Filtry przeciwsłoneczne jako środki zapobiegające rozwojowi czerniaka: postępowanie oparte na dowodach czy wynikające z przezorności?

O N K O L O G I A

S T R E S Z C Z E N I E

Wstęp

W metaanalizie obserwacyjnych badań kliniczno-kontrolnych wykazano, że nie ma związku między stosowaniem filtrów słonecznych a rozwojem czerniaka złośliwego.

Cele

Ustalenie, czy nowoczesne filtry słoneczne są skuteczne jako środki chroniące przed rozwojem czerniaka, a jeśli tak, to ilu przypadków można uniknąć dzięki ich stosowaniu.

Metody

Potencjalna liczba czerniaków, których udało się uniknąć dzięki stosowaniu nowoczesnych, szerokozakresowych filtrów słonecznych z wysokim wskaźnikiem SPF w trakcie rekreacyjnej ekspozycji na promieniowanie słoneczne, została oszacowana przez połączenie powszechności użycia filtrów ze względnym ryzkiem wystąpienia czerniaka u osób niestosujących filtrów ochronnych w porównaniu z regularnie używającymi tego rodzaju produktów.

Wyniki

Mimo naturalnych wątpliwości i przypuszczeń związanych z takim podejściem wykazano, że możliwe jest uniknięcie rozwoju znacznej liczby czerniaków dzięki regularnemu stosowaniu fil- trów słonecznych podczas rekreacyjnej ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Dowiedziono również związanych z tym znacznych korzyści finansowych, społecznych i emocjonalnych, na- wet w przypadku bardzo skromnych szacunków dotyczących pożytku płynącego ze stosowania szerokozakresowych filtrów słonecznych.

Podsumowanie

Mimo braku dowodów potwierdzających skuteczność nowoczesnych filtrów ochronnych w za- pobieganiu rozwojowi czerniaka uważa się, biorąc pod uwagę rosnącą częstość występowania tego nowotworu, że niezachęcanie do stosowania filtrów, jak również innych metod ochrony przed promieniowaniem słonecznym, byłoby nierozsądne.

S ŁO WA K LU C Z O W E

przypadki, których można uniknąć, czerniak, ekspozycja na promieniowanie słoneczne, filtry słoneczne

Obserwacja, że filtry ochronne zabezpieczają przed oparzeniem słonecznym doprowadziła do powszechnego przekonania, że działają one również protekcyjne w odniesieniu do rozwoju raków skóry, w tym czerniaka złośliwego. Tak było do czasu przeprowadzenia 15 badań klinicz- no-kontrolnych oceniających potencjalne działanie ochronne filtrów słonecznych przeciwko rozwojowi czerniaka skóry, których wyniki przyniosły pewne wątpliwości.¹W czterech spo- śród 15 przeprowadzonych badań wykazano, że stosowanie filtrów w niewielkim stopniu za- pobiega rozwojowi czerniaka. W trzech kolejnych badaniach stwierdzono istotne zmniejsze-

Filtry przeciwsłoneczne jako

środki zapobiegające rozwojowi czerniaka: postępowanie oparte na dowodach czy wynikające

z przezorności?

B. L. Diffey

Dermatological Sciences, Institute of Cellular Medicine, University of New Castle NE2 4HH, UK Adres do korespondencji:

Prof. Brian Diffey E-mail:

b.l.diffey@ncl.ac.uk British Journal of Dermatology 2009;

161(Suppl. 3):25–27 Dermatologia po Dyplomie 2010;1(5):50-54

50_54_diffey:Barie_wiekszy txt.qxp 2010-09-20 11:18 Page 50

O N K O L O G I A

nie ryzyka rozwoju czerniaka u badanych stosujących fil- try słoneczne w porównaniu do niestosujących filtrów ochronnych. Natomiast rezultaty pozostałych ośmiu ba- dań wskazują na zdecydowanie większe ryzyko rozwoju czerniaka u osób stosujących filtry słoneczne.

Aktualne wyniki metaanalizy obserwacyjnych badań kliniczno-kontrolnych wykazały, że nie ma związku mię- dzy stosowaniem filtrów ochronnych a zapobieganiem wystąpieniu czy rozwojem czerniaka złośliwego,^2,3, przy nieudanej kontroli czynników zakłócających stano- wiących prawdopodobne wyjaśnienie wcześniejszych do- niesień dotyczących statystycznie dodatniego związku między czerniakiem a stosowaniem filtrów słonecznych.

Na przykład filtry ochronne są częściej stosowane przez osoby narażone na oparzenie słoneczne, jak również bar- dziej predysponowane do rozwoju czerniaka. Z drugiej strony osoby stosujące filtry słoneczne mogą korzystać również z innych metod ochronnych, takich jak: odpo- wiednie ubranie oraz pozostawanie w cieniu.

Aktualne dane z piśmiennictwa wskazują, że stosowa- nie w przeszłości filtrów ochronnych starszej generacji, pochłaniających praktycznie całe promieniowanie UVB, ale pozostających bez wpływu na promieniowanie UVA, może wiązać się z większym ryzykiem występowania czerniaka w populacji osób powyżej 40 r.ż.⁴

Jeśli jednak zwrócimy uwagę na czas zbierania da- nych analizowanych w większości badań kliniczno-kon- trolnych, dominujące właściwości ochronne filtrów UV oraz na sposób aplikowania tych środków ochronnych okaże się, że stwierdzenie braku lub niewielkiego wpły- wu filtrów słonecznych na zapobieganie rozwojowi czer- niaka jest całkowicie przewidywalne, ponieważ skutecz- ność tych produktów odpowiadała wskaźnikom SPF 2-3, przy jednoczesnym braku ochrony przed promieniowa- niem o długości fali większej niż 330 nm.⁵ Z drugiej strony, nowoczesne, szerokozakresowe filtry ochronne o wskaźniku SPF 25 (popularny wskaźnik SPF) apliko- wane zwykle w przeciętnej ilości 1,0 mg/cm²,⁶mają sku- teczność odpowiadającą wskaźnikowi SPF 8-10 i chro- nią przed całym zakresem promieniowania słonecznego (UVA+UVB) tak, że do skóry dociera około 1/3 dawki promieniowania w porównaniu z produktami starszej generacji.

