Iwanowska Celina

1

S P IS Z A W A R T O Ś C I T E C Z K I — .3 .U A . .V ) . 0 . \« ! 5 . ) ^ Ą ; . . .C t L \ .K V . V . ...

x & ... ... ...

...M 9 3 > . U S . ^ 1/1. R e lac ja V

I/2 . D o ku m en ty (sensu stricto) do tyczą ce osoby relato ra —

I/3. Inne m ateriały d o k u m en tacyjn e do tyczą ce osoby relatora

II. M ateriały u zu p ełn iające relację

111/1 - M ate riały do tyczą ce rodziny relato ra —

II1/2 - M ate riały d o tyczące ogólnie okresu sp rze d 1 9 3 9 r . — III/3 - M ate riały d o tyczące ogólnie okresu oku pacji (1 9 3 9 -1 9 4 5 ) — III/4 - M ateriały do tyczą ce ogólnie okresu po 1 9 4 5 r___

III/5 - in n e ...

IV . K o re sp o n d en cja —

V . N a zw is k o w e karty in fo rm acyjn e

V I. F o to g rafie \ /

2

3

/& U ‘y a > " |n .e 2 _ E 2 _ \

"

K 5 T o o m V « - Y^>V)\J)v ^ U ( J g a c > ^ v

I *

, \ . 1

IW A N O W SK A Celina Eugenia z d. ZA LESK A (1908-1940), inżynier ogrodnik, działaczka harcerska, jak o „C elina” organizatorka i kierow niczka W ydziału Łączności Konspiracyjnej SZP-ZW Z O kręgu Lublin, w ięźniarka gestapo na „Zam ku Lubelskim ”

C elina Eugenia Zaleska urodziła się 21 IX 1908 w O strów ku pow. G arw olin jak o

córka ogrodnika A leksandra Zaleskiego i Franciszki z d. K o rczak o w sk i U kończyła w 1928 -

G im nazjum im. Królowej Jadw igi w W arszaw ie, a w 1932 W ydział O grodniczy SG G W z tytułem inżyniera ogrodnika. Czynnie upraw iała sport m.in. żeglarstw o / należąc do v , A kadem ickiego Zw iązku M orskiego. Była je d n ą z pierw szych kobiet w Polsce, któr^ zdobył^T j

stopień sternika żeglugi m orskiej. Brała udział w pracach Ligi M orskiej i K olonialnej,

w spółorganizow ała w latach 1933-1934 Zlot M łodych na W ybrzeżu. Była członkiem Zw iązku M łodzieży D em okratycznej. W yszła za m ąż za inżyniera W acław a Iw anow skiego zaangażow anego w budow ę Centralnego Okręgu Przem ysłowego. W latach 30ftyełi H * przeniosła się do Lublina i pracow ała razem z m ężem w COP. Była znana w Lublinie jako działaczka harcerska drużyn w iejskich, członkini K ręgu Starszoharcerskiego im. T. T. Jeża.

W konspiracji ibyła-ezynnaj od października 1939 jak o je d n a z organizatorek SZP w *//

Okręgu Lublin. Tw orzyła W ydział Łączności K onspiracyjnej tego okręgu ji-n im [ potem j-j_,

kierow ała, prow adząc tzw. sekretariat KO razem z M. W alciszew ską (VM). U tw orzyła sieć kurierek poruszających się m iędzy KG ZW Z przez Lublin do i z KO W ołyń. O ficjalnie pracow ała w lubelskim oddziale R G O ^ro w ad ząc rów nocześnie sklep nasienno-w arzyw niczy, który stał się centralnym punktem kontaktow ym KO Lublin. Została aresztow ana w czerw cu

1940j \j/ięziona na Zam ku, torturow ana w śledztw ie w siedzibie gestapo „Pod Zegarem ”, )*

' nikogo nie zdradziła, a naw et przekazała grypsem w iadom ości, dzięki którym uratow ało się

sporo zagrożonych ludzi. R ozstrzelana podczas masowej egzekucji na R urach Jezuickich 29 VI 1940. M ąż „C eliny”, żołnierz w rześnia 1939, poległ w Pow staniu W arszaw skim .

