URZĄD STATYSTYCZNY W OPOLU
rolnictw a
powszechny spis rolny
1996
Systematyka i charakterystyka gospodarstw rolnych
w województwie opolskim
OPOLE LISTOPAD
■■N
1997 R.
Urząd Statystyczny w Opolu
W Y N I K I
POWSZECHNEGO SPISU ROLNEGO 1996
Systematyka i charakterystyka gospodarstw rolnych
w województwie opolskim
LISTOPAD 1997 r.
Przy publikowaniu danych USprosimy o podanie źródła
Druk: Dział Poligraficzny
Urzędu Statystycznego w Katowicach Nakład: llOegz. Zara.164/97 7
PRZEDMOWA
Publikacja została opracowana głównie na podstawie wyników powszechnego spisu rolnego przeprowadzonego według stanu w dniu 12 czerwca 1996 r. zgodnie z ustawą z dnia 2 lutego 1996 r. o powszechnym spisie rolnym 1996 r. (Dz.U. Nr 34, poz. 147).
Wyniki powszechnego spisu rolnego zostały przedstawione w zbiorczym rozliczeniu dla województwa według grup użytkowników gospodarstw i według gmin.
Publikacja składa się z uwag metodycznych i części tabelarycznej. W uwagach metodycznych omówiono podstawowe zasady, definicje i pojęcia obowiązujące w powszechnym spisie rolnym 1996 r.
Publikacja została opracowana przez zespół pracowników zajmujących się statystyką rolnictwa.
System przetwarzania danych opracowano w Centralnym Ośrodku Informatyki Statystycznej (COIS) w Warszawie, a przetwarzanie wykonano w Wydziale Informatyki w US Legnica i US Opole.
Niniejsza publikacja jest jedną z 5 zaplanowanych na 1997 r. obejmujących wyniki powszechnego spisu rolnego 1996 r.
Bliższe informacje dotyczące wyników powszechnego spisu rolnego, ich opracowania, publikowania i udostępniania można uzyskać w Urzędzie Statystycznym w Opolu.
Urząd Statystyczny składa podziękowania wszystkim osobom i instytucjom uczestniczącym w przygotowaniu i przeprowadzeniu powszechnego spisu rolnego 1996 r.
Opole, listopad 1997 r.
SPIS TREŚCI
Tabl. Str.
Przedm ow a... X 3 Uwagi m etodyczne... X 6 Systematyka gospodarstw rolnych według form własności i grup obszarowych
użytków rolnych ... 1 21 Systematyka i charakterystyka gospodarstw rolnych wedhig form własności
i użytkowania gruntów ... 2 22 Systematyka indywidualnych gospodarstw rolnych według jakości gruntów ... 3 24 Indywidualne gospodarstwa rolne według zmian w powierzchni użytków rolnych
w latach 1990-1996 ... 4 25 Indywidualne gospodarstwa rolne według wiodących kierunków działalności
rolniczej i pozarolniczej ... 5 28 Charakterystyka indywidualnych gospodarstw rolnych według celu produkcji
i wartości produkcji towarowej ... 6 31 Charakterystyka indywidualnych gospodarstw rolnych według grup obszarowych
i kierunków produkcji roślinnej... 7 36 Charakterystyka produkcji roślinnej prowadzonej przez użytkowników działek
rolnych ... 8 40 Charakterystyka indywidualnych gospodarstw rolnych według grup obszarowych
i kierunków produkcji zwierzęcej... 9 41 Charakterystyka produkcji zwierzęcej prowadzonej przez właścicieli zwierząt
gospodarskich i użytkowników działek rolnych... 10 43 Gospodarstwa domowe związane z użytkownikiem gospodarstwa indywidualne
go według źródeł utrzymania rodziny... 11 44 Charakteiystyka indywidualnych gospodarstw rolnych według zasobów pracy
oraz zatrudnienia... 12 51 Użytkownicy gospodarstw indywidualnych według źródeł utrzymania, pracy
zarobkowej oraz opinii na temat perspektyw gospodarowania... 13 55 Użytkownicy indywidualnych gospodarstw rolnych według wykształcenia ... 14 61 Gospodarstwa indywidualne według ich wyposażenia w siłę pociągową... 15 64 Indywidualne gospodarstwa rolne według kierunków i skali inwestowania oraz
ważniejszych wydatków bieżących na cele produkcyjne... 16 69 Systematyka gospodarstw indywidualnych według grup obszarowych i powierz
chni użytków rolnych w gm inach... 17 73
4
Indywidualne gospodarstwa rolne według rodzaju działalności oraz g m in ...
Indywidualne gospodarstwa rolne prowadzące produkcję zwierzęcą według gmin Charakterystyka indywidualnych gospodarstw rolnych według kierunku i celu
produkcji, źródeł dochodu gospodarstwa domowego oraz gmin ...
Indywidualne gospodarstwa rolne według źródeł dochodów gospodarstwa domo
wego oraz gmin ...
Gospodarstwa domowe z użytkownikiem indywidualnego gospodarstwa rolnego według grup społeczno-ekonom icznych...
Gospodarstwa domowe z użytkownikiem indywidualnego gospodarstwa rolnego według cech demograficznych domowników w g m in a c h .... ...
Użytkownicy indywidualnych gospodarstw rolnych według ich źródeł utrzyma
nia, wieku i płci w g m in a c h ...
Użytkownicy indywidualnych gospodarstw rolnych, dla których wyłącznym
bądź głównym źródłem utrzymania jest praca we własnym gospodarstwie
według perspektyw rozwojowych gospodarstwa w gm in ach ...
UWAGI METODYCZNE
I. WPROWADZENIE
Dane zawarte w niniejszej publikacji opracowano na podstawie wyników powszechnego spisu rolnego 1996 r., który został przeprowadzony zgodnie z ustawą o powszechnym spisie rolnym 1996 r.
z dnia 2 lutego 1996 r. (Dz. U. Nr 34, poz. 147). Termin spisu określono ww. ustawą na 13 - 25 czerwca 1996 r. według stanu na dzień 12 czerwca godz. 24.00.
Przemiany strukturalne w rolnictwie, jakie się dokonały w okresie ostatnich ośmiu lat, tj. od ostatniego pełnego spisu rolnego, przeprowadzonego w 1988 r. a także potrzeba dostosowania statystyki do wymogów Unii Europejskiej, wskazały na konieczność szerszego niż dotychczas opisu gospodarstw rolnych, analizy ich struktury według klasyfikacji obszarowej, nasilenia chowu i upraw, wyposażenia gospodarstw rolnych w budynki i budowle, infrastrukturę techniczną, maszyny i urządzenia rolnicze oraz środki transportu, a także klasyfikacji ekonomicznej, w tym według rodzaju działalności w powiązaniu z: gospodarstwem domowym użytkownika gospodarstwa rolnego, ludnością związaną z rolnictwem i charakterystyką aktywności zawodowej ludności związanej z rolnictwem, zamierzeniami użytkowników gospodarstw rolnych do 2000 r. itd.
Z uwagi na wyjątkowo obszerny zakres tematyczny powszechnego spisu rolnego 1996 r. oraz dużą liczbę podmiotów objętych spisem (ponad 79 tys. gospodarstw i działek rolnych, łącznie z indywidualnymi właścicielami zwierząt gospodarskich) w realizacji spisu uczestniczyło łącznie około 2 tysiące osób, w tym ponad 1,6 tysięcy rachmistrzów spisowych.
Wyniki spisu są przedstawiane w następujących kolejno opracowywanych 13 publikacjach krajowych zatytułowanych:
- Użytkowanie gruntów i powierzchnia zasiewów, - Zwierzęta gospodarskie,
- Budynki, budowle i infrastruktura techniczna, - Użytkowanie i jakość gruntów,
- Powierzchnia zasiewów, sadów, łąk i pastwisk, - Ciągniki, maszyny rolnicze i inne środki transportowe, - Ludność związana z rolnictw em - część I i U,
- Aktywność ekonomiczna ludności związanej z rolnictwem - część I i II, - Systematyka i charakterystyka gospodarstw rolnych,
- Pozarolnicza działalność gospodarstw rolnych, - Przemiany agrarne,
- Wybrane elementy sytuacji ekonomicznej gospodarstw rolnych i ich zamierzenia na przyszłość, - Rolnictwo na terenach zagrożonych
6
oraz w 5 publikacjach wojewódzkich:
- Użytkowanie gruntów, powierzchnia zasiewów i zwierzęta gospodarskie, - Budynki, budowle, infrastruktura techniczna i środki produkcji w rolnictwie, - Ludność związana z rolnictwem i jej aktywność ekonomiczna,
- Wybrane elementy sytuacji ekonomicznej gospodarstw rolnych i ich działalność pozarolnicza oraz zamierzenia użytkowników gospodarstw do 2000 r.,
- Systematyka i charakterystyka gospodarstw rolnych.
Ponadto w Bazie Danych Lokalnych (BDL), prowadzonej przez Urząd Statystyczny w Jeleniej Górze, będą zamieszczone informacje o gminach i miejscowościach.
