"Oblatio munda : die heilige Messe als Opfer", Wilhelm Hartmann, Wien-München 1967 : [recenzja]

Zygmunt Perz

"Oblatio munda : die heilige Messe

als Opfer", Wilhelm Hartmann,

Wien-München 1967 : [recenzja]

Collectanea Theologica 38/3, 196-197

196

sztywno trzym ali się wypowiedzi Ojców Kościoła, a zwłaszcza św. A ugustyna. W tej sytuacji w yzw alającą w artość dla rozwoju teologii m oralnej miało, według niego, tw ierdzenie probabilizm u, że w postępow aniu m oralnym wolno kierow ać się uzasadnionym rozum nie prawdopodobieństw em , chociażby zdanie przeciwne, w tym w ypadku oparte na autorytecie tradycji, było bardziej prawdopodobne. Zarazem jednak na przykładzie probabilizm u w skazuje a u ­ tor na niebezpieczeństwo zaniedbania troski o mobilizowanie człowieka do zaangażowania osobowego w spraw ach życia moralnego oraz znieczulenia na w ym agania m oralne zaw arte w Nowym Testamencie. Przypom ina, że teo­ logia m oralna nie może przykryw ać m oralności chrześcijańskiej do rachunku „sformalizowanego system u” m oralności n aturalnej.

Postaw a otw arta jako w arunek postępu w zakresie teologii m oralnej przejaw ia się w harm onijnym zespoleniu poszanowania dla trw ałych zasad trad y cji ilu stru je autor na przykładzie rygoryzm u jansenistów , którzy zbyt współczesnemu człowiekowi model postępow ania moralnego w duchu p ra w ­ dziwej ewangelicznej wolności. Tak więc uwagi autora rzucają snop św iatła na te nieodzowne w arunki zgodnego z tradycją rozwoju teologii m oralnej w duchu soborowej odnowy.

KS. ZYGMUNT PERZ SJ, WARSZAWA W ilhelm H a r t m a n n, Oblatio m unda. Die heilige Messe als Opfer, W ien- M ünchen 1967, Verlag Herold, str. 116 + 4 nlb.

In stru k cja Eucharisticum m ysteriu m z dnia 25 m aja 1967 r. stw ierdza w y­ raźnie, że Msza św., czyli Wieczerza Pańska, jest zarazem i nierozerw alnie: ofiarą, pam iątką i świętą ucztą. Tymczasem stosunkowo niewiele mówi się i pisze obecnie o Mszy św. jako ofierze, zwłaszcza ofierze C hrystusa i jej stosunku do ofiary krzyża. Dlatego studium W. H a r t m a n n a poświęco­ ne w łaśnie tem u zagadnieniu jest w pewnym stopniu odpowiedzią na zapo­ trzebow ania chwili. Chodzi bowiem w nauce o m isterium Eucharystii o w łaś­ ciwe uwzględnienie wszystkich istotnie ważnych jej elementów.

A utor postaw ił sobie am bitne zadanie. Ja k sam stw ierdza w posłowiu do swej pracy, nie zam ierzał stworzyć jeszcze jednej teorii na tem at istotny Mszy św, ale po prostu chciałby zakończyć dyskusję na ten tem at. P ostano­ w ił więc w jasnym ujęciu przedstaw ić zarys problem u oraz dać prostą od­ powiedź w oparciu o dane przekazanej w nauce Kościoła objawionej praw dy. Znawcy tego trudnego problem u ocenią zapewne, czy autor osiągnął zam ie­ rzony cel. W ydaje się jednak, że w artość publikacji polega przede w szystkim na zwięzłym i stosunkowo przystępnym ukazaniu zagadnienia O statniej W ie­ czerzy oraz Mszy św. jako ofiary. Czytelnik znajduje w om awianym studium szkicowe, niem niej jednak w nikliw e i krytyczne omówienie różnych teorii na tem at istoty ofiary m szalnej.

W rozwiązaniu problem u podziela autor zasadniczo poglądy D e l a T a i 11 e ’ a oraz F i l o g r a s s i ’ e g o (z w yjątkiem rozwiązania zagadnie­ nia ofiarniczego charakteru Ostatniej Wieczerzy).

Je st zwolennikiem rozwiązań w edług zasady złotego środka, co w yraźnie stw ierdza. Bardzo krytycznie zaś odnosi się do teorii M ysteriengegenwart odona C a s e 1 a. W zakończeniu swej pracy daje następującą definicję ofiary: Sacrificium est oblatio rei victim atae vel victim andae in honorem

Dei legitim e facta (s. 110).

