o t y c z ą c e o b o w i ą z k u w n i e s i e n i a w k ł a d u m i e s z k a n i o w e g o l u b b u d o w l a n e g o i j e g o w y s o k o ś c i o r a z p r a w a d o l o k a l u i p r z y d z i a ł u t e g o l o k a l u , o k r e ś l a j ą p o s t a n o w i e n i a s t a t u t u ” . O b o w i ą z u j ą c e r a m o w e p r o j e k t y s t a t u t ó w s p ó ł d z i e l n i b u d o w n i c t w a m i e s z k a n i o w e g o ( „ I n ­ f o r m a c j e i K o m u n i k a t y C Z S B M ” z r . 1966 n r 10, p o z . 87), w p o s t a n o w i e n i a c h d o t y c z ą c y c h r o z ­ l i c z e ń z t y t u ł u w k ł a d ó w , n i e p r z e w i d u j ą p o t r ą c e n i a n a l e ż n o ś c i n a r z e c z o s ó b t r z e c i c h . M ó w ią o n e j e d y n i e o p o t r ą c e n i u n a l e ż n o ś c i p r z y p a d a j ą c y c h s p ó ł d z i e l n i o r a z o u w z g l ę d n i e n i u z w y ż k i i z n i ż k i k o s z it ó w b u d o w y w s t o s u n k u d o k o s z t ó w z o k r e s u o b j ę c i a p r z e z c z ł o n k a l o k a l u , j a k r ó w n i e ż o u w z g l ę d n i e n i u z n i s z c z e n i a l o k a l u p o n a d n o r m a l n e z u ż y c i e i e w e n t . i n n y c h o k o l i c z ­ n o ś c i m a j ą c y c h w p ł y w n a o b n i ż e n i e w a r t o ś c i l o k a l u .

52 H e n r y k P o p ł a w s k i N r 2 (110) fin a n so w ą itp . P o stan o w ie n ia tych um ów p o w in n y recypow ać zasady p o d an e w cy­ to w a n y c h p rze p isac h u ch w a ły RM n r 124/65 i za rząd z en ia M in. F in . z dn. 29.V. 1965 r. oraz e w e n tu a ln ie w in n y c h w e w n ę trz n y c h p rze p isac h finan so w y ch , p rzy czym um ow y p o d leg ały b y a k c e p ta c ji p rze z z a in te re so w an e spółdzielnie. Byłoby z a ra z e m pożądane, żeby s ta tu ty spółdzielni b u d o w n ictw a m ieszkaniow ego w po ­ sta n o w ie n ia c h dotyczących ro zlicza n ia w k ład ó w u w zg lęd n iały te zasady, d a ją c z a ­ rzą d o m p ra w o d o k o n y w an ia p o trze b n y ch o p era cji fin an so w y c h i zw rotów ud zie­ lo n e j pom ocy w raz ie u s ta n ia członkostw a. W b ra k u ta k ic h um ów w szelk ie p o tr ą ­ c e n ia z w k ła d ó w n a rzecz in sty tu c ji u d ziela ją cej pom ocy fin an so w e j, są — m oim zd a n ie m — z teo rety czn eg o p u n k tu w id ze n ia nied o p u szczaln e i m ogą się stać p rz y c z y n ą n ik o m u n iep o trzeb n y c h sporów .

HENRYK POPŁAWSKI

Uregulowanie prawno-karne ryzyka gospodarczego

(de lege ferend a)

Id e a u re g u lo w a n ia p raw n eg o ry z y k a sta ła się pow szechna w d o k try n ie polskiego p r a w a k a rn e g o *. Z pro to k o łó w posiedzeń K o m isji K o d y fik ac y jn ej z la t od 1958 d o 1963, tj. do chw ili ogłoszenia o ficjaln e j w e rs ji p ro je k tu k o d ek su karnego, ja k ró w n ie ż z p ro to k o łó w p osiedzeń K o m isji od 1963 r. do lip c a 1966 r., k tó ra o p r a ­ co w y w ała n o w ą w e rs ję p ro je k tu k odeksu, je s t w idoczne, że id ea ta p rz e n ik a ta k że p e w n e k rę g i p ra k ty k ó w . N ie u le g a w ięc w ątp liw o ści, że w cześniej czy później p ro b le m te n zo stan ie u reg u lo w a n y p ra w n ie , gdyż życie i p o trze b y społeczne okażą się siln iejsze od w szy stk ich dotychczasow ych u p rzed zeń i oporów , w y n ik ając y ch z k o n se rw aty w n e g o i tra d y c y jn e g o p a trz e n ia n a in sty tu c je , z a d an ia i ro lę p ra w a k a rn e g o . D y sk u sy jn y zatem m oże być ty lk o z a k re s i sposób jego u reg u lo w a n ia.

W e rsja p r o je k tu z 1963 r. z a p reze n to w ała n a m w a rt. 23 u reg u lo w a n ie p ro b lem u ry z y k a w szerokim z a k resie 2, co sta ło się p rze d m io te m k ry ty k i w czasie d y sk u sji n a d p ro je k te m , zw łaszcza ze stro n y p r o k u r a to r ó w 3.

W d o k try n ie p ra w a k arn e g o w śró d zw olenników u reg u lo w a n ia p raw n eg o p ro b le ­ m u ry z y k a . J . S a w ic k i4 w y p o w iad a się za szerokim u reg u lo w a n iem p ra w n y m r y ­ 1 P o r . A . G u b i ń s k i : R y z y k o n o w a t o r s t w a , P i P 1960, n r 1; J . S a w i c k i : O d p o w i e d z i a l ­ n o ś ć k a r n a w b u d o w n i c t w i e z a s p o w o d o w a n i e n i e b e z p i e c z e ń s t w a w z w i ą z k u z r y z y k i e m n o r ­ m a l n y m i n o w a t o r s k i m , „ P r o b l e m y B u d o w n i c t w a ” 1963, n r 6; L . L e r n e l l : E p p u r s i m u o v e ( N a m a r g i n e s i e a r t y k u ł u W . W o l t e r a i g l o s y A . G u b i ń s k i e g o ) , p i p 1964, n r 5—6; S . P l a w s k i : O p r z y c z y n o w o ś c i , r y z y k u i i n n y c h z a g a d n i e n i a c h , P i P 1964, n r 5—6; A . G a b e r l e : D o p u s z c z a l n e r y z y k o J a k o o k o l i c z n o ś ć w y ł ą c z a j ą c a b e z p r a w n o ś ć c z y n u , N P 1965, n r 12. 2 A r t . 23 p r o j e k t u k . k . z 1963 r . s t a n o w i ł : „ N i e p o p e ł n i a p r z e s t ę p s t w a , k t o p o d e j m u j e c z y n w g r a n i c a c h r y z y k a d o p u s z c z a l n e g o z e w z g l ę d u n a p o t r z e b y ż y c i a s p o ł e c z n e g o , w s z c z e ­ g ó l n o ś c i n a u k i i p o s t ę p u t e c h n i c z n e g o ” . 3 P o r . : P r o k u r a t o r z y o p r o j e k c i e k o d e k s u k a r n e g o , „ B i u l e t y n G e n . P r o k . ” 1963, n r 7—8. 4 P o r . J . S a w i c k i : O d p o w i e d z i a l n o ś ć k a r n a w b u d o w n i c t w i e z a s p o w o d o w a n i e n i e b e z ­ p i e c z e ń s t w a w z w i ą z k u z r y z y k i e m n o r m a l n y m i n o w a t o r s k i m , „ P r o b l e m y B u d o w n i c t w a ” 1963 r . , n r 6.