Pio Ciprotti
Animadversiones ad Schema "De iure
poenali canonico"
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 19/1-2, 3-11
1976
ROZPRAWY I ARTYKUŁY
P ra w o K anoniczne 19 (1976) n r 1—2
P IO C IP R O T T I
A M M A D V ER SIO N ES AD SCHEM A „DE IU R E P O EN A LI CA NO NICO ” *
G ratias m axim as habeo Rev.mo et Cl.mo Professori Żurow ski p ro p ter benignissim a verba, quae erga m e dixit. V erum m ihi e s t honori, non vobis, me posse aliqua verb a de iu re canonico in h ac velu ti catholicitatis insula in te r Slavas gentes posse dicere, in h ac regione, quae tam p ra eclara est et Celebris in ecclesiasticorum s tu - diorum historia.
S tatim in rem ingredior, etsi m ihi v id etu r m aiorem e t m eliorem tem poris p artem discussioni esse dandam , m ihi autem potius pro- blem ata quaedam esse ponenda ac proponenda ad disputationem introducendam .
Itaque omnes nostis in ard u a recognoscendi e t em endandi iuris canonici opera unam ex p artib u s in quibus p lu ra eaque gravio ra ex stite rin t problem ata fuisse ius poenale.
P rim um autem problem a, ceteris praevium , fu it u tru m haec iuris canonici p ars servand a sit necne, cum ex iis quoque, qui non pro p u g n a n t iuris abolitionem in Ecclesia, h au d pauci tam en ius poenale con te n d a n t a u t au ferendum esse a u t ad m inim um re d u - cendum , quasi cum Ecclesiae n a tu ra e t indole m inus possit com - poni.
A tqui, etsi non debet exagg erari vis ac pondus system atis iu ri- dici in Ecclesia, n ullum est dubium quin iuridicus quoque ordo et possit e t debeat in Ecclesia exstare; iuridicus autem ordo
consi-* R e fe ra t w ygłoszony w d n iu 21. X. 1974 r. na O gólnopolskiej S esji K anonistów organizow anej p rzez W ydział P ra w a K an. A.T.K.
W stępne p o w ita n ie p ro f. C i p r o t t i e g o przez d z ie k a n a W ydziału Ks. P rof. M a ria n a Ż u r o w s k i e g o :
Sono m olto lieto e m i preg io d i p o te r sa lu ta rla , S ignor P rofessore, n e lla n o stra A ccadem ia, sp e cia lam en te n e lla n o s tra F a c o ltà d i D iritto Canonico. Ci sentiam o an c h e -molto o n o rati d i p o te r o sp ira te la S u a consorte, che si è co m piaciuta p a rte c ip a re n elle n o stre riuniomi.
L a conosciam o, S ignor P ro fesso re, com e 1’a u to re d e lle n u m e r ose p>ub- b licazioni di v alo re nel cam po del d iritto p en a le , e d ella p ro ce d u ra giudiziale. E lla è ben noto com e p a rte c ip a n te ai congressi in te rn a z io n a li e come m em bro d e lla C om m issione p e r la rifo rm a d e l d iritto canonico. P ercio ap p reziam o an c o ra di p iù il Suo a rriv o a V arsav ia, cosi possiam o se n tire d a lle S ue la b b ra la rela zio n e ed i co m m en tarii sui com biam enti in corso.
4 P io C ip ro tti
[2]
stere n eq u it sine sanctionibus, hae autem nonnum quam poenalem indolem hab ean t opertet, u t sin t efficaces.