Podczas gdy dotychczasowe dowody potwierdzające skuteczność filtrów słonecznych w ochronie przeciwko rozwojowi czerniaka są niewystarczające,⁷dostępne da- ne z randomizowanych badań kontrolowanych dotyczą- cych filtrów słonecznych wskazujące, że ich stosowanie zmniejsza występowanie rogowacenia słonecznego (bę- dącego markerem zwiększonego ryzyka rozwoju czer- niaka) oraz znamion melanocytowych (markery ryzyka rozwoju czerniaka/prekursory), nie są sprzeczne z pod- stawowym sposobem zapobiegania rozwojowi czerniaka dzięki szerokozakresowym filtrom ochronnym.⁸

Stanowi to dylemat. Zgodnie z zasadami medycyny opartej na faktach,^9,10nie ma wystarczających dowodów pozwalających stosować filtry ochronne jako środki za- pobiegające rozwojowi czerniaka, czego można by oczekiwać przed wprowadzeniem nowych środków do postępowania terapeutycznego. Uzyskanie dowodów wskazujących, czy nowoczesne, szerokozakresowe filtry słoneczne z wysokim wskaźnikiem SPF są lub nie są sku- teczne, zajmie dziesięciolecia. Ponieważ brakuje wystar- czających dowodów to, czy rekomendacje związane z za- pobieganiem rozwojowi czerniaka powinny w większym stopniu podkreślać konieczność unikania ekspozycji na promieniowanie słoneczne, pozostawanie w cieniu oraz noszenie odpowiednich ubrań jest kwestią sporną.

Z drugiej strony zasada przezorności stanowiąca, że jeśli działanie lub prawo może wywołać ciężką lub nie- odwracalną szkodę społeczną, wówczas przy braku na- ukowego porozumienia dotyczącego przyczyn szkody, ciężar dowodów spada na tego, kto popierał takie działa- nie. Innymi słowy, ci, którzy z braku wystarczających do- wodów skuteczności nie zalecają stosowania filtrów sło- necznych jako prewencji rozwoju czerniaka, muszą wykazać wspomniany brak skuteczności, aby można sto- sować ich zalecenie. Logika podpowiada, że udowodnie- nie tego faktu jest trudne ze względu na powszechne uznawanie ekspozycji na promieniowanie słoneczne za czynnik predysponujący do rozwoju czerniaka, a no- woczesne filtry ochronne zmniejszają przenikanie pro- mieniowania UV w głąb skóry, przy czym zależy to w większym stopniu od prawidłowego stosowania prepa- ratów ochronnych i metod ich aplikacji niż od właściwo- ści technicznych (np. wskaźnik SPF oraz wskaźnik UVA) produktu.¹²

Metody

Jeśli możemy w rozsądny sposób postulować, że częstość występowania czerniaka można zmniejszyć dzięki stoso- waniu, w trakcie rekreacyjnego korzystania z dużych da- wek promieniowania słonecznego (sposób korzystania ze słońca jest uważany za najważniejszy czynnik indukujący i promujący rozwój czerniaka), nowoczesnych, szeroko- zakresowych filtrów słonecznych o wysokim wskaźniku ochrony, to czy możemy jednocześnie oszacować, jak wielu czerniaków się uniknie dzięki ich stosowaniu?

W przedstawieniu oczekiwanej zmniejszonej liczby czerniaków tradycyjne metody epidemiologiczne, ta- kie jak iloraz szans, nie dają wystarczających informa- cji dotyczących wpływu ich zastosowania na poziomie populacyjnym, ponieważ nie biorą pod uwagę rozpowszechnienia stosowania.¹³ Zamiast takiego po- dejścia, preferowany jest pomiar wyrażający potencjal- ną liczbę czerniaków, którym udało się zapobiec, dzię- ki zachęcaniu do stosowania produktów ochronnych, 50_54_diffey:Barie_wiekszy txt.qxp 2010-09-21 11:32 Page 51

O N K O L O G I A

S T R E S Z C Z E N I E

Wstęp

W metaanalizie obserwacyjnych badań kliniczno-kontrolnych wykazano, że nie ma związku między stosowaniem filtrów słonecznych a rozwojem czerniaka złośliwego.

Cele

Ustalenie, czy nowoczesne filtry słoneczne są skuteczne jako środki chroniące przed rozwojem czerniaka, a jeśli tak, to ilu przypadków można uniknąć dzięki ich stosowaniu.

Metody

Potencjalna liczba czerniaków, których udało się uniknąć dzięki stosowaniu nowoczesnych, szerokozakresowych filtrów słonecznych z wysokim wskaźnikiem SPF w trakcie rekreacyjnej ekspozycji na promieniowanie słoneczne, została oszacowana przez połączenie powszechności użycia filtrów ze względnym ryzkiem wystąpienia czerniaka u osób niestosujących filtrów ochronnych w porównaniu z regularnie używającymi tego rodzaju produktów.

Wyniki

Mimo naturalnych wątpliwości i przypuszczeń związanych z takim podejściem wykazano, że możliwe jest uniknięcie rozwoju znacznej liczby czerniaków dzięki regularnemu stosowaniu fil- trów słonecznych podczas rekreacyjnej ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Dowiedziono również związanych z tym znacznych korzyści finansowych, społecznych i emocjonalnych, na- wet w przypadku bardzo skromnych szacunków dotyczących pożytku płynącego ze stosowania szerokozakresowych filtrów słonecznych.

Podsumowanie

Mimo braku dowodów potwierdzających skuteczność nowoczesnych filtrów ochronnych w za- pobieganiu rozwojowi czerniaka uważa się, biorąc pod uwagę rosnącą częstość występowania tego nowotworu, że niezachęcanie do stosowania filtrów, jak również innych metod ochrony przed promieniowaniem słonecznym, byłoby nierozsądne.

S ŁO WA K LU C Z O W E

przypadki, których można uniknąć, czerniak, ekspozycja na promieniowanie słoneczne, filtry słoneczne

Obserwacja, że filtry ochronne zabezpieczają przed oparzeniem słonecznym doprowadziła do powszechnego przekonania, że działają one również protekcyjne w odniesieniu do rozwoju raków skóry, w tym czerniaka złośliwego. Tak było do czasu przeprowadzenia 15 badań klinicz- no-kontrolnych oceniających potencjalne działanie ochronne filtrów słonecznych przeciwko rozwojowi czerniaka skóry, których wyniki przyniosły pewne wątpliwości.¹W czterech spo- śród 15 przeprowadzonych badań wykazano, że stosowanie filtrów w niewielkim stopniu za- pobiega rozwojowi czerniaka. W trzech kolejnych badaniach stwierdzono istotne zmniejsze-

Filtry przeciwsłoneczne jako

środki zapobiegające rozwojowi czerniaka: postępowanie oparte na dowodach czy wynikające

z przezorności?

