• Nie Znaleziono Wyników

Das Breslauer Brevier und Proprium

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Das Breslauer Brevier und Proprium"

Copied!
136
0
0

Pełen tekst

(1)
(2)
(3)
(4)
(5)

(L/b

l>a$ B t^faw r ^ ^

\ A

reuicr un8 proprium .

D r . g , g ttttg tlH ;,

@ n6«gen8 bcg $tttft6ifd}öftid)m Ä (cri(ot«@ m inor8 in ©region.

3$re§(att,

(SJ. *p. 31berI)otj’ ©ndjljanblitttg.

1893.

(6)

W r a f c i s l a v i a e , in f e s t o Stae. I-Iedwigis 1893.

G. C ard . K o p p , Pr'.-Epps. W ratislavien.

(7)

beä

Snikapitttlnrs Dr. farinftr

gerotZmtet.

(8)
(9)

Dornwrt

w em 93retiierbeter, ber tut Smtfe beg $nl)reg oft gum p ro p riu m greift, legt fict) bie ß ra g e und) ber .I)iftorifdjeu © ntw idhtng begfefben natje.

Söettn er erfährt, baff bag fßroprium burd) bte Einnahme beg reformier«

ten römifdjeu töretiierg bebiugt m ürbe, fo fdjmeift fein SBttcf weiter in bie ,geit beg ÜOiittelalterg ttnb fucf)t gu erforfchen, a u s welchem SBreoiere uub in weldfer ß o rm bam alg ber täglichen Pflicht beg

!nnmtifd)en © tunbengebetg genügt m ürbe. Segiiglid) ber 93re8lauer 3)iögefe ift eg ein tiollftänbig m tangebanteg G ebiet gefd)iä)tlid)=litur=

gifc§er 3brfd)ung, welcheg m it obigen Wnbeutungen geftreift ift. Um fo metjr b arf gehofft w erben, baß ber oorliegettbe SBerfud), über bie berührten unb einige ncrw anbte f r a g e n %u0t'unft gu erteilen, miß«

tommen fein werbe.

tßorliegenbe @c£)rift füllte feit eng beg gürftbifd)öf(id;en Elerifal«

© em inarg feinem ehemaligen S p iritu a l, bent fpäteren © om fapitu lar D r. S o r i n f e r a ls ÜBeiljegabe gnm gotbenen Sßriefterjubilüum am 23. $>egember 1893 überreicht werben. Śhtrg oor bem fjitbelfefte aber ift ber gu gtierrtbe, am 12. 9?ot>ember, ang biefem Beben gefd)iebcit;

b arum wirb bag ©uch alg $eidjen pietätgooller V erehrung auf baß frifdje ® rab beg Heim gegangenen niebergelegt.

0 r e g l a n , beit 23. ÜUwember 1893.

(10)
(11)

I. S a g mittelalterliche Sregtaucr Siebter. SDtcmuffripte itttb S t ü d e 1

II. Qnhalt ttub gorrn beS S regtauer S re b ie rg ... 5

III. S ic Sllfcefjeiltgenlitcinei beg SreSlauer S re b ie rg ... 16

IV . S a g mittelalterliche Officium her ^eiligen § eb ro ig ... 24

V. S a g mittelalterliche Snlcnbartum bet S regtaucr S irene... 88

V I. S ic öffentlichen gefte bet Sregtaucr Siö§efe... 67

V II. S ie ?fmtaf)me beg reformierten römifdfen S r e b ie r g ... 72

V III. S a g S teg lau er p ro p riu m ... 76

IX . S e r gegenwärtige S reg tau cr fjejłlalenber ... 101

(12)
(13)

Bns mittelalterliche ß r es lauer ßmiier.

Ütttnufkrifite mtb Drutke.

D e r römifcEje 9lituß fattb burd) ben tjeil. Sonifatiuß in ben beutfdien, burd) ben I)eil. 1balbert in ben ftabtfdjen Säubern Gsingang, unb fo trat and) ©djtefien in bie titurgifcffe @inl)eit mit iftont. S ie ißriefter ber Sreßtauer Siögefe remitierten bat)er and) non Stnfang an baß römiftije Sreoter. S e i ber greil)eit aber, bie ben einzelnen Sirdjett begiigtid) beß Srebterß getanen w ar, wenn nur baß Siefen beßf eiben gewatjrt blieb, entwidette and) in Sreßtau baß 'faitoniftije @tunben=

gebet fid) felbftänbig unb wid) int einzelnen bietfad) bont römifti)en ab. S ie fe Serfdjiebenfjeit trat befonberß int §eitigen!atenber fjeroor.

S ie Sifdjiife Ijatten baß 9ted)t ißartitularfefte aufguitefnnett, unb btefe würben nietjt atß fßroprtunt beut Sreuter beigegebett, fonbern unntittet«

bar unter bie attgemeinen ßefte eingereilft unb mit beut Proprium de Sanctis gu einem (Mangen berfdptmlgett. @ß ift fjter nid)t bie # f id ) t , biefe Serfä)iebent)eiten in itjrero gangen Umfange nadtguweifen; f?aitpt=

gwed biefer Sarftettung fett fein, baß mittelatterlidje Sreßtaner Srebier ber Sergeffentjeit gtt entreißen, burd) ©figgierung beß Qntiattß unb ber Qwrnt bie 3trt unb äßeife angubeuten, wie bie geifttidfen Sorfatjren bie offigiette tägtid)e ©ebetßpftid)t erfüllt ßabett, unb bureß Sorfittjrung beß ^eftfatenberß baß Anbeuten bieter fettig e n gu erneuern, wetdfe Qat)rt)nnberte tjütburdf in ber Stögeje beretjrt worben finb.

tüJtittelatterlidje Srebiere, bie bon SÖerifern ber Sreßtauer Siögefe gebrannt würben, finb nur nod§ in mäßiger Ütngat)! bortjanben. S ie Untberfitätßb ibtiott)ef gu Sreßtau befitgt fedjß ßanbfdjriftticße ©jentplare,

1

(14)

,bte pm eift beit fäfularifierten Sollegiatftiftern p Miffe uttb (Slogan entflam m en ') . D ie 33reSlaucr dB tabtbibliotflct p ljlt unter ißrcn Manu»

ftripen 16 Breslauer 33reoiere '2) unb fed)S Slntifiljonarien:|), bie ben eße«

mals latholifäien Sirchen ©t. ©lifabetl), ©t. M agbalena unb ©t. Sernar»

bin gehören. — ®te ö reslau er ®ombtbIiotl)ef befip ein $retiiermanu=

ffrip in Q uart, fowie p>ei ülntipjonarien p'adjttiollftcr ?lusftattnng in Piefenfolio. $ n ber iSibliotßef ber Peiffer © tab tp a rrei befinbet ftd) ein befefter Q u artan t unb ein Reliant, ber aller feiner M iniaturen beraubt ifP ). —. ®ie meiften biefer SreuiercobiceS ftnb im 15. $at)f=

tiunberte, einige furg »ort)er ober nadper gef Trieben unb nur wenige genau batiert. Manche finb mit M iniaturen unb Initialen reich unb piidftig auSgeftattet, faft alte geigen eine forgfältige @d)rift; neben abgenutzten unb unooHftänbigen finben fidj f e |r gut erhaltene @$em=

p are. Mehrere ftnb nod) mit ftarfen Setten tierfeljen, mit betten fte im St)ore p u t gemeinfamen (Sebraudp befeftigt waren. 2)ie «Selten»

Ijeit unb Softbarleit ber liturgifdien iBitcher bebingte biefe Maßregel unb war pgleid) llrfaclje, baß Sreüierftiftungen als befonberS wert»

»oll augefehen, unb bie Pantett ber S tifter in et)rent)ollem Slnbenlen geljalten w ürben8).

SBer p n t lanonifdjen ©tunb engebete »eripflicßtet war, unb bas Qfficium nicht in ber Sirdfe »errichten tonnte, wo bie großen, fehweren

1 ) C . m b r. I. F . 4 4 2 . 4 4 4 ( P a r s h ie m a lis ) . 4 4 5 . 4 4 6 . 4 4 7 . O . 2 5 1 . 3 t t ber B ib tio tp c t befinben ftd) and) m ehrere D rb eng£rcb ier= 3)tanufM p tc unb panbfcprifttidje E n tip p o n a rien , bereit S a le n b a rien auf bie fd)tcfifd)c § c im a t pinroeifen.

*) F o l . N o . 1 1 2 4 . 1 1 2 8 . 1 1 3 2 . 1 1 3 6 . 1 1 3 9 . 1 1 4 0 . 1 1 4 3 . 1 1 4 4 . 1 1 4 8 . 1 1 5 2 . 1 1 5 3 . 1 1 5 5 . 1 2 4 2 . O c t. 1 4 8 2 - 1 4 8 4 .

3) F o l . 1 1 1 8 . 1 1 1 9 . 1 1 2 2 . 1 1 2 3 . 1 2 4 3 . 1 2 4 4 .

4 ) © cp u p p c , Ä a ta lo g ber B iM io tp ef ber tat!), © tab tp farrei 31t iM ffe . Speo»

lo g ie 2 6 8 . 2 6 3 . S a g un ter 2 6 5 atg B reb ia riim t bergeiepttete iD tanuffript ift ein SJtiffatc.

