E l ż b i e t a W o l i c k a
Nowy s p e k t a k l t e a t r u N.N. - I n w o k a c j a
A u t o r s k i t e a t r Tomasza P i e t r a s i e w i c z a N.N. p o w o l i s t a ł s i § jednym z t r w a ł y c h i o r y g i n a l n y c h elementów p e j z a ż u k u l t u r a l n e g o L u b l i n a , w którym p r z e c i e ż n i e b r a k t e a t r a l n y c h konkurentów. N.N.
z d ą ż y ł z a z n a c z y ć s w o j ą odrębność i tożsamość trzema p r z e d s t a w i e n i a m i z a t y t u ł o w a n y m i , według k o l e j n o ś c i r e a l i z a c j i : Wędrówki n i e b i e s k i e , Z i e m s k i e pokarmy o r a z I n w o k a c j a , Znamy j u ż t y t u ł - zapowiedź - c z w a r t e g o : W i t a j p i e k ł o .
W s z y s t k i e t r z y w i d o w i s k a , k t ó r e o b e j r z e l i ś m y , mimo i ż z a p r e - zentowane w odmiennej k o n w e n c j i p l a s t y c z n o - o b r a z o w e j , oprawie tema- t y c z n e j i t e k s t o w e j , a p r z e d e w s z y s t k i m o t o c z o n e w ł a s n ą , n i e p o w t a - r z a l n ą aurą p o e t y c k ą , o p a r t o na podobnym zamyśle kompozycyjnym.
Na i c h l i b r e t t o s k ł a d a ł y s i ę f r a g m e n t y tekstom' r ó ż n y c h autorów
dobrane na z a s a d z i e p o k r e w i e ń s t w a t e m a t y c z n e g o i s ł o w n o - m e l o d y c z n e j e w o k a c j i . P o e t y c k a wymowa l i t e r a c k i e j warstwy p r z e d s t a w i e ń za każdym razem z o s t a ł a podbudowana i wzmocniona s t a r a n n ą inscenizacją w i z u a l n ą -
s e r i ą obrazów k o r e s p o n d u j ą c y c h z t e k s t e m , wątkiem muzycznym o r a z dynamiką p o r u s z a j ą c y c h s i ę po s c e n i e p o s t a c i - kreując w ten spo- sób w ł a s n y ś w i a t w y o b r a ż o n y , s p ó j n y u k ł a d wzajemnych o d n i e s i e ń .
N a j b a r d z i e j , moim zdaniem, wyraziste pod względem tematycznym b y ł y Ziemskie pokarmy, k t ó r e o p a r t o g ł ó w n i e na p o e t y c k i e j p r o z i e G r i g o r i j a Ganowicza. P r z e d s t a w i e n i e t o z a p i s a ł o s i ę w p a m i ę c i widzów j a k o e l e g i j n y h o ł d z ł o ż o n y c i e n i o m umarłego ś w i a t a ż y d o w s k i e j d i a s - p o r y - p e ł n a n o s t a l g i i p r z y w o ł a n i e s y m b o l i c z n y c h obrazów w y g a s ł e j
k u l t u r y , j e j " s w o j s k i e j e g z o t y k i " , l i r y z m u i humoru, a t a k ż e p r z y - pomnienie t r a g i c z n e g o l o s u anonimowych b o h a t e r ó w .
O s t a t n i e p r z e d s t a w i e n i e - m i n i a t u r a nazwana I n w o k a c j ą wprowadza
w k l i m a t p o e t y k i n a j b a r d z i e j i n t y m n e j , c h o c i a ż i tym razem
- 2 -
odwołano s i ę do t o c i s a u c t o r i s : T . S . E l i o t a , F . K a f k i , b i b l i j n e g o Hioba, w p l a t a j ą c jednak do l i b r e t t a "mowę wyznania" - fragmenty w ł a s n y c h utworów Tomasza P i e t r a s i e w i c z a , a do oprawy muzycznej - elementy k o m p o z y c j i W i t o l d a Dąbrowskiego. Ten o s t a t n i j e s t również jedynym aktorem monodramu. xxxx T o w a r z y s z y mu t y l k o c z t e r o o s o b o w y c h ó r wykonujący bardzo p i ę k n i e psalmy Jana Gomółki i p i e ś n i r e l i -
się z rytmem k o l e j n y c h , n a s t ę p u j ą c y c h po s o b i e ) obrazów, w k t ó r y c h o p r ó c z w y b i t n i e tym razem stonowanej e k s p r e s j i gestów oraz r e c y t a c j i a k t o r a " g r a j ą " dwie t y l k o podstawowe j a k o ś c i w i z u a l n e : p u l s u j ą c e ś w i a t ł a z a p a l a j ą c y c h s i ę i g a s n ą c y c h żarówek i g ł ę b o k a c z e r ń - t ł a oraz p o r u s z a j ą c e j s i ę p o s t a c i u b r a n e j w t r z e p o c z ą c ą j a k s k r z y d ł o p t a k a p e l e r y n ę . Muzyczny c a n t u s f i r m u s koresponduje z medytacyjnym,
chwilami modlitewnym nurtem słowa i s o l e n n e g o , j a k b y l i t u r g i c z n e g o g e s t u ciemnej p o s t a c i ą oprawionej w c z a r n ą c z e l u ś ć s c e n y .
