Raport z trzyletniej (2017-2019) działalności Serwisu Replantacyjnego dla amputacji rąk w Polsce

(1)

Szczecin), a jeden jest oddziałem chirurgii plastycznej (Kraków).

Każdego dnia w gotowości jest inna jednostka, która przyjmuje z całego kraju zgłoszenia amputacji: rąk (od poziomu śródręcza), kciuków i kilku palców. Zakres działalności serwisu obejmuje po- nadto niektóre zmiażdżenia i oskalpowania rąk, wymagające zaopatrzenia mikrochirurgicznego lub pokrycia ubytków płatami.

Organizacja serwisu jest następująca [1]:

•

Kontakt lekarza zgłaszającego przypadek amputacji z leka- rzem dyżurnym oddziału dyżurnego następuje bezpośred- nio lub za pośrednictwem Lotniczego Pogotowia Ratunko-

Wstęp

W 2010 roku – z inicjatywy Zarządu Polskiego Towarzystwa Chi- rurgii Ręki – utworzono tzw. Serwis Replantacyjny, który w definicji deklarował „gotowość do udzielania porad i świadczenia pomocy w przypadkach niektórych amputacji kończyn górnych”. W pierwszych dwóch latach działalności w skład serwisu wchodziły trzy ośrodki: w Trzebnicy, Poznaniu i Szczecinie. W kolejnych latach dołączyły cztery kolejne: w Krakowie, Gdańsku, Elblągu i Wrocła- wiu. Obecnie w jego skład wchodzi więc siedem oddziałów. Cztery z nich to oddziały urazowo-ortopedyczne (Poznań, Gdańsk, Wro- cław i Elbląg), dwa – to oddziały ogólnochirurgiczne (Trzebnica i

Raport z trzech lat działalności Serwisu

Replantacyjnego dla amputacji rąk w Polsce (2014–2016)

Three-year (2014–2016) activity report of the Replantation Service for

amputated hands in Poland

Andrzej Żyluk

¹

, Anna Chrapusta

²

, Jerzy Jabłecki

³

, Leszek Romanowski

⁴

, Tomasz Mazurek

⁵

1Klinika Chirurgii Ogólnej i Chirurgii Ręki, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie; Kierownik: prof. dr hab. med. Andrzej Żyluk

2Małopolskie Centrum Oparzeniowe, Plastyczne i Replantacji Kończyn z Pododdziałem Terapii Hiperbarycznej, Szpital im L. Rydygiera w Krakowie, Ordynator: dr med. Anna Chrapusta

3Oddział Chirurgii Ogólnej, Replantacji i Transplantacji Kończyn, Szpital im. św. Jadwigi Śląskiej w Trzebnicy; Kierownik: prof. dr hab. Jerzy Jabłecki

4Klinika Ortopedii, Traumatologii i Chirurgii Ręki, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu; Kierownik: prof. dr hab. Leszek Romanowski

5Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu, Uniwersytet Medyczny w Gdańsku; Kierownik: prof. dr hab. Tomasz Mazurek Historia artykułu: Otrzymano: 06.07.2017 Zaakceptowano: 17.02.2018 Opublikowano: 31.08.2018

streszczenie: W pracy przedstawiono podsumowanie 32 miesięcy działalności Serwisu Replantacyjnego dla amputacji rąk w Polsce od stycznia 2014 roku do sierpnia 2016 roku. W analizowanym czasie zgłoszono łącznie 568 przypadków – amputacji, częścio- wych amputacji i innych rozległych urazów kończyn górnych, z czego zaakceptowano 354 przypadki (62%), a odrzucono 214 (38%). Wśród 354 wszystkich zaakceptowanych przypadków znalazło się 167 całkowitych amputacji (47%), 142 amputacji nie- całkowitych (40%) i 45 (13%) innych ciężkich urazów, które zagrażały utratą kończyny. W większości ofiarami byli mężczyź- ni o średniej wieku 39 lat. Najwięcej pacjentów przeszło amputacje kilku palców i kciuków – łącznie 229 (65%) osób. W 92 przypadkach (30%) amputacje/urazy dotyczyły poziomu od śródręcza i nadgarstka, a w 33 przypadkach (9%) przedramienia i ramienia. U 141 chorych (40%) z całkowicie amputowanymi kończynami lub palcami wykonano replantację, u 145 (41%) re- waskularyzację, a u 29 (8%) naprawę rozległych uszkodzeń (pierwotna rekonstrukcja). W 27 przypadkach (8%) wykonano pokrycie ubytków płatami, a u 12 osób (3%) nie podjęto próby replantacji i zaopatrzono kikut kończyny. Przeżywalność replantowanych i rewaskularyzowanych części kończyn wynosiła średnio 78%. W porównaniu do raportu z lat 2010–2012 liczba leczonych chorych zwiększyła się o 21% (64 chorych), więcej było też przypadków amputacji (o 96) oraz znacznie więcej amputacji kilku palców i kciuków (o 88). Przedstawiony raport wskazuje na duże znaczenie nieformalnej struktury, jakim jest Serwis Replantacyjny, w ratowaniu kończyn ciężko okaleczonych pacjentów.