Non ag itu r sane de coactione adhibenda directo ad anim as salvan- das, videlicet ad eas cogendas ne peccent, sed tantum m odo ad ser- vandum socialem ordinem d eterrend o hom ines a transgressionibus e t scandala aliaque societatis dam m a praeveniendo et reparando vel m inuendo. N am „interio r salus et reconciliatio cum Deo volun- ta ria esse debet” 1, cum norm a e t p raecepta iuridica possint e t de- b ea n t serv ari etiam contra voluntatem eius, qui p arere iubetur. Iudex autem , u t an im ad v e rtit S. T h o m a s , „in puniendo in ten - d it p rin cip aliter bonum com mune, quod provenit m u ltitu d in i ex punitione illius, secundum illu d Prov. (XIX, 25) pestilente flagel- lato, stu ltu s sapientior e rit” 2; cui concinit Concilium T r i d e n - t i n u m: „huic ... poenitentiam publice iniungi oportet, u t quos exem plo suo ad m alos m ores provocavit, suae em endationis testi- monio ad rectam revocet viam ” 3. Nec tam en ignorandum est fieri quoque posse u t poenae m in u an t peccata eorum quoque quibus poenae com m inatio vel irrogatio fit, u t acute an im ad v ertit ipse S. T h o m a s : „per hoc quod aliquis incipt assuefieri ad vitandum m ala e t ad im plendum bona p ro p ter m etum poenae, perd u citu r quandoque ad hoc quod delectabiliter et ex p ro pria v olun tate hoc faciat, a t secudnum hoc lex etiam puniendo p erd u cit ad hoc quod hom ines sin t boni” 4.
C eterum poenale ius sem per fu it in Ecclesia, ex prim o iam sae- culo, immo ex prim is, dixerim , annis; prim ae autem canonicae col- lectiones — quae paucus quidem iuris norm as p ra eb en t — nobis ex h ib en t norm as de litu rgia, norm as de praepositorum nom inatione, norm as poenales. Hae autem in eo p raesertim versab an tu r, u t sta- tu e ra n t quibus casibus fideles essent a com m unione excludendi vel a nonnullis vitae socialis ecclesiasticae actibus, de publica iisp o e- n iten tia im ponenda, de indignis a m uneribus arcendis vel rem o- vendis. Itaque ius poenale canonicum p e r saecula constanter evo- lu tu m est et in canonibus et in usu, etsi in terd u m m inores fu e ru n t facilitates e t o p portunitates applicandi.
N uper autem ilia „P rincipia quae iuris canonici recognitionem d irig a n t”, quae a Synodo Episcoporum in prim a sessione p robata sunt, iuris poenalis necessitatem in Ecclesia con firm aru nt, cum in iis legatu r:
„Suppressionem om nium poenarum ecclesiasticarum , cum ius co- activum , cuiuslibet societatis perfectae proprium , ab Ecclesia abiu- dicari nequeat, nem o canonistarum adm ittere v id e tu r” (n. 9).
1 S u a r e z , De legibus e t Deo legislatore, 1. IV, c. 12, n. 10.
2 Q u a e s t. d i s p. V III (de c o rrec tio n e fra te rn a ), q. un., c. 12 ad 7.
3 S e s s. X X IV , c. 8, de xef.
[3] Schema „De iure poenali canonico” 5 Omnes autem consentiunt, neque aliter op in ari possunt, ius poenale canonicum vigens debere em endari: unus enim saltem defectus cui- libet est evidentissim us, quod, p ra e te r casus delictorum poena la- tae sententiae pu nitorum , fere num quam iam app licatur ius poena le. H uius facti m ultae quidem sunt causae, in quibus ipsae diffi- cultates in te r Ecclesiam et civiles potestates, p raesertim e saec. X IX ineunte, su n t recensendae; sed nonnullae causae in ipsius legis m ethodo ac su bstantia insunt, sive quod lex est difficilioris exse- cutionis, sive quod nim is sit toto orbe te rra ru m uniform is, sive quod non satis certos vel non satis congruos s ta tu e rit lim ites in ter ea quae ab ipso legislatore decet d eterm in ari et ea quae a iudice vel superiore legem applicante debent p ru d e n ti arb itrio definiri, sive quod norm ae perm u ltae sin t vel inutiles v el im perfectae et hodierni tem poris necessitatibus non respondentes, ita u t non aude- an t iudicet et p ra elati eas applicare.
Q uaenam sin t huius facti causae e t quanem rem edia, est in re - cognitione et em endatione iu ris poenalis inqu irend um (laboriosum sane opus!), si velim us fu tu ru m ius poenals m agis consentaneum fore ipsius Ecclesiae n a tu ra e e t su p ern atu rali eius fini, ita u t ple- nius anim arum salutem — cui tuend ae poenale quoque ius in Ec clesia ten d ere debet — p erpetu o an te om nia poenales canones pro mo veant.