5 ) © in © pem plar ber B re g la u er © tab tfiifiliotp et (Dir. 1 1 3 2 ) Don 1 4 1 2 , roeldfcg au g ber SK agbalenenlirdie flam m t, trägt auf bem erften B la tte folgen b en urftmbtidpen B e n n e r t : H u n c v ia tic u m h o n o r a b ile s d o m in i J o h a n n e s B o lk in h a y n a lia s L a n g , B a lt h a s a r d e N y s s a , h u iu s e c c le s ie b e n e fic ia ti p r o v id i v iri, M e r ty n P r o g lc is c h J a c o b u s E in e r h u iu s c iv ita t is c o n c iv e s u lt im e v o lu n t a t is h o n e s t e d o m in e B a r - b a r e S t e y n k e lle r y n e * ) e x e c u t o r e s a d c o m m u n e m c le r ic o r u m u su m lia c in e c c le - s ia n o m in e t e s ta m e n ti d o n a t io n e in t e r v iv o s a s s ig n a r u n t a tq u e d e d e r u n t, q u o ru m o m n i u m a n im a s a liq u a n d o v ita fu tu r a e t p e r p e tu a g a u d e n s s u s c ip ia t.

*) ©djtef. geitfepr. V I I . 338.

(15)

ftd) ein HeitteS 85reoter p Derfdjaffen, nötigenfalls felbft p fcJjretbettr).

@oId) Heine 9tu§gaben für ben ^rioatgebraud), namentlidj auf Steifen, erhielten bie 33ejeidpung Viaticum ober V iaticus (sc. liber). 9111=

mät)tid) Würbe biefe $le§eid)nung oottftänbig glei^bebentenb mit Bre- viarium ; bas foeben erwähnte 93remer oon 1412, wetdjeS am Stfiluffe

„Viaticus vel C am erarius“ genannt wirb, ift ein iltiefencober.

3)ie neiterfnnbene ©rudfunft würbe batb and) p r leichteren $er=

»ielfiütigung beS SSreslauer SlrebierS bennßt. 91m 5. %uli 1485 Zahlten in 93reSlau „SlafittS Srigf unb § a n s gleifdjmann nebft ihrer

®efellfd)aft bem $5il|elm fftauffcfier 500 ungarifdfe ©ulben für 500 S tü d gebrudte Heine iöretiiere". -) Bin „Viaticum W ratis- laviense“ in Dftati ließ Süfcßof $ol)anne§ IV. 1499 in 33ene5ig bruden, um bem 9J?angel an 93rebieren, ber in feiner ©iöjefe fid) fühlbar mad)tc, abphelfen, unb bie zahlreichen Feßler unb großen SOlängel ber 1)anbfcßriftlichen @remßlare p befeiligen:i). S i^on 1501 erfcßien eine neue SluSgabe be§ SreSlauer 3Siaticum§4>. — (Sin

') iß. © uithert SBünmer im Satfiottl 1891. II. 418.

2) SSreSt. ©tabtBiM. L ib. S ig n a tu r. Stenzel S cript, rer. Sil. III. 319.

3) S em Satcnbntinm ift fctgmbe ©emerfuttg DorauSgefctüdt: R everendissim us in C hristo p a te r et dom inus dom inus Jo h a n n e s episcopus W ratislav ien sis, cum v id eret tan tarn sacrarum h o raru m codicum penuriam et ingent.es ap u d eosdem e rro re s n t qui m endosissim i e t a ritu ecclesie W ratislav ien sis p ro rsu s alieni, a lib rariis passim circum ferebantur, voluit (n t p iu s p a s to r e t sacrorum sollicitus an tistes) in hac p a rte comm uni ecelesiasticorum u tilita ti sim ul et devotioni con- sulere. A tq u e h os viaticos novo isto ac pulcherrim o ch aractere iu x ta ecclesie sue observationem ac ritum qlioquo em endatissim e im prim ere iussit.

P re sc n tis viatici epygram m a.

P re s u lis auspicio nitidus v ehor orbe Jo h an n is, Qui m endis longo tem pore plenus eram ; P re sid io illius g ra te s age clerice dignas

C ordeque sinceras offer ad a s tra preces.

Strn @d)tuffc ftcljt: V iatici W ratis lav ien s is A nno salu tis m illesim o q u adringen- tesim o nonagesim o nono decima septim a die A u g u sti V enetiis im press! finis adest.

4) S ie lepte ©eite Bringt 9Zad)rid)t über Verleger unb S rudter: A d laudem et gloriam sanctissim e ac individue trin itatis et beatissim e sem per virginis m arie viaticum W ratislav ien sis ecclesie fm itur V enetiis im pressum im pensis egregii viri Sebastian! H y b e r concivis K racoviensis, a rte autem P e tri L iechten­

stein C oloniensis et Jo h an n is H e rtzo g de L andaw A nno 1501 q u arto vero K alen d as A ugusti.

1*

(16)

„D iurnale iuxta consuetudinem ecclesie W ratislaviensis“ tour be rtl§ ©nobegbanb 1521 in Slafet bon £§pmaS Söotff gebrndt. i^—: ffür beit Stjorgebraud) würben gfotiobrebiere in oerfctjiebenen Ausgaben gebrndt. ©ie einen beginnen mit bent 'pfalteriitm, bie anberen mit bern Proprium de tempore, (Sjentplare ftnb nod) oortjanbeti in bet SlreStaner ©om= nnb ©tabtbibIiotf)ef unb in bet ißfarrbibtiothef p Sleiffe. Seiber fehlen alte Zotigen über ©rudort, © ruder unb S3er=

leger. SttS fpätefter ©ermin beS ©rudeS muß 1509 angenommen werben, weil S. Anna, welches im genannten Qaljre burd) © tpobaP ftatut p m festum duplex erhoben würbe, nod) als festum IX lec tionum im Gtaleubariunt auf geführt ift. (Sin (Spmptar in ber 9teiffer

^Pfarrbtbliot^ef I)at auf ber erften ©eite folgenben Ijanbfäiriftlii^en SSermerf: „Iste cam erarius est Dni Cristofori Baybnitz de Cawbitz canonici Nissensis, quem sibi Leonardus Schreuer civis W rat.

expertissim us philosophus imprimere fecit propinavit 1481.“

(£|riftopt) 9Iat)bni| war gegen (Snbe beS 15. Qa^rliunbertS SanontfuS in 9teiffe unb SIreStau; 1495 baute er mit feinem Slruber ©ippranb bie Ätrd)e in faubitj bei ffranlenftein'). $ ft 1481 baS Qahr be§

©rudeS, bann liegt bie Vermutung naf)e, ber S3reStauer Bürger Seonarb @d)rener werbe baS Sirebier in ber baut als nod) befteljenben

©ruderei feines SPitbnrgerS ffaSfmr (Sit) an Ijaben bruden taffen,

©iefe Slermntnng erfd)eint um fo gerechtfertigter, als (Sit)an bie ®e=

pftogentjeit £>atte, feine ©rude, • abgefetjen bon ben erften, bie bem

$at)re 1475 angeboren, unbatiert nnb ohne Stngabe beS ©ruderS p taffen2). (Sine SSergletd)ung beS ©rudeS lehrt inbeS fofort, baß bas befprodfene Sirebier bon (Stpan nidjt gebrudt fein faun.

') f t e t y n e , I I I , 1083.

2) ©d)lef. Q eitfdjr. X V , 18.

(17)

II.

3nl)ttlt uni» fro n k s Üreslimer ßmiters.

Zubern nun auf ben Znpalt beg alten Sreglatter iöreoterg unb bie Slnorbnung beg ©toffeg nätjet eingegangen wirb, ift pnädfft p 6enterten, baff ber ganje iBreoierftoff rnetft in einem Sanbe bereinigt würbe; nur wenige fpanbfcfirtfteu weifen eine Zweiteilung auf, unb neunten bann ißftngften als ©cheibegrenp für bag Proprium de tempore unb de sanctis an. Qn ber Stuf eittanb erfolge ber einzelnen Seftaubttjcile beg 93rebierS fjerrfdft in ben fjanbfdjrifttidfen wie ge*

brud'ten Grjemplaren pm lidfe SBiltfür. Die erwähnte §anbfc§rift oon 1412 enthält ttad) betn Salenbarittm bag P salterium unb jWar D o­

minica ad Matutinum, L andes et Prim am , F eriae ad Matutinum et Landes, Dominica et feria II. ad Vesperas, bag fferialofficium ber ißrim, T ertia, Sexta, Nona, feria III., IV., V. ad Vesperas, Steile beg (Sompletoriumg, feria VI. unb Sabb. ad V esperas, T e deum laudam us unb bie Cantica Benedictas, Magnificat, Nunc dimittis. Slngefiigt ftnb bie 3tßerf)etligen=£itanei, bie ©uffragten, bag Dotenofftcium, bie spinnen beg Sircpenfaljrg unb bag Officium B. Mariae in sabbato. @g folgt bag Proprium de tempore, p m

©dfittf; mit bem Officium Dedicationis ecclesiae, fobann bag Commune sanctorum unb cnblid) bag Proprium de sanctis. — Dag SSiaticum oon 1501 bringt pnüdjft bag ©alenbarium, oerfd)iebene Dafeln p r 0eftimmung beg ©ounta ggfinep ft ab eng, ber golbenen Zatjl, ber beweglichen $efte unb ber tfteitmottbe, ein Dłegifter ber im $iaticum enthaltenen ißfalnten, spinnen, ©onntage unb ^eiligenfefte, eine Zn*

ftruftion „pro informatione presbyterorum , quod sit agendum tem ­ pore interdicti“, ein SBergeicpnig ber öffentlichen Sreglouer Diöjefan*

fefte, eine Slngabe ber Slbläffe, bte am gwonleidptarngfefte burd) fßerfoloieriutg beg Dfficiutttg, freier ber Sßeffe unb fßrogeffion ge*

Wonnen werben tonnten. Der eigentliche 33reöierftoff jeigt fotgenbe Zttfammenfctpng: Proprium te tempore mit bem officium D edi­

cationis ecclesiae, Psalterium mit bem (Sompletorium am ©db(IuB, Siliert) eiligen * Sitanei, Dotenofficium unb spinnen, Commune sancto-

(18)

rum, Officium de beatu virgine, ©ptibofficium de sancto Joanne B aptista, weldieS an bett freien Oienftagen, unb de sancta Hedwige, büS an beit freien 'Doitnerftagen p beten war, Proprium de sanctis.

