Władysław Piwowarski
Biuletyn socjologii religii
Collectanea Theologica 45/2, 165-168
Collectanea Theologica 45 (1975) f. II
BIULETYN SOCJOLOGII RELIGII
KRYZYS RELIGIJNY MŁODZIEŻY
Krystyna D z i e d z i c , K r y z y s re lig ijn y m ło d zieży. S tu diu m na p odstaw ie
badań przeprow adzon ych w dw anaście lat po p ie rw sze j K om un ii §w. w p a rafii M atki B ożej z Lourdes w W arszaw ie, W arszawa 1973 (praca m agister
ska; m aszynopis w arch. ATK).
Celem pracy K rystyny D z i e d z i c było ukazanie procesu kryzysu re ligijnego w oparciu o badania em piryczne przeprowadzone wśród m łodzieży warszaw skiej parafii Matki Bożej z Lourdes. Próbę system atyczną objętą badaniem ankietow ym sporządzono przeprowadzając losow anie wśród m ło
dzieży, która w 1959 roku przystąpiła do pierwszej Kom unii św. w liczbie 257 osób, w ybierając co 5-tą osobę w edług kolejności w parafialnej księdze komunijnej. W ten sposób otrzymano dobór system atyczny liczący 52 osoby. O statecznie przebadano 50 osób w tym 25 dziewcząt i 25 chłopców. W łaściwe badania przeprowadzono w dniach od 28 marca do 8 września 1972 r. przy zastosowaniu w yw iadu z kwestionariuszem o 46 pytaniach.
U zyskany w w yniku badań m ateriał em piryczny, chociaż ze względu na niedużą próbę nie jest reprezentatyw ny dla ogółu m łodzieży polskiej i w y
maga odpowiedniej w eryfikacji w innych środowiskach wielkom iejskich, po zwala jednak na uchwycenie w ażniejszych czynników kształtujących postaw ę jednostki wobec religii.
U zyskane odpowiedzi na pytania kwestionariusza wskazują, że młodzież uświadam ia sobie istnienie w jej życiu złożonego procesu kryzysu religij nego.
Wśród w ym ienionych trudności religijnych na pierwsze m iejsce w ysu wa się zagadnienie istnienia Boga, a następnie inne trudności natury in te lektualnej. Trudności w olityw nych jest mniej. Często respondenci jako przy czynę pow stania kryzysu religijnego lub też jako krytykow any elem ent światopoglądu religijnego podawali praktyki religijne, a zwłaszcza spowiedź. Miało to prawdopodobnie związek z trudnościami m oralnym i przeżywanym i w okresie młodości. Równocześnie rozw ijający się w tym czasie krytycyzm m łodzieńczy powodował, że badana młodzież poddawała krytyce księży.
W badanej grupie kryzys religijny najsilniej w ystąpił u tych responden tów, których rodzice byli niewierzący i niepraktykujący, bądź też zróżnico w ani religijnie. Wśród respondentów pochodzących z rodzin niewierzących i niepraktykujących nie było wypadku, aby nie w ystąpił kryzys religijny. W przeprowadzonych badaniach autorka ani razu nie zetknęła się z przypad
* B iuletyn socjologii religii redaguje Zakład Socjologii Religii KUL pod kierunkiem ks. W ładysław a P i w o w a r s k i e g o . N iniejszy biuletyn przygo tował ks. Florian P e ł k a SJ, Lublin.
B IU L E T Y N Y I R E C E N Z J E
kiem, aby u kogoś pochodzącego z rodziny religijnie obojętnej czy wręcz niewierzącej i niepraktykującej kryzys religijny przyniósł w rezultacie pogłę bienie religijności. Ponadto stwierdzono, że u respondentów z rodzin o sła bym zaangażowaniu religijnym trudności religijne pojawiają się wcześniej i trw ają dłużej. Są one najczęściej związane z zaniedbaniem udziału w k a techizacji i zaprzestaniem praktyk religijnych, szczególnie spowiedzi. W ta kich wypadkach kryzys religijny prowadzi najczęściej do zobojętnienia reli gijnego (u 17 respondentów) lub nawet do odejścia od wiary (w 4 przypad kach).
Siedm iu badanych podało jako w ynik kryzysu stabilizację w e wierze. Podobnie jak rodzina, również środowisko najbliższych kolegów, jeżeli jest złożone z ludzi niewierzących, w yw iera zdecydowanie negatywny w p ływ na postawę religijną młodzieży. Pozwala to w ysunąć hipotezę, że kryzys reli gijny u m łodzieży łączy się ze stosunkiem do religii środowiska rodzinnego lub koleżeńskiego.
