Rola państwa w gospodarce

Rola państwa w gospodarce

mgr Małgorzata Januszewska

Niedoskonałości rynku

sytuacja, w której mechanizm rynkowy nie prowadzi do efektywnej (w sensie Pareta) alokacji zasobów. Nieefektywność ta jest

wykorzystywana jako argument na rzecz interwencji państwa na rynku.

Źródła zawodności:

• zawodność konkurencji,

• istnienie dóbr publicznych,

• istnienie efektów zewnętrznych,

• brak lub niekompletność rynków,

• niepełna informacja rynkowa (asymetria informacji).

Niedoskonałości państwa:

kategoria oceny skuteczności działania państwa – zaczęto rozważać je kiedy zaobserwowano niskiej efektywności działań państwa w sytuacji bliskiej pełnego zatrudnienia.

Niesprawność państwa przejawia się w tych samych sferach co niedoskonałość rynku, tj. w sferze alokacji, stabilizacji i podziału.

Niesprawności państwa w sferze alokacji:

• miękkie finansowanie przedsiębiorstw

• stosowanie personalnych (a nie kompetencyjnych) kryteriów w obsadzie i ocenie kadry kierowniczej przedsiębiorstw publicznych.

• ekonomiczna zawodność państwa - realizuje ono interesy urzędników państwowych zamiast interesu publicznego

Niesprawności państwa w sferze stabilizacji:

Niemożność stabilizowania gospodarki z powodu mechanizmów:

• opóźnienia w mechanizmie monetarnym;

• efektu wypychania;

• politycznego cyklu koniunkturalnego;

• oczekiwań inflacyjnych;

• realnego cyklu koniunkturalnego

Niesprawności państwa w sferze podziału

• nieskuteczność w ograniczaniu rozpiętości dochodów

• nieskuteczność w ograniczaniu sfer ubóstwa

• antyprzedsiębiorczy, antymotywacyjny i antyinflacyjny charakter programów opieki społecznej.

Ekonomiczne funkcje państwa

Podstawowym celem polityki państwa jest zwiększenie efektywności ekonomicznej systemu rynkowego, obniżanego przez okresowe recesje, jak również przez inne przyczyny np. niesprawne działanie rynków w

wyniku istnienia monopolu oraz istnienia w coraz większym zakresie zewnętrznych społecznie korzyści i kosztów.

Ekonomiczne funkcje państwa

Rozróżniamy trzy podstawowe funkcje w gospodarce:

- funkcja alokacyjna

- funkcja redystrybucyjna - funkcja stabilizacyjna

Funkcja alokacyjna

• podejmowanie działań, sprzyjających optymalnej alokacji zasobów gospodarczych.

Obejmuje działania, których celem jest stymulowanie rozwoju gospodarczego przez:

- rozbudowę infrastruktury ekonomicznej i społecznej, - politykę strukturalną

- politykę prewencyjną w zakresie ochrony środowiska.

Funkcja stabilizacyjna

obejmuje najważniejsze cele makroekonomiczne państwa.

Jej zadania polegają na:

- podejmowaniu działań ograniczających lub eliminujących inflację - ograniczaniu bezrobocia

- osiąganiu i utrzymywaniu w dłuższym okresie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego,

- zmniejszaniu amplitudy wahań koniunkturalnych.

Funkcja redystrybucyjna

obejmuje działania w sferze zabezpieczenia społecznego oraz inne mające na celu zmniejszenie nierówności wynikających z działania czynników rynkowych w zakresie majątkowym i dochodowym.

Podstawowymi narzędziami za pomocą których państwo dokonuje redystrybucji dochodu narodowego są:

- system podatkowy - wydatki z budżetu

- składki na ubezpieczenia społeczne - oddziaływanie na system cen, opłat

Prywatyzacja zadań publicznych

Zadanie publiczne - obowiązek podjęcia aktywnej działalności przez organ administracji publicznej, któremu zadanie zostało prawnie powierzone

„Podstawowym kryterium dla uznania danych zadań za zadania publiczne jest okoliczność, że państwo lub samorząd terytorialny ponoszą w świetle prawa odpowiedzialność za ich realizację. Natomiast nie jest, ogólnie rzecz biorąc, konieczne, aby samo wykonywanie zdań odbywało się w ramach struktur organizacyjnych administracji publicznej, czy nawet szerzej: w ramach struktur organizacyjnych państwa lub samorządu terytorialnego”

S. Biernat

Prywatyzacja zadania publicznego

- zadanie publiczne zostaje przekazane w całości do wykonania podmiotowi prywatnemu i to on ponosi odpowiedzialność, za jego wykonanie

Prywatyzacja w rozumieniu ekonomicznym

Można wyodrębnić dwa rozumienia prywatyzacji:

• sensu stricto, czyli sprzedanie co najmniej większości wartości (co

oznacza głównie połowę akcji spółki plus jedna) jednemu lub większej liczbie prywatnych właścicieli,

• sensu largo stosowanie różnych, nawet alternatywnych środków, w celu zmiany zależności między jednostkami państwowymi a

prywatnymi, na korzyść tych prywatnych i zwiększenie roli rynku i konkurencji (chodzi bardziej o kontrolowanie działalności

gospodarczej, niż o formalną własność). Do metod prywatyzacji sensu largo zalicza się: denacjonalizację, deregulację i franszyzę

Prywatyzacja zadań publicznych

S. Biernat ujmuje ją jako wszelkie przejawy odstępowania od wykonywania zadań przez podmioty administracji publicznej, działające w formach prawa publicznego

Odpowiedzialność państwa za wykonanie zadań pozostaje aktualna także w przypadkach upoważnienia do wykonania tych zadań przez podmioty niepubliczne, natomiast zmieniają się wówczas zakresy i formy tej odpowiedzialności.

Wystarczy, jeżeli państwo odpowiada za to, że pewne zadania będą wykonywane prawidłowo przez podmioty niepubliczne i prawa

obywateli nie doznają przez to uszczerbku. W tym celu organom

państwowym lub samorządu terytorialnego przysługują kompetencje nadzorcze