Schem a autem , quod vobis om nibus video notum esse, quod in- scrib itu r „Schem a docum enti quo disciplina sanctionum seu poena- ru m in Ecclesia L atina denuo o rd in a tu r”, est fru ctus operae per septennium a consultorum proprio coetu praestitae, ad ius poenale ita em endandum u t rectum et u tile sit in ex terio re Ecclesiae reg i- m ine instrum en tum .
Cuius schem atis quaenam sin t notae praecipuae, et eae notae quae oppositioni m aiorem ansam p raeb u eru n t, velim hic vobiscum pervestigare, sive quae ad schem atis et singulorum canonum for- m am et constructionem attin en t, sive quae ad ipsorum canonum substantiam .
Quod a ttin e t ad form am et stru ctu ram , hoc p raesertim est ani- m adv ertendum , quod schem a locutionibus m agis technicis u titu r (quod a nonnullis lau d atu r, a nonnullis vero carpitur), ita tarnen u t conetur hac ratione non difficiliores intellectu sed faciliores norm as exprim ere.
M agni quoque est m om enti, quod in schem ate fere ea om nia vi- ta n tu r, quae ad doctrinam m agis p e rtin e n t quam ad legislationem , u ti su n t v erb a hortationes sapientia e t p raesertim definitiones. Id quoque — etsi a p erm u ltis laudatum est — in hoc tarnen a non nullis carp itu r, quod nim is absolute sit servatum .
6 •Pio Ciprotti [4] quae ad substantiam recognitionis iuris poenalis canonici attin en t, de quibus oportet aliquid dicere et aliquid m editari.
P rim u m est v eluti caput recognitionis, seperatio ilia iuris poenalia a foro interno, quam iam sugesserunt „P rincipia quae Codicis Iu ris Canonici recognitionem d irig an t” (cfr. n. 9: „Mens est u t poe- nae ... in solo foro externo irro g e n tu r et re m itta n tu r”). Cuius se- parationis praecipua expressio in schem ate fu it in hoc: quod nu lla poena ecclesiastica prohibet recipere absolutionem sacram entalem peccatorum , ita u t iam desint in schem ate om nes illae Codicis no r- m ae, quae ideo tan tu m necessariae erant, quia nonnum quam cen- suratu s non posset peccatorum absolutionem recipere nisi prius a censura absolveretur. A liter quoque ex p rim itu r ilia separatio, quod censura iam non vetabit, si schema a legislatore acceptetur, indulgentias lucrari.
U tique hac ratione m unus iuris poenalis in Ecclesia valde re d u - citur, cum, etsi re m an et — sicut universum ius canonicum — in - stru m en tu m quoddam ad anim arum salutem procurandam , fia t ta rnen instrum entum m agis rem otum , quam antea videb atur esse. P ra e sta t autem hie saltern b re v ite r significare quaestionem q uan - dam , quae a quibusdam theologis et canonistis suscitata est, eo quod schema, cum p raevideat excom m unicatum arceri a ceteris sa- cram entis, eum tam en ad m ittit ad sacram entalem peccatorum ab solutionem (sed exceptio facta est etiam quod a ttin e t ad infirm o- ru m unctionem ). Id nonnullis visum est quasi denegetur sacra- m entali absolutione poenitentem non solum cum Deo sed etiam cum Ecclesia reconciliari; ex quo, dicunt, si cum Deo reconcilia- tu s est, non potest adhuc h ab eri e x tra Ecclesiae communionem.