Celina Iw anow ska Rozkazem KG ZW Z L. 25/BP z 11 XI 1941 została pośm iertnie odznaczona K rzyżem Srebrnym O rderu W ojennego Y irtuti M ilitari.

AKHK, ko. Iwanowska C.; APAK, T. 3503/WSK;

Bargiełowski D., Po trzykroć pierwszy, t. H, Warszawa 2001,, s. 205; Caban I., Ludzie lubelskiego okręgu AK, Lublin 1995, s. 66, 228; Caban, Mańkowski, ZWZ-AK w Lublinie..., s. 21, 191, 192; Dłużewska-Kańska Z., Iwanowska z Zaleskich Celina, w: PSB, t. X, s. 178; Harcerki ..., s. 398; Pluta-Czachowski K., Oddział V

4

Sztabu KG A K Zarys organizacji, rozwoju i działalności (okres 1939-45). Relacja Szefa Oddziału., W-wa 1964, (mps. w zbiorach APAK), s. 40; Sł. uczestniczek ..., s. 147; Śląski, Polska..., t. III, s. 248;

Wesołowski, Order VM... i Kaw. PRL VM... - brak wzmianki

5

n ^ 2 . ' 3 > ,V . J » >' , \ A t(i

-

, ^ 0 ^ 4 ^ Y ^ d r ' 1

IW AN O W SK A Celina Eugenia z d. ZA LESK A (1908-1940), inżynier ogrodnik, -pracowniczka'COP, działaczka harcerska, ps. „ C e lin a ^ organizatorka SZPfyr O kręgu Lublin, twórczyni i kierow niczka W ydziału Łączności Konspiracyjnej ZW Z O kręgu Lublin, w ięźniarka gestapo na „Zam ku Lubelskim ”

C elina Eugenia Zaleska urodziła się 21 IX 1908 w O strów ku pow. G arw olin jak o córka ogrodnika A leksandra Zaleskiego i Franciszki z d. K orczakow ska. U kończyła w 1928 G im nazjum im. Królowej Jadwigi w W arszawie, a w 1932 W ydział O grodniczy SG G W z tytułem inżyniera ogrodnika. Czynnie upraw iała sport m.in. żeglarstw o należąc do A kadem ickiego Zw iązku M orskiego. Była je d n ą z pierw szych kobiet w Polsce, która zdobyła stopień sternika żeglugi morskiej. Brała udział w pracach Ligi M orskiej i K olonialnej, w spółorganizow ała w latach 1933-1934 Zlot M łodych na W ybrzeżu. Była członkiem Zw iązku M łodzieży D em okratycznej. W yszła za m ąż za inżyniera W acław a Iw anow skiego zaangażow anego w budow ę C entralnego O kręgu Przem ysłowego. W latach 30-tych przeniosła się do Lublina i pracow ała razem z m ężem w COP. Była znana w Lublinie jak o działaczka harcerska drużyn w iejskich, członkini Kręgu Starszoharcerskiego im. T. T. Jeża.

W konspiracji była czynna od października 1939 jak o jed n a z organizatorek SZP w Okręgu Lublin. Tw orzyła W ydział Łączności Konspiracyjnej tego okręgu i nim potem kierow ała, prow adząc tzw. sekretariat KO razem z M. W alciszew ską (VM). U tw orzyła sieć kurierek poruszających się m iędzy KG ZW Z przez Lublin do i z KO W ołyń. O ficjalnie pracow ała w lubelskim oddziale RGO prow adząc rów nocześnie sklep nasienno-w arzyw niczy, który stał się centralnym punktem kontaktow ym KO Lublin. Została aresztow ana w czerw cu 1940, w ięziona na Zam ku, torturow ana w śledztw ie w siedzibie gestapo „Pod Zegarem ”, nikogo nie zdradziła, a naw et przekazała grypsem w iadom ości, dzięki którym uratow ało się sporo zagrożonych ludzi. R ozstrzelana podczas masowej egzekucji na R urach Jezuickich 29 VI 1940. M ąż „C eliny”, żołnierz w rześnia 1939, poległ w Pow staniu W arszaw skim .

