Katedra Prawa Karnego Wykonawczego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski

(1)

Katedra Prawa Karnego Wykonawczego

(2)

 funkcja represyjna zatrudnienia skazanych,

 funkcja resocjalizacyjna (wychowawcza),

 funkcja zdrowotno – higieniczna,

 funkcja ekonomiczna (produkcyjna),

 oraz funkcja wzmocnienia stanu

bezpieczeństwa w zakładzie karnym oraz zapobiegania demoralizacji wśród

skazanych.

(3)



stworzenie dodatkowej dolegliwości kary,



praca skazanych w przeszłości była

niejednokrotnie nadmiernie uciążliwa, najczęściej bezcelowa i bezużyteczna,



jej wyróżnienie ma obecnie jedynie

(4)

 praca powinna być produktywna, użyteczna i interesująca,

 powinna przyczyniać się do rozwijania i

utrwalania umiejętności skazanego do zarabiania w uczciwy sposób na swoje utrzymanie po

zwolnieniu,

 organizacja, formy i metody pracy powinny

uwzględniać współczesne standardy pracy oraz technikę i organizację zgodnie z nowoczesnymi systemami zarządzania i produkcji,

 zatrudnienie powinno stwarzać możliwości zdobywania kwalifikacji zawodowych.

(5)

 potrzeba zachowania i rozwoju sił fizycznych oraz psychicznych skazanego,

 praca jako sprawny mechanizm motywacji pobudzający organizm do działania,

wyznaczający kierunki jego aktywności,

 polepszenie fizycznego i psychicznego samopoczucia (higiena fizyczna i

psychiczna),

(6)

 zmniejszenie wydatków państwa związanych z wykonywaniem kary pozbawienia wolności,

 świadczenie pomocy materialnej rodzinom skazanych ze środków wypracowanych przez samych skazanych (obowiązek alimentacyjny),

 możliwość gromadzenia środków w ramach osobistego funduszu (tzw. żelazna kasa),

 uczestnictwo w tworzeniu specjalistycznego funduszu pomocy postpenitencjarnej.

 wypełnianie zobowiązań finansowych wobec państwa (kary grzywny, nawiązki, świadczenia pieniężnego, obowiązku naprawienia szkody, kosztów sądowych itp.).

(7)

 poziom zatrudnienia jest jednym z istotnych warunków utrzymywania rygoru i dyscypliny więziennej,

 bezczynność i nuda oraz powstające w

konsekwencji wzajemne nieporozumienia, są

źródłem niebezpiecznych zjawisk w postaci wzrostu znaczenia podkultury więziennej, zwiększonej

agresji, znęcania się nad współwięźniami, czy też zbiorowych wystąpień i buntów,

 zatrudnienie skazanych traktowane jest jako integralny składnik operacyjnego zarządzania instytucjami karnymi,

(8)



Kodeks karny wykonawczy art.116 pkt.4 nakłada na skazanych odbywających

karę pozbawienia wolności obowiązek wykonywania pracy,



o ile przepisy szczególne, także

wynikające z prawa międzynarodowego, nie przewidują zwolnienia od tego

obowiązku.



na skazanych ciąży również obowiązek wykonywania prac porządkowych w

obrębie zakładu karnego.

(9)

1)

skierowanie do pracy,

2)

umowa o pracę,

3)

umowa zlecenia,

4)

umowa o dzieło,

5)

umowa o pracę nakładczą,

lub na innej podstawie prawnej.