Verum , nih il vid etu r absoni si quis, etsi cum Ecclesia reconci- liatus, adhuc p riv e tu r in poenam quibusdam sacram entis, sicuti iu re Codicis quoque accidit in nonnullis casibus (cfr. can. 855, 2251 etc.); nec tam en ex hoc debet dici’e x tra Ecclesiae com m unio n e m ’, sicut Codicis quoque iu re non dicitur esse e x tra Ecclesiae com m unionem is qui in terd icti poena punitus est, licet v e te tu r om nia sacram enta recipere. Fortasse, si excom m unicationis effec- tu s debean t esse quales ind ican tu r in schem ate, m inus congruum v id eri potest m om en ’excom m unicatio’; sed ita quaestio est tan tu m de verbis adhibendis, non autem de substantia (schema autem non am plius dicit, u t CIC can. 2257 § 1, excom m unicationem excludere a com m unione fidelium ). In sum m a dicendum m ihi esse videtur, in poenis decernendis, quae res est de m ero iu re positivo, si Ecclesia plus potest facere — uti facit vetans excom m unicatum quodlibet sacram entu m recipere — potest et m inus facere, id est, si velit, v etare non quodlibet sacram entum sed quaedam tantum , eum vi delicet his bonis spiritualibus privans, sicut potest quem libet, in poenam, quam vis in statu g ratiae is sit, aliis bonis spiritualibus
[5] Schema „De iure poenali canonico” 7 p riv are.' Q uaestio ig itu r v id etu r esse tantum m odo de opportuni- ta te — nisi est ta n tu m de verbis — non autem de servando vel non servando principio aliquo theologico.
Haec autem fu it fortasse m axim a difficultas et obiectio, in quam schem atis norm ae m ciderunt. V erum difficultas g ravior a n on nu l- lis im m erito facta est, cum ex reconciliatione cum Ecclesia (cfr. Const. L um en gentium , n. 17) im pedim entum ne Ecclesia p un iat consequi contendant.5
A lia m u tatio m axim ae g ra v ita tis in est in schem ate, quod a ttin e t ad prom ovendam poenarum applicationem .
Nam in C.I.C., etsi, p raesertim in can. 1939 e t sequentibus, m ulta re lin q u u n tu r p ru d e n ti O rdinarii arb itrio, quod a ttin e t ad crim i- nalem actionem prom ovendam , in est tarnen obligatio incipiendi processum crim inalem quoties certa v el probabilia e t sufficientia ad accusationem instituend am argu m enta praesto sint. Schem a au tem in hac re talem em endationem vigentis iuris proponit, quae poenalis iuris in Ecclesia m unus rite d eterm in at et exprim it, pa storales necessitates in recto eoque em inentiore loco collocans: can. 27 enim sta tu it u t O rdinarius poenas irrogandas vel declarandas tunc ta n tu m cu rare possit (iudiciali via vel adm in istrativ a, p ro u t casus fert, et servatis norm is quae lim itan t usum alteriu s viae), cum p ersp ex erit neque fra te rn a correctione neque correptione ne- que aliis pastoralis sollicitudinis viis satis posse scandalum re p a- ra ri, iustitiam restitui, reum em endari, idque p raev id eat poenis ef- ficacius posse obtineri. His autem verbis — quibus et fines poena ru m quodam m odo d eterm in a n tu r — diserte en u n tiatu r, ex eo quod ivridica norm a necessario h ab eat coercibilitatis notam , non sequi ut, quotiescum que lex violetur, sem per debeat punitio, praesertim in Ecclesia, adhiberi.
Hie can. 27 igitur, quo un iversum ius poenale in Ecclesia v elu ti re ic itu r in rem edia om nino subsidiaria, est unus ex m axim e fu n - dam entalibus schem atis canonibus. Haec norm a autem non subro- gat alias norm as (qualis est in C.I.C. can. 2223 § 3 e t 2288), quae p e rm ittu n t poenas om ittere etiam si lex vel praeceptu m com m inetur poenam obligatoriam , neque im pedit usum, ex p arte legislatorum vel praecipientium , poenarum facultativ arum ; sed est consideran- da e t servanda antequam d elib eretu r u tru m processus iudiciarius vel adm inistrativ us prom overi debeat ad poenas irrogandas vel declarandas. O rdinariorum autem e rit tali pasto rali sollicitudine e t p ru d e n tia et regim inis sagacitate uti, u t norm a, quae in can. 27 schem atis proponitur, in Ecclesiae et anim arum salutis bonum , non
5 iNonnulla de 'hac re vide apud P H I L I P S , L ’Eglise e t son m y stè re
a u 11° C oncile d u V atican, I, P a ris 1967, pp. 160 s. (et sc rip ta ibi, adn.