H. ZAKRES I TEMATYKA POWSZECHNEGO SPISU ROLNEGO
Powszechny spis rolny przeprowadzono u :
- użytkowników indywidualnych gospodarstw rolnych, - osób fizycznych użytkujących działki rolne,
- właścicieli zwierząt gospodarskich, nie posiadających użytków rolnych lub posiadających użytki rolne o powierzchni poniżej 0,1 ha,
- osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, których podstawowym rodzajem działalności jest prowadzenie upraw rolnych, warzywnictwa i ogrodnictwa, chów i hodowla zwierząt, działalność usługowa związana z uprawami rolnymi oraz chowem i hodowlą zwierząt (z wyjątkiem działalności weterynaryjnej), gospodarka łowiecka, hodowla i pozyskiwanie zwierząt łownych łącznie z pokrewną działalnością usługową oraz w jednostkach, które niezależnie od rodzaju działalności podstawowej są użytkownikami użytków rolnych o powierzchni przekraczającej 1 ha.
Wykazy indywidualnych gospodarstw i działek rolnych oraz właścicieli zwierząt gospodarskich nie posiadających użytków rolnych lub posiadających użytki rolne o powierzchni poniżej 0,1 ha opracowały urzędy gmin/miast, przy wykorzystaniu wyników sprawozdawczości z gospodarstw państwowych, spółdzielczych i spółek, zgodnie z ustawą z dnia 11 maja 1994 r. o zadaniach zleconych gminie związanych z organizacją i prowadzeniem spisów rolnych (Dz. U. Nr 67, poz. 288).
Dla jednostek nie objętych powszechnym spisem rolnym tj. działek i obiektów rolnych o powierzchni użytków rolnych do 0,1 ha, ogrodów działkowych, wspólnot gminnych, działek rolnych i gospodarstw bez użytkowników i o zawieszonej działalności oraz obwodów wyłączonych ze spisu dokonano doszacunku począwszy od szczebla gminnego.
7
Tematyka powszechnego spisu rolnego 1996 r. została ujęta na formularzach spisowych w siedmiu działach, tj.:
I. Użytkowanie gruntów w gospodarstwie II. Powierzchnia zasiewów
III. Zwierzęta gospodarskie
IV. Budynki i budowle, infrastruktura i wyposażenie techniczne
V. Ludność zamieszkała w gospodarstwie domowym z użytkownikiem gospodarstwa rolnego VI. Wybrane wydatki w gospodarstwie
VII. Działalność rolnicza i pozarolnicza działalność gospodarcza prowadzona przez użytkownika indywidualnego gospodarstwa rolnego oraz osoby dorosłe pozostające we wspólnym z użytkownikiem gospodarstwie domowym.
W ramach spisu w indywidualnych gospodarstwach rolnych zebrano więc następujące informacje:
1) dane o osobach będących właścicielami i użytkownikami indywidualnych gospodarstw rolnych oraz o osobach w ich gospodarstwie domowym:
a) nazwisko i imiona właściciela, nazwisko i imiona użytkownika indywidualnego gospodarstwa rolnego,
b) wykształcenie, c) rok urodzenia, płeć,
d) wkład pracy w gospodarstwo rolne - przeciętna liczba miesięcy pracy w ostatnim roku oraz przeciętna dzienna liczba godzin pracy w sezonie wiosennym, letnim, jesiennym i zimowym, e) główne i dodatkowe źródła utrzymania,
f) pozarolnicza działalność na rachunek własny,
g) czy w ciągu ostatnich trzech miesięcy przed terminem spisu aktywnie poszukiwały pracy poza swoim gospodarstwem rolnym,
h) czy mogłyby zająć się pracą wyłącznie poza gospodarstwem rolnym;
2) o źródłach utrzymania gospodarstwa domowego;
3) o liczbie pracowników najemnych zatrudnionych w gospodarstwie rolnym;
4) o użytkowaniu gruntów, a w szczególności:
a) powierzchnia gruntów ogółem, w tym użytków rolnych (gruntów ornych, sadów, łąk i pastwisk trwałych), lasów i gruntów leśnych oraz pozostałych gruntów i nieużytków,
b) zmiany w powierzchni użytków rolnych w ciągu ostatnich sześciu lat, c) powierzchnia zasiewów głównych upraw;
5) o pogłowiu zwierząt gospodarskich według gatunków i gmp wiekowo-użytkowych oraz liczbie pni pszczelich;
6) o budynkach, infrastrukturze i wyposażeniu technicznym, w tym:
a) rodzaje budynków, budowli, ich powierzchnia, sposób wykorzystania, rok budowy i modernizacji,
8
b) liczba ciągników rolniczych i innych środków transportowych oraz maszyn rolniczych, c) źródła zaopatrzenia w wodę, sposoby odprowadzania ścieków i usuwania śmieci, d) wyposażenie w sieć elektryczną, gaz i telefon,
e) rodzaje urządzeń melioracyjnych;
7) o zadłużeniu gospodarstw rolnych;
8) o działalności gospodarczej (rolniczej i pozarolniczej) prowadzonej przez użytkownika gospodarstwa rolnego lub osobę pozostającą z użytkownikiem we wspólnym gospodarstwie domowym;
9) o ważniejszych wydatkach poniesionych w okresie od 1 lipca 1995 r. do 12 czerwca 1996 r. i planowanych do 2000 r., w tym na:
a) zakup gruntów,
b) budowę lub modernizację budynków, c) powiększenie stada podstawowego,
d) zakup ciągników rolniczych i innych środków transportowych oraz maszyn rolniczych, 10) o przewidywaniach dotyczących zmian w funkcjonowaniu gospodarstwa rolnego do 2000 r.
Również dla osób fizycznych użytkujących działki rolne zebrano ww. informacje, z wyłączeniem informacji, o których mowa w pkt. 6a, 9, natomiast dla właścicieli zwierząt gospodarskich zebrano informacje określone w punktach: 1, 4 i 5.
W ramach spisu u osób prawnych i w jednostkach organizacyjnych nie mających osobowości prawnej zebrano informacje o których mowa w punktach 3 - 9 .
Zgodnie z ustawą o powszechnym spisie rolnym, po przeprowadzeniu spisu, tj. w dniach od 26 czerwca do 2 lipca przeprowadzono spis kontrolny w wylosowanych obwodach spisowych.
Losowania próby dokonano w Departamencie Programowania i Organizacji Badań przyjmując następujące założenia:
-
losowanie całych obwodów spisowych,
- zastosowanie przy opracowaniu wyników indeksu zgodności w ramach podejścia modelowego, omówionego w pracy: Szabłowski, Wesołowski, Wieczorkowski - Wiadomości Statystyczne 41(4) - 1996.
Pełen opis metodologii losowania próby do spisu kontrolnego i uogólniania wyników zostanie opublikowany w projektowanym oddzielnym zeszycie dotyczącym metodologii powszechnego spisu rolnego 1996 r.
9
III. WAŻNIEJSZE DEFINICJE, POJĘCIA SPISOWE I ZASADY SPISYWANIA
Za gospodarstw o rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, w tym indywidualne gospodarstwa rolne i działki rolne.
Za indywidualne gospodarstwo rolne uważa się gospodarstwo rolne o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 1 ha, będące własnością lub znajdujące się w użytkowaniu tej samej osoby fizycznej lub grupy osób.
Za działkę rolną uważa się gospodarstwo rolne o powierzchni użytków rolnych od 0,1 ha do 1 ha włącznie.
Za indywidualnych właścicieli zwierząt gospodarskich, nie posiadających użytków rolnych lub posiadających użytki o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha, należy uważać osoby prywatne posiadające zwierzęta gospodarskie: bydło, trzodę chlewną, konie, owce, kozy, drób, zwierzęta futerkowe oraz pnie pszczele, przy czym spisu dokonano wówczas, gdy posiadali co najmniej: 1 sztukę bydła lub (i) 5 sztuk trzody chlewnej albo 1 lochę lub (i) 3 sztuki owiec bądź kóz lub (i) 1 konia lub (i) 30 sztuk drobiu lub (i) 5 sztuk samic zwierząt futerkowych (w tym królików) lub (i) 1 pień pszczeli.
Za użytkownika indywidualnego gospodarstwa rolnego lub użytkującego działkę rolną uważa się osobę fizyczną lub grupę osób, które faktycznie użytkują grunty, niezależnie od tego, czy są właścicielami, dzierżawcami, czy użytkują je z innego tytułu i niezależnie od tego, czy grunty te są zlokalizowane w jednej, czy w kilku gminach.
Za gospodarstwo domowe użytkownika gospodarstwa rolnego uważa się zespół osób mieszkających i utrzymujących się wspólnie, jeżeli wśród nich jest osoba prowadząca indywidualne gospodarstwo rolne lub użytkująca działkę rolną.
U żytkow anie gruntów
Do ogólnej powierzchni gruntów gospodarstwa (działki) zaliczono wszystkie bez wyjątku grunty wchodzące w skład gospodarstwa (działki), a więc wszystkie grunty użytkowane rolniczo (grunty orne, sady, ogrody przydomowe oraz grunty pod szklarniami i inspektami, łąki i pastwiska), wszystkie związane z nimi grunty użytkowane nierolniczo, jak lasy, podwórza, grunty pod zabudowaniami lub przeznaczone pod zabudowę, ogrody ozdobne, grunty pod wodami, drogi, torfowiska, kamieniołomy, żwirownie itp. oraz nieużytki, niezależnie od tytułu władania (własne, dzierżawione na zasadzie umowy i bezumownie, użytkowane z innego tytułu).
Indywidualne gospodarstwa rolne spisywano w miejscu zamieszkania użytkownika i tam ujmowano całkowitą, ogólną powierzchnię, niezależnie od miejsca położenia gruntów.
