WIELKIE SYSTEMY RZECZNE NA ŚWIECIE

(1)

WIELKIE SYSTEMY RZECZNE NA ŚWIECIE ANALIZA PORÓWNAWCZA

Agnieszka Janik-Kołacz

(2)

System rzeczny



System rzeczny stanowi rzeka główna wraz ze

wszystkimi jej dopływami. Tworzą go również

współzależności powstające pomiędzy elementami

budującymi dorzecze, a procesami jakie zachodzą

w dorzeczu.

(3)

Rzeki świata

Długość

1. Amazonka – 7025 km 2. Nil – 6671 km

3. Jangcy – 6300 km

4. Missisipi-Missouri – 6020 km 5. Huang He – 5464 km

6. Ob-Irtysz – 5410 km 7. Kongo – 4700 km 8. Mekong – 4500 km 9. Amur – 4440 km 10. Lena – 4400 km

Powierzchnia dorzecza

1. Amazonka – 7200 tys km² 2. Kongo – 3690 tys km²

3. Missisipi-Missouri – 3229 tys km² 4. Parana – 3100 tys km²

5. Ob-Irtysz – 2972 tys km² 6. Nil – 2870 tys km²

7. Jenisej – 2850 tys km² 8. Lena – 2490 tys km² 9. Niger – 2117 tys km² 10. Amur – 1855 tys km²

(4)

Nil

 Druga co do długości rzeka na świecie – 6671 km

 Powierzchnia jej dorzecza – 2870 tys km²

 Średni przepływ – 2300 m³/s

 Przepływa przez państwa: Burundi, Rwanda, Tanzania, Uganda, Sudan Południowy, Sudan, Egipt

 Źródłową rzeką Nilu jest Kagera wypływają z terytorium Burundi, która wpływa do Jeziora Wiktorii.

 Główne rzeki zasilające to: Bahr al- Ghazal, Sobat, Nil Błękitny, Atbara.

(5)

Nil



Nil Wiktorii – przybiera taką nazwę wypływając z

J. Wiktorii. Przepływa przez Jezioro Kioga i wpływa do J. Alberta przed którym tworzy wodospady Kabalega.



Nil Alberta – wypływa z J. Alberta, docierając do ujścia prawego dopływu rzeki Aswa.



Nil Górski - od rzeki Aswa do przejęcie kolejnego dopływu – lewego Bahr al-Ghazal.



Nil Biały – od Bahr al-Ghazal do momentu przejęcia dopływu Sobat



Nil – przybiera taką nazwę w miejscu, gdzie jest

największe jego dopływ, w Chartumie mianowicie Nil

Błękitny

(6)

Nil

 Nil przepływa przez teren pustynny Sahary w głęboko wciętej dolinie. Przyjmuje tutaj okresowy duży dopływ Atbarę.

 Pokonuje również tereny Pustyni Nubijskiej tworząc 6 katarakt.

 Ustrój wodny uwarunkowany jest rozkładem opadów w dorzeczu Nilu Białego i Błękitnego - w czasie wysokiego stanu wód najwięcej wody doprowadza Nil Błękitny, przy niskim stanie wód - Nil Biały.

 Najwyższe stany wód występują w porze deszczy zenitalnych, z kolei w czasie suszy letniej dochodzi do wysychania rzek.

 Nil uchodzi rozległą deltą do Morza Śródziemnego.

(7)

Nil

http://www.topnaj.pl/najdluzsze-rzeki-swiata/

(8)

Kongo

 Długość rzeki wynosi – 4700 km

 Powierzchnia dorzecza wynosi – 3690 tys km²

 Średni przepływ – 40 000m³/s

Przepływa przez państwa:

Demokratyczna Republika Konga, Republika Konga, Angola

 Wypływa jako Lulaba przy granicy z Zambią z pasma

górskiego Kundelungu

 Rzeki zasilające: Lomami, Lulonga, Ruki, Kasai, Aruwimi, Itumbiri, Ubangi, Lufupa, Sanga, Luvua, Lukuga

(9)

Kongo



W górnym biegu jest rzeką bystrą, górską z licznymi progami skalnymi.



W Dolinie Konga płynie szeroką, płaską, zabagnioną doliną.

Tworzy liczne rozgałęzienia, wyspy, a także rozlewiska.



Następnie przepływa przez Góry Krystaliczne głęboko wciętą doliną. Powstają tutaj wodospady Livingstone’a ciągnące się na długości 350 km.



Uchodzi jako estuarium do Oceanu Atlantyckiego.



Maksymalne wartości przepływów związane są z deszczami

zenitalnymi.

