Stanisław Siek, Lidia
Sołtysik-Kamińska
Postawa wobec choroby a obraz
siebie i poziomu lęku u chorych ze
świeżym zawałem serca
Studia Philosophiae Christianae 17/2, 175-184
1981
S tu d ia P h ilo so p h ia e C h ristian a e A TK
17(1981)2
STA N ISŁA W SIEK , L ID IA SO ŁTY SIK -K A M IŃ S K A
POSTAWA WOBEC CHOROBY A OBRAZ SIEBIE I POZIOM LĘKU U CHORYCH ZE ŚWIEŻYM
ZAWAŁEM SERCA
I. W prow adzenie do p ro b le m a ty k i bad ań . II. Cel, m etody, m a te ria ł bad ań . III. P o staw a w obec choroby m ężczyzn ze św ieżym zaw ałem serca a n ie k tó re w łaściw ości o brazu siebie. IV. P o sta w a w obec ch o ro
by m ężczyzn ze św ieżym zaw ałem serca a poziom lęku. I. W P R O W A D Z E N IE DO P R O B L E M A T Y K I B A D A N
W ostatnicłj k ilkudziesięciu lata ch prow adzi się w w ielu k ra jach b ad an ia psychologiczne chorych z zaw ałem serca. B ada nia te k o n c e n tru ją się wokół trz e ch głów nych pytań.
1. Ja k ie cechy i rea k c je osobowości są specyficzne dla chorych ze św ieżym zaw ałem serca?
2. Ja k ie cechy i rea k c je osobowości p rzy śpieszają w zględnie w a ru n k u ją w y stąp ien ie zaw ału serca?
3. Ja k ie cechy i rea k c je osobowości sp rz y ja ją w zględnie u tru d n iają skuteczne leczenie i reh a b ilita c ję chorych, ich pow rót do p rac y i czynnego życia społecznego?
P rezen to w an a tu p raca dotyczy tego w łaśnie p roblem u. Is t n ieje współcześnie w iele p rac dośw iadczalnych pu blik ow anych przez L ek arzy , psychologów i socjologów, k tó re z a jm u ją się cecham i i rea k c ja m i osobowości, w a ru n k u ją c y m i skuteczną r e h ab ilitację, po w ró t do pracy , zadow olenie z życia.
Ja k o p rzy k ła d tak ich b ad ań m ożna w ym ienić prace M aster- m ana, z k tó ry c h w ynika, że p a c je n t o w yższym poziom ie in te ligen cji lepiej się re h a b ilitu je i szybciej w łącza do życia spo łecznego x.
Z opublikow anych w 1963 ro k u b a d ań B ak k era w ynika, że niesp rzy jające dla re h a b ilita c ji jest napięcie lękow e, niepokój, stałe z a m artw ian ie się sw oim i s p ra w a m i2.
1 L. E. M asterm an : S o m e psychological aspects of rehabilita tio n , Jr. of re h a b ilita tio n , 1958, 24.
2 C. B. B a k k e r an d R. M. L evenson: D e te rm in a n ts o f angina pectoris P sychosom atice m edicine, 1963, 29, 621—633.
O publikow ane w 1972 ro k u angielskie b ad an ia Cay i w spół p racow ników prow adzone na grupie 203 chorych na serce le czonych w szp italu w E d y n b u rg u w y k azu ją, że p o w ró t do p rac y jest w a ru n k o w a n y w w iększym sto p niu przez czynniki „psychiczne”, niż przez sta n zdrow ia i p a ra m e try fizjologiczne organizm u. Ci, k tó rz y szybciej w ra c ają do czynnego życia za wodow ego u ja w n ia ją rzad ziej obniżony n a stró j, d epresje, ogólne napięcie, lęk i n ieo k reślo ny niepokój 3.
Rów nież opublikow ane w ro k u 1973 b ad an ia fran cu sk ie p ro w adzone przez Service de P re v e n tio n de 1’A therosclerose w sk a z u ją n a szkodliw e działanie lęków i stan ó w d ep resy jn y ch .
J a k w y n ik a z b a d ań 3.000 osób, lęk i d e p resja jest czynni kiem , k tó ry odgryw a u jem n ą rolę w etiologii chorób serca i w ich t e r a p i i 4.