C elina Iw anow ska R ozkazem KG ZW Z L. 25/BP z 11 XI 1941 została pośm iertnie odznaczona K rzyżem Srebrnym O rderu W ojennego Yirtuti M ilitari.

AKHK, ko. Iwanowska C.; APAK, T. 3503/WSK;

Bargiełowski D., Po trzykroć pierwszy, t. II, Warszawa 2001,, s. 205; Caban I., Ludzie lubelskiego okręgu AK, Lublin 1995, s. 66, 228; Caban, Mańkowski, ZWZ-AK w Lublinie..., s. 21, 191, 192; Dłużewska-Kańska Z.,

6

Iwanowska z Zaleskich Celina, w: PSB, t. X, s. 178; Harcerki ..., s. 398; Pluta-Czachowski K., Oddział V Sztabu KG AK Zarys organizacji, rozwoju i działalności (okres 1939-45). Relacja Szefa Oddziału., W-wa 1964, (mps. w zbiorach APAK), s. 40; SI uczestniczek ..., s. 147; Śląski, Polska..., t. III, s. 248;

Wesołowski, Order VM... i Kaw. PRL VM... - brak wzmianki

7

8

I I

Iwanowska Celina z d. Zaleska (1908 - 1940), MCelina", komendantka łączności konspiracyjnej SZP/ZWZ Okręgu Lublin, inżynier ogrodnik

Iwanowska Celina

ps.

Urodziła się 1 X 1908 r. w Ostrówku (pow. garwoliński), w rodzinie ogrodnika. Ukończyła Gimnazjum im. Królowej Jadwigi w Warszawie (1928

1]

następnie Wydział Ogrodniczy SGGW (1932 r.), uzyskując tytuł inżyniera ogrodnika. Była członkiem Związku Młodzieży Demokratycznej.

Po studiach mieszkała w Warszawie. Działała w harcerstwie (instruk­

torka drużyn wiejskich), w Klubie Sportowym „Warszawianka” uprawiała czynnie żeglarstwo. Na kilka lat przed wojną wraz z mężem, który był zaangażowany w budowę Centralnego Okręgu Przemysłowego, przeniosła się do Lublina.

Z konspiracją związała się jesienią 1939 r. Organizowała sieć kurierska pomiędzy Warszawą a województwem lubelskim i Wołyniem. W dowódz­

twie wojewódzkim SZP, a następnie* w komendzie okręgu ZWZ pełniła funkcję kierowniczki łączności konspiracyjnej. Prowadziła także centralny punkt kontaktowy komendy okręgu (sklep nasienno-warzywny przy rogi Żmigrodu i Bernardyńskiej). Oficjalnie pracowała wówczas w lubelskim oddziale Rady Głównej Opiekuńczej.

Aresztowana przez gestapo 8 V 1940 r., została rozstrzelana na Ruradi Jezuickich w Lublinie 29 VI 1940 r. Pośmiertnie odznaczona VM V id.

Źródło: Caban Ireneusz, Ludzie Lubelskiego Okręgu Armii Krajowej, Lublin 1995, s. 66, 228;

(nic innego nie znalazłam)

9

C c x & > C \ M J ■ y ' ^ , , L r Ua dLm ź y & o d b ę J ^ E ^ f ~ e p e ? ć > ( ^ i * > < & C { ) ~ r K

( v

Iwanowska Celina (z domu Zaleska), ps. Celina.