65, allegata). N eque in v e te ri iu re d e s u n t exem pla, q u ib u s d elicti reo c e te ra sa c ra m e n ta d en e g a n tu r post sak ram en talem absolutionem .
8 Pio Ciprotti
in d etrim en tum disciplinae vergat; quod eo m agis est attendendum , quod norm a in can. 27 proposita a ttin e t ad initium processus (iudi- cialis vel adm inistrativ!) non solum ad irrogandas, sed etiam ad declarandas poenas.
A liae autem obiectiones vel dubia, quae, m inoris quidem mo- m enti, o rta sunt, p ra e sta t u t hic recenseam , brevibus additis de- clarationibus: nonnulla autem ad ipsa iuris prinicipia attin ent, non- n u lla ad rem technicam et ad artem leges ferendi.
Hic autem prim um recensendum ven it principium , quod schema statu it de non applicando iu er poenali ecclesiastico ad acatholicos, nisi lex vel praeceptum a liter caveat (firm um enim m an et omnes baptizatos posse ab Ecclesia in externo quoque foro puniri).
Alia m utatio m axim ae grav itatis prop o n itu r in schem ate quod a ttin e t ad im putabilitatem , cum, contra ac fit in C.I.C. (cfr. cann. 2199, 2203 § 1, 2229 § 3 n. 2), d icatu r p u n iri posse eum tantum qui dolo egerit, nisi lex vel praeceptum a lite r caveat; quod p rin cipium congruit cum com m uniori usu codicum poenalium civita- tum , qui crim en vel delictum ex culpa p atra tu m non puniunt, nisi expresse lex aliud sta tu a t (aliter res se habet, si m inores transgres- siones, quae neque crim ina neque delicta h aben tu r, inspiciamus). In speciali autem schem atis p arte, in qua n onnulla delicta singilla- tim recensen tur (quae videlicet hac lege pontificia punienda vi- d en tu r uniform i ration e in tota Ecclesia), nullum delictum culpo- sum recensetur, sed tantum m odo delicta dolosa, ita u t legislatores p articulares et superiores praecepta poenalia ferentes debeant, si necessarium e t u tile sit, poenas in delicta culposa com m inari; etiam si autem ita schem a servetur, n ih il v etat Sum m um P ontifi- cem in aliqua lege fu tu ra etiam culposa quaedam delicta punire.
Ad m aiorem autem m itigationem schema proponit u t non am p- lius p raesu m atu r — u t in C.I.C. can. 2200 § 2 — dolus, sed tan tum m odo im putabilitas, quod est p raesu m itu r delictum au t ex dolo a u t ex culpa esse p atratu m ; ideoque, si, u t plerum que fiet, delic tum non exstet nisi ex dolo, haec praesum ptio non satis sit ad auctorem dam nandum , cum non sit praesum ptio de dolo. P rae te - rea, contra ac fit in C.I.C., ad praesum ptionem everten dam non postulat schem a u t contrarium p robetu r, sed tantum m odo u t „con- tra riu m ap p e rea t”. P erspicio autem praesum ptionem hanc, etsi ita coarctatam , posse nonnullis displicere, cum non tan tis rationibus in n ita tu r, quantis praesum ptio de m atrim oniali consensu in C.I.C. can. 1086 § 1, praesertim in casibus — qui ra ri forte erunt, sed non impossibiles, u t dixi — in quibus legislator delictum aliquod culposum sta tu a t puniendum , et factum concretum tale sit u t cer to desit dolus.