B. L. Diffey

Dermatological Sciences, Institute of Cellular Medicine, University of New Castle NE2 4HH, UK Adres do korespondencji:

Prof. Brian Diffey E-mail:

b.l.diffey@ncl.ac.uk British Journal of Dermatology 2009;

161(Suppl. 3):25–27 Dermatologia po Dyplomie 2010;1(5):50-54

50_54_diffey:Barie_wiekszy txt.qxp 2010-09-20 11:18 Page 50

O N K O L O G I A

nie ryzyka rozwoju czerniaka u badanych stosujących fil- try słoneczne w porównaniu do niestosujących filtrów ochronnych. Natomiast rezultaty pozostałych ośmiu ba- dań wskazują na zdecydowanie większe ryzyko rozwoju czerniaka u osób stosujących filtry słoneczne.

Aktualne wyniki metaanalizy obserwacyjnych badań kliniczno-kontrolnych wykazały, że nie ma związku mię- dzy stosowaniem filtrów ochronnych a zapobieganiem wystąpieniu czy rozwojem czerniaka złośliwego,^2,3, przy nieudanej kontroli czynników zakłócających stano- wiących prawdopodobne wyjaśnienie wcześniejszych do- niesień dotyczących statystycznie dodatniego związku między czerniakiem a stosowaniem filtrów słonecznych.

Na przykład filtry ochronne są częściej stosowane przez osoby narażone na oparzenie słoneczne, jak również bar- dziej predysponowane do rozwoju czerniaka. Z drugiej strony osoby stosujące filtry słoneczne mogą korzystać również z innych metod ochronnych, takich jak: odpo- wiednie ubranie oraz pozostawanie w cieniu.

Aktualne dane z piśmiennictwa wskazują, że stosowa- nie w przeszłości filtrów ochronnych starszej generacji, pochłaniających praktycznie całe promieniowanie UVB, ale pozostających bez wpływu na promieniowanie UVA, może wiązać się z większym ryzykiem występowania czerniaka w populacji osób powyżej 40 r.ż.⁴

Jeśli jednak zwrócimy uwagę na czas zbierania da- nych analizowanych w większości badań kliniczno-kon- trolnych, dominujące właściwości ochronne filtrów UV oraz na sposób aplikowania tych środków ochronnych okaże się, że stwierdzenie braku lub niewielkiego wpły- wu filtrów słonecznych na zapobieganie rozwojowi czer- niaka jest całkowicie przewidywalne, ponieważ skutecz- ność tych produktów odpowiadała wskaźnikom SPF 2-3, przy jednoczesnym braku ochrony przed promieniowa- niem o długości fali większej niż 330 nm.⁵ Z drugiej strony, nowoczesne, szerokozakresowe filtry ochronne o wskaźniku SPF 25 (popularny wskaźnik SPF) apliko- wane zwykle w przeciętnej ilości 1,0 mg/cm²,⁶mają sku- teczność odpowiadającą wskaźnikowi SPF 8-10 i chro- nią przed całym zakresem promieniowania słonecznego (UVA+UVB) tak, że do skóry dociera około 1/3 dawki promieniowania w porównaniu z produktami starszej generacji.

Podczas gdy dotychczasowe dowody potwierdzające skuteczność filtrów słonecznych w ochronie przeciwko rozwojowi czerniaka są niewystarczające,⁷dostępne da- ne z randomizowanych badań kontrolowanych dotyczą- cych filtrów słonecznych wskazujące, że ich stosowanie zmniejsza występowanie rogowacenia słonecznego (bę- dącego markerem zwiększonego ryzyka rozwoju czer- niaka) oraz znamion melanocytowych (markery ryzyka rozwoju czerniaka/prekursory), nie są sprzeczne z pod- stawowym sposobem zapobiegania rozwojowi czerniaka dzięki szerokozakresowym filtrom ochronnym.⁸

Stanowi to dylemat. Zgodnie z zasadami medycyny opartej na faktach,^9,10nie ma wystarczających dowodów pozwalających stosować filtry ochronne jako środki za- pobiegające rozwojowi czerniaka, czego można by oczekiwać przed wprowadzeniem nowych środków do postępowania terapeutycznego. Uzyskanie dowodów wskazujących, czy nowoczesne, szerokozakresowe filtry słoneczne z wysokim wskaźnikiem SPF są lub nie są sku- teczne, zajmie dziesięciolecia. Ponieważ brakuje wystar- czających dowodów to, czy rekomendacje związane z za- pobieganiem rozwojowi czerniaka powinny w większym stopniu podkreślać konieczność unikania ekspozycji na promieniowanie słoneczne, pozostawanie w cieniu oraz noszenie odpowiednich ubrań jest kwestią sporną.

Z drugiej strony zasada przezorności stanowiąca, że jeśli działanie lub prawo może wywołać ciężką lub nie- odwracalną szkodę społeczną, wówczas przy braku na- ukowego porozumienia dotyczącego przyczyn szkody, ciężar dowodów spada na tego, kto popierał takie działa- nie. Innymi słowy, ci, którzy z braku wystarczających do- wodów skuteczności nie zalecają stosowania filtrów sło- necznych jako prewencji rozwoju czerniaka, muszą wykazać wspomniany brak skuteczności, aby można sto- sować ich zalecenie. Logika podpowiada, że udowodnie- nie tego faktu jest trudne ze względu na powszechne uznawanie ekspozycji na promieniowanie słoneczne za czynnik predysponujący do rozwoju czerniaka, a no- woczesne filtry ochronne zmniejszają przenikanie pro- mieniowania UV w głąb skóry, przy czym zależy to w większym stopniu od prawidłowego stosowania prepa- ratów ochronnych i metod ich aplikacji niż od właściwo- ści technicznych (np. wskaźnik SPF oraz wskaźnik UVA) produktu.¹²

Metody

Jeśli możemy w rozsądny sposób postulować, że częstość występowania czerniaka można zmniejszyć dzięki stoso- waniu, w trakcie rekreacyjnego korzystania z dużych da- wek promieniowania słonecznego (sposób korzystania ze słońca jest uważany za najważniejszy czynnik indukujący i promujący rozwój czerniaka), nowoczesnych, szeroko- zakresowych filtrów słonecznych o wysokim wskaźniku ochrony, to czy możemy jednocześnie oszacować, jak wielu czerniaków się uniknie dzięki ich stosowaniu?