Do gruntów ornych zalicza się grunty w uprawie, tj. pod zasiewami wraz z ogrodami przydomowymi oraz odłogi i ugoiy.
10
Za grunty orne w uprawie uważa się grunty zasiane lub zasadzone ziemiopłodami rolnymi lub ogrodniczymi, plantacje wikliny i chmielu, powierzchnie szklarni, inspektów, namiotów foliowych oraz powierzchnię mniejszą od 10 arów zasadzoną drzewami owocowymi i krzewami owocowymi.
Do odłogów zalicza się powierzchnie gruntów ornych nie dające plonów, które co najmniej przez dwa lata nie były uprawiane, natomiast do ugorów - powierzchnie, które w danym roku były przejściowo nie obsiane (nieużytkowane rolniczo).
Do sadów zalicza się grunty o powierzchni nie mniejszej niż 10 arów , zasadzone drzewami i krzewami owocowymi.
Do łąk i pastwisk trwałych zalicza się grunty pokryte trwale trawami, natomiast nie zalicza się gruntów ornych obsianych trawami w ramach płodozmianu. Łąki trwałe są to grunty pokryte trwale trawami, z zasady koszone, a w rejonach górskich również powierzchnię koszonych hal i połonin.
Pastwiska trwałe są to grunty pokiyte trwale traw am i, które z zasady nie są koszone, lecz wypasane, a w rejonach górskich również powierzchnię wypasanych hal i połonin.
Do lasów i gruntów leśnych zalicza się powierzchnię zalesioną oraz powierzchnię przejściowo pozbawioną drzewostanu. Do powierzchni zalesionej zalicza się grunty pokryte uprawami leśnymi, młodnikami i drzewostanami starszymi oraz plantacjami topoli i innymi gatunkami drzew szybko rosnących prowadzonymi na gruntach leśnych. Do powierzchni przejściowo pozbawionej drzewostanu zalicza się zręby, halizny, płazowizny i plantacje choinkowe prowadzone na gruntach leśnych oraz wylesienia powstałe na skutek oddziaływania emisji przemysłowych i górnictwa (zalewiska, zapadliska).
Do powierzchni pozostałych gruntów wchodzących w skład gospodarstwa wlicza się grunty będące pod zabudowaniami, podwórzami, placami i ogrodami ozdobnymi, pod drogami i liniami podziału powierzchniowego w lasach, powierzchnię wód śródlądowych, rowów melioracyjnych, plantacji leśnych prowadzonych na gruntach nieleśnych, powierzchnię porośniętą wikliną w stanie naturalnym, powierzchnię innych gruntów użytkowych (torfowiska, żwirownie) oraz nieużytków.
Do powierzchni stawów rybnych i jezior (zarybionych i niezarybionych) zaliczono te, na których prowadzona jest gospodarka rybacka, obejmująca produkcję i połowy tyb konsumpcyjnych, jak również produkcję materiału zarybieniowego.
Liczbę hektarów przeliczeniowych przyjęto w spisie według kart podatkowych i naliczonych przez gminę gospodarstwu wielkości dla potrzeb podatkowych. Iloraz liczby hektarów przeliczeniowych i ogólnej powierzchni użytków rolnych w opracowaniach wyników powszechnego spisu rolnego 1996 r. nazwano „wskaźnikiem jakości gruntów”.
Pow ierzchnia zasiew ów
Ujmowane w spisie dane o powierzchni zasiewów dotyczą powierzchni upraw poszczególnych ziemiopłodów uprawianych w plonie głównym. W powierzchni zasiewów uwzględnia się również powierzchnię zasiewów w sadach.
11
Do grupy „zbóż podstawowych” zaliczono powierzchnię uprawy zbóż (pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa i pszenżyta), z podziałem na formy jare i ozime przeznaczonych do zbioru ziarna.
Do grupy „przemysłowych” zaliczono powierzchnię uprawy buraków cukrowych, rzepaku i rzepiku, lnu i konopi oraz tytoniu. Nie zalicza się tu maku, słonecznika, chmielu, ziół leczniczych, wikliny i innych przemysłowych; uprawy te w niniejszej publikacji zaliczono do grupy „pozostałe uprawy” .
Do grupy „pastewnych” zaliczono uprawy okopowych pastewnych, strączkowych pastewnych, motylkowych drobnonasiennych, innych pastewnych i traw.
Grupa „pozostałe” obejmuje dane o powierzchni uprawy warzyw, truskawek, wysadków roślin okopowych, łubinu gorzkiego, roślin ozdobnych oraz pozostałych przemysłowych tj. maku, słonecznika, chmielu, ziół leczniczych, wikliny i innych przemysłowych, a także szklarni i tuneli foliowych.
Z w ierzęta gospodarskie
Spisowi podlegały zwierzęta gospodarskie (bydło, trzoda chlewna, owce, drób, konie, kozy, króliki - samice, zwierzęta futerkowe - samice oraz pnie pszczele) znajdujące się w gospodarstwie oraz zwierzęta wysyłane na redyki, wypasy i do bacówek, a w przypadku pni pszczelich - pnie znajdujące się na pożytkach poza gospodarstwem, stanowiące własność użytkownika gospodarstwa lub członków jego gospodarstwa domowego, jak również zwierzęta przetrzymywane czasowo lub stale w gospodarstwie, tj. przyjęte na wychów, opas itp., niezależnie od tego, czy przyjęto je z gospodarstw indywidualnych czy od gospodarstw państwowych, spółdzielczych i innych.
C iągniki
Spisem zostały objęte ciągniki, użytkowane w gospodarstwie, zarówno te, które stanowiły własność użytkownika gospodarstwa, jak i te, których właścicielem były inne osoby (dzierżawa, leasing itp.). w przypadku, gdy ciągniki, należały do kilku rolników spisywano je u tego rolnika, u którego znajdowały się w momencie spisu.
Nie spisywano sprzętu, który był niesprawny dłużej niż rok oraz tego, który został przeznaczony do kasacji (rozbiórka, złomowanie). Dane o ciągnikach dotyczą: ciągników - jedno- i dwuosiowych, kołowych i gąsienicowych.
Ludność
Wiek osób w PSR’96 był ustalany na podstawie roku urodzenia tych osób. Wtórnie wyodrębnione zostały jako podstawowe grupowania pięcioletnie grupy wieku oraz tzw. ekonomiczne grupy wieku:
- przedprodukcyjny - osoby w wieku 0-17 lat
- produkcyjny - mężczyźni w wieku 18-64 lata i kobiety w wieku 18-59 lat w tym
- mobilny - osoby w wieku 18-44 lata
12
- niemobilny - mężczyźni w wieku 45-64 lata i kobiety w wieku 45-59 lat - poprodukcyjny - mężczyźni 65 lat i więcej oraz kobiety 60 lat i więcej.
Wyodrębniono również osoby młode (0 - 29 lat), w wieku średnim (30 - 59 lat) oraz starsze (60 lat i więcej).
Poziom w ykształcenia ustalano wyłącznie dla osób będących w wieku co najmniej 15 lat, tj. dla osób urodzonych przed 13 czerwca 1981 roku. Przy ustalaniu wykształcenia kierowano się najwyższym ukończonym poziomem edukacji szkolnej niezależnie od typu szkoły w której był osiągnięty (dzienne, wieczorowe czy zaoczne). W pytaniu o wykształcenie wyodrębnione zostały następujące poziomy:
- wyższe - dla osób, które uzyskały dyplom ukończenia szkoły wyższej, niezależnie czy mają dyplom magisterski, czy dyplom ukończenia studiów pierwszego stopnia (np. mają tytuł zawodowy licencjata, inżyniera, dyplomowanego ekonomisty),
- policealne - dla osób, które uzyskały świadectwo ukończenia szkoły policealnej (pomaturalnej), - średnie zawodowe - dla osób, które miały świadectwo ukończenia technikum lub liceum
zawodowego, niezależnie czy uzyskały świadectwo dojrzałości (maturę), czy tylko świadectwo ukończenia szkoły,
- średnie ogólnokształcące - dla osób, które uzyskały świadectwo dojrzałości (maturę) lub świadectwo ukończenia liceum ogólnokształcącego,
- zasadnicze zawodowe - dla osób, które uzyskały świadectwo ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej lub szkoły (zespołu) przysposobienia zawodowego, bądź świadectwo ukończenia korespondencyjnego kursu rolniczego o poziomie szkoły zasadniczej,
- podstawowe ukończone - dla osób, które miały świadectwo ukończenia szkoły podstawowej, niezależnie ile klas ona liczyła (osiem, siedem czy dawniej cztery) lub kursów dla pracujących w zakresie szkoły podstawowej.
Wykształcenie podstawowe nieukończone i bez wykształcenia szkolnego przypisywano osobom, które uczyły się w szkole podstawowej lub osobom, które nigdy nie uczęszczały do szkoły.