Urodziła się 1 X 1908 r. w Ostrówku (pow. garwoliński), w rodzinie ogrodnika. Ukończyła Gimnazjum im. Królowej Jadwigi w Warszawie (1928 r.), następnie Wydział Ogrodniczy SGGW (1932 r.), uzyskując tytuł inżyniera ogrodnika. Była członkiem Związku Młodzieży Demokratycznej.

Po studiach mieszkała w Warszawie. Działała w harcerstwie (instruk­

torka drużyn wiejskich), w Klubie Sportowym „Warszawianka” uprawiała czynnie żeglarstwo. Na kilka lat przed wojną wraz z mężem, który był zaangażowany w budowę Centralnego Okręgu Przemysłowego, przeniosła się do Lublina.

Z konspiracją związała sięjesienią 1939 r. Organizowała sieć kurierską pomiędzy Warszawą a województwem lubelskim i Wołyniem. W dowódz­

twie wojewódzkim SZP, a następnie w komendzie okręgu ZWZ pełniła funkcję kierowniczki łączności konspiracyjnej. Prowadziła także centralny punkt kontaktowy komendy okręgu (sklep nasienno-warzywny przy rogu Żmigrodu i Bernardyńskiej). Oficjalnie pracowała wówczas w lubelskim oddziale Rady Głównej Opiekuńczej.

Aresztowana przez gestapo 8 V 1940 r., została rozstrzelana na Rurach Jezuickich w Lublinie 29 VI 1940 r. Pośmiertnie odznaczona VM V kl.

10

;

1

1 5 3 , - h ' ' C i ,J'

£ 178 IWANOWSKA CELINA — IWANOWSKI EUSTACHY

T W . < * K Ł

1940), działaczka społeczna, ogrodniczka, żeglarka, uczestniczka ruchu oporu. Córka A leksandra Za­

leskiego, ogrodnica, i Franciszki z Korczakow­

skich. I. ur. 21 IjX w osadzie Ostrówek w pow.

garwolińskim wdj. lubelskiego; uczęszczała do Gimnazjum im. {Królowej Jadw igi w W arszawie, gdzie w r. 1928 zdała m aturę i w t. r. rozpoczęła studia na W ydziale Ogrodniczym Szkoły Głów­

nej Gospodarstwa Wiejskiego. Pracę dyplomową 0 handlu owoccuńi krajowemi w Warszawie przy­

gotowywała w Zakładzie Polityki Ekonomicznej, pod kierunkiem prof. W. Grabskiego. Dyplom 1 stopień inżynieća uzyskała w r. 1932. W gim na­

zjum należała do X IV D rużyny Harcerek, jako stu d en tk a pozostała nadal czynna w harcer­

stwie. W czasie studiów była członkiem Za­

rządu Okręgu Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej (ZPMD), razem z J . Grzywa- czewskim współorganizowała Akademicki Zwią­

zek Morski (AZM) i jego obozy letnie nad Bał­

tykiem . Była jedną z pierwszych kobiet w Polsce, k tó ra zdobyła stopień sternika żeglugi morskiej i odbywała rejsy na «Pannie Wodnej». Z ram ienia AZM brała udział w pracach Ligi Morskiej i Ko­

lonialnej i z jej polecenia współorganizowała w 1. 1933—4 Zlot Młodych na W ybrzeżu. Po ukończeniu studiów wyszła za mąż za W acława Iwanowskiego, kolegę z ZPMD, oboje rozpoczęli zawodową pracę na terenie Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP), w oparciu o Lublin.

W listopadzie 1939 r. I. weszła do organizacji podziemnej Związku W alki Zbrojnej (ZWZ), z sędzią Lelkiem-Sową, gdzie, zużytkow ując swe : przysposobienie harcerskie, zorganizowała komórkę łączności w prowadzonym przez siebie sklepiku z nasionam i. Sama wykonywała szereg odpowiedzialnych zadań, dając dowody odwagi.