W przedstawieniu oczekiwanej zmniejszonej liczby czerniaków tradycyjne metody epidemiologiczne, ta- kie jak iloraz szans, nie dają wystarczających informa- cji dotyczących wpływu ich zastosowania na poziomie populacyjnym, ponieważ nie biorą pod uwagę rozpowszechnienia stosowania.¹³ Zamiast takiego po- dejścia, preferowany jest pomiar wyrażający potencjal- ną liczbę czerniaków, którym udało się zapobiec, dzię- ki zachęcaniu do stosowania produktów ochronnych, 50_54_diffey:Barie_wiekszy txt.qxp 2010-09-21 11:32 Page 51

O N K O L O G I A

co można obliczyć w następujący sposób: N × [(1 – P) ×

× (RR – 2)]/[1 + (1 – P) × (RR – 1)], gdzie N oznacza wy- stępowanie czerniaka w badanej populacji, P rozpo- wszechnienie stosowania filtrów ochronnych w trakcie rekreacyjnego korzystania z promieniowania słoneczne- go, a RR względne ryzyko wystąpienia czerniaka u osób niestosujących filtrów ochronnych w porównaniu z oso- bami, które regularnie używają szerokozakresowych fil- trów ochronnych w trakcie kąpieli słonecznych.

Rozpowszechnienie stosowania filtrów słonecznych różni się znacznie w zależności od kraju, płci oraz wieku badanych. Jest to popularna forma ochrony stosowana w trakcie rekreacyjnego korzystania z promieniowania słonecznego, zwłaszcza w trakcie kąpieli słonecznych czy plażowania.^14,15Przegląd sześciu badań dotyczących stosowania filtrów ochronnych przez dorosłych w okre- sie letnim wykazał, że średnia częstość ich użycia wynosi około 20 i 40%, odpowiednio dla kobiet i mężczyzn, co powoduje, że ogólna częstość stosowania takich produk- tów wynosi około 30%. Te wartości pozostają w zgodzie z wynikami badań obserwacyjnych, przeprowadzonych w Wiktorii, w Australii, a dotyczących przeciwsłonecz- nych zachowań ochronnych.¹⁷

Wyniki

W celu zobrazowania zagadnienia założyliśmy, że nie- stosowanie szerokozakresowych filtrów ochronnych w trakcie rekreacyjnego korzystania z promieniowania słonecznego wiąże się z 20% ryzykiem rozwoju czernia- ka (tj. względne ryzyko wynosi 1,2). Oznacza to, że u około 200 000 osób rocznie, na świecie, zostanie roz-

poznany czerniak, z czego około 80% potencjalnych cho- rych żyje w krajach wysokorozwiniętych.¹⁸Opierając się na przedstawionym wyżej równaniu obliczyliśmy, że sto- sowanie filtrów słonecznych mogłoby zapobiec rozwojo- wi około 24 500 (12,25% – przyp. tłum.) przypadkom czerniaka, a nie jak się zakłada 30%.

Wysoce prawdopodobne jest, że nigdy nie osiągnie się pełnej współpracy w zakresie prawidłowego stosowania filtrów ochronnych podczas rekreacyjnego korzystania z promieniowania słonecznego. Możemy jednak użyć tej samej metody do oszacowania dodatkowej liczby czer- niaków, których można by uniknąć, gdyby stosowanie fil- trów wzrosło powyżej dotychczasowych 30%, w zakresie względnego ryzyka. Na przykład, jeśli rozpowszechnienie stosowania filtrów słonecznych wzrosłoby z 30 do 50%, można by uniknąć kolejnych 6380 przypadków czerniaka.

Względne ryzyko rozwoju czerniaka u osób niestosu- jących filtrów ochronnych wynosi 1,2. Z braku danych potwierdzających te szacunki, pozostaje niepewność.

Konsekwentnie powtarzając wyżej przedstawione obli- czenia i używając innych możliwych wartości określają- cych ryzyko, szacunkowo (rycina), możliwe jest uniknię- cie znacznej liczby czerniaków, a co za tym idzie, istotnych kosztów finansowych, społecznych i emocjo- nalnych, nawet przy bardzo skromnych obliczeniach do- tyczących korzyści wynikających ze stosowania szeroko- zakresowych filtrów.

Podsumowanie

W ciągu ostatnich lat formuła oraz właściwości absorp- cyjne filtrów ochronnych bezsprzecznie się poprawiły.

Dowody potwierdzające skuteczność tych nowoczesnych środków w zapobieganiu rozwojowi czerniaka są jednak trudne do ustalenia i będzie tak przez co najmniej kolej- ną dekadę. Istnieje możliwość, że jeśli będziemy oczeki- wali dowodów potwierdzających ich skuteczność, u wie- lu osób dojdzie do rozwoju czerniaka, którego można by uniknąć dzięki stosowaniu filtrów słonecznych jako czę- ści postępowania ochronnego w trakcie okresów nasilo- nego nasłonecznienia. Jeśli weźmiemy pod uwagę znacz- ną liczbę czerniaków, których można by uniknąć, jeśli udowodni się, że nowoczesne filtry ochronne zapewniają chociażby nieznaczne zmniejszenie ryzyka, niezalecanie ich stosowania, wraz z innymi metodami ochrony, będzie nieodpowiedzialne, biorąc pod uwagę walkę z corocznie zwiększającą się liczbą czerniaków.

Źródła finansowania: nie zgłoszono Konflikt interesów: nie zgłoszono

© Copyright 2009 The Author. Journal Compilation © 2009 British Association of Dermatologists. This translation of the article Sunscreens as a preventative me- asure in melanoma: an evidence-based approach or the precautionary principle?

by B. L. Diffey from British Journal of Dermatology 2009; 161(Suppl. 3):25-27 is reproduced with permission of John Wiley & Sons, Inc

Rycina.Liczba czerniaków, których można uniknąć na całym świecie dzięki częstszemu stosowaniu filtrów słonecznych.

Każda krzywa została obliczona na podstawie innych wartości względnego ryzyka rozwoju czerniaka u osób niestosujących kremów ochronnych w porównaniu z osobami regularnie aplikującymi szerokozakresowe produkty ochronne z wysokim wskaźnikiem SPF w trakcie rekreacyjnego korzystania z promieniowania słonecznego.

60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 Dodatkoweprzypadki, którychmożnauniknąć 0

30 40 50 60 70 80 90 100

Powszechność stosowania kremów ochronnych wyrażona w %

Względne ryzyko 1,5

1,2 1,1 1,05 50_54_diffey:Barie_wiekszy txt.qxp 2010-09-20 11:18 Page 52

O N K O L O G I A

Piśmiennictwo

1. IARC. Handbooks of Cancer Prevention: volume 5 Sunscreens. Lyon: Inter- national Agency for Research on Cancer, 2001.

2. Huncharek M, Kupelnick B. Use of topical sunscreens and the risk of mali- gnant melanoma: a meta-analysis of 9067 patients from 11 case-control studies. Am J Public Health 2002;92:1173–7.