üDIandje ©retoiere fjatten ba§ ©ompletorimn nad) ber SonntagSüeSper, anbere fdjloffett mit bem Commune sanctorum. 5)aS Proprium de tempore fjatte fünf Sonntage nacf) ©ptpKjanie unb 25 nadj T rinitas.

üDie letzteren würben wie fe |t turnt Stuguft ab nadj beit -Konnten ge«

jät)It; ancp bie gwntilten p itjren ©oangelten folgten nad) bent lebten Sonntage beS Mooemberß. — 3)a3 Commune sanctorum brachte bie Officia „de apostolis et evangelistis, de uno m artyre, de pluribus m artyribus, de confessore pontifice, de confessore non pontifice, de pluribus contessoribus, de una virgine, de pluribus virginibus, de una electa.“ — (Die Bubricae würben not^ itid)t in generales unb speciales itnterfdjieben. ©enernlrubrifen int Ijeutigeit Sinne faitnte man nid)t; bod) waren biefeiben teilweife entt)alten in bett oft fefjr außfnl)rlit%en Spegialrnbriten.

Über bie Strt unb Seife, wie baß ©retiter nad) bcn §Ibfid)ten ber Sirene perforiert werben foll, giebt ba§ ©iaticum non 1501 im cinleitenben Seile folgenbe ©orfdfriften: Ad horas canonicas dicen- das requiritur, u t dicantur intellectualiter cum intentione mentis, affectualiter cum affectione cordis, integraliter cum plena expres- sione oris et verborum, venerabiliter et reverenter cum digno gestu et compositione corporis, congruenter in statutis horis.

Studeant ergo Christi m inistri ante orationum suarum initia meutern vagis cogitationibus dispersam et saecularibus negotiis occupatam in seipsam p er bonam m editationem colligere, ne mente distracta in orationibus quasi nescientes a Deo cupiunt non solum non exaudiri sed etiam ex negligentia m ereantur districtius iudicari.

©ine fpaitbfdjrift') bringt Oebete tior unb nadf bem Officium gur

©rwedung ber regten Intention unb p r ©itte um ©erjeilpng ber bei ber Mediation begangenen f^e§[er. Ante horas canonicas: In nomine amoris illius, o dulcissime Jesu Christe, quo tu ipse in terris horas canonicas ad honorem P atris persolvisti, hanc tibi persolvo

(19)

horäm. Sit igitar quaeso ad tuam aetem am gloriam et ad honorem tuae dnlcissimae genitricis virginis m atris Mariae, in landem et re- verentiam omnium sanctorum, praecipue in remissionem peccatorum meorum, in remedium et salutem omnium hdelium vivorum et de- functorum. Amen. — P ost horas: 0 benignissime Jesu, respiee super nos m iserieordiae tuae oculis, quibtis respexisti Petrum in atrio, Ma- riam M agdalenam in convivio, latronem tecum suspensum in pati- bulo, et concede, ut cum Petro omnia peccata nostra defieamus et cum M aria. M agdalena te perfecte diligamus et cum latrone tecum aeternaliter vivamus. Qui vivis . . . S a g SSreglauer ißiaticitm vom $al)re 1501 bringt vor bent ®revierte$te unter ber Überfdjrtft:

. Ilorae de Passione Domini“ ben .piintnns P atris Sapientia in meldjem bie ftebett fanonifcben Stunben auf bie ,'paufümomente beg SeibenS (Sfjrifti bezogen merben. 9'tad) jeher $ ore toar bie betreffenbc S tro m e beg §tpnnug mit einem $erfifel unb einer O ratioit vom Setben

©fjrifti gu beten. S a g gu Scnebig 1538 gebrudte Srafatter Srevier bringt biefe Inbadftgübung mit folgenber iftubrif: Sequitur memoria Passionis D. N. Quam omnibus devote in fine horarum dicenti- bus Benedictas p ap a X II. duodecim milium dierum et omnium negligentiarum ex distractione non volunturia in divinis officiis commissarum indulgentiam concessit.

S ie etngelnen fwren mürben noc§ nidjt, mie je |t mit P ater noster, Ave unb Credo eingeleitet, fonbern fofort mit Domine labia m ea . . . unb Deus in adiutorium . . . begonnen. %m ältatutin ftimmt bag alte mit bent gegenmärtigen Officium begügticf) ber Qmvitatorien, Intiplpmen, Sßfalmen unb SBerfifel, namentlid) im Proprium de tem ­ pore unb im Commune sanctorum, im allgemeinen überein. SBiele fjeiligenofficien bagegen Ijatten gereimte Qnvitatorien, lntif>l)onen unb Jlefpoitforien. ppmnen I)atte nur bag üftatutin beg SomiutcaP unb ^erialofftcinmg; bie geftofficien faunten fie in biefer .Spore nocf) nidjt. S ie Scriptum occurrens mürbe analog ber nod) febd beob«

achteten Orbnung gelefen; biefe Sefung fanb inbeg nur in ben Sottu- tagg= unb ^erialofficien ftatt. l n mmtdjen (Sonntagen maren brei,

!) iDtdn e , Sat. §t)mnen beg iDbttetattevg I, 106. S Ą t o f f c r , S tc Sirene in iljrcn Siebern I, 258,

(20)

an anbeten fectjS Seftionen ber fjeiligen S djrift entnommen. ®iefe Seftionen fdjtoffen: „H aec dicit D om inus: convertimini ad me et salvi eritis. Deo g ra tia s,“ mätjrenb bie ßefungen aus ben SEtrd£)en=

üätern unb Segenben ben gemötmlidjen 'Schluß: T u autem Domine . . Ratten. ®te SermoneS ber Slirdienüäter mürben im gmeiten, pm eiten im erften unb gmeiten, bie .pomilien im britten 9'cocturn gelefen. ß tn

«Sommer, mo baß Galenbarium allerbingS mit fpeitigenofficien reict) befe|t mar, §attc ber $eriatnofturn bie gange Sßodfe tjinburcE) bie»

fetbeu Seftionen. Qn ben .peitigmofficien gogen fid). bie Segenben gcmütplid) burc§ alte neun, begietptngsmeife bret Seftionen fjmbxtrc^.

Straf ein $eft auf einen Sonntag, fo mürbe im brüten 9'tofturn bie fmmitie p m SonntagSeoangelium recitiert; occnrrierte inbeS ein pocf)»

feft g. 93. OTert) eiligen mit einem Sonntage, fo mürbe bie Sonntags»

fjomilie in bie folgeitbc $5od)e transferiert, äßäljrenb ber Ouabra«

geftma mürbe in ben $eftofficien im brüten 9tocturn bie ^omitie über ba§ betreffenbe Vertatenangetium gelefen. Straf Annuntiatio B.

M aria V. in bie Sar» ober Oftermod)e, fo mürbe baS Officium mit feinen bret 9ioctnrnen vor bem ißatmfonntage anticipiert unb bnrfte nie über ben meinen Sonntag tjinaus transferiert merben, ba in ber öftertic£)en ßeit bis T rinitas baS Officium tägtid), and) an ben

^eitigenfeftcn, nur einen 9iocturn Ijatte. — 33ei Occitrreng einer 33i»

gitie mit einem SonntagSofftcium mürbe bie .pomitie ber Sßigitie ge»

tefen unb bie SountagStjomilie transferiert. Gin mit einer 33tgilie gnfammentreffcnbeS $eft mürbe in ber Sieget transferiert; meitn inbes Vigilia S. Joannis Bapt. auf baS ^ronteid^namSfeft traf, galt bie Siubrif: „Eodem die populus ieiunet et in m atutino legatur omelia de corpore Christi et omelia de vigilia om itatur.“

5)ie Seftionen maren burdpoeg fet)r furg; fie mürben eingeleitet burd) baß P a te r noster unb bie öenebictionen. Stbfotutionen finben fid) nid)t. ®aS 93reStauer 93reoier enthielt brei Stlaffen von 93ene»

bictionen: für bie Officien oljne .pomitie, für bie Seftionen ber ipo»

mitie unb für bie marianifdjen Officien.

Benedictiones conmmnes:

I n I. n o c t u r n o :

Benedictione perpetua benedicat nos P a te r aeternus.

(21)

Deus Dei filius nos benedicere et adiuvare dignetur.

Spiritus saneti g ratia illuminet corda et corpora nostra.

I n II. u o e t u r n o :

Creator coeli et terrae dignetur nos benedicere.

Im mensa Christi pietas nos sine fine custodiat.

Ignem sui amoris aceendat Deus in cordibus nostris.

I n III. n o c t u r n o : Qui regnat ubique dignetur nos benedicere.

Splendor lucis aeternae nos illuminet sine fine.

Divinum auxilium m aneat sem per nobiscum.

Benedictiones ad bomilias:

Intellectum saneti evangelii ad ap eriat nobis g ratia Spiritus Sancti.

P er evangelica dicta deleantur nostra delicta.

Divinum auxilium m aneat sem per nobiscum.

Benedictiones de B eata Virgine:

I n I. n o c t u r n o : Sancta Dei genitrix sis nobis auxiliatrix.

Virginis M ariae filius sit nobis clemens et propitius.