Ad subsidiarietatis principium servandum , e t sim ul et ad neces- sariam principiorum iuridicorum uniform itatem , in Ecclesia
ser-[7] Schema „De iure poenali canonico” 9 vandam , schema ita com positum est u t pars generalis, quam vis m ul- to sim plicior quam in C.I.C., fere com pléta sit, ita u t pauca quidem re lin q u a n tu r legislatoribus particularibus; pars vero specialis ca v ea t tantum m odo de nonnullis delictis, quae necesse est in u n iv er- sa Ecclesia p u n iri (idque uniform i ratione), singulis legislatoribus serv ata potestate norm as poenales de ceteris factis statuendi, quae secundum locorum conditiones punienda v id ean tu r. Alia autem p e r poenalia praecep ta ecclesiastici superiores providere p o teru n t se cundum necessitates e t pastoralem p rudentiam . Haec ideo facta sunt, quod difficile est an tea videre quae facta expediat u t sub poenae com m inatione veten tu r, p raesertim quoties ag atu r de fac tis, quae, quam vis illicita, non directo a ttin e a n t ad Ecclesiae vitam neque n a tu ra sua adeo grave den t scandalum u t deb eat lex poe- nalis in terv e n ire (praesertim si civitatis lex satis provideat).
P artem generalem dixi esse in schem ate „fere” com pletam : nam illic quoque nonnulla visa su n t particu larib u s legislatoribus p er- m ittenda, u t p raesertim factum est de delicti circum stantiis exi- m entibus, aggravantibus, attenuantibus, cum de nonnullis ex iis circum stantiis (ut de eb rietate et de passionis aestu) m agna sit in te r gentes diversitas in aestim atione.
Quod autem a ttin e t ad p artem specialem (de delictis in specie), anim adverten du m est, si in schem ate non om nia delicta, quae in C.I.C. recensentur, enum eren tu r, non esse su b stan tialiter m u tatu m system a in C.I.C. adhibitum , sed diversitatem esse potius de q u an tita te : nam etiam iu re Codicis vigentis legislatores p articu lares m axim am h ab en t lib ertatem leges poenales faciendi, in quibus et novas delictorum figuras concipere possunt, et etiam delicto, su- p erio ri lege punito, aliam addere poenam (cfr. C.I.C. can. 2220—
2 2 2 1 ).
V erum tarnen est istam partis specialis reductionem esse velu ti invitationem quandam ad legislatores p articu lares u t uberius u ta n - tu r sua potestate leges poenales ferendi, e t ad alios superiores ec- clesiasticos u t frequ en tiu s u ta n tu r sua potestate poenalia praecepta ferendi. Ne tarnen eiusm odi potestates non rite ad hibeantu r, sche m a cavit, principia quaedam , sum m aria quidem , enuntians, quae servanda erunt.
S u n t autem :
Can. 6. Qui legislativam h ab et potestatem , potest suis legibus quam libet legem divinam , au t legem ecclesiasticam in tra am bitum suae iurisdictionis vigentem congrua poena, vel ab ipso d eterm i- n a ta vel p ru d e n ti iudicis arb itrio determ inanda, m unire; quod si quis legislativam potestatem de quibusdam tan tu m rebus habeat, de iis tan tu m potest poenalem legem ferre.
10 Pio Ciprotti [8]
A liae autem poenae eatenus constituantur, quatenus vere neces- saria e sin t ad aptius providendum ecclesiasticae disciplinae.
Can. 8. Latae sententiae poenas ne com m inetur legislator, nisi forte in singularia quaedam delicta dolosa, quae vel graviori esse ■possint scandalo vel afficaciter p u n iri poenis ferendae sententiae n o n possint; censuras, praesertim excom m unicationem , ne consti
tu ât, nisi m axim a cum m oderatione et in sola delicta graviora vel in recidivos. N eque in delicta gen erali lege p u n ita aliam poenam, nisi ex gravissim a necessitate, consituat.
Quod autem a ttin e t ad praecepta, schem a v e ta t p er praecepta im ponere poenas indeterm in atas et poenas expiatorias perpetuas; iu b et p ra etere a ea servari, quae n u p er vidim us in legibus p a rti- •cularibus poenalibus esse servanda (can. 9).
Ita, dum principium subsidiarietatis, qu antu m res sinit, servatu r, incommodo cavetur quod ex eius principii observantia potest eve- jiire , si videlicet non recte potestas exerceatur; aliud autem in- commodum, quod tim eri potest, id est nim ia legum poenalium va- rietas, potest in ipsa episcoporum voluntate et conspiratione in uniform es leges p er eandem civitatem ferendas rem edium invenire (non p o tu it schem a potestatem C onferentiis Episcopalibus dare, ne in deb ite co arctaret episcoporum, quae est iuris divini, potestatem ).