W toku rozważań au to r zaledwie dwa razy odwołuje się do dokum en­ tów soborowej odnowy. Szkoda, że nie przedstaw ił całego zagadnienia w od­ niesieniu do wypowiedzi V aticanum II na tem at Eucharystii. Ze względu jednak na zalety rzetelnego opracow ania publikacja zasługuje na uwagę

R E C E N Z J E ₁₉₇

i może posłużyć jako dobre wprow adzenie do zagadnienia E ucharystii jako ofiary.

zp

THEODOR SCHNITZLER, Der Römische M esskanon in B etrachtung, V ekü n -

digung und Gehet, F reiburg-B asel-W ien 1968, H erder, s. 94.

Posoborowe odnowienie liturgiczne nie ominęło również starożytnego rzymskiego Kanonu. Dzięki uproszczeniu obrzędów w nim zaw artych i m oż­ liwości głośnego odm aw iania przywrócono m u jego pierw otne znaczenie p ro ­ klam acji śmierci P ana według słów Apostoła: „Ilekroć bowiem spożywacie ten chleb, albo pijecie kielich, śm ierć P ańską głosicie, aż przyjdzie” (1 Kor 11, 26). Idąc za m yślą tej reform y w szystkie niem al episkopaty św iata sko­ rzystały z przyw ileju odm aw iania K anonu w językach narodowych, dzięki czemu stał się on ośrodkiem zainteresow ania. Dostrzeżono jego prostotę, piękno, spokój, dostrzeżono też i braki, jak pew ną surowość, ducha praw a rzymskiego, obecność świętych, których historyczność jest w ątpliw a. Dlatego też w opracow aniu znajdują się inne anafory, rów noupraw nione z Kanonem rzym skim . Ten ostatni jednak m a pozostać niezmieniony.

K siążka S c h n i t z l e r a pom yślana jest jako m odlitew na analiza K a­ nonu rzymskiego, w ydobyw ająca jego teologiczny i duchowy sens. A utor pozwala dostrzec K anon jako pieśń dziękczynną wznoszoną przez C hrystusa do Ojca, m aluje na tle biblijnym obraz Boga i C hrystusa w nim przed sta­ wiony. Szczególną uwagę poświęca ustanow ieniu Eucharystii, analizując poszczególne słowa opowiadania i w ykazując jego biblijne tło. K apłan, który przez częste pow tarzanie jest „otrzaskany” z Kanonem znajduje w lekturze tej książki jakiś szeroki oddech. Pozwala m u ona ożywić sens nieco w y ta r­ tych już w jego świadomości form uł.

W krótce będziemy posiadali anafory może lepiej odpowiadające dzisiej­ szym w arunkom . A utor o tym wie i dlatego recenzowana książka jest p ierw ­ szą w śród innych, które będą m iały za przedm iot analizę nowowprowadzo- nych m odlitw eucharystycznych. Na pewno jednak będziemy z zam iłow a­ niem w racali do K anonu rzymskiego, w którym książka S c h n i t z l e r a będzie bardzo dobrym przewodnikiem .

KS. STEFAN MOYSA SJ, WARSZAWA DIEGO ARENHOEVEL, Was sagt das K onzil über die Offenbarung? Mainz

1967, M atthias-G rünew ald-V erlag, s. 108.

W ydawnictwo M atthias-G rünew ald przygotowało dla kapłanów i świec­ kich nie m ających czasu czytać obszernych kom entarzy dokum entów sobo­ rowych szereg krótkich objaśnień w serii pod nazwą: „Co sobór mówi o...” Kościele, liturgii, Kościele w świecie itd. W tym tom iku dow iadujem y się, co sobór mówi o objaw ieniu.

Mimo popularnego ch arak teru serii praca znajduje się na wysokim pozio­ mie teologicznym. Stanow i ona zasadniczo kom entarz do K o n stytu cji o Bo­

ży m objaw ieniu analizujący ten dokum ent p u n k t po punkcie. Nie jest to jed ­

nak czysta egzegza, ale jakby coś pośredniego między kom entarzem ciągłym, a pracą w ychw ytującą tylko pewne zagadnienia związane z dokum entem celem szerszego ich potraktow ania.

A utor u jm uje każdy p u n k t analizowanego dokum entu w form ie osobnego niedużego opracow ania i czyni to nieraz bardzo ciekawie.

K om entarz A r e n h o e v e l a w swoim sposobie podejścia przypom ina pod pewnym względem sam ą K onstytucją. Wiadomo, że w ykrystalizow ała się ona