W kw ietniu 1940 r. została uwięziona przez ge­

stapo. Przez kilka tygodni torturow ana w kaźni

«pod Zegarem» ilie zdradziła nikogo, a nawet przekazała grypsem wiadomości,, dzięki którym uratowało się sporo zagrożonych ludzi. Została rozstrzelana w njasowej egzekucji 29 VI 1940 r.

Mąż jej, inżynier, jako oficer rezerwy odbył kam panię wrześniową w 1939 r.; poległ razem ze swym bratem w powstaniu warszawskim w sierpniu 1944 f.

ca

Arch. S zkoły (m etryk a chrztu , i k olegów z ZPM D H . Sob ańskiego, 6 Inform acje z Lubli S. Lelkow ej, K- z M. P ajdow skiego,f

Iwanowski Eustachy, pseud.

. leniusz E u ..., Hejleniusz E u stac pam iętnikarz i publicysta hist

G osp. W iej. w W .: L. a l.3 2 5 0 w ia d ectw o m aturalne); — R elacje AZM, M. P isk orsk iej, U. S iw iłły, .1 S zw edow sk iego, C. Z agórskiego, na: U. B adorow ej, Z. Frąkow ej, Sakow skich M ichalskiej, O rłow skiej,

M. S zeleśn iak ow ej.

Zofia Dlużewska-Kańska

mus, Hel- '(1813— 1903), czny. Ur. w Cha-

łaim gródku w gub. kijowskiej, syn-jedynak De­

zyderego Erazm a, m arszałka powiatu żytom ier- skiego, i m atki z domu Chojeckiej, córki Ja n a Nepomucena, posła na Sejm Czteroletni.

W 1. 1825—30 kształcił się 1. w Liceum Krze­

mienieckim, dalszą naukę przerwał wybuch pow stania listopadowego oraz likwidacja Liceum.

I. powrócił do Chałaim gródka z zamiarem święcenia się gospodarce (zresztą nie imjł^piej prowadzonej), jednak częste w y jazd y ^d o po­

bliskiego m ajątk u N enadychy, gdżie stworzył ośrodek życia towarzyskiego i ktm uralnego, oraz podróże po kraju i zagranicy oderwały go od spraw m ajątkow ych. Będ^c sam otny i niezależny m aterialnie, w swych razlicznych podróżach zbie­

rał m ateriały rękopiśmienne i relacje ustne do przeszłości daw nej Rzeczypospolitej, głównie ziem ukrainnych. NL in. pewne informacje uzyskiwał od fachowyćh historyków (np. E. Rulikowskiego), które następnie wykorzystyw ał w swych pseudo­

naukowych publikacjach. Pom agały mu w tym i koneksje rodzinne, ja k i szerokie znajomości.

Olbrzymie ilości faktów , zdarzeń i opowieści, jakie nagrom adził w n o tatkach i pamięci, posłu­

żyły mu do opracowania szkiców obyczajowych stojących często na pograniczu osobistych wspom­

nień o ludziach i faktach lat minionych. Zawie­

rają one mnóstwo charakterystyk, ocen, opisów, zestawień chronologicznych ułożonych chaotycz­

nie, bez m etody i nie wolnych od rażących błę­

dów, świadomych tendencji, zaprawionych ultp katolickim światopoglądem (w przeciwieństwie do wolnomyślicielskich lat w L iceu n iX rzem ie- nieckim) i opacznymi poglądami na^etówne dzieje Polski. Również i styl tych ksjąfek jest ciężld i napuszony. Prace I-ego są kpm pilacyjne, oparte na przestarzałej literaturzeżfiistorycznej; nowsza, od Lelewela p o cząw szy^była mu obca. Mimo tych braków prace I-ego były i są często cytowane w literaturze historycznej, gdyż przytaczają lub też powołują sie/na niedostępny lub nieistniejący dziś m ateriał/archiw alny. W ielotomowe często­