Klimat I n w o k a c j i , wytworzony p r z y pomocy tak e l e m e n t a r n y c h , r z e c można o s t e n t a c y j n i e prymitywnych środków, j a k : niczym n i e o s ł o - n i ę t e , co n a j w y ż e j p r z y b r a n e w kolorową b i b u ł ę żarówki - ruchome
ź r ó d ł a "gasnących ś w i a t e ł - surowe, drewniane s k r z y n k i , c z a r n e d r a - p e r i e , p r o s t y s t o ł e k o r a z j e d y n e , b a r d z i e j " w y r a f i n o w a n e " r e k w i z y t y : w i o l o n c z e l a i a t r a p a w i e l k i e g o c z a r n e g o k r u k a , w sumie s p r a w i a , że a l b o s i ę t o p r z e d s t a w i e n i e z a a k c e p t u j e i p r z y s w o i wraz z całym dobro- d z i e j s t w e m u b o g i e g o i n w e n t a r z a , a l b o - w c a ł o ś c i o d r z u c i . Objawy negatywnych r e a k c j i p o ś r ó d widzów n i e powinny z a s k a k i w a ć . W odbiorze,
t e g o r o d z a j u formy t e a t r a l n e j d z i a ł a bowiem, j a k s ą d z ę , z w y j ą t k o w ą s i ł ą "prawo" n i e d a j ą c e j s i ę r a c j o n a l n i e u z a s a d n i ć , p i e r w o r o d n e j s y m p a t i i , a l b o a n t y p a t i i - podobne do t e g o , z którym mamy do c z y n i e - n i a w s p o t k a n i u dwojga l u d z i . Albo s i ę p o l u b i ą i zaczną ze sobą rozmawiać, a l b o miną o b o j ę t n i e , l u b nawet z odruchem n i e c h ę c i »
Jednakże w takim o d b i o r z e , k t ó r e g o przedmiotem j e s t s z t u k a , xxxxi n a b i e r a ponadto wagi " k w e s t i a smaku" - i to n i e t y l k o e s t e - t y c z n e g o . P r z e d e w s z y s t k i m t a k i e g o , k t ó r y wyzwala w r a ż l i w o ś ć na t a k ą g i j n e Wacława z Szamotuł. Rytm muzycznych występów chóru p r z e p l a t a
J U II
I
i r i i . /- 3 -
a n i e inną m e l o p o e t y k ę , u s t a w i a s ł u c h na o k r e ś l o n e " w i b r a c j e
Uw a r t o ś - c i o t w ó r c z e i e m o c j o n a l n e o r a z s t e r u j e w i z u a l n ą w y o b r a ź n i ą .
Sztuka w o g ó l e , a w s z c z e g ó l n o ś c i s z t u k a t e a t r a l n a , a k t y w i z u - j e o r a z n i e j a k o wypróbowuje i sprawdza nasze z d o l n o ś c i w i d z e n i a i s ł y s z e n i a - bez j e j r o z l i c z n y c h p r o w o k a c j i być może n i e o d k r y l i b y ś m y w s o b i e pewnych m i l c z ą c y c h dotąd s t r u n , o k i e n z a m k n i ę t y c h na ś w i a t inny od t e g o , do k t ó r e g o p r z y w y k l i ś m y , d r z e m i ą c y c h w podświadomości z n a c z e ń , z a g r z e b a n y c h pod u s y p i s k i e m obiegowych komunałów. A l e na w i e l e z t a k i c h p r o w o k a c j i możemy n a d a l p o z o s t a ć g ł u s i i ś l e p i .
Cóż - każdemu według j e g o w ł a s n e j s k a l i r e z o n a n s u i d y s p o z y c j i j e g o r e c e p t o r ó w .
T e a t r N.N. z rozmysłem s t o s u j e s i ę do n a r z u c o n e j s o b i e miary s z t u k i na wskroś k a m e r a l n e j - o s t a t n i e p r z e d s t a w i e n i e z b l i ż a s i ę wręcz do t a k i e j g r a n i c y " k o n w e r s a c j i p o u f n e j " , że n i e k t ó r z y widzowie mogą s i ę poczuć z a k ł o p o t a n i . I n n y c h z k o l e i r o z c z a r u j e a s c e t y c z n a r e z y g n a c j a z e f e k t ó w widowiskowych i maksymalnie w y c i s z o n a , s k u p i o n a a t m o s f e r a m e d y t a c j i , d z i ę k i k t ó r e j s p e k t a k l z a s ł u g i w a ł b y r a c z e j na miano m i s t e r i u m .
A l e są i t a c y w i d z o w i e - do n i c h n a l e ż ę - k t ó r z y wychodzą po p r z e d s t a w i e n i u w z r u s z e n i , j a k po p r z y g o d z i e w L e w i s o w s k i e j k r a i n i e N a m i , c z y t e ż w T o l k i e n o w s k i m S r ó d z i e m i u , g d z i e w t a j e m n i c z y c h o s t ę p a c h można czasem napotkać c z a r o d z i e j ó w , n i z i o ł k ó w , l u b p ł o c h l i - we e l f y . . .
i