(10)

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997

ogólna liczba skazanych i

ukaranych

33.965 42.870 47.221 47.542 47.266 45.450 41.892 44.151

liczba skazanych i

ukaranych zatrudnionych

18.629 14.370 13.742 12.632 12.628 11.758 11.902 11.509

powszechność

zatrudnienia ^54,8% ^33,5% ^29,1% 26,6% 26,7% 25,9% 28,4% 26,1%

(11)

(12)

https://www.sw.gov.pl/strona/ministerialny-program-pracy-wiezniow

(13)

(14)

(15)

(16)

(17)

2001 2004 2007 2011 2012 2013 2014 2016

OGÓLNA LICZBA SKAZANYCH I

UKARANYCH 56.904 63.481 76.408 74.256 76.811 77.117 78.987 71.456

LICZBA SKAZANYCH I

UKARANYCH ZATRUDNIONYCH

NIEODPŁATNIE

3.694 6.958 6.525 12.006 13.958 15.125 15.080 15.704

UDZIAŁ STOSUNKOWY ZATRUDNIENIA NIEODPŁATNEGO

W RELACJI DO WIELKOSCI

POPULACJI SKAZANYCH I

UKARANYCH

6,5% 11,0% 8,5% 16,2% 18,2% 19,6% 19,1% 21,9%

ZATRUDNIENIE

ODPŁATNE 8.181 10.204 21.298 11.053 9.400 9.167 10.052 11.146

UDZIAŁ

(18)

Marzec 2017

OGÓLNA POPULACJA 74.312

LICZBA ZATRUDNIONYCH

NIEODPŁATNIE 19.122

UDZIAŁ STOSUNKOWY ZATRUDNIENIA NIEODPŁATNEGO W RELACJI DO

WIELKOSCI POPULACJI 25,7%

ZATRUDNIENIE ODPŁATNE 12.641

UDZIAŁ STOSUNKOWY ZATRUDNIENIA ODPŁATNEGO W RELACJI DO

(19)

Marzec 2019

(20)

Marzec 2020

UDZIAŁ STOSUNKOWY ZATRUDNIENIA ODPŁATNEGO W RELACJI DO

(21)

Marzec 2021

(22)

Art. 123. § 2. Wynagrodzenie przysługujące skazanemu zatrudnionemu w pełnym

wymiarze czasu pracy ustala się w sposób zapewniający osiągnięcie co najmniej

minimalnego wynagrodzenia określonego na podstawie odrębnych przepisów przy

przepracowaniu pełnego miesięcznego

wymiaru czasu pracy lub wykonaniu pełnej miesięcznej normy pracy. wynagrodzenia.

Zmiana na skutek wyroku TK z 23 lutego 2010r.

(23)

 „W rozpoznawanej sprawie szczególnie istotne znaczenie mają międzynarodowe standardy

dotyczące traktowania więźniów.”

 W świetle Wzorcowych reguł minimalnych ONZ z 1955 r. Więźniowie otrzymują za swoją pracę sprawiedliwe wynagrodzenie (reg. 76.1).

 W myśl Europejskich reguł więziennych z 2006 r.

W każdym wypadku praca więźniów

(24)

 „Z konstytucyjnego nakazu humanitarnego

traktowania więźniów można zatem wyprowadzać ich prawo do sprawiedliwego wynagrodzenia za

pracę wykonywaną w okresie pozbawienia wolności.

Zmuszanie osób skazanych do podejmowania pracy bez zapewnienia im sprawiedliwego wynagrodzenia stanowiłoby przykład naruszenia rozważanej normy konstytucyjnej. Wynagrodzenie za pracę

otrzymywane przez skazanego jest sprawiedliwe, jeżeli jest ustalane na

podobnych zasadach jak za identyczną pracę wykonywaną przez osoby nieodbywające kary pozbawienia wolności.”

(25)



„Status osoby pozbawionej

wolności wiąże się ze szczególnymi zagrożeniami dla praw

pracowniczych i uzasadnia szczególną ochronę przed

nadużyciami ze strony administracji

(26)

 „Należy przyjąć, że konstytucyjny termin

„praca” obejmuje wszelką pracę zarobkową na rzecz innego podmiotu bez względu na

formalne zakwalifikowanie stosunku łączącego te podmioty. Obejmuje on także pracę

zarobkową wykonywaną przez osoby pozbawione wolności bez względu na

charakter stosunku prawnego w ramach którego praca ta jest wykonywana, w tym pracę wykonywaną przez osoby niebędące

pracownikami w rozumieniu kodeksu pracy.”