3. Dennis LK, Beane Freeman LE, VanBeek MJ. Sunscreen use and risk of me- lanoma: a quantitative review. Ann Intern Med 2003;139:966–78.

4. Gorham ED, Mohr SB, Garland CF et al. Do sunscreens increase risk of melanoma in populations residing at higher latitudes? Ann Epidemiol 2007;17:956–63.

5. Diffey BL. Sunscreens and melanoma: the future looks bright. Br J Dermatol 2005;153:378–81.

6. Diffey BL. Sunscreens: use and misuse. In: Sun Protection in Man (Giaco- moni PU, ed.). Amsterdam: Elsevier Science BV, 2001; 521–34.

7. Gallagher RP. Sunscreens in melanoma and skin cancer prevention. Can Med Assoc J 2005;173:244–5.

8. Green AC, Williams GM. Point: sunscreen use is a safe and effective appro- ach to skin cancer prevention. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 2007;

16:1921–2.

9. Sackett DL, Rosenberg WM. The need for evidence-based medicine. J R Soc Med 1995;88:620–4.

10. Guyatt GH, Sackett DL, Cook DJ. Users” guides to the medical literature. II.

How to use an article about therapy or prevention. A. Are the results of

the study valid? Evidence-Based Medicine Working Group. JAMA 1993; 270:2598–601.

11. Gefeller O, Pfahlberg A. Sunscreen use and melanoma: a case of eviden- ce-based prevention? Photodermatol Photoimmunol Photomed 2002; 18:153–6.

12. Diffey BL. Public health, sunscreens and UVA. Kosmet Med 2001;3:132–3. 13. Heller RF, Buchan I, Edwards R et al. Communicating risks at the popula-

tion level: application of population impact numbers. Br Med J 2003; 327:1162–5.

14. di Salvo P, Prescott-Clarke T. Sun protection behaviour and beliefs. In: Health Survey for England ‘95–97 Young People. London: HMSO, 1997; 363–76. 15. Stanton WR, Janda M, Baade PD, Anderson P. Primary prevention of skin

cancer: a review of sun protection in Australia and internationally. Health Promot Int 2004;19:369–78.

16. Dobbinson S, Hill DJ. Patterns and causes of sun exposing and sun protec- tion behavior. in: Prevention of Skin Cancer (Hill DJ, Elwood JM, English DR, eds), Cancer Prevention-Cancer Causes, Vol 3. Dordrecht, NL: Kluwer Academic, 2004;211–40.

17. Dobbinson SJ, Wakefield MA, Jamsen KM et al. Weekend sun protection and sunburn in Australia: trends (1987–2002) and association with Sun- Smart television advertising. Am J Prev Med 2008;34:94–101. 18. Ferlay J, Bray F, Pisani P, Parkin DM. GLOBOCAN 2002 Cancer Incidence,

Mortality and Prevalence Worldwide. IARC Cancer Base No. 5, version 2.0, Lyon: IARC Press, 2004.

Preparaty do ochrony przeciwsłonecznej stosowa- ne są od wielu lat i uważane za bezpieczne. Poja- wiające się sporadycznie doniesienia o mutagen- nym czy kancerogennym działaniuin vitro niektórych substancji zawartych w kosmetykach chroniących przed działaniem promieniowania ultrafioletowego na modelach zwierzęcych czy też ich wpływie na go- spodarkę hormonalną, nie zostały w sposób przeko- nujący potwierdzone badaniami z udziałem ludzi.

Najważniejsze objawy niepożądane związane ze stoso- waniem filtrów przeciwsłonecznych wiążą się z możli- wością wystąpienia podrażnień skóry lub alergicznego kontaktowego zapalenia skóry, co jednak zdarza się rzadko.

Ochronę przeciwsłoneczną stosowali już starożytni Grecy wykorzystując mieszaninę piasku i oliwy w celu zapobiegania oparzeniom skóry. Pierwszy współcze- sny, komercyjny filtr przeciwsłoneczny został wyprodu- kowany w 1928 roku w Stanach Zjednoczonych i za- wierał salicylan benzylu i cynamonian benzylu. Do grona prekursorów w dziedzinie ochrony przeciwsło-

necznej zaliczani są: Eugene Scheller, założyciel firmy L’Oreal, Franz Greiter, twórca kremu Glacier Cream oraz Benjamin Green, lekarz z Florydy, który do ochrony przed promieniowaniem UV żołnierzy armii amerykańskiej walczących w II wojnie światowej wy- korzystał skomponowany przez siebie środek na bazie wazeliny. Szersze stosowanie kosmetyków do ochrony przeciwsłonecznej rozpoczęło się po II wojnie świato- wej od opatentowania kwasu para-aminobenzoesowe- go (PABA) jako cząsteczki absorbującej promieniowa- nie ultrafioletowe B (UVB). Świadomość ochrony przed promieniowaniem słonecznym stopniowo wzra- stała i w latach 70. XX w. filtry przeciwsłoneczne za- częły częściej pojawiać się na rynku kosmetyków. Po- czątkowo stosowane środki zapobiegały głównie oparzeniom słonecznym i zawierały związki absorbu- jące UVB. Z czasem w badaniach naukowych dowie- dziono szkodliwego działania także promieniowania ultrafioletowego A (UVA), czego konsekwencją było wprowadzenie filtrów o wysokim współczynniku ochrony przed UVB i jednocześnie absorbujących UVA. Dzięki rozwojowi nowoczesnych technologii od wielu lat są dostępne różne formy kosmetyków za- pewniających szerokopasmową ochronę przeciwsło- neczną dzięki zawartości filtrów chemicznych i fizycz- nych. Nie jest to jednak nigdy ochrona stuprocentowa, co wynika nie tylko z właściwości samych filtrów, ale także sposobu ich używania, a więc nakładania odpo- wiedniej ilości (2 mg/cm² powierzchni skóry) w od- powiednim czasie (15-25 minut) przed ekspozycją dr hab. med. Mariola Pawlaczyk

Kierownik Zakładu Profilaktyki Chorób Skóry Katedry Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.