(10)

Kongo

(11)

Wołga

 Średni przepływ – 8 000 m³/s

 Przepływa przez Rosję

 Swoje źródła ma na Wyżynie Wałdaj

 Rzeki zasilające: Mołoga, Szeksna, Kostroma, Unża, Wietługa, Kama, Samara, Wielki Irgiz, Oka, Sura, Swijaga

(12)

Wołga



Największa rzeka w Europie.



Przepływa przez 4 strefy: lasów, leśno-stepową, stepów i półpustyń



Ma ponad 200 dopływów, więcej występujące po lewej stronie, są również większe.



Utworzonych jest 7 elektrowni wodnych tzw.

Kaskada Wołżańska, ze zbiornikami retencyjnymi.



Największe wezbrania pojawiają się wiosną w wyniku topnienia pokrywy śnieżnej.



Uchodzi do Morza Kaspijskiego, jej ujście jest

deltowate, ok. 80 ramion.

(13)

Wołga

https://pl.wikipedia.org/wiki/Wo%C5%82ga#/media/File:Volga_tver_4.jpg

(14)

Dunaj

 Długość rzeki wynosi – 2860 km, druga najdłuższa rzeka w Europie

 Przepływa przez państwa: Niemcy, Austria, Słowacja, Węgry, Chorwacja, Serbia, Rumunia, Bułgaria, Mołdawia, Ukraina

 Swoje źródła ma w paśmie górskim Szwarzwald, wypływa jako Brege

 Rzeki zasilające: Inn, Drawa, Sawa, Morawa, Cisa, Aluta, Seret, Prut

(15)

Dunaj

 Powstaje w wyniku połączenia dwóch potoków Brege i Brigach.

 Początkowo płynie wąską i głęboką doliną poprzez Wyżynę:

Bawarską, Szwabską, Frakońską i Masyw Czeski.

 W środkowym biegu przepływa Kotlinę Panońską, Średniogórze Węgierskie, Wielka Nizinę Węgierską – gdzie płynie w szerokiej dolinie od 5-20km. Między Górami Banackimi a Wschodnioserbskimi tworzy największy przełom Żelazną Bramę.

 Dolny bieg Dunaju płynie przez Nizinę Wołoską. Stanowi nadal

szeroką dolinę z licznymi starorzeczami, odgałęzieniami i jeziorami.

 Uchodzi do Morza Czarnego, tworzy zabagnioną deltę, która dzieli się na trzy główne ramiona: Kilia, Sulina, Św. Jerzy.

(16)

Dunaj

https://pl.wikipedia.org/

(17)

Jangcy

 Przepływa przez Chiny

 Swoje źródła ma w górach Tangla na Wyżynie Tybetańskiej

 Rzeki zasilające: Yalong Jiang, Min Jiang, Jialing Jiang, Han Shui, Wu Jiang, Yuan Jiang, Xiang Jiang, Gan Jiang

(18)

Jangcy



W górnym biegu na Wyżynie Tybetańskiej płynie w głębokiej dolinie.



W środkowej części przepływa przez Kotlinę

Syczuańską, następnie tworzy się Wąwóz Trzech Przełomów



Szerokim korytem płynie w biegu dolnym przez Nizine Jangcy. Ma ponad 2km szerokosci. Tworzy liczne rozgałęzienia i starorzecza. Uchodzi deltą do Morza Wschodniochińskiego.



Najwyższe stany wód, związane są z opadami

monsunowymi, w lipcu i sierpniu.

(19)

Jangcy

(20)

Ob i Irtysz

 Średni przepływ Irtysz – 2830 m³/s, Ob. – 12 500 m³/s

 Przepływa przez państwa:

Kazachstan, Rosja

 Irtysz wypływa jako Czarny Irtysz na południowych stokach Ałtaju Mongolskiego, w Chinach Ob powstaje z połączenia rzek

Bija i Katuń, wypływających z lodowców Ałtaju

 Rzeki zasilające: Iszym, Wagaj, Toboł, Konda, Buchtarma, Om, Tara, Demianka

(21)

Ob i Irtysz

 Irtysz stanowi lewy dopływa rzeki Ob.

 Rzeka płynie przez Nizinę Zachodniosyberyjską, gdzie tworzy liczne odnogi i starorzecza.

 W dolnym biegu dolina rzeki jest szeroka do 35 km.

 Uchodzi do Zatoki Obskiej (Morze Karskie, Ocean Arktyczny).

 Dolny bieg rzeki zamarza na około 8 miesięcy

 Rzeka zasilana jest przez śnieg i lodowce.

(22)

Ob i Irtysz

(23)

Huang He – Rzeka Żółta

 Długość rzeki wynosi – 5 464 km

 Przepływa przez Chiny

 Swoje źródła ma w górach Bayan Har Shan w Tybecie

 Rzeki zasilające: Tao He, Wei He, Luo He, Fen He, Datung He

(24)

Huang He

 W górnym biegu płynie licznymi przełomami, w głębokiej i wąskiej (miejscami do 100 m) dolinie, przez Wyżynę

Tybetańską.