W spisie zebrano także informacje o najwyższym osiągniętym poziomie wykształcenia o kierunku rolniczym. Wyróżniono następujące poziomy wykształcenia:
- wyższe - dla osób, które posiadały dyplom ukończenia szkoły wyższej o kierunku rolniczym np.
ogrodnictwo, geodezja urządzeń rolniczych, technika urządzeń rolniczych i leśnych, leśnictwo, technologia drewna, ochrona środowiska - melioracja, rybactwo, zootechnika, technologia żywności - mleczarstwo itp. Do kierunków rolniczych nie zaliczano weterynarii,
- policealne - dla osób, które uzyskały dyplom ukończenia szkoły policealnej lub pomaturalnej o kierunku rolniczym np. ogrodnictwo, urządzanie terenów zieleni itp.,
- średnie zawodowe - dla osób, które uzyskały świadectwo ukończenia technikum lub liceum zawodowego o kierunku rolniczym np. hodowla zwierząt, leśnictwo, melioracja, urządzanie terenów zieleni,
13
- zasadnicze zawodowe - dla osób, które uzyskały świadectwo ukończenia zasadniczej szkoły rolniczej, szkoły przysposobienia rolniczego oraz dla osób mających świadectwo ukończenia korespondencyjnego kursu rolniczego o poziomie szkoły zasadniczej np. ogrodnictwo, hodowla zwierząt, mechanizacja rolnictwa, wiejskie gospodarstwo domowe, rolnik upraw polowych, - kurs rolniczy - dla osób, które ukończyły kurs kwalifikacyjny zakończony egzaminem i
uzyskaniem tytułu wykwalifikowanego rolnika lub mistrza rolnika.
Przy ustalaniu poziomu wykształcenia rolniczego poszczególnych osób nie brano pod uwagę kwalifikacji rolniczych nabytych drogą praktyki.
Poziom wykształcenia rolniczego był ustalany wyłącznie dla osób powiązanych z użytkownikiem indywidualnego gospodarstwa rolnego.
W spisie rolnym ustalano główne i dodatkowe źródła utrzymania każdej z osób wchodzących w skład gospodarstwa domowego.
Główne źródło utrzymania osoby jest to źródło przynoszące jej największy zarobek lub dochód.
Jeżeli dana osoba ma tylko jedno źródło dochodów, jest ono jednocześnie jej głównym źródłem utrzymania. W przypadku posiadania więcej niż jednego źródła utrzymania, spisywana osoba sama decydowała, które z nich jest głównym źródłem, czyli przynoszącym jej wyższe dochody, a które dodatkowym.
Za dodatkowe źródło utrzymania uważa się źródło najważniejsze spośród wszystkich pozostałych, po określeniu głównego źródła utrzymania, czyli przynoszące dochód drugi pod względem wysokości.
W spisie wyróżniono następujące źródła utrzymania osób:
- praca we własnym gospodarstwie rolnym - dla osób uzyskujących dochód z pracy w swoim gospodarstwie rolnym (działce i hodowcom zwierząt gospodarskich) oraz pomagającym systematycznie i bez umownego wynagrodzenia członkom rodziny. Dochód uzyskiwany z gospodarstwa rolnego uwzględniał również wartość sprzedanych produktów rolnych oraz wartość produktów zużytych (skonsumowanych przez członków gospodarstwa lub wykorzystywanych do dalszej produkcji) w gospodarstwie domowym,
- praca poza swoim gospodarstwem rolnym, najemna w rolnictwie - dla osób uzyskujących dochód z pracy najemnej w rolnictwie: w zakładach państwowych, komunalnych i prywatnych, (w jednostkach prowadzących działalność gospodarczą w zakresie gospodarki rolniczej i obsługi rolnictwa, gospodarki łowieckiej i leśnej, pozyskiwania drewna), pracujących w rolnictwie spółdzielczym (w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych, spółdzielniach kółek rolniczych) oraz zatrudnionych na podstawie stosunku pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych lub na działkach rolnych, innych niż swoje,
- praca poza swoim gospodarstwem rolnym, najemna poza rolnictwem - dla osób uzyskujących dochód z pracy najemnej w nierolniczych jednostkach stanowiących własność państwową, komunalną lub prywatną (w jednostkach prowadzących działalność gospodarczą i będących
14
własnością osób fizycznych, spółek, przedsiębiorstw zagranicznych, spółdzielni, organizacji wyznaniowych, partii politycznych),
- praca poza swoim gospodarstwem rolnym, na własny rachunek - dla osób uzyskujących dochód z prowadzenia działalności gospodarczej (prowadzących własne zakłady przemysłowe, rzemieślnicze, handlowe i usługowe, zatrudniającego lub nie zatrudniającego pracowników najemnych) lub wykonujących wolne zawody, a także pomagających im członkom rodziny. Do tej kategorii zaliczano również dochody z wynajmu mieszkania, pokoi, budynków niemieszkalnych oraz dochody z oddanych w dzierżawę gruntów rolnych,
- em erytura - dla osób utrzymujących się z emerytury, również emerytury kombatanckiej i emerytury zagranicznej uzyskanej z tytułu pracy za granicą,
- renta inwalidzka - dla osób, które uzyskały rentę z powodu częściowej lub całkowitej niezdolności do wykonywania dotychczasowej pracy, rentę kombatancką, wypadkową lub świadczenie rehabilitacyjne,
- renta rodzinna - dla kobiet, którym przyznano to świadczenie po zmarłym mężu lub osieroconym dzieciom,
- zasiłek dla bezrobotnych - dla osób zarejestrowanych w rejonowym urzędzie pracy, które utrzymują się z zasiłku dla bezrobotnych,
- inne niezarobkowe źródła utrzymania - dla osób utrzymujących się z zasiłku pomocy społecznej, zasiłku wychowawczego, alimentów z funduszu alimentacyjnego i od osób prywatnych, zasiłku rodzinnego, zasiłku pielęgnacyjnego, stypendium, dochodów ze sprzedaży nieruchomości, dochodów z lokat kapitałowych i oszczędności, pomocy z zagranicy, wygranych w grach liczbowych i loteiyjnych,
- na utrzymaniu - w przypadku pozostawania na utrzymaniu innej osoby.
Osobom odbywającym zasadniczą służbę wojskową służbę wojskową w obronie cywilnej, przeszkolenie wojskowe absolwentów szkół wyższych, ćwiczenia wojskowe, przebywające w zakładach karnych i aresztach śledczych oraz osobom przebywającym czasowo za granicą i osobom nieobecnym w gospodarstwie domowym do 12 miesięcy (włącznie), wpisywano źródło utrzymania jakie miały w czasie pobytu w domu. Dla osób nieobecnych przez okres powyżej 12 miesięcy nie
ustalano źródła utrzymania.
Źródła utrzymania gospodarstwa domowego - główne i dwa dodatkowe ustalano poprzez odrębne pytanie kierowane do osób spisywanych. Przy wyodrębnianiu tego źródła (lub źródeł) brano pod uwagę indywidualne źródła utrzymania poszczególnych osób wchodzących w skład gospodarstwa domowego. Decydujące znaczenie dla określenia źródła utrzymania gospodarstwa domowego miał rodzaj przeważającego dochodu, osiąganego przez wszystkich członków gospodarstwa (ustalano go przez sumowanie dochodów członków gospodarstwa domowego pochodzących z tego samego źródła).
15
Jeżeli gospodarstwo domowe uzyskiwało dochody z jednego rodzaju źródła, wówczas było ono głównym i jedynym (wyłącznym) źródłem utrzymania tego gospodarstwa. Jeżeli gospodarstwo domowe uzyskiwało dochody ze źródeł utrzymania zaliczanych do różnych kategorii, wówczas określenie, które z nich stanowi główne źródło utrzymania gospodarstwa , a które dodatkowe (jedno lub dwa) następowało według oświadczenia osób spisywanych.
Główne źródło utrzymania gospodarstwa domowego musiało być zgodne z głównym lub dodatkowym źródłem utrzymania co najmniej jednej z osób wchodzących w skład tego gospodarstwa.
Taka sama zależność odnosiła się do dodatkowych źródeł utrzymania gospodarstwa domowego.
Kategoria ludności rolniczej została wyodrębniona w sposób wtórny. Ludność rolnicza obejmuje osoby utrzymujące się wyłącznie lub głównie z dochodów z pracy we własnym gospodarstwie rolnym (działce rolnej).
Typy gospodarstw domowych z użytkownikiem indywidualnego gospodarstwa rolnego lub działki rolnej:
♦ typ I - gospodarstwa rolnicze (dochody z działalności rolniczej stanowią więcej niż 50% ogółu dochodów gospodarstwa domowego),
♦ typ II - gospodarstwa rolniczo-pracownicze (dochody z działalności rolniczej i pracy najemnej stanowią ponad 50% ogółu dochodów gospodarstwa domowego, przy czym spełniony musi być warunek, że dochody z działalności rolniczej są wyższe od dochodów z pracy najemnej),
♦ typ III - gospodarstwa pracownicze i pracowniczo-rolnicze (łączne dochody tylko z pracy najemnej lub łączne dochody z pracy najemnej i działalności rolniczej stanowią ponad 50% ogółu dochodów gospodarstwa domowego, przy czym spełniony musi być warunek, że dochody z pracy najemnej są wyższe od dochodów z działalności rolniczej),
♦ typ IV - gospodarstwa emerytów i rencistów (suma dochodów z emeiytur i rent stanowi ponad 50% łącznych dochodów gospodarstwa domowego),
♦ typ V - gospodarstwa z pozarolniczą działalnością gospodarczą (dochody z pracy na własny rachunek stanowią ponad 50% łłącznych dochodów gospodarstwa domowego),
♦ typ VI - gospodarstwa utrzymujące się z niezarobkowych źródeł innych niż emerytura i renta (dochody z tych źródeł przeważają w łącznych dochodach gospodarstwa domowego),
♦ typ VII - gospodarstwa pozostałe (nie uwzględnione w powyższym podziale np. gospodarstwo pracownicze z pozarolniczą działalnością produkcyjną).