K O M E N T A R Z

50_54_diffey:Barie_wiekszy txt.qxp 2010-09-20 11:18 Page 53

O N K O L O G I A

co można obliczyć w następujący sposób: N × [(1 – P) ×

× (RR – 2)]/[1 + (1 – P) × (RR – 1)], gdzie N oznacza wy- stępowanie czerniaka w badanej populacji, P rozpo- wszechnienie stosowania filtrów ochronnych w trakcie rekreacyjnego korzystania z promieniowania słoneczne- go, a RR względne ryzyko wystąpienia czerniaka u osób niestosujących filtrów ochronnych w porównaniu z oso- bami, które regularnie używają szerokozakresowych fil- trów ochronnych w trakcie kąpieli słonecznych.

Rozpowszechnienie stosowania filtrów słonecznych różni się znacznie w zależności od kraju, płci oraz wieku badanych. Jest to popularna forma ochrony stosowana w trakcie rekreacyjnego korzystania z promieniowania słonecznego, zwłaszcza w trakcie kąpieli słonecznych czy plażowania.^14,15Przegląd sześciu badań dotyczących stosowania filtrów ochronnych przez dorosłych w okre- sie letnim wykazał, że średnia częstość ich użycia wynosi około 20 i 40%, odpowiednio dla kobiet i mężczyzn, co powoduje, że ogólna częstość stosowania takich produk- tów wynosi około 30%. Te wartości pozostają w zgodzie z wynikami badań obserwacyjnych, przeprowadzonych w Wiktorii, w Australii, a dotyczących przeciwsłonecz- nych zachowań ochronnych.¹⁷

Wyniki

W celu zobrazowania zagadnienia założyliśmy, że nie- stosowanie szerokozakresowych filtrów ochronnych w trakcie rekreacyjnego korzystania z promieniowania słonecznego wiąże się z 20% ryzykiem rozwoju czernia- ka (tj. względne ryzyko wynosi 1,2). Oznacza to, że u około 200 000 osób rocznie, na świecie, zostanie roz-

poznany czerniak, z czego około 80% potencjalnych cho- rych żyje w krajach wysokorozwiniętych.¹⁸Opierając się na przedstawionym wyżej równaniu obliczyliśmy, że sto- sowanie filtrów słonecznych mogłoby zapobiec rozwojo- wi około 24 500 (12,25% – przyp. tłum.) przypadkom czerniaka, a nie jak się zakłada 30%.

Wysoce prawdopodobne jest, że nigdy nie osiągnie się pełnej współpracy w zakresie prawidłowego stosowania filtrów ochronnych podczas rekreacyjnego korzystania z promieniowania słonecznego. Możemy jednak użyć tej samej metody do oszacowania dodatkowej liczby czer- niaków, których można by uniknąć, gdyby stosowanie fil- trów wzrosło powyżej dotychczasowych 30%, w zakresie względnego ryzyka. Na przykład, jeśli rozpowszechnienie stosowania filtrów słonecznych wzrosłoby z 30 do 50%, można by uniknąć kolejnych 6380 przypadków czerniaka.

Względne ryzyko rozwoju czerniaka u osób niestosu- jących filtrów ochronnych wynosi 1,2. Z braku danych potwierdzających te szacunki, pozostaje niepewność.

Konsekwentnie powtarzając wyżej przedstawione obli- czenia i używając innych możliwych wartości określają- cych ryzyko, szacunkowo (rycina), możliwe jest uniknię- cie znacznej liczby czerniaków, a co za tym idzie, istotnych kosztów finansowych, społecznych i emocjo- nalnych, nawet przy bardzo skromnych obliczeniach do- tyczących korzyści wynikających ze stosowania szeroko- zakresowych filtrów.

Podsumowanie

W ciągu ostatnich lat formuła oraz właściwości absorp- cyjne filtrów ochronnych bezsprzecznie się poprawiły.

Dowody potwierdzające skuteczność tych nowoczesnych środków w zapobieganiu rozwojowi czerniaka są jednak trudne do ustalenia i będzie tak przez co najmniej kolej- ną dekadę. Istnieje możliwość, że jeśli będziemy oczeki- wali dowodów potwierdzających ich skuteczność, u wie- lu osób dojdzie do rozwoju czerniaka, którego można by uniknąć dzięki stosowaniu filtrów słonecznych jako czę- ści postępowania ochronnego w trakcie okresów nasilo- nego nasłonecznienia. Jeśli weźmiemy pod uwagę znacz- ną liczbę czerniaków, których można by uniknąć, jeśli udowodni się, że nowoczesne filtry ochronne zapewniają chociażby nieznaczne zmniejszenie ryzyka, niezalecanie ich stosowania, wraz z innymi metodami ochrony, będzie nieodpowiedzialne, biorąc pod uwagę walkę z corocznie zwiększającą się liczbą czerniaków.

Źródła finansowania: nie zgłoszono Konflikt interesów: nie zgłoszono

© Copyright 2009 The Author. Journal Compilation © 2009 British Association of Dermatologists. This translation of the article Sunscreens as a preventative me- asure in melanoma: an evidence-based approach or the precautionary principle?

by B. L. Diffey from British Journal of Dermatology 2009; 161(Suppl. 3):25-27 is reproduced with permission of John Wiley & Sons, Inc

Rycina.Liczba czerniaków, których można uniknąć na całym świecie dzięki częstszemu stosowaniu filtrów słonecznych.

Każda krzywa została obliczona na podstawie innych wartości względnego ryzyka rozwoju czerniaka u osób niestosujących kremów ochronnych w porównaniu z osobami regularnie aplikującymi szerokozakresowe produkty ochronne z wysokim wskaźnikiem SPF w trakcie rekreacyjnego korzystania z promieniowania słonecznego.

60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 Dodatkoweprzypadki, którychmożnauniknąć 0

30 40 50 60 70 80 90 100

Powszechność stosowania kremów ochronnych wyrażona w %

Względne ryzyko 1,5

1,2 1,1 1,05 50_54_diffey:Barie_wiekszy txt.qxp 2010-09-20 11:18 Page 52

O N K O L O G I A

Piśmiennictwo

1. IARC. Handbooks of Cancer Prevention: volume 5 Sunscreens. Lyon: Inter- national Agency for Research on Cancer, 2001.

2. Huncharek M, Kupelnick B. Use of topical sunscreens and the risk of mali- gnant melanoma: a meta-analysis of 9067 patients from 11 case-control studies. Am J Public Health 2002;92:1173–7.

3. Dennis LK, Beane Freeman LE, VanBeek MJ. Sunscreen use and risk of me- lanoma: a quantitative review. Ann Intern Med 2003;139:966–78.