Ora voce pia pro nobis virgo Maria.

I n II. n o c t u r n o :

Alma virgo virginum intercede pro nobis ad tuum filium.

Stella Maria maris nos a vitiis tuearis.

Nos cum prole pia benedicat virgo Maria.

I n III. N o c t u r n o .

Ab hoste maligno protegat nos Dei genitrix virgo.

Stella M aria m aris succure piissim a nobis.

Ad novem choros angelorum perducat nos regina coelorum.

%ebe ßeftion beS SDIatutinS, audj bie teilte, felbft an gmd)feften tiatte ein ütefponjoraun. Stuf ba§ leiste Słefponforiunt folgte bas Te deum ; im Iboent unb Don ©eptuagefinta bis Dftern fiel baSfelbe,

(22)

cmc£) tu ben ^eftofftcien, weg. S e n t',T e denm war ttod) ein, nati) ben geftjeiten wecßfelnber Berftiel nebft fRefponforittm augefügt, ver- siculus sacerdotalis genannt, weil er ftetS tiom ißriefter als Officiator gefangen würbe. @S ift nicht erfidjtltcf), ob audf in B reslau, wie es anberwürtS ©ebraitd) war, an btefen Berfifel, mit Dominus vobiscum eingeleitet, ftd), wie ttod) jeßt im 3öeit)uat$)tSmattttin gefd)iel)t, bie Dration beS SagcS mit nadjfolgenbent Beńedicamus Domino an?

f W ' ) .

S ie Saubes batten int allgemeinen biefelbe Gstnrichtung, uor allem biefeiben 9ßf atmen, wie fcßt. %ud) bie Sltttiphoncu, Sapitel, Berftiel ttttb Drationen, welche baS moberne Bremer in ben Saubes beS ißfalterinmS, beS Proprium de tempore, Commune sanctorum ttttb ber älteften ^eiligenofficien auf weift, finben ftd) junt größten Seil im mittelalterlichen B reslauer Bremer. S ie spinnen fehlten tu ben

§eiIigenofficten uttb würben nur in ben fonntäglid)en ttttb ferialen Officictt recitiert. $ n ben $ertaI=8aubeS würben ftetS bie Preces gebetet, bie mit Sh)rie . . . P a te r noster . . . Ego dixi: Domine . . . begannen ttttb and) im weiteren Berlaufe ber gegenwärtigen $orm ähnlicf), nur noch ausführlicher waren ttttb ben 24. ißfalnt: Ad te Domine levavi . . . enthielten. Siefelben Preces würben beim $ertal=

officium in ben öier lleinen fwren, ben BeSpern unb bern Sontple?

torium gebetet, nur mit bent llnterfdfiebe, baß in ben Keinen <£>oren unb ber BeSper ber ißfalm Miserere, ttttb int ©ompletorium ber 12. üßfalm Usquequo Domine oblivisceris . . . beigefügt würbe.

S e r O ration beS SageS würben eßebem wie jeßt in ben Saubes unb BeSpent feßr oft commemorationes speciales et communes angefd)loffen. alten Bremer hatten beibe bie ®efammtbegeidfnung Suffragia. Qeßt Werben nur bie Commemorationes communes Suffragia genannt. <Ste haben ihren Urfprung in ber ehemaligen

®ewot)ttheit, neben bent SageSofficittnt, fofern lein befonbereS $eft p feiern war, ans freiwilliger 91nbad)t anbere Heinere Dfftciezt: de B. Maria V., de s. cruce, de omnibus sanctis u. f. w. in ähnlicher SBeife wie jeßt an beftimmten Sagen baS Sotenofficiunt ben Bespern

i) 5E£)ati>ofcr, Sititrgil II, 450.

(23)

ttttb ßaubeS beipfugen. Aug fotcpen Sfficien entftanben nacpper, ‘ als ^)flict)ftmä§tge Seile bei ©tuubeugcbetg, bie abgefürmten itttö in bag Sagegofftciuttt eingefcpobenen commemorationes communes ober suffragia sanctorum. S ie einzelnen tircpen fügten nocp tljre Patrone /bei, gegen Auggang beg äftittelalterg fnm bie commemoratio de pace pinmu '). — Sem söreglauer Slerug maren int DJiittelalter uorgefcp rieben bie Suffragia de sancta, Cruce, de B. Maria V., de s. Michaele, de s. Joanne B aptista (p atro n ber ffatpebrale unb beg SBigtumg), de sä. apostolis Petro et Paulo, de s. Joanne Evangelista (Dieben«

patron ber ßatpebrale nnb ber (Stabt tBreglau), de s. A dalberta M.

(patron einer ber ülteften Ätrcpen 33reglaug), de s. Vincentio Levita (ißatron beg Sreslauer Sfapitelg), de ss. M artyribus, • de s. Martino (patron ber Sapeüe in ber p ermöglichen 0 u rg gn Sreglau), de s.

Nicolao (patron einer uralten Sirdje unter ben DJiauern iöreglaug), de 88. Confessoribus, de s. M agdalena (patron einer iBreglauer ißfarrfircpe), de s. Hedwige (Sanbegpatronin), de ss. Virginibus, de Pace, de omnibus sanctis. S ie ©uffragien hatten für 93eSpern unb Saubeg befoubere Antiphonen, iBerfifel unb Drationen.

S ie ißritn hatte pinficptlich ber ißfalmen ein oerfcpiebeneg Form ular für bie ©ountagg«, gerial» unb f^eftoffieien. %n erfterent mürben nach bem 0pm nug munächft bie fünf ißfalmen recitiert, rnelche jept int

$erialofficium bie BBoćpe pinburcp einmein nach bem erften ißfalnte eingefcpaltet merben, barauf bie ißfalmen Deus in nomine tuo, Confi- tem ini, bie beiben erften Abteilungen beg 118. ißfalntg unb bag

©bmbolitm Q uicunque-). S a g $erial= unb geftofficium hatte nur bie ißfalmen Deus in nomine tuo, Beati immaculati, B etribue unb bag ©pntbolum. f^n ihrem meiteren Verlauf patte bie ißrim, einfcpließ«

licp ber Preces dominicales, ab gef epen non geringeren Abweichungen eine ber gegenwärtigen gürrn analoge (Sinricptung. — An cp bie anberen brei flehten ^oren getgert feinen mefentlicpen Unterfdpieb.

$ n ben erften ißegpern ber $efte mürben bie ißfalmen in ber Dtegel non ber betreffenben feerie genommen unb fepr oft, aucp an

t) § o c i) n i f , (Sefd)id|te ber {tvdffidpn Siturgie be§ S iśtu m S StngSBurg, 104.

2) „Sang wie bie @ onntagS=prim" mar eine fpriĄroińttidje AebenSart.

(24)

'beit $eftcn, unter einer ütntipfjon gebetet. Die t)öd)ften f$efte Ratten gewöhnlid) bie fünf Laudate=Sßfalmen, fo genannt, weil fie fämtlicE) mit L audate unb L au d a beginnen (Sßf. 112, 116, 145, 146, 147).

Die ^weiten 23eSpern ber .'pocfjfefte patten rneift fcpon bie jetd ge=

b rau sten ißfalnten. Daffelbe war in ben gw eiten $eSpertt beS Com­

mune apostolorum ber $atl, wütjrenb bie übrigen Communia, wie in ber erften fo and) in ber ^weiten ißeSper bie ^ertalpfalmen vor=

fd)rieben. ,ßwifti)en Kapitel unb 0pmnnS würbe häufig ein 9tefpon=

forium eingefdjaltet, weldjeö fid) bisweilen gum DropitS erweiterte.

— Sitten auffer gewöhnlichen Verlauf nahm bie öffentliche ißeSper beS DfterfefteS, entfprechenb ber freier, wie fie, nach bcm ßeuguiffe beS SlmalariuS von IDtetC), fdwn im 9. $ahrl)uubcrte p 3tom gehalten würbe, Slnftatt beS gewöhnlichen Deus in adiutorium . . . bilbete baS neunmalige K yrie eleison, Christe eleison ben (Singang biefer 23eSper. D ann würben bie brei erften S onntags VeSperpfatmen gefungen, von benen jeber als Sintiphon ein vierfaches Sllleluja hatte; eS folgte Haec dies . . . Y. Confitemini Domino, quoniam bonus, quoniam in saeeula m isericordia eius alleluja. V. P ascha nostrum immolatus est Christus. Ant. E t dicebant ad invicem: quis revolvet nobis lapidem ab ostio monument! alleluja, alleluja. Magniflcat. Oratio:

Deus, qui hodierna die . . . D ann ging nach Slnftimmung beS Vidi aquam bie ißropffion p m Dmtfbrunnen. D ort würben bie Beiben lebten ißfalmen mit je einem breifachen Slllelnja als Slntippon gefangen;

eS folgte V. Epulem ur in azymis sinceritatis et veritatis alleluja.

V. Domine, apud te est fons vitae alleluja. O ratio: Concede quaesum us, omnipotens D eus, ut qui festa pasclialia agimus, coelestibus desideriis accensi fontem vitae sitiamus. Aspersio.

Stach ber 9tüdfel)r p m Shore würbe gefangen: ß . Christus resurgens ex mortuis iam non moritur. Mors illi ultra non dom inabitur:

quod enim v iv it, vivit Deo alleluja alleluja. V. D icant nunc Iu d a ei, quomodo milites custodientes sepulchrum perdiderunt regem ad lapidis positionem: quare non servabant petram iusti- tiae: aut sepultum reddant, aut resurgentem adorent nobiscum

') S ö to n citcm cier, Stmatav Dort Ä cu , 199.