słoWa kluczoWe: replantacja ręki, mikrochirurgia, wyniki leczenia

abstract: The paper summarizes 32 months (January 2014 – August 2016) of activity of the Replantation Service for hand amputation in Poland. Over this period a total of 568 cases of total and subtotal amputations as well as other complex injuries to the hand were referred. Of these, 354 referrals (62%) were accepted and 214 (38%) rejected. Among accepted, there were 167 total (47%) and 142 subtotal (40%) amputations; 45 patients (13%) had other severe hand injuries. Vast majority of the patients consti- tuted males aged a mean of 39 years. The most common injury was amputation of several digits in one patient, and thumb amputation – a total of 229 cases (65%), followed by transmetacarpal and wrist amputations – 92 (30%) and forearm/arm amputations – 33 cases (9%). Replantation of amputated extremity was performed in 141 patients (40%), revascularization in 145 (41%) and in 29 (8%) primary repair of the complex injuries. In 27 cases (8%), a coverage of the tissue defects, and in 12 (3%) primary terminalization was performed. Survival rate was of 78% for replantation and revascularization. Comparing to the period 2010–2012, an increase in number of treated patients (of n = 64 cases), in number of amputations (of 96 cases) and in number of amputated digits (of 88 cases) were noted. The activity report shows importance of Replantation Service, an infor- mal structure, in saving limbs of severely mutilated patients.

keyWords: hand replantation, microsurgery, outcome measurement

(2)

oddziałów uczestniczących w działalności serwisu zgłoszono łącznie 558 przypadków amputacji, amputacji częściowych lub też innych rozległych urazów kończyny górnej, które zagrażały jej utratą. Z 558 zgłoszeń zaakceptowano 354 (62%), odrzucono 214 (38%). Te dane – wraz z rozbiciem na poszczególne oddziały działające w serwisie – umieściliśmy w tabeli I. W większości (90%) amputacjom podle- gali mężczyźni w młodym i średnim wieku. W 21 przypadkach (6%) amputacja dotyczyła dzieci, z czego najmłodsze miało 2 lata. Opero- wano także pacjenta w wieku 82 lat, któremu w klinice w Szczecinie replantowano 2 z 4 amputowanych palców (ryc. 4 a–c). Był to najstar- szy taki pacjent w Polsce i jeden z kilku 80-latków na świecie, którym udało się skutecznie przyszyć amputowaną kończynę.

Strukturę urazów przedstawia tabela II. Wśród 354 przypadków odno- towaliśmy 167 całkowitych amputacji (47%), 142 prawie całkowitych (40%) oraz 45 innych, ciężkich, zagrażających utratą kończyny urazów, takich jak zmiażdżenia, oskalpowania i rozległe rany szarpane (13%).

Najczęściej amputację lub rozległy uraz powodowała piła tarczowa – 175 przypadków (49%) lub maszyna przemysłowa/rolnicza – 126 przypadków (36%) (tab. III).

Poziom amputacji ilustruje tabela IV. Najwięcej odnotowano amputacji palców – łącznie z kciukiem – 229 przypadków (65%). Należy zaznaczyć, że termin „amputacje palców” oznaczał amputację kilku palców (co najmniej trzech) u jednej osoby, a nie pojedynczych palców długich. Amputacje pojedynczych palców nie wchodzą w zakres działalności serwisu, ponieważ są tak częste, że ośrodki re- plantacyjne nie są w stanie ich przyjmować z powodów logistycz- wego, które jest poinformowane, który oddział aktualnie

pełni dyżur.

•

Wymagane jest, aby przypadek zgłaszał lekarz specjalista, chirurg lub ortopeda. Nie są akceptowane zgłoszenia od lekarzy SOR, rezydentów ani ratowników medycznych. Koniecza- ne jest bowiem doświadczenie w realnej ocenie stanu odciętej kończyny i chorego, tzn. wiedza w zakresie tego, czy kończyna nadaje się do replantacji, a sam chory – do transportu.