 W biegu środkowym na Wyżynie Lessowej, spływające wody opadowe i dopływy dostarczają olbrzymie ilości pyłu, co

powoduje zmianę zabarwienia rzeki na kolor żółty.

 W dolnym biegu płynie przez Nizinę Chińską, przy ujściu do zatoki Bo Hai (M. Żółte). Dzieli się na 3 główne ramiona

i tworzy deltę narastającą rocznie ok. 290 m (pow. delty ok.

2,5 tys. km²⁾

 Najwyższy stan wód w lipcu i sierpniu (związany z opadami monsunowymi), najniższy w styczniu i lutym.

(25)

Huang He

(26)

Indus

 Powierzchnia dorzecza wynosi - 960 tys. km²

 Przepływa przez państwa:

Chiny, Indie, Pakistan

 Swoje źródła ma w

Transhimalajach, w paśmie górskim Kajlas. Rzeka

Sengek’ambab uważana za początek Indusu.

 Rzeki zasilające: Satledź, Shyok, Gilgit, Kabul, Zaskar, Astor

(27)

Indus

 Głęboką i wąska doliną przepływa przez południowo-

zachodnią część Wyżyny Tybetańskiej. Następnie przełamuje się głębokim na 4–5 tys. m przełomem między Hindukuszem i Himalajami, a na przedgórzu Himalajów tworzy wraz

z dopływami olbrzymi stożek napływowy Pendżab.

 W środkowym i dolnym biegu płynie przez Nizinę Indusu (zachodnią część Niz. Hindustańskiej), na skraju pustyni Thar.

Przy ujściu do M. Arabskiego tworzy deltę o powierzchni ok. 8 tys. km².

 Wysokie stany wód związane są z topnieniem śniegów i lodowców w górnym biegu i opadami monsunowymi, od marca do września, niskie — od grudnia do lutego.

(28)

Indus

(29)

Brahmaputra

 Długość rzeki wynosi – 2 840 km

 Powierzchnia dorzecza wynosi - 636 tys. km²

 Przepływa przez państwa: Indie, Chiny, Bangladesz

 Bierze początek z lodowców w południowo-zachodniej części Wyżyny Tybetańskiej (w górach Kajlas) jako Maquan He, na

wysokości około 4860 m.

 Rzeki zasilające: Njang-cz'u,

Szibasza-czu, Manas, Torsa, Tista, Lhasa-cangpo, Sankosz, Dibang, Meghna

(30)

Brahmaputra

 W górnym biegu płynie na wschód, na długości około 1300 km,

w rowie tektonicznym między Himalajami i Transhimalajami, po czym przełamuje się na południe (jako rzeka Dihang) przez wschodnie

Himalaje głębokim na 3–4 km przełomem.

 W dolnym biegu płynie przez nizinę Asamu (wschodnia część Niziny Hindustańskiej), łączy się z Gangesem. Uchodzi do Zatoki Bengalskiej, tworząc wraz z Gangesem rozległą deltę o powierzchni 80 tysięcy km². W odcinku ujściowym szerokość Brahmaputry wynosi 8–9 km.

 Latem w wyniku deszczów monsunowych poziom wody podnosi się o 10–12 m, co powoduje katastrofalne powodzie, średni przepływ

przy ujściu wynosi 12 100 m³/s, maksymalny - 80000 m³/s, minimalny - 2680 m³/s.

(31)

Brahmaputra

(32)

Murray

 Długość rzeki wynosi – 2600 km z Darling 3500 km

 Średni przepływ – 470m³/s

 Przepływa przez Australię

 Bierze początek w Górach Śnieżnych, na wysokości ok. 1830 m.

 Rzeki zasilające: Darling, Murrumbidgee, Mitta-Mitta, Loddon, Ovens, Goulburn

(33)

Murray

 Po wypływie z gór rzeka w szerokiej dolinie tworzy liczne zakola i rozgałęzienia. Na długości 425 km przed ujściem dolina (do 30 m głębokości) wcina się w poziomo zalegające wapienie. Następnie uchodzi do jeziora Alexandrina,

odgrodzonego od Oceanu Indyjskiego piaszczystym wałem.

 Rzekę charakteryzują bardzo duże wahania stanu wód,wiosną i latem dochodzi do powodzi.

(34)

Murray

(35)

Porównanie



Zestawienie wg długości rzeki

(36)

Porównanie



Zestawienie wg wielkości dorzecza

(37)

Porównanie



WIELKIE SYSTEMY RZECZNE NA ŚWIECIE