K lin ik a K ardiologii In s ty tu tu Chorób W ew nętrzn y ch A k ade m ii M edycznej w W arszaw ie p row adzi od w ielu la t bad ania n a d cecham i i rea k c ja m i osobowości sp rz y ja ją c y m i re h a b ili tacji.
Z przeprow ad zon ych b adań dotyczących cech i re a k c ji oso bowości b y ły ch p acjen tó w p o w racający ch do p rac y zaw odow ej i p o rzu cający ch p racę zaw odow ą w ynika, że p o w racający do p rac y odznaczają się w yższą in telig en cją, w iększą siłą woli, od pornością psychiczną i skłonnością do dom inow ania niż b y li p a cjenci w y cofujący się z p ra c y (B adania k w estio n ariu szem C at- tella).
Po zb ad an iu s tr u k tu ry p o trzeb psychicznych okazało się, że p o d ejm u jący p racę zaw odow ą m ają m niejsze nasilenie p o trz e by izolacji, u sp raw ied liw ian ia siebie, a w iększe niż d ru g a g ru pa nasilenie p o trzeb y dom inow ania i lęk u przed u razem fizycz n y m (B adania s tr u k tu ry p o trzeb psychicznych A u to p o rtre te m Steina).
Obecnie p ro w ad zim y zakrojone na szeroką skalę bad an ia do tyczące ró żn y ch cech i re a k c ji osobowości, k tó re m ogą w a ru n kow ać skuteczność reh a b ilita c ji, p o w ró t do p rac y zaw odow ej, przystosow anie do choroby.
K ażdy z reh a b ilito w a n y ch chorych w w ieku do 60 lat, jest b ad an y w ielom a testa m i i m eto dam i psychologicznym i. O cenia m y poziom en ergii psychicznej, k o n c e n trac ji uw agi, 10 cech
3 E. Cay, V etter, N. P h ilip a n d P a t D u g ard : R e tu rn to w o r k a fte r
a h eart atta ck, J r. of P sych o so m atic rese arch , 1972, 17, 231—243.
4 S egers M. C. M ertenst, R. H o g en raa d : A u to -e v a lu a tio n de l’a n xiete
de la D epression e t p re d ip o sitio n coronarienne-1 relations p sy ch o -b io - cliniques, Jr. of P sych o so m atic rese a rc h , 1973, 17, 197—206.
te m p e ra m e n tu wg. koncepcji G u ilfo rd a-Z im m erm an n a, poziom lęku, n asilenie działania m echanizm ów o bronnych (defense m achanism s), s tr u k tu rę obrazu siebie, postaw ę wobec choroby, oraz s tr u k tu rę p o trzeb psychicznych w edług koncepcji M ur- r a y ’a. Obecne doniesienie p rzed staw ia w stępne w y n iki fra g m en tu ty ch badań.
II. CEL, METODY, M A TERIA Ł BADAN
Z am ierzeniem p rezen to w an y ch tu b adań było ustalenie e w e n tu aln y c h zw iązków m iędzy p ozy tyw ną i n eg aty w n ą po staw ą wobec choroby u chorych ze św ieżym zaw ałem serca, a n iek tó ry m i w łaściw ościam i ich obrazu siebie i poziom em lęku.
P ostaw ę wobec choroby b ad aliśm y opublikow aną przez D. R au m b au g ha „S kalą przy stosow ania w chorobach se rc a ” (Cardiac A d ju stm e n t Scale).
O braz siebie b ył b ad an y T estem P rzy m io tn ik ó w Gougha (The A djective Check List). Test te n zaw iera listę 300 p rz y m iotników , któ re b ad an y czyta i n iek tó re z nich p rzy p isu je sobie, uw ażając, że ta k i jest, że tak ie w łaściw ości posiada. Po zakończeniu b ad an ia oceniam y jak ie w łaściw ości p rzy p isu je sobie b ad an y i g ru p u je m y je w 24 zespoły 5.
Poziom lęk u był oceniany specjalnie do tego sk o n stru o w a nym przez R. B. C attella k w estio nariu szem (The IP A T A n x ie ty Scale, S elf-A nalysis Form ).