(25)

d icen te s: Mors illi . . . V. In resurrectione . . . R. Coeli et te rra . . . O ratio: Deus, qui nos annua resurrectionis dominicae solemnia celebrare concedis, p ra esta quaesumus, ut et devotis ea mentibus celebremus, et per haec nostrarum veniam culpa nun adipisci m ereamur. Benedicainus Domino würbe mit einem brei=

fatijen llletu ja gelungen. 0 e i bei ißritiatrecitation maren bie eingeb neu Oetle folgenb ermaßen georbnet: bie fünf ipf atmen mit ttjren Intiphonen, Ilaec dies . . ., V. Confitemini . . . V. P ascha nostrum . . . V. Epulem ur . . . Ant. E t d ic e b a n t. . . Magnificat.

O ratio: Deus qui hodierna . . . R. Christus resurgens . . . V. In resurrectione . . . R. Coeli . . . O ra tio : Deus qui nos annua . . . Oer gegenwärtige ©ingang beS ©ompletoriumS mürbe erft bon ißius V. aus bent monaftifdien als integrierenber SSeftanbteil in baS römifche SSrebier fjerübergenomm.en, obgleich and) einzelne mittelaltew lidje InSgaben beS teueren, wie bie 1489 gu SSenebig erfcffienene, bie Lectio brevis mit nachfolgenbem Confiteor Bereits Ratten. — Qm alten SreSlauer ÜBrebier Begann baß ©ompletorinm fofort mit Con­

certo nos . . . unb feiste fid) im allgemeinen in bei nod) je |t ge»

bräunlichen SBeife fort. Oern tap itel folgte ftatt beS Responsorium breve nur V. Custodi nos Domine ut pupillam oculi. R. Sub um bra alarum tuarum protege nos. Oie O ration lautete: Illum ina quaesumus Domine Deus, tenebras nostras, et totius huius noctis insidias tu a nobis repelle pro p itiu s: salva nos, omnipotens Deus, et intercedente pro nobis b ea ta et gloriosa sem perque virgine Dei genitrice Maria cum omnibus sanctis lucem nobis perpetuam et pacem tuam nostris concede temporibus. P e r elindem Dominum, l n beit fpodjfeften wedjfeiten IptjmnuS, Intipt)on gunt Nunc dimittis unb Oration. O a s Sompletorium würbe feit luS gang beS SJtitteP alters mit bei üKarianifdjen Intipljon gefdjloffen. Oie gegenwärtigen Intiphonen finb erft feit ißius V. im römifchen Srebier. Qm alten SlreStauer finb für bie eingelnen H öhenlage folgenbe „A ntiphonae communes“ Oergeichnet: D om inica: Alma redem ptoris . . . F eria II:

Ista est speciosa inter Alias Jerusalem , viderunt eam filiae Sion et beatissimam praedicaverunt et reginae faciem eins laudaverunt.

— F eria I I I : 0 Hörens rosa m ater Domini speciosa, o virgo mitis,

(26)

o fecundissima v itis. clarior aurora, pro nobis iugiter ora. — F eria IV : N igra sum sed formosa, filiae Jerusalem , sicut taber- nacula Cedar, sicut pellis Salomonis, nolite me considerare, quod fusea sim, quia decoloravit me sol. — F eria V: Descendi in hor- tum nucum, ut viderem poma convallium et iuspicerem, si floru- issent vineae et germ inassent mała, p u n ica: revertere, revertere Sunam itis; revertere, revertere ut intueam ur te. — F e ria V I:

Speciosa facta es et suavis in deliciis tuis, sancta Dei genitrix, viderunt te filiae Sion et beatissim am praedicaverunt et reginae laudaverunt te. Esto nostri memor, o Domina, et filio tuo nos reconcilia, ut ipsum tecum videre possimus per cuncta saecula.

— F eria VI. a l ia : Glorificamus te, Dei genitrix, quia ex te natus est C hristus: salva omnes, qui te glorificant. — Item a lia : Sicut lilium in ter spinas, sic arnica m ea inter filias. — S a b b a to : Salve regina ') m isericordiae, vita, dulcedo . . . V. Ora pro nobis sancta Dei genitrix. R. U t digni . . . O ratio: Porrige nobis, Domine Deus, dexteram tuam et per intercessionem beatae et gloriosae Dei genitricis virginis Mariae auxilium nobis supernae virtutis impende. P e r eundem Christum Dominum nostrum. Amen. —

$ m Stbüent warben fotgenbe %ntipt)onen mit ber D ration G ratiam tuam quaesumus . . . gebetet: Ant. Ecce concipies et paries filium et vocabis nomen eins Jesum. Hic erit magnus et filius altissim i vocabitur. — Alia Ant. fer. V I.: Quomodo fiet istud, angele Dei, quia virum in concipiendo non pertuli? Audi Maria, virgo Christi, Spiritus sanctus superveniet in te et virtus altissimi superveniet in te, et virtus altissimi obum brabit tibi. — ißon Oftern big ißfingften tottrbe Regina coeli mit ber betrcffenben D ration gebetet, in welcher man jebod) ant fńmmetfatjrtsfefte bag SSort resurrectionem in ascensionem nmänberte.

3ßie fe|t, fo wic§ and) bantalS im Triduum sacrum ber Sarwodje ba§ Officium aus ben gewohnten (Steifen, ißf atmen ttnb $tntipt)onen ftimmen im alten unb gegenwärtigen Officium überein. £>te Sectionen beS erften 9'tocturn waren ebenfalls ben Samentationen unb bes gweiten

!) ®aS SISort m ater feljlt in jener Qeit ftetS.

(27)

Jiocturnś einem Slrnctate, jebudj in anberer Slitgmal)!, be§ brüten 91octurn bagegen einer £>omiIie entnommen. SDie SaubeS Ijatten folgen«

ben © djuf): nad) ber lutipljon gum Benedictus K yrie eleison . . . V. Jesu Chrisie, qui passurus advenisti propter nos. Domino miserere. Ant. Christus Dominus factus est obediens usque ad mortem. Kyrie eleison . . . V. Qui expansis in cruce manibus traxisti omnia ad te saecula. Domine miserere. Ant. Christus Dominus factus . . . Kyrie eleison . . . V. Qui prophetice prom psisti:

ero mors tua, o mors. Domine miserere, Ant. Christus Dominus fac­

tus . . . @8 folgte nun her ^tjm nitS: „Rex Christe, factor omnium“. 1) 9?adj feber ©troptje mürbe mieberlfolt: L aus tibi C hriste, qui pateris in cruce pendens pro miseris, cum P atre qui regnas in coelis, nos reos salva in terris. Kyrie eleison, Christe eleison, Kyrie eleison, Christe eleison, Kyrie eleison, üiad) SBeenbigung beS §t)mnu8 Ant: Christus factus est pro nobis obediens usque ad mortem, mortem autem crucis. P a te r noster. fßfalm Miserere Ant. Christus factus est . . . Respice, quaesum us Domine super hanc familiam tuam, pro qua Dominus noster Jesus Christus non dubitavit manibus trad i nocentium et crucis subire tormentum.

Amen. ®ie Conclusio mürbe auSgelaffen. — ^ n ben tiier Reinen

£mren folgte auf bie fßfalmen ein Responsorium breve, bann Ant.

Christus factus est obediens . . . P a te r noster, in ber fßrirn nod) Credo, fßfatm M iserere, Ant. Christus factus est . . . Respice quaesumus . . . — ®ie ißeSpern mürben am ©rünbonnerftage nad) ber Kommunion in bie ÜKeffe eingefügt. %at%bem bie fßfalmen in ber Ijeutigen Drbnmtg unb baß SPagnificat mit feiner Intipfjon recitiert roorbeu, mürbe für äJfeffe unb 93e8per bie gemetnfame Dration Refecti . . . gebetet. ®ie Söenebictton mürbe barauf nur erteilt, menn ber 93ifcl)of celebrierte. 91m Karfreitage mürben bie @erial«

pfalmen unb ba§ SDfagnificat recitiert, bann folgte Ant. Christus factus est . . . Respice . . . — Seim ßompletorium folgte auf ipfaluten unb Nunc dimittis Christus factus est . . . P a te r noster . . . Credo . . . Miserere . . . Christus factus e s t . . . Respice . . . --- -

*) 58 ü u nt! er, Satfyoltfdj-bcutfdjeS Sirdjeitlieb I, 9tr. 203.

(28)

Z)aS yjtarianiuu, bas Zotenofftcium, bie Sitanei, bie jßönitential*

imb ©rabualpfalmen Ratten efjebem eine nod) größere iöebeutung als jeßt, ba fie gemöfjnlid) integrierenbe SSeftanbteile bes ferialen DfficiumS bilbeten. 3)er „Cnrsus B eatae Mariae Virginis“ beS alten SreüierS becEt fid) tu et fad) mit nuferem Officium parvum ; ber Oration beS DfficiumS toitrbe in SatibeS unb SBeSpern bas Sufifragium de S. Anna beigefügt. — ®a£ Zotenofficium ßatte biefelben 9ßfaluteu nebft ben bayn gehörigen Slntipljonen, jamie bie nfimlidjen Seitionen roie je|t.

Z)aS Qntiitaturimu bagegen lautete: Circum dederunt me gemitus m ortis: dolores inf'erni circum dederunt m e; aud) in ben übrigen Zeilen maren einige #meid)ungen.

III.

Die %Ußti)ßiligßK-#iwißi bes Breshtuer ßvcuiers.