Ponadto w niektórych z powyższych grup wydzielono dalsze podgrupy, takie jak:
♦ wyłącznych dochodach z działalności rolniczej,
♦ wyłącznych dochodach z pracy najemnej,
♦ z różnymi rodzajami dodatkowych źródeł dochodów,
16
♦ różnej skali istotności dodatkowych źródeł dochodów, a w tym:
• znikomym udziale wynoszącym do 8% łącznych dochodów gospodarstwa domowego,
• małym udziale wynoszącym 8 - 15% łącznych dochodów gospodarstwa domowego,
• znacznym udziale wynoszącym 15% i więcej % łącznych dochodów gospodarstwa domowego,
♦ o różnej skali istotności głównych źródeł dochodów, a w tym:
• stanowiące 100% dochodów gospodarstwa domowego (dochody wyłączne),
• zdecydowanej większości (stanowiące ponad 66,6% dochodów gospodarstwa domowego),
• większości dochodów (stanowiące powyżej 50% dochodów gospodarstwa domowego).
IV. WAŻNIEJSZE GRUPOWANIA I ZAKRES PUBLIKOWANYCH DANYCH
Dane dotyczące użytkowania gruntów i powierzchni zasiewów został}' ujęte w dwóch podstawowych grupach tj. w sektorze publicznym i prywatnym.
Do sektora publicznego zaliczono gospodarstwa własności państwowej (Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych), gospodarstwa będące własnością komunalną (gmin) oraz , gospodarstwa stanowiące własność mieszaną (spółki z przewagą mienia państwowego).
W sektorze prywatnym podstawowymi formami są: własność prywatna krajowa (gospodarstwa indywidualne w tym indywidualne gospodarstwa rolne, gospodarstwa spółdzielcze i spółki prywatne), własność zagraniczna i własność mieszana.
W ramach sektora publicznego prezentuje się w publikacji dane dla gospodarstw:
- własności państwowej, w tym gospodarstw skarbowych, - własności komunalnej,
- własności mieszanej.
W ramach sektora prywatnego dane opracowano dla gospodarstw:
- własności prywatnej krajowej, w tym dla:
- gospodarstw indywidualnych, w tym dla indywidualnych gospodarstw rolnych,
- spółdzielni produkcji rolniczej, które obejmują rolnicze spółdzielnie produkcyjne, spółdzielnie kółek rolniczych i inne gospodarstwa spółdzielcze o przeważającej działalności rolniczej,
- własności zagranicznej, - własności mieszanej.
Gospodarstwa indywidualne obejmują:
- indywidualne gospodarstwa rolne , tj. gospodarstwa o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha, prowadzone przez rolników na gruntach własnych i niewłasnych,
- indywidualne działki rolne o powierzchni użytków rolnych od 0,1 ha do 1 ha włącznie użytkowane rolniczo przez osoby prywatne,
- pracownicze ogrody działkowe, wspólnoty gminne, indywidualne gospodarstwa i działki rolne położone na terenach obwodów wyłączonych z powszechnego spisu rolnego oraz z różnych
17
przyczyn nie spisane, działki i obiekty rolne o powierzchni użytków rolnych do 0,1 ha łącznie, doszacowane na poziomie każdej z gmin w oparciu o rozliczenie gruntów uwzględniające wyniki powszechnego spisu rolnego 1996 r.
W zbiorczym rozliczeniu gruntów ujęto również grunty różne sektora publicznego i sektora prywatnego nie stanowiące gospodarstw rolnych (łącznie z lasami państwowymi) obliczone na podstawie sprawozdań R-02 - o użytkowaniu gruntów w gminie/mieście, sprawozdań R-05 - o użytkowaniu gruntów, powierzchni zasiewów i zbiorach w jednostkach państwowych i spółdzielczych, oraz bilansu gruntów opracowanego w ramach prac przygotowawczych do powszechnego spisu rolnego i doszacunków pospisowych.
Dane jednostkowe pozyskiwano z dokładnością do jednego ara. Od poziomu gminy, dane zbiorcze dla poszczególnych grup gospodarstw (obszarowych) automatycznie zaokrąglano do 1 hektara, w związku z czym mogą wystąpić pewne nieścisłości rachunkowe w tablicach dotyczących użytkowania gruntów i powierzchni zasiewów. Liczby te są poprawne p o d wzglądem merytorycznym.
Niezależnie od powyższych zbiorczych grupowań - rozliczeń makroekonomicznych według grup użytkowników - dla gospodarstw rolnych dokonano agregacji danych pod względem badanych cech w większości według wytycznych podanych w „Programme for the World Census o f Agriculture 2000”, opracowanym przez FAO Statistical Development Sériés, a także analizy wyników spisu próbnego i propozycji kierunków analizy wyników powszechnego spisu rolnego opracowanych przez dr inż. Włodzimierza Dąbkowskiego - doradcy Prezesa GUS.
Zasady klasyfikacji / grupowania przedyskutowane i przyjęte przez Zespół do spraw powszechnego spisu rolnego 96 kierowanego przez dr inż. Lesława Zalewskiego - Pełnomocnika Prezesa GUS zostały odpowiednio zastosowane we wcześniej wymienionych publikacjach .
Przyjęto grupowania według:
- grup obszarowych powierzchni ogólnej, wyodrębniając następujące grupy: do 1 ha, 1-2, 2-3, 3-4, 4-5, 5-7, 7-10, 10-15, 15-20, 20-30, 30-50, 50-100, 100-200, 200-300, 300-500, 500-1000, 1000 ha i więcej;
- grup obszarowych powierzchni użytków rolnych, wyodrębniając następujące grupy: do 1 ha, 1-2, 2-3, 3-5, 5-7, 7-10, 10-15, 15-20, 20-30, 30-50, 50-100, 100-200, 200-300, 300-500, 500-1000, 1000 ha i więcej (przy tworzeniu grup obszarowych powierzchni ogólnej, użytków rolnych itd.
przyjęto grupowanie w arach: 0 - 9 ; 10 - 19; 20 - 49; 50 - 100; 101- 199; 200 - 299; 300 - 399;
400 - 499; 500 - 699; 700 - 999 itd.);
- grup obszarowych powierzchni użytków rolnych, według rodzaju użytków, wyodrębniając następujące grupy: do 1 ha, 1-2, 2-3, 3-5, 5-7, 7-10, 10-15, 15-20, 20-30, 30-50, 50 ha i więcej;
- grup obszarowych gruntów pod zabudowaniami: do 0,1 ha, 0,1-0,2, 0,2-0,5, 0,5-1, 1-2, 2 ha i więcej;
18
- grup obszarowych gruntów pod wodami użytkowymi: do 0,1 ha, 0,1-0,2, 0,2-0,5, 0,5-1, 1-2, 2-3, 3-5, 5-10, 10-15, 15-20, 20 ha i więcej;
- grup obszarowych gruntów pod zasiewami ogółem i według upraw, wyodrębniając następujące grupy; do 1 ha, 1-2, 2-3, 3-5, 5-7, 7-10, 10-15, 15-20, 20-30, 30-50, 50 ha i więcej;
- wskaźnika jakości gruntów: do 0,4, 0,4-0,7, 0,7-1, 1 i powyżej;
- powierzchni w m2 szklarni i tuneli foliowych: do 60, 60-130, 130-210, 210-400, 400-800, 800- 1600,1600-2500, 2500 m2 i więcej;
- powierzchni w m2 pieczarkarni :do 60, 60-130, 130-210, 210-400, 400-800, 800 m2 i więcej;
- roku budowy i modernizacji budynków : przed 1918, 1918-1940, 1941-1944, 1945-1950, 1951- 1960, 1961-1970, 1971-1975, 1976-1980, 1981-1985, 1986-1990, 1991-1996;
- wyposażenia w siłę pociągową: bez żywej i mechanicznej siły pociągowej, z żywą siłą pociągową, z 1 ciągnikiem, z 2 ciągnikami, z 3 ciągnikami, z 4 i więcej ciągnikami;
- roku produkcji ciągnika w podziale na okresy; do 1950, 1951-1955, 1956-1960, 1961-1965, 1966-1970, 1971-1975, 1976-1980, 1981-1985, 1986-1990, 1991, 1992, 1993, 1994, 1995, 1996;
- mocy w KM silnika w ciągniku: do 8,9; 9,0-24,0; 24,1-40,0; 40,1-60,0; 60,1-110,0; powyżej 110 , 0 ;
- celu i wartości produkcji sprzedanej: nie prowadzące produkcji, produkujące na własne potrzeby, produkujące głównie na własne potrzeby, produkujące głównie na sprzedaż , których wartość produkcji sprzedanej wynosiła: 2501 - 4999, 5000 - 14999, 15000 - 24999, 25000 - 49999, 50000 - 99999, 100000 zł i więcej;.