M ateriał bad ań stanow iło 50 m ężczyzn, w w ieku 40— 60 lat, leczonych w lata ch 1975— 1976 w K linice K ardiologii A.M. w W arszaw ie. 32% b ad an y ch m iało w ykształcenie wyższe, 68% m iało w ykształcenie średnie. P rz ed zachorow aniem w szyscy p racow ali zawodowo, w szyscy przechodzili pierw szy raz zaw ał serca, u żadnego nie w ystępo w ały w czasie leczenia jakieś do datkow e kom plikacje. B adania prow adzili psychologow ie za tru d n ie n i w K linice K ardiologii, w o statnich dniach p o b y tu p a cjen tów w klinice. P rz ec iętn y czas b adan ia w ynosił 2,5 godziny.
III. PO STA W A WOBEC CHOROBY MĘŻCZYZN ZE ŚW IEŻY M ZAW AŁEM SERCA A N IEK TÓ R E W ŁA ŚCIW O ŚC I OBRAZU S IE B IE
S k ala R aum b au g h a bada dw a k ie ru n k i p ostaw wobec cho roby: ak cep tację choroby, godzenie się z nią, czynne zaan ga żow anie w leczeniu, u jaw n ian ie zau fania do lek arza i sposo
5 H. G. G ough, A. B. H eilb ru n : T h e a d je ctive ch e rk lit m a n u a l
C onsulting p sychologists press, P alo alto, C alifo rn ia, 1965.
bów leczenia, godzenie się z ograniczeniam i jakie stw arza cho roba, u jaw n ia n ie w y ró w n y w an y ch n astro jó w , b ra k u napięcia. D rugi b iegun to b ra k akcep tacji choroby: u w ażanie choroby za straszn e nieszczęście, p rzeżyw anie w zw iązku z nią przy g n ęb ie nia i n a stro jó w beznadziejności, odczuw anie w rogości do lek a rzy, siebie, u jaw n ia n ie n a sta w ie ń n eg aty w isty czn y ch do reżi m u leczenia, przesadnego zw racan ia uw agi na w szelkie w łas ne dolegliw ości, u jaw n ia n ie n a sta w ie ń psym istycznych.
Intensyw ność p ostaw y wobec jakiegoś obiektu w y raża się w jakości, częstości i sile określonych reak cji. T ak np. niechęć do jakiegoś człow ieka m ożna w yrazić określoną m iną, gestem , m ilczeniem , obraźliw ym słow em , a n a w e t napaścią.
Podobnie pozyty w n e lu b n eg aty w n e n astaw ien ie do lek a rza może się w y rażać w m yślach, słow ach i w jak ich ś w rogich działaniach.
S kala R aum b aug h a pozw ala określić intensyw ność pozy ty w neg o lu b negaty w n eg o n astaw ien ia p a c je n ta do fa k tu cho roby, reżim u leczenia, do siebie jako człow ieka chorego i ko nieczności w p row adzenia pew n y ch zm ian do w łasnego życia.
Po p rzep ro w ad zen iu b adan ia skalą, k ażdy z b ad an y ch o trzy m u je określoną ilość p u n k tó w . Im ty ch p u n k tó w jest w ięcej, ty m pozyty w n e n astaw ien ie do choroby je s t silniejsze i p rz y stosow anie lepsze.
K ied y psycholog p rz y stę p u je do oceny czyjegoś obrazu sie bie może badać różne jego właściwości. N ajczęściej przed m io tem b adan ia jest treść obrazu siebie — to znaczy ilość różnych w łaściw ości jak ie jed no stk a u zn aje za sw oje. Z atem m ożem y badać jak ie uczucia b a d a n y sobie p rzy p isu je, jakie em ocje, po trzeb y , po staw y uzdolnienia, w łaściw ości ciała i organizm u. M ożemy też badać czy obraz siebie jest sta b iln y czy zm ien n y, czy jest pozytyw ny, czy zabarw io ny n eg aty w n ie, czy jest w y ra ź n y i k o n k retn y , czy jes*t n iejasn y , m glisty, globalny.
Z astosow any do b ad an ia chorych ze św ieżym zaw ałem se r ca T est P rzy m io tn ik ó w G ougha pozw ala ocenić dw adzieścia cztery g ru p y p rzy p isy w an ych sobie w łaściw ości np. a k ty w ność i ekspansyw ność, n astaw ien ie obronne wobec ludzi i św iata, ogólna p o zy ty w n a lu b n e g a ty w n a ocena siebie, p rz y pisyw an ie sobie określonych potrzeb psychicznych itp.