kroć swe wydaw nictw a publikował I. pod pseudo­

nimami Przeważnie poza granicam i zaboru ro­

syjskiego (Lwów, Kraków, Poznań, a nawet Paryż). W okresie pow stania styczniowego pi­

sywał korespondencje do „Czasu", pt. O stosun­

kach i nadziejach za granicą, przesiąknięte klery­

kalizmem i nietolerancją. Był zdecydowanie prze^

ciwny powstaniu, uważał bowiem, że każda xpm lucja niesie zalążki przewrotu społecznegd; w chwalał natom iast złotą wolność szlapfrecką i s stem pańszczyźniany, a naw et w^efemnocie n gijnej i umysłowej dostrzegał twórcze pierwiaf ładu społecznego i gwarancji jego trwałe

Początki działalnoścj^risarskiej I-ego sięgaj;

50-tych X IX w., kiedy to ukazała się jego p : sza książka

41

11

12

13

14

3. Celina Iw anow ska ps. M arysia, Skalska

U rodziła się 1 X 1908 r. w Ostrówku. U kończyła W ydział O grodniczy SG G W uzyskując tytuł inżyniera. N a kilka lat przed w ojną przeniosła się do Lublina. Z konspiracją zw iązała się je sie n ią 1939 r. O rganizow ała sieć kurierską pom iędzy W arszaw ą a w ojew ództw em

lubelskim i W ołyniem. Prow adziła centralny punkt kontaktow y kom endy okręgu. O ficjalnie pracow ała w W ydziale Pom ocy Społecznej. A resztow ana 8 V 1940 r., została rozstrzelana przez N iem ców na R urach Jezuickich w Lublinie 29 VI 1940 r. Pośm iertnie odznaczona VM

15

16

17

18

19

20

21

22

23

IW A N O W SK A C E L IN A E U G E N IA z d Zaleska,

„Celina" (21 IX 190 8 -2 9 VI 1940), ur. w Ostrów­

ku w pow. garwolińskim. c. Aleksandra, ogrodnika, i Franciszki z Korczakowskich, zam. w Lublinie;

ukończyła gimn. im. Królowej Jadwigi w Warszawie (1928), następnie Wydz. Ogrodniczy Szkoły G łów ­ nej Gospodarstwa Wiejskiego, uzyskując w 1932 tytuł inż. ogrodnika; działaczka społ.: harcerka, in­

struktorka drużyn wiejskich, członek kręgu starszo- harcerskiego im. T.T. Jeża Chor. Warszawskiej OH;

sportsmenka, żeglarka, członkini klubu „Warsza­

wianka" i Akademickiego Związku Morskiego, za­

angażowana politycznie w Związku Młodzieży D e­

mokratycznej, po studiach wraz z mężem Wacławem pracowała w Centralnym Okręgu Przemysłowym;

w konsp. od października 1939 w SZP-ZW Z Okręgu Lublin, wraz z sędzią Stefanem Lelkiem zorganizo­

wała Wydz. Łączności Konsp. Komendy Okręgu, a potem nim kierowała, przy rogu ul. Żmigród i Bernardyńskiej prowadziła sklep nasiennn-ui»

rzywny, który był konsp. punktem kontaktowym;

aresztowana w czerwcu 1940, więziona na Zamku, torturowana w śledztwie „Pod Zegarem nic nie ujawniła, w grypsach ostrzegła osoby zagrożone, rozstrzelana na Rurach Jezuickich; odznaczona pośm. Orderem Virtuti Militari; jej mąż poległ w P o­

wstaniu Warszawskim.

44; 123, sygn. 111/22/30, cz. 1; 140, t. XVIII; 215, t. X, s. 178; 25 4 ,s.

21. 191; 318, s. 385; rei.; Z . Dłużewskiej-Kańskiej, Jadwigi Michał- skiei.

24

25

26

27

28

29