- kierunków produkcji rolniczej: hodowla roślin i nasiennictwo, sadownictwo i warzywnictwo, pozostałe uprawy roślinne, produkcja zwierzęca, hodowla zarodowa, działalność mieszana, działalność usługowa, działalność związana z pozyskiwaniem drewna, pozostała działalność związana z łowiectwem i leśnictwem, produkcja zawieszona lub brak produkcji, brak specjalizacji;
- perspektyw rozwojowych gospodarstwa: rozwojowe, nierozwojowe, brak zdecydowanej opinii;
- skali natężenia chowu poszczególnych gatunków zwierząt gospodarskich;
- liczby pracujących z podziałem na pracujących w gospodarstwie rolnym i poza gospodarstwem według stałej aktywności zawodowej;
- liczby osób zamieszkałych w gospodarstwie domowym z użytkownikiem gospodarstwa rolnego według źródeł utrzymania:
- cech charakteryzujących użytkowników gospodarstw rolnych według płci i wieku: poniżej 25 lat, 25- 34, 35-44, 45-64, 65 i więcej lat;
- poziomu wykształcenia rolniczego użytkownika: wyższe i policealne rolnicze, średnie zawodowe i zasadnicze rolnicze, kursy rolnicze i bez wykształcenia rolniczego;
19
- wykształcenia ludności z podziałem na: wyższe rolnicze, policealne rolnicze, średnie rolnicze, zasadnicze zawodowe rolnicze, kursy rolnicze, bez wykształcenia rolniczego;
- ludności faktycznie zamieszkałej w gospodarstwach domowych wspólnie z użytkownikiem gospodarstwa rolnego uwzględniające dla kobiet i mężczyzn następujące przedziały wiekowe:
0-14, 15-19, 20-29, 30-39, 40-49, 50-59, 60-64, 65 lat i więcej oraz wiek nie ustalony,
- poziomu wykształcenia ludności faktycznie zamieszkałej ' w gospodarstwach domowych z użytkownikiem gospodarstwa rolnego dla kobiet i mężczyzn: wyższe, w tym rolnicze;
policealne, w tym rolnicze; średnie zawodowe, w tym rolnicze; średnie ogólnokształcące, zasadnicze zawodowe, w tym rolnicze; podstawowe nieukończone i bez wykształcenia, nie - ustalone;
- inne grupowania gospodarstw według cech ujętych w spisie, nie wymienione wyżej.
W kolejnych publikacjach są prezentowane i analizowane gospodarstwa według wyżej wymienionych klasyfikacji i powiązań między grupami cech charakteryzujących gospodarstwa rolne.
UWAGI DO TABLIC
W tablicach 1 i 2 przedstawiono podstawową charakterystykę wszystkich gospodarstw rolnych w podziale na sektor prywatny i publiczny.
Tablice 3 - 2 5 zawierają charakterystykę tylko gospodarstw indywidualnych, w większości indywidualnych gospodarstw rolnych. W tablicach tych przedmiotem analizy były tylko te gospodarstwa indywidualne, dla których uzyskano informację o cechach gospodarstw domowych ich użytkowników (liczba tych gospodarstw wynosi 41884, co stanowi 98,5 % ogółu gospodarstw indywidualnych).
W tablicach 1 7 - 2 5 przedstawiono podstawową charakterystykę indywidualnych gospodarstw rolnych według gmin.
W tablicach 12 występują wartości wyrażone w umownej rocznej jednostce pracy (u.r.j.p.), którą określa normatywna liczba godzin pracy w ciągu roku równa 2120 godzin.
W tablicy 14 w odróżnieniu od innych grupowań wydzielono użytkowników o różnym poziomie wykształcenia rolniczego i osobno użytkowników o różnym poziomie wykształcenia innego niż rolnicze, z jednoczesnym wyodrębnieniem tych, którzy mają ukończony kurs rolniczy. Powyższy podział podyktowany został, w większości wyraźną, odrębnością cech indywidualnych gospodarstw rolnych prowadzonych przez użytkowników o różnym rodzaju i poziomie wykształcenia.
2 0
TABL. 1. SY STEM A TY K A GO PODARSTW RO LNYCH W ED ŁU G FO R M W ŁA SN O ŚC I I G R U P O BSZA R O W Y C H U ŻYTKÓW R O LN Y C H
WYSZCZEGÓLNIENIE Liczba
gospodarstw
Udział liczby gospodarstw w %
Powierzchnia użytków rolnych w ha
Udział powierzchni użytków rolnych w powierzchni ogółem R olnictw o ogółem
O g ó ł e m
...
79516| 100,0 524911 100,0S ek to r p ry w atn y
R a z e m ... 79430 99,9 449425 85,6
w tym : indyw idualne g o sp o d arstw a rolne
R azem ... 42532 53,5 316846 60,4
w grupach obszarowych UR w ha:
I - 2 ... 11902 15,0 16610 3,2
2 - 3 ... 5725 7,2 13975 2,7
3 - 4 ... 3585 4,5 12362 2,4
4 - 5 ... 2586 3,3 11552 2,2
5 - 7 ... 4161 5,2 24821 4,7
7 - 1 0 ... 5144 6,5 43069 8,2
10 - 1 5 ... 4637 5,8 56474 10,8
15 - 2 0 ... 2181 2,7 37569 7,2
20 - 5 0 ... 2317 2,9 64734 12,3
50 - 1 0 0 ... 216 0,3 13952 2,7
100 i w ię c e j...
/ 78 0,1 21729 4,1
indyw idualne działki rolne
R azem ... 35952 45,2 14024 2,7
w grupach obszarowych UR w ha:
0.1 - 0 , 2 ... 9243 11,6 1218 0,2
0,2 - 0 , 5 ... 15512 19,5 4987 1,0
0,5 - 1 ,0 ... 11197 14,1 7819 1,5
w łaściciele zw ie rz ą t g o sp o d arsk ich
R azem ... 549 0,7 15 0,0
S ek to r publiczny
R azem ... ... 86 0,1 75486 14,4
w tym g o sp o d arstw a państw ow e
R a z e m ... 8 2 1 0 ,1 1 74854 14,3
21
TABL. 2. SY STEM A TY K A I C H A RA K TERYSTYKA GO SPO D AR STW R O LNYCH W E D Ł U G FORM W ŁASN O ŚC I I U ŻYTKOW ANIA G RUNTÓW
Sektor prywatny
WYSZCZEGÓLNIENIE Ogółem
razem
indywidualne gospodarstwa
rolne
pozostałe prywatne
Sektor publiczny
O g ó l e m
...
L iczba gospodarstw
79516| 79430 42532 36898 86
P ow ierzchnia użytków rolnych gospodarstw
Pow ierzchnia w tys. ha... 525 449 317 133 76
U dział w % ... 100,0 85,6 60,4 25,2 14,4
L iczba gospodarstw u żytkujących g ru n ty
W yłącznie w ła sn e ... 68484 68420 34062 34358 64
W części dzierżaw ione... 7853 7839 7703 136 14
w tym z A W R S P ... 2049 2044 2012 32 5
W całości d zierżaw io n e ... 845 837 766 71 8
w tym z A W R S P ... 314 306 249 57 8
L iczba g o sp o d a rstw w edług c h a ra k te ru zm ian ja k ie zaszły w latach 1990 - 1996 w pow ierzchni użytków rolnych
N ie dokonujące zm ian... 65459 65424 31905 33519
Zw iększające o b s z a r... 8986 8971 7861 1110
Zm niejszające o b szar... 5301 5254 2901 2353
L iczba g o spodarstw o w iodącym k ieru n k u p ro d u k cji
U prawy roślinne... 17818 17784 17621 163 34
hodow la i nasiennictw o... 49 46 45 1 3
sadownictwo i warzywnictwo , 200 198 183 15 2
pozostałe uprawy roślinne... 17569 17540 17393 147 29
C hów i hodow la zw ierząt... 6406 6404 6385 19 2
hodow la zarodow a... 14 14 14 - -
pozostałe kierunki chowu zwierząt 6392 6390 6371 19 2
Działalność m ieszana... 16066 16038 15951 87 28
L iczba g o spodarstw prow adzących działalność rolniczą
W yłącznie na własne potrzeby... 32550 32542 4419 28123 8
Głównie na własne p o trzeby... 16665 16662 12243 4419 3
G łów nie na ry n ek ...
o w artości produkcji towarowej w zł:
21486 21428 20915 513 58
2501 - 4 9 9 9 ... 4416 4415 4292 123 1
5000 - 14999... 8960 8957 8845 112 3
15000 - 2 4 9 9 9... 3616 3615 3571 44 1
25000 zł i w y ższej... 4494 4441 4207 234 53
W a rto ść rolniczej p ro d u k c ji tow arow ej i je j udział w łącznej p ro d u k c ji tow arow ej bad an y ch go sp o d arstw
W tys. z ł ... 910139 743319 466562 276757 166821 W %
...