Zam ieszczam y tu dw ie tab lice przed staw iające dane s ta ty styczne b ad an ia p o staw y wobec choroby Sk alą R aum baug h a oraz w spółczynniki k o rela cji m iędzy w y n ik am i bad an ia p o sta w y wobec choroby a w łaściw ościam i obrazu siebie ocenianym i T estem P rzy m io tn ik ó w G ougha (Tabela I i II).
T ablica I.
W yniki b a d a ń po staw y w obec choroby N azw a
b a d a n e j zm iennej
.
D ane sta ty sty c zn e
p o sta w a w obec choroby
N X W <5 D
50 102.260 120.287 10.967 0.044
Na podstaw ie p rzeprow adzonych b a d a ń w ykazano, że z po z y ty w n ą p ostaw ą wobec chorob k o re lu ją cztery w łaściw ości o brazu siebie: Tak zw ana po staw a obronna, dobre przystoso w ani, ap ro b a ta płci p rzeciw nej, zdolność rozu m ien ia siebie i innych. Są to w szystko k o relacje isto tn e na poziom ie 0,01 i 0,05.
M ożem y zatem w nioskow ać, że z p o zy tw n ą postaw ą wobec choroby to znaczy ak cep tacją swego stan u , czynnym zaan gażow aniem się w leczenie, po zy ty w n ą oceną lek arza i spo sobu tera p ii, godzeniem się z ew e n tu aln y m i zm ianam i jakie niesie sta n choroby i jego ko n sekw encje łączy się p rzy p isy w anie sobie tak ic h w łaściw ości siebie jak spokój, opanow a nie, n atu raln o ść, szczerość, odw aga, solidność, co z kolei cechuje osoby opanow ane, zdcydow ane w działaniu, w y trw a le dążące do sw oich celów ®.
Istn ien ie d od atn iej k o relacji m iędzy p o zytyw ną postaw ą w o bec choroby, a ta k im i w łaściw ościam i obrazu siebie, jak ta k zw ane „dobre p rzy sto so w an ie” i „zdolność rozum ienia siebie i in n y ch ”, w skazuję na zw iązek te j p o staw y z tak im i zacho w an iam i jak: życzliwość i lojalność, optym izm , pracow itość, in icjaty w a, łatw ość a d a p ta c ji do now y ch w aru n k ó w , oraz z n a staw ien iem do życia serio, skłonnością do zastan aw ian ia się n a d sw oim postępow aniem , zam iłow aniem do aktyw n ości u m y słow ej 7.
P o zy ty w n a k o rela cja m iędzy d o b ry m przy sto sow aniem do choroby a w łaściw ością obrazu siebie o k reślaną jako ap ro b a ta płci p rzeciw nej, w skazuje, że ludzie dobrze przystosow ani do choroby in te re s u ją się osobam i przeciw nej płci, są z a in
te-6 H. G. G ough, A. B. H eilb ru n : T h e a d je ctive ch e c k list m a n u a l
C onsulting psych o lo g ists press, P alo A lto, C a lifo rn ia, 1965, 5—10.
T ablica II.