Identyczne pytania jak młodzieży z parafii Matki Bożej z Lourdes w W arszawie postawiono również m łodzieży w parafii św. Jana Kantego na Żoliborzu i w parafii św. Andrzeja Boboli na M okotowie w W arszawie oraz m łodzieży w parafii N. Maryi Panny przy ul. Lipowej w Białym stoku. Ba dania w tych wszystkich parafiach były tą sam ą metodą. Również w ielkość grupy wszędzie w ynosiła 50 osób.
Z w ypow iedzi ankietowych w ynika, że kryzys religijny dotknął około 60% grupy badanej m łodzieży z parafii Matki Bożej z Lourdes na Pradze w W arszawie. Najw iększy odsetek stanow ią wierzący ale praktykujący n ie regularnie (44°/o), z przewagą kobiet nad m ężczyznam i, co być może w iąże się z licznym i obowiązkami ciążącymi na m łodych mężatkach, a niejedno krotnie już i matkach.
Równocześnie odnotowano stosunkowo niski procent (14°/o) osób w ierzą cych i praktykujących regularnie, jak również bardzo niski odsetek n iew ie rzących i niepraktykujących. 10°/o respondentów zdeklarowało się jako n ie wierzący, ale przywiązani do tradycji religijnej. Stosunkowo najliczniejszą grupę stanow ią wierzący, ale praktykujący nieregularnie (44%) i wierzący, ale niepraktykujący (28%).
Jak w ynika z przeprowadzonych badań uczestnictwo w niedzielnej Mszy św. przez w iększość respondentów jest zaniedbywane. Na 50 badanych osób aa 29 podało, że w ciągu ostatniego m iesiąca przed badaniem nie było na Mszy św., przy czym w badanej grupie częściej brała udział w e Mszy św. m łodzież męska. Tylko 12 osób na 50 respondentów podało, że w ciągu ostat niego roku było u spowiedzi i Kom unii św., niekiedy była to spowiedź i K o munia św. przedślubna. 15 osób podało, że ostatni raz u spowiedzi byli 5—9 lat temu, to znaczy, że przestali spowiadać się z chw ilą pojawienia się trudności religijnych, przy czym w iększość w tej grupie stanow ią mężczyźni.
Z aledwie połow a respondentów w ierzy w bóstwo Jezusa Chrystusa. P o zostali w ierzą w Jezusa historycznego, którego uważają za niezwykłego czło wieka. N ie łączą osoby Jezusa z Nazaretu z Jezusem eucharystycznym. Jed e naście osób, w tym 3 m ężczyzn i 8 kobiet, w ątpi w samo istnienie Jezusa Chrystusa jako człowieka. B yły to osoby z w ykształceniem podstaw owym . Choć 86% respondentów określiło siebie jako wierzących, to zaledw ie 14% uważa istnienie życia pozagrobowego za całkiem pewne, 28% zaś (głównie mężczyźni) odrzuca istnienie życia po śm ierci jako wręcz niem ożliw e, 8% respondentów uznaje istnienie szatana jako całkiem pewne, 50% absolutnie odrzuca jego istnienie. 24% respondentów uznaje istnienie grzechu pierw o rodnego za całkiem pewne.
Dużą chw iejność w poglądach młodzieży w ykazały też badania w za kresie moralności. Młodzież m ęska w w iększym stopniu aniżeli żeńska nie potrafi prawd m oralnych wiązać z osobistym życiem w celu osiągnięcia zba wienia. W znacznie większym stopniu aniżeli u innych w rażliwość na n ie
B IU L E T Y N Y I R E C E N Z J E
167
sienie pomocy innym ludziom w potrzebie w ykazała m łodzież z w ykształ ceniem hum anistycznym (zwłaszcza mężczyźni).
Warto w reszcie zwrócić uwagę, że w ykonane badania potw ierdziły do tychczasowe opinie, że ani rodzice, ani osoby duchowne nie są dostateczny mi autorytetam i dla m łodzieży w rozstrzyganiu przez nią trudności religij nych. W prawdzie wśród 50 respondentów 19 osób odpowiedziało twierdząco na pytanie, czy w chw ilach trudności lub niepokoju zw racali się do kogoś o radę. Tylko jednak w dwóch wypadkach byli to rodzice, w 6 — ksiądz, w 3 — rodzeństwo, a w aż 16 — koledzy i dwa razy inne osoby. Najczęściej w ięc respondenci próbowali rozwiązywać sw oje religijne trudności w grupie koleżeńskiej, która w yw iera znaczny w pływ na kształtowanie się poglądów religijnych młodzieży.
Zeszyty M isjologiczne
!["Literatura osobna", Jerzy Cieślikowski, Wybór: R.Waksmund, Warszawa 1985 : [recenzja]]()