®ie 9tllert)eiligen=£itanei meift in ben .jpanbjdjriften unb älteften Zmucfen mancherlei 33erfd)iebeuljeiten bepglid) ber Sttufitaljme ber­

led ig en , ber Qnuocationen unb Zeprecationen auf. 91n bie Sitanei mürben bte Preees feriales, febod) offne ben in bie einzelnen £mren einpfügenben ißfalm, unb neunzehn Drationen angefdfloffen. 91nS ber Sitanei, bie einen regelmäßigen unb pertmrragenben Zeit bes älteften DfficiumS bilbete, haben fiep bie Preees beS fpäteren Srenier- gebets perauggebilbet. Z)ie folgcnbe Sitanei ift beut £)artbfcfjriftlict)en SßiaticuS öon 1412 entnommen.

K yrie eleison. Obriste eleison.

Obriste audi nos.

Salvator mundi, adiuva nos.

S ancta Maria, ora pro nobis.

Sancta Dei genitrix, ora . . . S ancta virgo virginum, ora.

Sancte Michael, ora S. Gabriel,

S. Raphael,

Omnes sancti P atriarch ae et P rophetae, orate.

(29)

S. P etre, ora.

S. Paule, S. Andrea, S. Jacobe, S. Joannes, S. Thoma, S. Philippe, S. Jacobe, S. Bartholomaee, S. Matthaee, S. Simon, S. Juda, S. Matthia, S. Luca, S. Marce, S. Barnaba,

Omnes sancti apostoli et evangelistae, orate.

Omnes sancti discipuli Domini, orate.

Omnes sancti innocentes, orate.

S. Stephane, ora.

s.

Line,

s.

Clete,

s.

Clemens,

s.

Sixte,

s.

Laurenti,

'S.

Vincenti,

s.

Fabiane,

s.

Sebastiane,

s.

Vite,

s.

Georgi,

s.

A dalberte,

s.

Stanislae,

s.

Wenceslae,

s.

Floriane,

Omnes sancti m artyres, orate.

(30)

S. Silvester, ora.

S. Leo, S. Gregori, S. Jeronime, S. Ambrosi, S. Augustine, S. Martine, S. Nicolae, S. Benedicte, S. Bemigi,

Omnes sancti confessores, orate.

S. Anna, ora.

S. Maria M agdalena, S. M aria A egyptiaca, S. Afra cum sociis tuis, S. Felicitas,

S. Perpetua, S. Agnes, S. Agatha, S. Dorothea, S. Lucia, S. Caecilia, S. C atharina, S. M argaretha, S. B arbara, S. Anastasia, S. Juliana, S. Gertrudis, S. Hedwigis, S. Elisabeth,

S. U rsula cum sodalibus,

Omnes sanctae virgines et viduae, orate.

Omnes Sancti, orate.

Propitius esto, parce nobis Domine.

P ropitius esto, libera nos Domine.

(31)

Ab ira tua, libera, Ab insidiis diaboli, A dam natione perpetua, A peste et clade, A morte perpetua,

A. subitanea et improvisa morte,

Ab imminentibus peccatorum nostrorum periculis, Ab omni im m unditia mentis et corporis,

Ab omni malb,

P er annuntiationem et conceptionem tuam, P e r nativitatem et circumcisionem tuam, P e r baptism um et ieiunium tuum, P er crucem et passiouem tuam, P er mortem et sepulturam tuam , P er sanctam resurrectionem tuam, Per adm irabilem ascensionem tuam, Per adventum Spiritus sancti paracliti, In hora exitus nostri,

In die iudicii,

Peccatores, Te rogamus audi nos,

Ut pacem et concordiam nobis dones, T e rogamus . . .

Ut indulgentiam et remissionem omnium peccatorum nostrorum nobis dones,

Ut gratiam Spiritus sancti cordibus nostris dem enter infundere digneris,

Ut Adern rectam, spem Armam, caritatem perfectam nobis donare digneris,

Ut domnum apostolicum et episcopum nostrum et omnem gradum ecclesiastici ordinis in saneta religione conservare digneris, Ut cunctum populum christianum pretioso sanguine tuo redemptum

conservare digneris,

Ut nobis miseris misericors m isereri digneris,

U t omnibus benefactoribus nostris sem piterna bona retribuas, Ut omnibus Adelibus vivis et defunctis requiem aeternam donare

digneris,

2*

(32)

U t nos exaudire digneris, Fili Dei,

Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, parce nobis Domine, Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, exaudi nos Domine, Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, m iserere nobis, K yrie eleison, Christe eleison, K yrie eleison.

P ater noster . . . E t ne nos . . . Sed libera . . . Preces:

V. Ego dixi, Domine, m iserere mei.

R. Sana animam meam, quia peccavi tibi.

V. Convertere, Domine, usquequo.

R. E t deprecabilis esto super servos tuos.

V. Oculi Domini super iustos.

K. E t aures eius in preces eorum.

V. Deus tu conversus vivificabis nos.

R. E t plebs tua laetabitur in te.

V. Ostende nobis Domine misericordiam tuam . R. E t salutare tuum da nobis.

V. Sacerdotes tui induantur iustitia.

R. E t sancti tui exulteut.

V. Domine salvos fac regem et principes nostros.

R. Et exaudi nos in die, qua invocaverimus te.

V. Salvum fac populum tuum, Domine.

R. E t benedic liaereditati tuae, et rege eos, et extolle illos usque in aeternum .

V. F ia t p ax in virtute tua.

R. E t abundantia in turribus tuis.

V. Oremus pro infirmis.

R. Mitte verbum tuum et sana eos.

V. E t pro tidelibus defunctis.

R. Requiem aeternam dona eis, Domine, et lux perpetua luceat eis.

V. Requiescant in pace.

R. Amen.

V. Pro nobismetipsis.

R. F ia t m isericordia tu a , Domine, super nos, quemadmodum speravimus in te.

(33)

V. Pro peccatis et negligentiis nostris.

1!. Domine ne memineris iniquitatum nostrarm n antiquarum, cito an- ticipent nos misericordiae tuae, quia pauperes facti sumus nimis.

V. Adiuva nos Deus salutaris noster.

E. Et propter gloriam nominis tui, Domine, libera nos, et propi- tius esto peccatis nostris propter nomen tuum.

V. Esto nobis, Domino, turris fortitudinis.

E. A lacie inimici.

V. Domino, Deus virtutum, eon verte nos.

E. Ostende nobis faciem tuarn et salvi erimus.

V. Domino exaudi orationem meam.

E. E t clamor mens ad te veniat.

$5enn biefe Proces tu ben einzelnen |)oren gebetet würben, fo g a tte te man %ier in hen SaubeS ben 9ßfatm Ad te Domino levavi, in ben nier Keinen gwren unb SSeSpertt Miserere, im Sompletorium Usquequo domine oblivisceris mit folgenben SSerftfeln ein:

V. Exurge Domine adiuva nos.

E. fit libera nos propter nomen sanctum tuum.

V. Domine, Deus virtutum, converte nos.

E. Ostende nobis faciem tuam et salvi erimus.

V. Domino exaudi orationem meam.

E. E t clamor meus ad te veniat.

V. Dominus vobiscum.

E. Et cum spiritu tuo.

Pro ecclesia.

Oremus. Omnipotens sempiterne Deus, qui gloriam tuam omnibus in Christo credentibus revelasti: custodi opera m isericordiae tuae, ut ecclesia tua toto orbe terrarum diffusa stabil! fide in confessione tui nominis perseveret. P er Christum Dominum . . .

Pro omni gradu ecclesiae,

Exaudi, quaesumus Domine, pro omni gradu ecclesiae tuae suppli- cum preces et devoto tibi pectore servientes perpetua defensione custodi: ut nullis perturbationibus impediti, liberam servitutem tuis semper exhibeamus officiis. Per.

(34)

Pro papa.

Deus, omnium bdelium pastor et rector, famulum tuum N., quem ecclesiae tuae praeesse voluisti, propitius respice: da, ei, quae- sumus, verbo et exemplo quibus praeest proficere, ut ad vitam una cum grege sibi credito perveniat sem piternam. Per.

Pro episcopo.

Omnipotens sem piterne Deus, qui facia m irabilia m agna solus: prae- tende super famulum tuum antistitem nostrum N . et super cunctos sibi commissos spiritum gratiae salutaris, et ut in veritate tibi com- placeant, perpetuum eis rorem tuae benedictionis infunde. Per.

Pro im peratore.

Deus regnorum omnium et Christiani maxime protector im perii:

da servo tuo principi nostro triumphum virtutis tuae seiender ex- colere, ut qui tua constitutione est princeps, tuo semper munere sit potens. Per.

Pro principibus.

Rege, quaesumus Domine, famulos tuos principes nostros et g ratiae tuae in eis dona m ultiplica: ut ab omnibus liberi offensis et temporalibus non destituantur auxiliis, et sem piternis gaudeant institutis. Per.

De saneta Hedwige.

Deiende, quaesumus Domine, beata Hedwige intercedente, istam ab omni adversitate eongregationem, et familiam tibi toto corde prostratam ab hostium tuere dem en ter insidiis. Per.

Contra tentationem carnis.

Ure igne Sancti Spiritus renes et corda nostra, D om ine: ut tibi casto et puro corde serviamus et mundo corpore placeam ns. Per.

Contra pravas cogitationes.

Omnipotens mitissime Deus, respice preces nostras, et libera corda nostra de m alarum tentatione cogitationum, u t spiritus tui dignum habitaculum beri mereamur. Per.

Pro compunctione.

Omnipotens sempiterne Deus, qui sitienti populo tuo fontem aquae vivae de petra p ro d u x isti: educ de cordis nostri duritia com-

(35)

punctionis lacrimas, nt peccata nostra plangere valeam us re- missionemque te m iserante percipere meream ur. Per.

D e Sancto Spiritu.