(27)

 „(..) możliwości nieuzasadnionego zaniżania wynagrodzenia za pracę wypłaconego osobom skazanym i czerpania tym samym przez

pracodawców nieuzasadnionych korzyści z takiego zatrudnienia.”

 „W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, istnieją

alternatywne środki obniżania kosztów pracy osób skazanych, nieprowadzące do obniżania

wynagrodzenia za pracę poniżej poziomu

wynagrodzenia minimalnego. Należą do nich w

(28)

Konstrukcja od 1998 do 2003 r.

Minimalne wynagrodzenie + potrącenia:

10% na cele pomocy postpenitencjarnej

z pozostałej części wynagrodzenia za pracę skazanemu przypadało 50%, a skazanemu

wykonującemu pracę zarobkową na własny rachunek 75% tej części, resztę odpowiednio w obu przypadkach przekazywało się do budżetu państwa

podatek dochodowy

składki na ubezpieczenie społeczne

(29)

Konstrukcja od 2003 r. do 2011 r.

Połowa minimalnego wynagrodzenia + potrącenia

20% na Fundusz Pomocy Postpenitencjarnej

składki na ubezpieczenie społeczne Konstrukcja do 31 marca 2017 r.

Minimalne wynagrodzenie + potrącenia

10% na Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej

25% na Fundusz Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy

składki na ubezpieczenie społeczne Konstrukcja od 1 kwietnia 2017 r.

(30)



Średnia krajowa w 2019 r. ok. 5165 PLN

(ok.1.201 €) 2020 – 5167,00 PLN (ok.1175

€)



Płaca minimalna w 2019 r. = 2250 PLN (ok. 524 €) = ok.43,5% średniej krajowej



w 2021 minimalna – 2800 PLN (ok. 54%

średniej krajowej, ok 636 €)



Połowa minimalnej płacy w 2021 r. = 1400

PLN (318 €) = ok. 27% średniej krajowej

(31)

Minimalne wynagrodzenie w 2017 r. – 2000,- PLN 50%

100%

do 31 marca 2017

100%

od 1 kwietnia 2017

1. Wynagrodzenie skazanego wynikające z regulacji kkw 1000,- 2000,- 2000,-

2. Składka na ubezpieczenie społeczne (emerytalne i rentowe:

9,76+1,5=11,26%) 112,60,- 225,20 225,20

3.

 Fundusz pomocy postpenitencjarnej 20% (do starej regulacji)

 Fundusz pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej 10% (do31 marca 2017 r)

 Fundusz pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej 7% (od 1 kwietnia 2017 r)

200,- 200,- 140,-

4.

 Brak przed zmianami z 2011 r.

 Fundusz Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy 25% (do31 marca 2017 r)

 Fundusz Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy 45% (od 1 kwietnia 2017 r)

--- 500,- 900,-

5. Wynagrodzenie przypadające skazanemu: 1- (2+3+4) 687,40,- 1074,80,- 734,80,-

6.

Zaliczki na podatek dochodowy

(18% , podatek pomniejsza się o kwotę wolną 46,33 PLN 77,40,- 146,99,- 85,93,-

(32)

100%

do 31 marca 2017

100%

od 1 kwietnia 2017

9,76+1,5=11,26%) 126,68,- 253,37 253,37

3.

225,- 225,- 157,50-

4.

--- 562,50- 1012,50-

6.

(18% , podatek pomniejsza się o kwotę wolną 46,33 PLN

miesięcznie) 92,90,- 216,92,- 102,50,-

7. Wynagrodzenie netto 680,42- 1245,58,- 724,13,-

8. Żelazna kasa (do 4% przeciętnego miesięcznego

wynagrodzenia (2019-5164,33) = 206,60 PLN) 206,60- 206,60- 206,60-

9. Środki dla skazanego o ile nie będzie egzekucji 473,82- 1038,98,- 517,53,-

(33)

100%

do 31 marca 2017

100%

od 1 kwietnia 2017

9,76+1,5=11,26%) 157,64,- 315,28 315,28

3.