W spółczynniki k o re la c ji m iędzy w y n ik am i b a d a ń p o sta w y w obec choroby i o brazu siebie. _________________________
P o zy ty w n a p o sta w a w obec choroby
W łaściw ości ^ o brazu siebie
r xy
1. A kty w n o ść f ekspansyw ność (Total n u m b e r ad jec tiv e s
checked) 0.158
2. P o staw a o b ronna (D efensiveness) 0,311* 3. O gólny ob raz siebie (N um ber of fa v o ra b le ad jectiv es
checked) 0,253i
4. O gólny o b raz siebie n eg a ty w n y (N um ber of
u n fa v o u ra b le ad jec tiv e s checked) —0,083 5. Z au fan ie do siehie (S elf-confidence) 0.182 6. S am o k o n tro la (Self-control) 0.100 7. L abilność, m a ła sila Ego (Liability) 0.221 8. D obre p rzy sto so w an ie (P erso n al ad ju stm e n t) 0.485**
0.027 9, P o trz e b a w yczynu (A chievem ent)
10. P o trz e b a d o m in o w an ia (D om inance) 0.043> 11. W ytrw ałość (E ndurance) 0.090__
~ —0.065___ 0.280* 12. P o trz eb a p o rzą d k u (O rder)
13. Zdolność ro zu m ien ia siebie i in n y c h (In tracep tio n ) 14. P o trz eb a żywiienia i opiek o w an ia się kim ś
(N u rtu ran c e) 0,1180
15. P o trz eb a sto w a rz y sza n ia się (A ffiliation) 0.267 16. A p ro b a ta , pociąg do płci przeciw n ej (H etero
sexuality) 0.417**
17. P o trz e b a ek sh ib icjo n izm u (Exhibition) 0.0.91 18. P o trz e b a au to n o m ii (Autonom y) 0.117 19. P o trz eb a agresyw nośtii (Aggression) —0.226 0^271 20. Z m ienność rea g o w a n ia (Change)
21. P o trz e b a d o zn aw an ia opieki i o p arcia (Succorance) —0.268 22. P o trz eb a d e g ra d a c ji (A basem ent) —0.117 23. P o trz e b a uległości (Deference) —0.154
24. G otow ość do zm iany sw ojego za chow ania lub zasięgnięcia psychologicznej p orady
(C ounseling R eadiness) —0.095 * k o re la c ja isto tn a n a poziom ie 0.05
reso w an i życiem , now ym i zdarzeniam i, ty m co ich otacza. Są ludźm i bezpośredim i, zb y t szczerym i w k o n tak ta ch z pew ną dom ieszką n a iw n o ś c i8.
IV. PO STAW A WOBEC CHOROBY M ĘŻCZYZN ZE ŚW IEŻYM ZAW AŁEM SERCA A P O Z IO M LĘK U
L ęk jest jed n ą z n a jb a rd zie j w ieloznacznych g ru p rea k c ji opisyw anych i b ad an y ch we w spółczesnej psychologii. C attell pisze, że w spółcześni psychologow ie i lek arze w yliczają ponad osiem set różnych odm ian rea k c ji lękow ych, a S p ielb erg er po daje, że istn ieje 325 różnych cech i in n y ch zm iennych oso bowości m ający ch jakieś zw iązki z rea k c ja m i lękow ym i.
P rz y jm u je m y za w iększością w spółczesnych badaczy, że lęk jest g ru p ą re a k c ji em ocjonalnych w y zw alanych przez bodźce działające bądź z zew n ątrz bądź z w e w n ątrz organizm u. C ha- ra k try sty c z n e dla ty ch rea k c ji jest to, że:
1. m ają specyficzne, p rzy k re zabarw ienie, k tó re p raw ie każdy zna z w łasnego dośw iadczenia,
2. jed n o stk a dośw iadcza ich jako czegoś przy k reg o i u porczy wego, czego nie m ożna się pozbyć,
3. większość ludzi czuje się wobec nich b ezra d n a i m a poczu cie ich irracjon aln o ści,
4. są zw iązane z fizjologicznym i rea k c ja m i organizm u,
Do b ad an ia lęk u chorych, k tó rz y p rze b y li zaw ał serca uży liśm y K w estio n ariusza oceny lęk u skonstruow anego przez C at- tella. Ocenia on różne sym p to m y lęku:
1. S ym ptom zw iązany z gnuśnością, m ałą siłą w oli (Q3— ). 2. S ym ptom lęk u zw iązany z ta k zw aną „Słabością Ego”
( C - ) .
3. Sy m p to m y lęk u zw iązane z n a d m ie rn ą podejrzliw ością (L). 4. Poczucie w in y (O).
5. O bjaw y lęk u zw iązane z niezaspokojeniem silnych popę dów (Q4).
6. O b jaw y ta k zw anego ogólnego niepokoju.
D ane sta ty sty c z n e w yników bad an ia lęk u p rzed staw ia ta b li ca N r III.
N astęp n a tab lica N r IV przed staw ia w spółczynniki k o relacji m iędzy w skaźnikam i liczbow ym i p o zyty w n ej p o staw y wobec choroby m ierzonej skalą R aum b au gh a, a w skaźnikam i liczbo w ym i objaw ów lęk u m ierzonych k w estionariu szem C attella.
T ab lica III.
D ane sta ty ty c z n e w y ników b a d a n ia lęku.