Quod a ttin e t ad poenarum species, schem a ita se habet: poenae expiatoriae (ita, ex S. A u g u s t i n i De civ. Dei 21, 13, vocantur poenae, quas C.I.C. vindicativas vocabat) en u m eran tu r tantum m o- do exem pli causa, ita u t singuli legislatores possint alias excogi- ta re , quae quidem „christifidelem aliquo bono sp iritu ali vel tem - p orali p riv ent, et su p ern atu rali Ecclesiae fin i sin t consentaneae” (can. 3 § 1 n. 2); censurae autem recensen tur omneS (excom m uni- catio, interd ictum , suspensio), neque aliae possunt a p articu laribu s legislatoribus addi. De expiatoriis poenis ita constitutum est in schem ate, eo quod su n t poenarum species, quae alibi vim et aesti- m ationem hab ere possunt (consideretur privatio habitus ecclesia- stici).
P ra e te re a visum est non am plius esse recensendas poenas in - fam iae e t p riv ationis sep u ltu rae ecclesiasticae: illam , quod nostrae aetatis m en ti contradicere videtur, hanc, quia non potest vera poe n a h ab eri (videbit autem legislator, cum de sep u ltu ra ecclesiastica norm as dabit, u tru m earn debeat serv are necne).
Quod autem a ttin e t ad censuram , servatae quidem su nt regu- la e — in quibus velu ti inest censurae definitio — de non appli- canda censura nisi contum aci, deque absolvendo eo qui a contum a- c ia recessit; abolitae tam en su n t translaticiae illae norm ae de cen s u r a non cessante p ro p ter m u tatam legem poenalem (cfr. C.I.C. can. 2226 § 3), deque effectu tan tu m devolutivo appellationis vel
19] Schema „De iure poenali canonico” 11 re cu rsu s adversus senten tiam vel decretum , quibus censura irro - g a tu r (cfr. C.I.C. can. 2243 § 1).
De om nibus autem poenis fere abolita est reservatio, cum sche m a hanc tan tu m h ab eat de hac re norm a: „Potest Apostolica Sedes poenae rem issionem sibi vel alii reserv are; reservatio autem stric te est in te rp re ta n d a ” (can. 41); e t unicum casum delicti poena re - se rv a ta p u n itu m praevideat, id est vim physicam in Rom anum Pontificem , ad periculum cavendum ne quis ecclesiasticus superior, A postolica Sede im pedita, ab ipsis p ertu rb ato rib u s cogatur censu- ra m r em itte re.
Item , non quidem abolitate, sed ad m inim um redu ctae su n t poe n ae latae sententiae, secundum principium , quod in „Principiis q u ae Codicis Iu ris Canonici recognitionem d irig a n t”, sub n. 9 en un - tia tu m e s t 6. In pauca om nino delicta schem a com m inatur poenas la ta e sen tentiae (cfr. cann. 49, 51, 55, 62, 64, 68, 71); quod au tem a ttin e t ad leges p articu lares e t ad praecepta, can. 8 et 9 v etan t eiusm odi poenas statui, „nisi forte in singularia quaedam delicta dolosa, quae vel g raviori esse possint scandalo vel efficaciter p u - n ir i poenis ferendae sententiae non possint” (scilicet quia delic tu m soleat esse occultum vel quia auctoritas facile im pediri possit n e poenas irroget, etc.).
• „M ens est u t poenae g en e ra tim s in t fe re n d a e se n te n tia e et in solo fa ro e x te rn o irro g e n tu r e t re m itta n tu r. Q uod a d poenas la ta e s e n te n tia e a ttin e t, etsi a no n paucis earuim ab o litio p ro p o sita est, m ens est u t illae ad paucos om nino casus re d u c a n tu r, im o ad p aucissim a eaque g ra v iss im a d elic ta ” {C om m unicationes 1969, p . 85).