280,- 280,- 196,00-

4.

--- 700,00- 1260,00-

6.

(17% , podatek pomniejsza się o kwotę wolną 43,76 PLN 119,85,- 212,04,- 137,12,-

(34)

Kwoty dopłat do wynagrodzeń skazanych w formie ryczałtu wypłacanego przedsiębiorcy (z tytułu zwiększonych kosztów zatrudniania osób pozbawionych wolności) wynoszą obecnie 35% i są naliczane z kwoty wynagrodzenia wypacanego skazanym.

Przykład: W miesiącu maju 2021 r.

wynagrodzenie należne skazanemu wyniesie 2800 zł brutto. Pracodawca może ubiegać się o refundację części tego wynagrodzenia (tj. 35%) za które otrzyma 980 zł zwrotu. Wobec powyższego koszt zatrudnienia skazanego w tym miesiącu wyniesie faktycznie 1820 zł

(35)

Niemcy (rozwiązania są zróżnicowane ze względu na oddanie spraw związanych z wykonywaniem kary do właściwości krajów związkowych – przykład to pewna synteza):

tzw. wynagrodzenie bazowe – 9% przeciętnego wynagrodzenia za poprzedni rok osób objętych ubezpieczeniem społecznym,

skazani zatrudnieni w ramach wolnościowego stosunku pracy oraz wykonujący pracę na własny rachunek otrzymują wynagrodzenie na zasadach ogólnych (rynkowych).

(36)

Szwecja:

 co do zasady to ok. 35% przeciętnej płacy w przemyśle;

 skazani płacą podatek dochodowy oraz partycypują w kosztach wyżywienia i utrzymania w zakładzie karnym;

 to co otrzymuje skazany, dzieli się na dwie części:

25% otrzymuje do swojej dyspozycji i może ją swobodnie wydatkować, pozostałe 75%

rozdysponowywane jest zgodnie ze sporządzonym przy współudziale pracownika socjalnego planem wydatków, który musi uwzględniać kwoty przeznaczane na utrzymanie rodziny więźnia, na fundusz postpenitencjarny, pokrycie kosztów przejazdu i utrzymania podczas pobytów na przepustce, spłatę zobowiązań itp.

(37)

Anglia i Walia:

Wysokość minimalnego wynagrodzenia określa Minister Spraw Wewnętrznych) ok. 4₤ tygodniowo (6,5€).

wynagrodzenie to zwykle kształtuje się w przedziale od 7 do kilkunastu ₤ tygodniowo (0,8-5% średniej krajowej).

kontrahenci pozawięzienni - płaca na poziomie ok. 170₤

tygodniowo (około 44% średniej krajowej).

Z zarobków wszystkich skazanych dokonywane są potrącenia: na utrzymanie skazanych, na

utrzymanie członków rodzin osób skazanych, na

(38)

Francja:

Tzw. Minimalna stawka godzinowa za pracę wykonywaną przez skazanych – S.M.A.P. (Salaire Minimum de l’

Administration Pénitentiaire).

Minimalna stawka godzinowa za pracę skazanych oscyluje w przedziale od 41-44% minimalnej stawki wolnościowej.

Potrącenia: kwoty zobowiązań wobec instytucji

zabezpieczenie społecznego, kwoty przekazywane na koszty utrzymania skazanych w jednostkach penitencjarnych (nie mogą być większe niż 30% wynagrodzenia po odliczeniu składek na fundusze socjalne). Potracenie na specjalny fundusz postpenitencjarny 10% kwoty wynagrodzenia,

pomniejszonej o odpisy na zabezpieczenie społeczne oraz

kolejne 10% z przeznaczeniem na zaspokojenie odszkodowań cywilnych i alimentów.

(39)