D ane sta ty sty c zn e G ru p a o bjaw ów lęku
N X W d D
<Эз obj. zw. z m a łą silą Woli 50 4.60 18.867 4.044 0.217 С obj. zw iąz. z słabościb Ego 50 5.02 15.458 3.932 0.126
L obj. związ. z n a d m ie rn ą
podejrzliw ością 50 4.34 14.114 3.757 0.168 O obj. poczucia w iny 50 16.28 28.108 5.302 0.096 Q4 obj. związ. z niezaśp.
silnych popędów 50 15.18 26.026 5.102 0.206 o b ja w y ogólnego niep o k o ju 50 39.92 73.970 8.601 0.090 N —■ liczebność próby W —■ w a ria n c ja X — śre d n ia a ry tm e ty c z n a —· o d chylenie sta n d a rd o w e
D — w spółczynnik n o rm aln o ści ro zk ła d u w tek ście K ołm ogorow a
T ab lica IV.
W spółczynniki k o re la c ji m iędzy w sk a ź n ik a m i pozytyw ne; w obec ch oroby i o b ja w a m i lęku.
po staw y ~ ~ ---P o zy ty w n a p o sta w a
w obec choroby
O b jaw y lęku
~---Q:: — zw iąz. z m a łą „siłą w oli” —0.206* С — zw iązane ze „słabością Ego” —0.440** L — zw iązane z n a d m ie rn ą p o d ejrzliw o ścią —0.190
O — poczucie w iny — 0.284*
Q4 — zw iązane z n ap ięciem popędow ym —0.320*
n iepokój ogólny —0.377*
* k o re la c ja isto tn a n a poziom ie 0.01 ** k o re la c ja isto tn a n a poziom ie 0.05
Z tab licy IV w ynika, że p o zy ty w n a p ostaw a w obec choroby je s t zw iązana z m ały m n asilen iem różnych g ru p re a k c ji lęko w y ch b ad an y ch K w estio n ariu szem C attella. W szystkie k o rela cje są u jem n e i w szystkie za w y ją tk ie m jed n ej isto tn e n a po ziom ie 0,01, 0,05.
M ożem y zatem w nioskow ać, że im lepsza postaw a chorego ze św ieżym zaw ałem serca wobec choroby i zaistniałej w zw iąz k u z ty m jego sy tu a c ji, ty m m niejsza jego gnuśność, niezado w olenie z siebie i m niejsze nasilenie nieok reślon ych lęków .
M niejsza też jest skłonność do p rzeżyw ania wiecznego n ie zadow olenia z siebie, zam artw ian ie się i n astaw ień hipochon drycznych.
Z dobrą postaw ą wobec choroby łączy się też m niejsze poczucie w in y w y rażające się m iędzy in n y m i w z a m a rtw ia n iu się ty m czy człow iek postąpił w łaściw ie, p rzeżyw an iu po czucia osam otnienia, p rzew rażliw ieniu , ła tw y m zniechęcianiu się działania. M niej też w y stęp u je lęków zw iązanych z niezaspo- k o jen iem siln y ch popędów jed no stki i m niej sym ptom ów ta k zw anego ogólnego niepokoju.
P ozy ty w n a, d o jrzała postaw a wobec choroby łączy się
z częstszym b rak ie m napięcia, nieokreślonego zalęknienia, r e a k cji w eg e taty w n y c h p rze d p rzy stąp ien iem do jakiegoś now e go tru d n iejszeg o zadania, m ałym n asilen iem n iew ia ry w sie bie 9.
W N IO S K I
1. B adania przeprow adzone n a g ru p ie 50 chorych ze św ieżym zaw ałem serca leczonych w K linice K ardiologii w ro k u 1976 p okazują, że p ozy ty w n a p ostaw a wobec choroby, dobre p rz y stosow anie do choroby w y rażające się m iędzy in n y m i w go dzeniu się z ograniczeniam i jakie stw a rz a choroba, zau fan iu do lek arza, w w ierze w w yzdrow ienie i w m ożliw ość p ro w a dzenia aktyw nego, szczęśliwego życia łączy się z dodatnim i z p u n k tu w idzenia hig ien y psychicznej w łaściw ościam i ob ra zu siebie i m ałym nasilen iem różn y ch g ru p sym ptom ów lęko wych.