100,0 81,7 51,3 30,4 18,3L iczba g o sp o d arstw prow adzących d o d atk o w o działalność p o zaro ln iczą z zak re su ro ln ictw a i leśnictw a
D ziałalność usługow ą zw iązaną
z ro ln ic tw e m ... 170 155 54 101
D ziałalność zw iązaną z pozyskiwa
niem drew na... 30 30 28 2
Pozostałą działalność zw iązaną z ło
wiectwem, leśnictwem i pokrew
nymi działalnościam i... 28 18 12 6
2 2
TABL. 2. SY STEM A TY K A I CHARAK TERYSTY K A GOSPO D AR STW R O LN Y C H W EDŁU G FO R M W ŁA SN O ŚC I I UŻYTKOW ANIA GR U NTÓ W
Sektor prywatny
WYSZCZEGÓLNIENIE Ogółem
razem
indywidualne gospodarstwa
rolne
pozostałe prywatne
Sektor publiczny
L iczba g o sp o d arstw p ro w ad zący ch dodatk o w o in n ą niż z z a k re s u ro ln ictw a i leśnictw a p o zaro ln iczą działalność g o sp o d arczą w edług ro d zajó w
Rybactwo i rybołówstwo... 202 189 149 40 13
Działalność produkcyjna... 147 138 94 44 9
w tym produkcja artykułów
spożywczych... 59 51 32 19 8
Budownictwo... 75 72 48 24 3
Handel... 478 471 370 101 7
Hotelarstwo i sezonowy wynajem
pokoi... 52 50 41 9 2
Transport i magazynowanie... 193 188 145 43 5
Obsługa nieruchomości oraz wynajem
maszyn i sprzętu... 85 75 40 35 10
Pozostałe działalności... 72 71 50 21 1
L iczb a g o sp o d a rstw p ro w ad zący ch głów nie działalność p o zaro ln iczą z z a k re s u ro ln ic tw a i leśnictw a Działalność usługową związaną
z rolnictwem... 62 62 6 56
Działalność związaną z pozyskiwa
niem drewna... 46 46 33 13
Pozostałą działalność związaną z łowiectwem, leśnictwem i po
krewnymi działalnościami... 40 40 17 23
L iczba g o sp o d arstw p ro w ad zący ch głów nie in n ą niż z z a k re s u ro ln ic tw a i leśnictw a po zaro ln iczą działalność g o sp o d arczą w edług ro d zajó w
Rybactwo i rybołówstwo... 54 54 35 19 -
Działalność produkcyjna... 787 787 349 438 -
w tym produkcja artykułów
80 80 75 5 -
Budownictwo... 741 741 320 421 -
Handel... 1849 1849 833 1016 -
Hotelarstwo i sezonowy wynajem
pokoi... 142 142 60 82
_
Transport i magazynowanie... 479 479 245 234
Obsługa nieruchomości oraz wyna
jem maszyn i sprzętu... 173 173 55 118 -
Pozostałe działalności... 355 355 127 228 -
L iczba g o sp o d arstw pro w ad zący ch p o zarolniczą działalność g o sp o d arczą, k tó ra stan o w i głów ne źró d ło dochodu g o sp o d arstw a dom ow ego
Z 1 rodzajem działalności... 4117 4117 1754 2363 -
Z 2 i więcej rodzajami... 272 272 141 131 -
L iczba g o sp o d a rstw pro w ad zący ch p o zaro ln iczą działalność g o sp o d arczą, k tó ra je s t do d atk o w y m źródłem dochodu g o sp o d a rstw a dom ow ego
Z 1 rodzajem działalności... 1033 1033 839 194 -
Z 2 i więcej rodzajami... 76 76 33 43 -
23
TA BL. 3. SY STEM A TY K A INDYW IDUA LNY CH GO SPO D AR STW ROLNYCH W EDŁU G JA K O ŚC I GRUNTÓW
Wskaźnik jakości gruntów
WYSZCZEGÓLNIENIE poniżej
0,4 0,4 - 0,7 o" 1 c> 1,0
i więcej L iczba g o sp o d arstw
O g ó ł e m
...
4181 8625 7818w grupach obszarowych U R w ha:
1 - 2 ... 1749 2916 2095
2 3 ... 773 1502 1018
3 4 ... 440 853 642
4 5 ... 257 557 479
5 7 ... 294 706 737
7 10... 227 779 903
10 15... 203 649 964
15 2 0 ... 103 288 456
20 5 0 ... 113 326 466
50 100... 16 36 42
100 i w ię c e j... 6 13 16
U dział pow ierzchni go sp o d arstw
O g ó ł e m
...
6,8 16,8 20,1w grupach obszarowych U R w ha:
1 - 2 ... 15,1 25,6 18,1
2 - 3 ... 14,1 26,9 18,0
3 - 4 ... 12,7 24,4 18,3
4 - 5 ... 10,3 22,1 18,8
5 - 7 ... 7,3 17,3 17,9
7 - 10... 4,7 15,7 17,8
10 - 15... 4,6 14,5 20,9
15 - 2 0 ... 5,1 13,5 20,8
20 - 5 0 ... 5,0 14,3 20,7
50 -1 0 0 ... 8,6 16,5 19,6
100 i w ię c e j... 6,0 16,6 29,2
21260
4816 2320 1599 1252 2386 3196 2801 1328 1408 119 35
5 6 3
41,1 41.0 44.6 48.7 57.5 61.7 60.1 60.6 60,0 55,3 48,2
2 4
TABL. 4. IN DY W ID UA LNE G O SPODARSTW A R OLNE W EDŁUG ZM IA N W PO W IER ZC HN I UŻY TK Ó W R O LN Y C H W LATACH 1990-1996 Gospodarstwa dokonujące zmian
Ogółem gospodar
stwa
Gospodar
stwa nie
gospodar gospodarstwa tylko zwiększające obszar gospodarstwa tylko zmniejszające obszar
WYSZCZEGÓLNIENIE stwa zwięk w wyniku: w wyniku:
dokonujące zmian
szające i zmniej
szające obszar
razem otrzymania spadku lub darowizny
zakupu ziemi
dzierża
wienia
i innych źródeł
razem przekazania spadku lub darowizny
sprzedaży wydzierża
wienia
innych przyczyn L iczba g o sp o d arstw
O g ó ł e m ... 41884 31305 135 7706 945 3090 4535 387 2738 364 1215 993 247
w grupach obszarowych UR w ha:
1 - 2 ... 11576 9683 26 891 211 236 432 56 976 123 333 484 63
2 - 3 ... 5613 4711 10 470 114 139 221 26 422 61 173 166 33
3 - 4 ... 3534 2875 5 359 86 92 187 16 295 25 150 108 26
4 - 5 ... 2545 2043 7 289 62 77 155 20 206 23 99 72 19
5 - 7... 4123 3262 9 549 86 161 313 37 303 35 167 68 39
7 - 10... 5105 3911 13 929 118 312 534 52 252 42 136 52 29
10 - 15... 4617 2999 18 1421 107 574 871 48 179 38 96 29 21
15 - 2 0 ... 2175 1079 18 1023 67 457 650 46 55 13 32 5 6
20 - 50... 2313 714 24 1525 87 863 997 67 50 4 29 9 U
50 -1 0 0 ... 213 18 2 193 4 138 126 13 - - - - -
100 i w ięcej... 70 10 3 57 3 41 49 6 - - - - -
L iczba g o sp o d a rstw pro w ad zo n y ch przez osoby w w ieku
L iczba g o sp o d arstw w edług poziom u w ykształcenia użytkow nika
Produkcyjnym mobilnym (18-44 lata) 19830 13691 62 4842 719 2064 2714 220 1235 132 620 406
1 8 - 2 4 la ta ... 1431 964 4 385 111 128 180 16 78 16 41 17
w tym k o b ie ty ... 269 202 1 40 14 8 21 1 26 6 9 10
2 5 - 34 la ta ... 6877 4718 19 1725 261 729 995 68 415 57 187 149
w tym k o b iety ... 1461 1125 4 208 65 69 97 7 124 13 52 55
35 - 44 la ta ... 11522 8009 39 2732 347 1207 1539 136 742 59 392 240
w tym k o b ie ty ... 2528 1944 8 397 90 142 190 25 179 16 75 78
Produkcyjnym niem obilnym ... 16054 12384 61 2520 194 962 1596 125 1089 177 487 359
m ężczyzn w w ieku 45-64 lat... 12340 9342 50 2127 147 841 1354 105 821 141 389 241
kobiety' w w ieku 45-59 l a t ... 3714 3042 11 393 47 121 242 20 268 36 98 118
Poprodukcyjnym ... 5990 5221 12 343 32 64 224 42 414 55 108 228
mężczyzn w wieku 65 lat i więcej . 2294 1920 10 192 15 42 127 18 172 30 51 71
kobiety w w ieku 60 lat i w ię c e j.... 3696 3301 2 151 17 22 97 24 242 25 57 157
W yższe... 1138 796 7 265 32 158 120 12 70 11 31 16
w tym ro ln ic z e ... 327 195 2 108 9 73 54 7 22 5 9 5
P o licealn e... 368 258 2 89 20 42 47 2 19 4 9 7
w tym ro ln ic z e ... 71 42 - 24 6 16 13 - 5 1 2 2
112 6 1 36 6 70 11 99 76 23 36 23 13
12 3
TABL. 4. INDYW IDUALNE GOSPODARSTW A R OLNE W EDŁU G ZMIAN W POW IERZCHNI U ŻY TK Ó W ROLNYCH W LATACH 1990-1996 Gospodarstwa dokonujące zmian
Ogółem gospodar
stwa
Gospodar
stwa nie
gospodar gospodarstwa tylko zwiększające obszar gospodarstwa tylko zmniejszające obszar WYSZCZEGÓLNIENIE
stwa zwięk w wyniku: w wyniku:
dokonujące zmian
szające i zmniej
szające obszar
razem otrzymania spadku łub darowizny
zakupu ziemi
dzierża
wienia
i innych źródeł
razem przekazania spadku lub darowizny
sprzedaży wydzierża
wienia
innych przyczyn
L iczba g o sp o d arstw w edług poziom u w ykształcenia użytkow nika (dok.)