4. Gorham ED, Mohr SB, Garland CF et al. Do sunscreens increase risk of melanoma in populations residing at higher latitudes? Ann Epidemiol 2007;17:956–63.

5. Diffey BL. Sunscreens and melanoma: the future looks bright. Br J Dermatol 2005;153:378–81.

6. Diffey BL. Sunscreens: use and misuse. In: Sun Protection in Man (Giaco- moni PU, ed.). Amsterdam: Elsevier Science BV, 2001; 521–34.

7. Gallagher RP. Sunscreens in melanoma and skin cancer prevention. Can Med Assoc J 2005;173:244–5.

8. Green AC, Williams GM. Point: sunscreen use is a safe and effective appro- ach to skin cancer prevention. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 2007;

16:1921–2.

9. Sackett DL, Rosenberg WM. The need for evidence-based medicine. J R Soc Med 1995;88:620–4.

10. Guyatt GH, Sackett DL, Cook DJ. Users” guides to the medical literature. II.

How to use an article about therapy or prevention. A. Are the results of

the study valid? Evidence-Based Medicine Working Group. JAMA 1993;

270:2598–601.

11. Gefeller O, Pfahlberg A. Sunscreen use and melanoma: a case of eviden- ce-based prevention? Photodermatol Photoimmunol Photomed 2002;

18:153–6.

12. Diffey BL. Public health, sunscreens and UVA. Kosmet Med 2001;3:132–3.

13. Heller RF, Buchan I, Edwards R et al. Communicating risks at the popula- tion level: application of population impact numbers. Br Med J 2003;

327:1162–5.

14. di Salvo P, Prescott-Clarke T. Sun protection behaviour and beliefs. In: Health Survey for England ‘95–97 Young People. London: HMSO, 1997; 363–76.

15. Stanton WR, Janda M, Baade PD, Anderson P. Primary prevention of skin cancer: a review of sun protection in Australia and internationally. Health Promot Int 2004;19:369–78.

16. Dobbinson S, Hill DJ. Patterns and causes of sun exposing and sun protec- tion behavior. in: Prevention of Skin Cancer (Hill DJ, Elwood JM, English DR, eds), Cancer Prevention-Cancer Causes, Vol 3. Dordrecht, NL: Kluwer Academic, 2004;211–40.

17. Dobbinson SJ, Wakefield MA, Jamsen KM et al. Weekend sun protection and sunburn in Australia: trends (1987–2002) and association with Sun- Smart television advertising. Am J Prev Med 2008;34:94–101.

18. Ferlay J, Bray F, Pisani P, Parkin DM. GLOBOCAN 2002 Cancer Incidence, Mortality and Prevalence Worldwide. IARC Cancer Base No. 5, version 2.0, Lyon: IARC Press, 2004.

Preparaty do ochrony przeciwsłonecznej stosowa- ne są od wielu lat i uważane za bezpieczne. Poja- wiające się sporadycznie doniesienia o mutagen- nym czy kancerogennym działaniuin vitro niektórych substancji zawartych w kosmetykach chroniących przed działaniem promieniowania ultrafioletowego na modelach zwierzęcych czy też ich wpływie na go- spodarkę hormonalną, nie zostały w sposób przeko- nujący potwierdzone badaniami z udziałem ludzi.

Najważniejsze objawy niepożądane związane ze stoso- waniem filtrów przeciwsłonecznych wiążą się z możli- wością wystąpienia podrażnień skóry lub alergicznego kontaktowego zapalenia skóry, co jednak zdarza się rzadko.

Ochronę przeciwsłoneczną stosowali już starożytni Grecy wykorzystując mieszaninę piasku i oliwy w celu zapobiegania oparzeniom skóry. Pierwszy współcze- sny, komercyjny filtr przeciwsłoneczny został wyprodu- kowany w 1928 roku w Stanach Zjednoczonych i za- wierał salicylan benzylu i cynamonian benzylu. Do grona prekursorów w dziedzinie ochrony przeciwsło-

necznej zaliczani są: Eugene Scheller, założyciel firmy L’Oreal, Franz Greiter, twórca kremu Glacier Cream oraz Benjamin Green, lekarz z Florydy, który do ochrony przed promieniowaniem UV żołnierzy armii amerykańskiej walczących w II wojnie światowej wy- korzystał skomponowany przez siebie środek na bazie wazeliny. Szersze stosowanie kosmetyków do ochrony przeciwsłonecznej rozpoczęło się po II wojnie świato- wej od opatentowania kwasu para-aminobenzoesowe- go (PABA) jako cząsteczki absorbującej promieniowa- nie ultrafioletowe B (UVB). Świadomość ochrony przed promieniowaniem słonecznym stopniowo wzra- stała i w latach 70. XX w. filtry przeciwsłoneczne za- częły częściej pojawiać się na rynku kosmetyków. Po- czątkowo stosowane środki zapobiegały głównie oparzeniom słonecznym i zawierały związki absorbu- jące UVB. Z czasem w badaniach naukowych dowie- dziono szkodliwego działania także promieniowania ultrafioletowego A (UVA), czego konsekwencją było wprowadzenie filtrów o wysokim współczynniku ochrony przed UVB i jednocześnie absorbujących UVA. Dzięki rozwojowi nowoczesnych technologii od wielu lat są dostępne różne formy kosmetyków za- pewniających szerokopasmową ochronę przeciwsło- neczną dzięki zawartości filtrów chemicznych i fizycz- nych. Nie jest to jednak nigdy ochrona stuprocentowa, co wynika nie tylko z właściwości samych filtrów, ale także sposobu ich używania, a więc nakładania odpo- wiedniej ilości (2 mg/cm² powierzchni skóry) w od- powiednim czasie (15-25 minut) przed ekspozycją dr hab. med. Mariola Pawlaczyk

Kierownik Zakładu Profilaktyki Chorób Skóry Katedry Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.

K O M E N T A R Z

50_54_diffey:Barie_wiekszy txt.qxp 2010-09-20 11:18 Page 53

O N K O L O G I A

na słońce. Nowoczesne filtry przeciwsłoneczne po- winny chronić przed oparzeniami słonecznymi oraz hamować indukowane promieniowaniem ultrafiole- towym procesy: kancerogenezy, fotostarzenia, supre- sji układu immunologicznego, fotonadwarażliwości.

Z drugiej strony stosowanie filtrów przeciwsło- necznych i unikanie przebywania na słońcu może prowadzić do niedoboru witaminy D, szczególnie u osób w podeszłym wieku. Ten argument często przytaczany jest przez amatorów kąpieli słonecznych.