2. P o zy ty w n a p ostaw a wobec choroby, dobre p rzystosow a nie do sy tu a c ji chorow ania i zm ian z ty m zw iązanych łączy się z tak im i p o zy ty w n y m i w łaściw ościam i obrazu siebie jak m ałe nasilenie n a sta w ie ń obronnych, opanow anie, odw aga wobec życia, zdecydow anie i w y trw ało ść w działaniu.
P acjen ci u ja w n ia ją c y p o zy ty w n ą p ostaw ę wobec choroby in te re su ją się życiem , now ym i zdarzeniam i, kob ietam i, są ludź m i bezpośrednim i i szczerym i.
9 R. B. C a tte ll, I. N. S cheier: H andbook fo r th e I P ’A T A n x i e ty Scale
Q uestionnaire, S elf-a n a ly sis fo rm , I n s titu te fo r P e rso n a lity a n d A bility
3. P ozy ty w n a p ostaw a wobec choroby łączy się z m ały m n a sileniem różnych gru p sym ptom ów lęku. Osoby dobrze p rz y stosow ane do sy tu a c ji spow odow anej chorobą, przeży w ają m ało bliżej n ieokreślonych niepokojów , rzad ko z a m a rtw ia ją się obrotem w łasn y ch spraw , u ja w n ia ją m niej nastaw ień h i p ochondrycznych, m niej sym ptom ów ogólnego niepokoju.
4. P o staw a wobec choroby je s t ja k się zdaje dość dob rym k ry te riu m oceny skuteczności re h a b ilita c ji chorego ze św ie żym zaw ałem serca.
Z w cześniej przep row ad zo n y ch b a d ań w K linice K ardio lo gii A.M. w ynika, że p ozy ty w n a p ostaw a wobec choroby róż n icu je ty ch , k tó rz y p o d e jm u ją p racę po p rzebyciu o kresu le czenia i re h a b ilita c ji od tych , k tó rz y w y co fu ją się z p rac y za w odow ej. Po zbad an iu 73 m ężczyzn z zaw ałem serca, k tó rzy leczyli się w lata ch 1968— 1971 w w arszaw skich szpitalach i podjęli po trz e ch m iesiącach pracę oraz po zbad aniu Skalą R aum b aug h a 21 b y ły ch pacjen tów , k tó rz y p rac y nie podjęli, okazało się, po obliczeniu istotności różnic, że p o d ejm ujący pracę u zyskali w y n iki w skazujące na b ard ziej d o jrzałą p o sta w ę wobec choroby (t = 2,858, isto tn e na poziom ie 0,01:
= 184,97, X 2 = 158,10, S! = 39,74, S2 = 30,63).
A T T IT U D E T O W A R D IL L N E S S , S E L F C O N C E P T A N D A N X I E T Y O F T H E C O R O N A R Y P A T IE N T S A F T E R H E A R T A T T A C K
S u m m ary
T he p u rp o se th is p a p e r is to re se a rc h som e connnections b etw e en a ttitu d e to w a rd illness, self concept an d a n x ie ty of th e co ro n a ry p a t en ts a f te r h e a rt attac k .
50 m ale co ro n a ry p a tie n ts a f te r h e a r t a tta c k 40—60 y e a rs old h o sp it alised in th e W arsaw C ardology I n s titu te in 1975—76 w e re tested.
A ttitu d e to w a rd illness w as te ste d by R a u h b a u g h C a rd iac A d ju s t m e n t Scale. S elf concept b y A d jec tiv e C heck L ist p u b lish ed b y G ough a n d H ailb ru n n . A n x iety level w as te ste d by th e C a tte lls IP A T A n x ie ty Scale.
P o sitiv e a ttitu d e to w a rd illness is connected (r sta tistic a lly sig n ifi c a n t on th e O, O r an d O, Ol level) w ith f e a tu re s of th e self concept: D efensiveness, P e rso n a l A d ju stm e n t, In tra c e p tio n , H e te ro sex u a lity .
T h ere a re n e g a tiv e co rrela tio n s (statistically sig n ific an t on th e O, 05 an d 0,01 level) b etw e en p o sitiv e a ttitu d e to w a rd illness a n d fo u r g o urps a n x ie ty rea ctio n s m e asu red b y IP A T .A n x ie ty Scale.