Deus, cui omne cor p atet et omnis voluntas loquitur et quem nullum latet secretum : purifica per infusionem Sancti Spiritus cogitationes cordis nostri, ut te perfecte diligere et digne laudare mereamur. Per.

Pro familiaribus.

Deus, qui caritatis dema per gratiam Sancti S piritus tuorum cor- dibus fidelium infundis: da famulis et famulabus tuis, pro quibus tuam deprecam ur clementiam, salutem mentis et corporis, ut te tota virtute diligant, et quae tibi placita sunt, to ta dilectione perficiant. Per.

Pro benefactoribus.

Deus, qui post baptismi sacram entum secundam abolitionem peecatorum eleemosinis in d id isti: respice propitius super famulos et famulas tuas, pro quorum operibus g ratiae referuntur; fac eos praemio beatos, quos fecisti pietate devotos, ut recipiant pro parvis m agna, pro terrenis coelestia, pro temporalibus praem ia sempiterna. Per.

Pro pace.

Deus, a quo sancta desideri'a, recta consilia et iusta sunt opera, da servis tuis illam quam m undus dare non potest pacem, ut et corda et eorpora nostra m andatis tuis dedita et hostium sublata formidine tem pora sint tua protectione tranquilla. Per.

P ro caritate.

Deus pacis caritatisque am ator et custos: da omnibus inimicis nostris pacem caritatem que veram cunctorumque eis tribue re- missionem peecatorum, nosque ab eorum insidiis potenter eripe. Per.

Pro iter agentibus.

Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et viam famulorum tuo­

rum in salutis tuae prosperitate dispone, ut inter omnes viae et vitae huius varietates tuo semper protegantur auxilio. Per.

(36)

P ro peccatis.

Exaudi, quaesum us Dom ine, supplicum preces, et confitentium tibi parce peccatis, ut p ariter nobis indulgentiam tribuas benignus et pacem. Per.

Pro infirmis.

Omnipotens sem piterne Dens, salus aeterna credentium, exaudi

110s pro infirmis famulis ac fam ulabus tuis, pro quibus miseri- cordiae tuae imploramus auxilium, ut reddita sibi sanitate gratia- rum tibi in ecclesia referant actiones. Per.

Communis.

Omnipotens sem piterne Deus, qui vivorum dominaris simul et mortuorum omniumque misereris, quos tuos fide et opere futuros esse praenoscis: te suppliciter exoramus, u t pro quibus preces effundere decrevimus, quosque vel praesens adhuc saeculum in carne retinet, vel futurum iam exutos corpore suscepit, tuae pie- tatis clementia delictorum suorum omnium veniam et gaudia con- sequi m ereantur aeterna. P er Christum Dominum nostrnm. Amen.

IV.

Uns mittelnlterlidjc ©fftrótnt k r jjdltgen ijciutüg.

$ u r 5Beranfcf)auIidf)ung be§ über ba§ alte 33re§Iauer iöreüier über«

paupt unb über bie @inrid)tung ber einzelnen §oren im befonberen

©efagten mag ba§ Officium folgen, mit tveldjem ber fdfjleftfdje SteruS efjemató am 15. Oftober bas fjeft ber heiligen Saubegpatronin .fpeb«

toig feierte. @ 0 toirb bamit pgteicf) ba§ Sßeifpiel eines 9'teimofficiuinś geboten, jener im SJtittetalter reid» ausgebitbeten SCrt bes titurgifd)en Oageg* unb ©tunbengebetg, in meinem uid)t nur bie eingelegten spinnen, fouberu fämtlidje Stutippouen unb fRefpogforien in ge«

bunbener 3łcbe, in Stptljmug unb 9teim getleibet erfdjeinenl ).

*) S r e ß c S , A n a le c t a h ym nica, m e d ii a e v i. V . X I I I .

(37)

O f f i c i u m S . H e d w i g i s . A d I. V e s p e r a s .

Psalm i de die.

Antiphouae.

1. L aetare Germania, Quae de siirpe regia

M eraniae ducis Ortam ab iufantia, Di gnam Del g ratia

Hedwigim producis, Quam, Christe, cum gloria Mundi post exilia

Ad gaudia ducis P erpetuae lucis.

2. Hedwigis, pietate clara, Tibi persolvimus debita Laudis, tu solita clementia Auge devotionis incrementa.

d. Tibi rite psallimus, Tibi laudes referimus

Ex debito, quia quotiens Prem im us miseriis In te nobis fidus P a te t recursus.

4. Solaris dum volvitur orbita Votiva recurrunt festa,

In quibus et Domini E ecitantur m agnalia,

E t Hedwigis R etractantur m erita.

(38)

5. H odierna solemnitatis gaudia, Quae anni reduxit orbita,

P ia reeolamus devotione

B eatae Hedwigis utentes famulamine.

Capitulum. Eccli. 24.

Sapientia laudabit animam suam et in Deo bonorificabitur, et in medio populi gloriabitur, et in ecclesiis altissimi aperiet os suum, et in conspectu virtutis illius gloriabitur.

E. M argarita solo tecta, Quondam vilis despecta,

Ista Dei fam ula Gemma lucens electa, Carnis nube iam detecta,

F ulget p er m iracula.

V. In sublime stans erecta, In coelum tendit via recta

Velut fumi virgula.

Carnis . . . Gloria P a tri . . . Fulget . . . T ro p u s:

Haec coeli feliciter A depta g ratia Fideli fideliter

Mundi fallacia Corde renuit regia M ater haec et egregia Borde saeculi fluctibundi, Non constantis sed immundi, Huius genitrix

Haec Germania, Eins alitrix

E st Polonia,

H edw igis haec sancta vidua Nos prece locet assidua

Bibi devotos in coeli patria, Ubi resides perpetua cum latria.

Fulget per miracula.

(39)

H y m n u s . Exultent hodie iugiter Omnium mentes altisonae

Carmina cordium, Cum Christus famulam Vexit ad aethera

Hedwigim sanctam inelytam.

Verus sol Slesiae

Splenduit in nube donans Terrigenis m unera Plurim a, signis mirifice F ulgida sedulis,

Haec sancta suis meritis.

Oret haec, Domine, sancta sua P iece pro nobis famulis

Humilibus tuis.

Ne nos frans daemonis Arcet in inferis

Vel pungat suis iaculis.

Huius nos, Domine, festa fac Hac die eondigne colere,

Bex bone gloriae, Ut cum coelicolis Laudibus hymnicis

F ruam ur semper in coelis.

P rae sta hoc Genitor optime Maxime, hoc tu N ate Dei

E t bone Spiritus, Begnas perpetuo F ulgida T rinitas

P e r cuncta pie saecula. Amen.

V. Diffusa est g ratia in labiis tuis.

B. P ropterea benedixit te Deus in aeternum.

(40)

Ant. ad Magnificat, 0 decus Trebnitiae

Hedwigis m ater gratiae, Concivis militiae

Coelestis p a tria e ; Tribue credentibus Solamen tuis precibus, E t da frui laudibus Cum coeli p a trib u s;

T u tot signis radians In te plebs fidelis glorians

Totius Poloniae Digna memoriae A sta posteris

Mater Hedwigis humilis, Nobis petens veniam E t coeli gloriam.

Collecta.

Deus gratiae dator et gloriae, tuae nobis propitius sinum aperi pietatis et praesta, nt qui manentem hie civitatem non habemus, ad fu tu ram , quam quaerimus, beatae H edwigis interveniente suffragio perducam ur. Per.

Ad Matutinum.

Inv itato riu m :

Laudem us in saecula regem saeculorum : Qui beatam Hedwigim m atrem orphanorum Coaequavit m eritis sanctorum.

P sa lm : Venite exultem us . . .

I n I. N o c t u r n e : Ant. 1. Biduo ieiunio

Garne m acerata M ittebatt egentibus Quaeque delicata.

Ps. Domine Dominus noster . . .

(41)

Ant. 2. Nil relinquens p ra eter victum E x suis proventibus, Vilem deferens amictum

Servit pauper pauperibus.

Ps. Coeli enarrant . . .

Ant. 3. G audebat dapis munere Egenos reficere,

Quia Christum in paupere •-

Se sciebat suscipere. n

Ps. Domini est terra.

V. Diffusa est g ratia in labiis tuis.

R. P ropterea benedixit te Deus in aeternum .

Leetio I ').

Lux lucis et fons luminis, p ater de coelis Deus obtenebratum vitiis mundum illustravit novo quodam splendore gloriae suae, dum diebus istis novissimis beat-am Hedwigim virtutibus et mira- eulorum prodigiis radiantem fecit quasi stellam m atutinam in medio nebulae apparere. Quae ducis M eraniae nomine Bertoldi filia, matrem habens nomine Agnetem de Marcbionum orientalium prosapia generosam, nobilitate virtutum transcendebat.

R. B eata Hedwigis stirpe nobilis Omnibusque spectabilis

Omnium virtutum genere Corde mitis et humilis, A etate sexu fragilis,

Eide fortis et opere.

V. Christo f'uit amabilis, Ad omne bonum habilis

P raeventa Dei munere Corde . . .

1) S ic geftteftionen fittb entnom m en ber L e g e n d a m in o r de v ita b e a la e H e d ­ w ig is, bic Stationen beg itiotivoffidum g ber L e g e n d a in a io r de b e a ta H ed w ig e,

© t e n g e t , S c rip t, r e r. S iie s. I I , 99. 1.

(42)

Lectio II.