Okazuje się, że kilkunastominutowa ekspozycja na słońcu w okresie letnim zapewnia wystarczające stężenie tej witaminy w surowicy, a w celu zapewnie- nia jej optymalnego stężenia zaleca się odpowiednią dietę i suplementację.

Badania prowadzone w latach 80. XX w. dowiodły związku między oparzeniami słonecznymi a rozwojem

raków skóry. O ile na podstawie przeprowadzonych badań laboratoryjnych wykazano, że stosowanie fil- trów przeciwsłonecznych może zapobiegać rozwojowi raka kolczystokmórkowego, o tyle rola tych prepara- tów w ograniczaniu ryzyka rozwoju raka podstawno- komórkowego i czerniaka pozostaje kontrowersyjna.

Prezentowane prace próbują tłumaczyć wyniki ba- dań populacyjnych, które wykazały wzrost zachoro- wań na czerniaka u osób stosujących filtry przeciwsło- neczne i wskazują sposoby umożliwiające odwrócenie tego zjawiska.

Dzięki prowadzonym w ostatnich latach akcjom edukacyjnym społeczeństwo jest coraz bardziej świa- dome zagrożeń związanych z ekspozycją na promie- niowanie słoneczne i z negatywnymi skutkami opala- nia się, jednak ta świadomość tylko w niewielkim stopniu przekłada się na zmianę zachowań.

OGŁOSZENIA MODUŁOWE

w

DERMATOLOGII PO DYPLOMIE

praca, konferencje, kursy, szkolenia, sprzęt medyczny, współpraca, usługi, książki,

nieruchomości, inne

Informacji udziela:

Piotr Górnicki tel. (022) 444 24 66,

fax (022) 832 10 77 p.gornicki@medical-tribune.pl

50_54_diffey:Barie_wiekszy txt.qxp 2010-09-20 11:18 Page 54

C H O R O B Y P R Z E N O S Z O N E D R O G Ą P Ł C I O W Ą

S ŁO WA K LU C Z O W E

Chlamydia, reprodukcja, patogeneza, szczepionka

Na całym świecie liczba zakażeń dróg płciowychChlamydia trachomatis stale rośnie. Oko- ło 50-70% przypadków przebiega bezobjawowowo. Obecnie nie prowadzi się jednolitych ba- dań przesiewowych, dostępne antybiotykoterapie nie zapobiegają wzrostowi zachorowań, nie- dostępne są również szczepionki. W tym artykule przanalizowano wyniki badań nad epidemiologią zakażeńChlamydia trachomatis, wpływem zakażenia na narządy rodne kobiet, konsekwencją dla zdolności rozrodczych oraz dokonano przeglądu metod stosowanych w walce z tymi problemami. U kobiet niewykryte lub powtarzające się zakażenia mogą dopro- wadzić do zaburzenia funkcji rozrodczych, w tym zapalenia narządów miednicy mniejszej oraz niepłodności będącej wynikiem niedrożności jajowodów. Są dwa możliwe paradygmaty patogenezy zakażeniaChlamydia trachomatis, komórkowy i immunologiczny. Prowadzone są liczne badania na modelach zwierzęcych, których celem jest ocena skuteczności szczepionek.

Wciąż jednak dzielą nas lata od wejścia tych prac w fazę badań klinicznych. Przy braku szczepion- ki oraz ze względu na nieskuteczność antybiotykoterapii w ograniczaniu częstości zakażeń, ich liczba będzie nadal rosła i w dalszym ciągu będą stanowiły coraz większe obciążenie dla systemów opieki zdrowotnej.

Wprowadzenie

Chlamydia trachomatis jest bakterią Gram-ujemną o nietypowym dwufazowym cyklu rozwoju.

Zakażenia narządów płciowychC. trachomatis, wywołane przez serowary D-K, są najczęściej występującymi zakażeniami bakteryjnymi przenoszonymi drogą płciową. Kosztują one system opieki zdrowotnej miliardy dolarów rocznie, wydawane nie tylko na leczenie samego zakaże- nia, ale także na wynikające z niego powikłania.¹Głównym problemem związanym z zakaże- niemC. trachomatis jest to, że przebiegają one bezobjawowo u 70% kobiet i 50% mężczyzn.

U kobiet jedną z poważnych konsekwencji jest zapalnie narządów miednicy mniejszej (pelvic inflamatory disease, PID), które może prowadzić do ciąży pozamacicznych oraz niepłodności jajowodowej.^2,3U mężczyzn w wyniku zakażenia może dojść do zapalenia gruczołu krokowego i najądrzy.⁴Powtarzające się lub liczne zakażeniaC. trachomatis zwiększają prawdopodobień- stwo takich powikłań, z 2-4,5-krotnym wzrostem ryzyka ciąży pozamacicznej i 4,5-6,4-krotnym wzrostem ryzyka PID.⁵Czynniki ryzyka zakażenia to wiek (najczęściej dotyczą osób w 15-24 r.ż.), płeć (u kobiet ryzyko jest większe niż u mężczyzn) oraz rasa.⁶

Niedawne doniesienia Centers for Disease Control and Prevention (CDC) wskazują, że w Stanach Zjednoczonych w latach 2006-2007 wzrost liczby zakażeń wyniósł 7,5%.⁷Możliwe, że częściowo za ten wzrost odpowiada dostępność testów o wyższej czułości,⁸jednak badanie, w którym oceniano wpływ nowych metod diagnostycznych w kontekście danych demograficz- nych i podejmowania ryzykownych zachowań seksualnych, wykazało niezależny wzrost liczby zakażeńC. trachomatis o 5% rocznie w latach 1997-2004.⁹Choć częstość zakażeń dróg płcio-

Ukryta epidemia Chlamydia

trachomatis: wpływ na zdolności rozrodcze kobiet i metody

leczenia

Alison J. Carey, Kenneth W. Beagley

Institute of Health

& Biomedical Innovation, School of Life Sciences, Faculty of Science, Queensland University of Technology, Brisbane, Qld, Australia

Adres do korespondencji: Kenneth W. Beagley, Institute of Health

& Biomedical

Innovation, 60 Musk Ave, Kelvin Grove, Qld, Australia 4059; e-mail:

k2.beagley@qut.edu.au Am J Reprod Immunol 2010; 63: 576-586 American Journal of Reproductive Immunology 63(2010)576–586 Dermatologia po Dyplomie 2010;1(5):55-65

55_65_carey:Barie_wiekszy txt.qxp 2010-09-20 11:07 Page 55