Średnie zaw odow e... 6894 4775 34 1666 244 854 814 77 419 52 212 128
w tym ro ln icze... 2528 1502 20 855 102 484 443 39 151 15 87 39
Średnie ogólnokształcące... 777 604 4 114 19 57 51 5 55 10 28 14
Zasadnicze zaw odow e... 16478 11909 47 3503 459 1352 2095 159 1019 138 463 351
w tym ro ln icze... 2886 1749 11 958 88 448 599 39 168 24 105 32
Podstawowe ukończone... 15234 12103 41 1998 162 619 1357 125 1092 135 449 450
Podstawowe nieukończone i bez
w ykształcenia... 995 860 _ 71 9 8 51 7 64 14 23 27
Ukończony kurs rolniczy... 12245 8538 47 2804 233 1123 1772 145 856 109 425 259
L iczba gospodarstw o w iodącym k ie ru n k u p ro d u k cji
U prawy roślinne... 17426 13504 44 2695 437 1205 1371 145 1183 149 590 387 81
hodowla i nasiennictw o ... 45 29 - 11 1 5 5 - 5 1 2 2 -
sadownictwo i w arzyw nictw o... 178 129 - 38 4 21 16 - ł l 1 3 7 1
pozostałe uprawy ro ś lin n e ... 17203 13346 44 2646 432 1179 1350 145 1167 147 585 378 80
Chów i hodow la zw ierząt... 6382 4560 25 1378 123 415 981 78 419 59 148 174 52
hodowla zarodow a... 14 9 - 5 - 1 4 - - - - - -
pozostałe kierunki chowu zwierząt 6368 4551 25 1373 123 414 977 78 419 59 148 174 52
D ziałalność m ieszana... 15940 11513 62 3391 333 1327 2121 153 974 144 413 353 102
L iczba g o spodarstw pro w ad zący ch d ziałalność rolniczą
W yłącznie na własne potrzeby... 4397 3662 7 407 97 111 183 43 321 49 106 162
G łównie na własne potrzeby... 12028 9966 25 1070 208 263 610 67 967 116 401 397
Głównie na iynek... 20887 13800 95 5875 555 2601 3594 251 1117 172 601 250
o wartości produkcji towarowej w zł:
2501 - 4999... 4288 3392 11 552 117 139 318 26 333 35 184 99
5 0 0 0 - 14999... 8834 6497 32 1767 207 622 1042 74 538 88 289 119
15000 - 24999... 3567 2154 15 1258 106 530 776 50 140 29 72 21
25000 zł i w yższej... 4198 1757 37 2298 125 1310 1458 101 106 20 56 11
TABL. 4. I N D Y W I D U A L N E GO SPODARSTW A R O L N E W ED ŁU G Z M IA N W P O W I E R Z C H N I U ŻYTKÓW R O L N Y C H W LATACH 1990-1996
WYSZCZEGÓLNIENIE
Ogółem gospodar
stwa
Gospodar
stwa nie dokonujące
zmian
Gospodarstwa dokonujące zmian gospodar
stwa zwięk
szające i zmniej
szające obszar
gospodarstwa tylko zwiększające obszar gospodarstwa tylko zmniejszające obszar
razem
w wyniku:
razem
w wyniku:
otrzymania spadku lub darowizny
zakupu ziemi
dzierża
wienia
i innych źródeł
przekazania spadku lub darowizny
sprzedaży wydzierża
wienia
innych przyczyn L iczba g o sp o d a rstw w edług w yposażenia w silę pociągow ą
Bez żywej i m echanicznej siły
pociągow ej... 18001 15106 32 1596 397 466 722 108 1267 156 504 551 88
Tylko z żyw ą siłą pociągow ą... 721 599 2 55 8 8 39 2 65 6 24 31 9
Z żyw ą i m echaniczną siłą pociągow ą 730 493 1 203 18 59 149 8 33 4 15 8 7
Tylko z m echaniczną siłą pociągow ą 22432 15107 100 5852 522 2557 3625 269 1373 198 672 403 143
z 1 ciągnikiem ... 15008 11178 53 2630 321 960 1564 120 1147 155 572 345 107
z 2 ... 5484 3150 37 2099 155 980 1303 99 198 38 86 50 32
z 3 ... 1529 647 6 850 35 451 565 36 26 5 13 7 3
z 4 i więcej ciąg n ik am i... 411 132 4 273 11 166 193 14 2 - 1 1 1
Liczba g ospodarstw o u dziale d o ch o d ó w z działaln o ści rolniczej w dochodach ogółem g o sp o d a rstw a dom ow ego w % 0....
0 - 10....
10 - 25....
25 - 50 50 - 75 75 - 100...
100
Liczba g ospodarstw w edług sam ooceny u ż y tk o w n ik a d o ty czącej p ersp ek ty w rozw ojow ych prow ad zo n eg o g o sp o d arstw a
L iczba g o sp o d a rstw w ed łu g za m ie rz e ń ich użytkow ników do 2000 ro k u
1491 1270 3 88 22 39 24 5 130 7 40 78
4915 4141 10 382 90 132 152 30 382 39 144 183
12108 9985 26 1145 251 270 639 75 952 138 362 403
6399 5015 15 924 163 262 546 54 445 60 208 144
5491 3934 14 1219 128 475 736 54 324 44 165 88
6609 3952 38 2346 146 1114 1522 94 273 47 152 45
4871 3008 29 1602 145 798 916 75 232 29 144 52
R ozw ojow e... 7513 3948 42 3311 250 1801 1922 145 212 41 103 32
N ierozw ojow e... 23854 19461 54 2351 424 617 1366 159 1988 230 873 796
B rak jednoznacznej o p in ii... 10517 7 8 % 39 2044 271 672 1247 83 538 93 239 165
Pow iększyć produkcję zw ierzęcą lub
ro ślin n ą ... 5780 3302 30 2143 225 1020 1291 97 305 39 158 61
N ie pow iększać produkcji ro ln e j... 32622 25571 80 4751 625 1745 2764 240 2220 288 961 866
Zachow ać gospodarstw o i podjąć lub
rozw inąć działalność pozarolniczą 80 50 1 25 3 12 15 3 4 _ 2 2
Sprzedać gospodarstw o i podjąć lub
rozw inąć działalność pozarolniczą 2 2
_ _ _
_ _ _ _ _ _Ograniczyć pow ierzchnię gospo
darstw a... 175 128 1 21 4 6 11
_
25 1 11 12Przejść na em eryturę lub rentę i prze
kazać lub sprzedać gospodarstw o.. 336 248 5 60 5 15 47 3 23 3 13 4
9 23 75 48 34 39 19
39 147 61
59 172
TABL. 5. INDYW IDUALNE GOSPODARSTW A ROLNE W EDŁU G W IO DĄCYCH KIERUNKÓW DZIAŁALNOŚCI ROLNICZEJ I PO ZAROLNICZEJ
WYSZCZEGÓLNIENIE Ogółem W grupach obszarowych użytków rolnych w ha
1 -2 2 - 3 3 - 4 4 - 5 5 - 7 7 -1 0 10-15 15-20 2 0 -5 0 50-100 100 i więcej
L iczba go sp o d arstw
O gółem ... 41884 11576 5613 3534 2545 4123 5105 4617 2175 2313 213 70
0 nie ustalonej wartości rolniczej pro
dukcji towarowej i nie prow adzą
cych działalności rolniczej... 4572 2678 826 407 181 186 151 78 32 28 5 -
w tym o nie ustalonej wartości rolniczej produkcji towarowej i nie prowadzących żadnej
działalności 4143 2438 752 368 159 168 132 66 30 26 4 -
Prowadzących tylko działalność
ro ln ic z ą ... 34847 8217 4421 2896 2207 3714 4702 4345 2018 2105 175 47
wyłącznie na własne potrzeby... 4034 2467 802 294 142 124 114 48 18 21 2 2
głów nie na własne potrzeby... 11270 4984 2651 1393 816 742 446 172 48 18 - -
głów nie na rynek...
o wartości produkcji towarowej
19543 766 968 1209 1249 2848 4142 4125 1952 2066 173 45
w zł:
2501 - 4999... 4000 464 623 724 543 798 579 199 47 23 - -
5 0 0 0 - 14999... 8320 214 295 440 643 1761 2569 1823 407 163 5 -
1 5 0 0 0 - 24999... 3337 44 30 26 32 209 743 1284 628 334 7 -
25000 zł i w yższej... 3886 44 20 19 31 80 251 819 870 1546 161 45
Prowadzących pozarolniczą dzia
łalność gospodarczą i rów no
cześnie działalność rolniczą
z przeznaczeniem :... 2465 681 366 231 157 223 252 194 125 180 33 23
w yłącznie na w łasne potrzeby.. , 363 203 73 28 20 16 12 4 1 5 - 1
głów nie na własne potrzeby... 758 370 180 89 38 38 24 12 3 4 - -
głów nie na iynek... 1344 108 113 114 99 169 216 178 121 171 33 22
z tego o wartości produkcji towarowej w zł:
2501 - 4999... 288 53 65 55 37 38 20 11 5 4 - -
5 0 0 0 - 14999... 514 38 41 44 50 102 133 59 34 11 1 1
15000 - 24999... 230 5 1 6 9 21 48 69 43 26 1 1
25000 zł i w yższej... 312 12 6 9 3 8 15 39 39 130 31 20