G ratia namque sibi opitulante divina semper a sua iuventnte vixit honestissime dana operam dibgentem ad confovendam cor- dis et corporis puritatem . A etatis enim suae anno duodecimo per coniugale vinculum nobili viro Henri co, cognominato cum barba, duci Poloniae et Slesiae alligata, leges atque iura sollicite custodiebat matrimonii nec tarnen studium et amorem deseruit continendi, ita quod statim ut se sensit concepisse, m ariti devi- ta b a t consortium usque post puerperium et tempus purificationis completum.

R. Manum m ittit ad fortia, Virtutum exercitia

Haec beata appreliendit dulciter Consurgens nocte m edia

Orationum studia Deo solvebat iugiter.

V. Clam in trat domicilia D ans infirmis obsequia E t leprosis pocula.

Consurgens . . .

Lectio III.

Abis quoque temporibus sex aut octo quandoque liebdomadi- bus abstinebat a carnis illecebris, quamvis marito quoad thala- mum iungeretur. Q uadragesim ae et adventus Domini, quatuor temporum et dominicos dies, vigibas ac festa sanctorum atque ferias sextas venerabatur et honorabat specialiter pudicitiae cultu, sic ut carnis tune petulantiam et voluptatem penitus devitaret.

R. M argarita solo tecta . . .

T ro p u s: Haec coeli feliciter . . . u t supra in Vesperis.

I n II. N o c tu r n o . Ant. 1. Nivis in algoribus

Incedens nudis gressibus, Christum insequendo,

(43)

Leprosis et debilibus Elemosynam tribuendo.

Ps. Eructavit . . .

Ant. 2. Mutato vultu palbo

Clam carceres visitabat, E t eis cibum

Cum potu m inistrab at, E t dam natos suspendio

Saepius liberabat.

Ps. D eus noster refugium . . . Ant. 3. Circuibat sedula

Cellas dominarum, U t videret aemula

Statum singularum, E t serviret vernula

Questibus earum.

Ps. Fundam enta . . .

V. Specie tua et pulchritudine tu».

R. Intende, prospere procede et regna.

Lectio IV.

Tandem m aritum suum, auxiliante Deo, salutari induxit con- silio, ut una secum in manu episcopi perpetuam voveret continen- tiam, et baue annis fere triginta postmodum viventes pariter servaverunt. Ne vero alicuius sinistrae opinionis caligine obscu- raretur ipsius continentiae pulchritudo, illis omnibus annis, quibus quoad thorum sep arata permansit, ipsa non loquebatur marito nisi pro utili et necessaria causa et hoc in ecclesia vel in alio publico loco, honestis pluribus personis praesentibus.

E. Quae dum oraret sedula, Lumen in habitaculo

Super eam refulsit Hie Mariae M agdalenae M argarethae, C atharinae

Visu, sermone fruitur

(44)

V. En inquiunt: post obitus Diem coelestis aditus

T ibi nobiscum pandetur.

Hic Mariae . . .

Lectio V.

Nee eum decnmbentem visitare volebät, nec etiam ad gra ba tum decumbentis accedere absque comitiva decenti. Ad amorem quo- que castitatis cuius ipsa fuit am atrix quoscumque poterat verbo et exemplo atque beneficiis invitabat. Unieam enim quam babe­

bat superstitem filiam cum multis virginibus et feminis in mo- nastico clausit reclusorio ad carnis et spiritus m unditiam propter Christum perenniter conservandam.

E. 0 vitis Cypri nobilis, Ferendo botros uberes, Hedwigis m ater humilis

P ie pascendo pauperes.

T u a vita laudabilis 1

Virtutibus mirabilis

Nos Christo re d d at habiles.

V. U t expiati sordibus Adornemus virtutibus,

P er te eoeli iungam ur patribus,

Lectio VI.

E t quia, teste scriptura, quanto castior fuerit homo tanio humilior esse debet, cum virtutum et praecipue castitatis decor et custos sit vera humilitas, haec Dei famula hum iliabat se in omnibus. T estes quoque scarleticas et sericos pannos aliaque ornam enta superb na, quibus supervacue decorari solent feminae mundo et hominibus placere volentes, non deferebat etiam tem­

pore iuventutis, licet alias tune satis honesto sibique pro illo statu competenti uteretur amictu.

(45)

K. A egypti nuda pallio, O rnata cultu regio

F ilia Pharaonis , P e r ascensum purpureum

A d thronum regis aureum P ervenit Salomonis.

V. Hedwigis tradens spiritum, Felicem agens exitum

De terra Babylonis.

Ad thronum . . . In III. N o c t u r n e . Ant. 1. Dictis evangelicis

Äures im pendebat, Quotquot dici poterant,

Missas audiebat.

Ps. C antate . . . (95)

Ant. 2. Cum se iudex poneret C ausas iudicandas, Haec adesse voluit

F raudes removendas, Pupillos et viduas

P ie defendendo.

Ps. Dominus regnavit exultet . . .

Ant. 3. Hedwigis sancta inclyta, Nos serves a ruina, Nosque frui t'acias

G ratia divina.

Ps. C antate . . . (97)

V. A diuvabit eam Deus vultu suo.

R. Deus in medio eins, non commovebitur.

Lectio V I I 1).

Prolixorem vero perveniens ad aetatem , griseum portavit sim­

pliciter iudum entum , parvipendens omnem ornatum saeculi et

’ J „ S i h o c f e s tu in in d ie m d o m in ic u m e v e n e r it, le g a t u r o in e lia d o m in ic i.“

(46)

exterioris hominis cultum, u t interiori homine soli Deo placei'e humilisque Christi et m atris ipsius humillime posset p er humili- tatem aliqualiter vestigia imitari. P edes quapropter saepius abluit egenorum , tergens et deosculans eos.

E. 0 quam felix Hedwigis, Quae regnum mundi

E t omnem ornatum saeculi contempsit P ro p ter amorem Domini Jesu Christi.

Gurrens finem ad beatum Sanctae vitae, coelibatum

A nhelabat sitiens.

Signum crucis m ente gerens, Siti, fame se aftiigens,

Passionis Christi memor forens.

Gurrens . . .

Lectio V III.

E t non solum pedibus ac m anibus pauperum sed etiam locis, in quibus sive ipsi sive alii religiosi steterant au t sederant oscula ingerebat. E t ut liberius in liumilitate posset Domino famulari, derelicta m ultitudine sibi m inistrantium se apud Trebnicense monasterium cum pauca familia recollegit ibique faciens mansi- onem hum ilitatis adm irandum exercuit studium. In quo etiam studio profecit in tantum , ut illa, quae quodammodo videbantur abom inabilia et admodum difficilia ad agendum, ipsa in fervido et h umili spiritu faciliter actitaret.

E. Haec in carne generosa Mortis Christi pretiosa

Stigm ata portavit, Nunquam fuit otiosa, Sed mens eins studiosa

L egit sem per au t oravit.

V. Manns eins operosa Coelum sibi copiosa Merce comparavit.

Sed mens . r .

(47)

Leetio IX.

Frequentius enim accedebat ad aquam, in qua sorores pedes mundificaverant et lav ab at oculos suos, quandoque etiam totum caput et collum similiter abluebat. Sororibus congregatis ad mensam vel alio tempore congruo eircuibat in choro stallos et sedes omnes singulosque passus in gradu vergente ad dormitorium et scabelłos coram lectis depositos, m anutergia et virgas disci- płinae et res alias, quibus in loeis publicis utebantur sorores, deosculabatur llexis genibus reverenter.

E. Sancta Hedwigis inclyta,

Quae fuit in spiritu charitatis fervida, In laude orationum sedula,

Ip sa intercedere dignetur

Ad Jesum Dominum regem angelorum Pro famulorum suorum salute.

V. Malens se subiicere paupertati, Quam propter gloriam huius mundi Esse immemor praeceptorum Del Sitivit enim gloriam Dei et oravit.

Ad Jesum . . . Gloria P a t r i . . . Pro famulorum . . . T e Deum.

V. Ora pro nobis sancta Hedwigis.

E. Ut digni efficiamur promissionibus Christi.

Ad Landes.

Ant. 1. Hedwigis Dei laudibus Diebus atque noctibus

Iugiter vacabat, Proque pereuntibus Deum exorabat.

2. Jubilate Deo omnis terra, Quia Christo ista famula Gonregnat super aethera, Gui laus et gloria P e r infinita saecula.

Cytaty

Powiązane dokumenty

W końcu godna uwagi jest tendencja do zintegrowania całej kompozycji przez rozpoczynanie części mszalnych (Kyrie, Gloria, Sanctus, Agnus Del) wspólnym materiałem

The crosslinking of various reactive polymeric alkynes and azides via CuAAC was investigated at room temperature while studying the autocatalytic behavior of the

Bardzo się cieszę ponieważ jako dokumentalistka zajmuję się opracowywaniem dokumentów kobiet - żołnierzy I i II Armii WP i zależy mi na nowych kontaktach z

Można tak Kościół nazwać, gdyż jest on zna­ kiem skutecznym, w pewnym sensie koniecznym do zbawienia oraz jest syntezą elem entu instytucjonalnego i

7 Można wymienić dwa rodzaje tropu ,ffyrie”: jeden z nich oparty jest na tym, że pomiędzy słowa ,ffyrie” i „eleison” wprowadza się nowy materiał tekstowo-muzyczny,

Uważał nadto, że jest jeszcze motyw piąty, związany z Kyrie eleison w obu zwrotkach.. Należy jednak sprostować, że nie jest on motywem oryginalnym, lecz wariantem

[…], Missa Papae Marcelli, Kyrie (fragment)... […], Missa Papae Marcelli,

solche ideale und grenzbegriffe werden in überlieferungszusammenhängen zugänglich, in denen ihre „größere selbstverständlichkeit“ gegen die selbstver- ständlichkeit der