•

Wymagane jest przesłanie drogą mms fotografii odciętej koń- czyny i kikuta, a także zdjęcia rtg w przypadku zmiażdżenia.

•

Rozmowa kompetentnego lekarza z ośrodka kierującego oraz analiza otrzymanych fotografii stanowią podstawę do podjęcia decyzji o przyjęciu (lub odmowie przyjęcia) zgłoszenia.

•

W pierwszym przypadku jednostka kierująca chorego or- ganizuje transport, najczęściej drogą lotniczą. Nawet w przypadku akceptacji zgłoszenia przez ośrodek dyżurny, należy skalkulować, jaki będzie czas transportu.

W 2014 roku opublikowano raport z pierwszych 2,5 lat działalności Serwisu Replantacyjnego [2]. Celem obecnej pracy jest podsumowanie działalności ośrodków od stycznia 2014 do sierpnia 2016 roku.

Materiał i Metody

Dane uzyskano z ankiet rozesłanych do każdego z ośrodków uczest- niczących w działalności serwisu. Zebrano dane z pięciu (z sied- miu) jednostek, ponieważ oddział w Elblągu nie odesłał ankiety, a oddział we Wrocławiu rozpoczął działalność od połowy 2016 roku.

Uzyskane dane opracowano i przestawiono w formie tabel I–VII.

Wyniki

Zebrano dane z 32 miesięcy działalności Serwisu Replantacyjnego, czyli z okresu od stycznia 2014 roku do sierpnia 2016 roku. Do pięciu

ryc. 1. Zespolenie tętnicy palcowej przy replantacji palca.

tab. i. Działalność Serwisu Replantacyjnego od stycznia 2014 do sierpnia 2016 roku.

paraMetr Gdańsk krakóW poznań trzebnica szczecin razeM

Liczba zgłoszeń 41 154 110 96 167 568

Liczba przyjęć 13 (32%) 122 (79%) 66 (60%) 60 (62%) 93 (56%) 354 (62%)

Liczba odmów 30 (68%) 32 (21%) 44 (40%) 36 (38%) 74 (44%) 214 (38%)

Płeć M/K 12/1 106/16 64/2 51/9 85/8 318/36

Wiek w latach

(średnia, zakres) 34 40 38 (2–69) 41 40 (8–82) 39 (2–82)

Kończyna P/L - 54/68

44%/56% 32/34

48%/52% 43/17

72%/28% 52/41

56%/44% 181/160

51%/49%

tab. ii. Rodzaje urazów kwalifikowanych do operacji.

struktura urazóW

Gdańsk krakóW poznań trzebnica szczecin razeM

Amputacja

całkowita 10 60 29 16 52 167

Amputacje

niecałkowita 3 56 33 28 22 142

Zmiażdżenie - 6 4 4 8 22

Rozległa rana - - - 12 11 23

Razem 13 122 66 60 93 354

(3)

•

Znacznie większej liczby przyjęć z powodu amputowanych palców. Replantacja palca jest procedurą bardziej wymaga- jącą, a zagrożenie niepowodzeniem jest przy niej większe niż np. przy replantacji nadgarstka.

•

Znacznie większej liczby amputacji całkowitych, w których – ze względu na częste zaburzenia odpływu żylnego – ro- kowanie jest gorsze niż w amputacjach niecałkowitych.

•

Przyjmowania do replantacji przypadków o wątpliwych szansach na powodzenie (urazy zmiażdżeniowe, ze znacz- nym uszkodzeniem amputatu).

Z tabeli I wynika, że najwięcej amputacji trafia do ośrodków w Krakowie i Szczecinie, a najmniej do Gdańska i Elbląga. Z ośrod- ka w Elblągu nie płyną wprawdzie dokładne dane, ale z informacji uzyskanych od prowadzącego ten oddział kolegi wynika, że liczba leczonych tam przypadków jest porównywalna do kliniki w Gdańsku. Znacznie większa liczba amputacji leczonych w Kra- kowie i Szczecinie wynika z faktu, że oba te ośrodki przyjmują pa- cjentów z amputacjami zarówno ze swojego województwa, jak i jednego województwa ościennego (odpowiednio: małopolskiego i podkarpackiego oraz zachodniopomorskiego i lubuskiego), nie- zależnie od bycia lub nie „w gotowości”. Oba te ośrodki dysponują wystarczającą liczbą chirurgów i dostępem do sal operacyjnych, co pozwala na zapewnienie stałego serwisu na potrzeby lokalne.

Pozostałe jednostki nie mają takich możliwości kadrowych lub lo- gistycznych. Z kolei stosunkowo mała liczba pacjentów leczonych w Gdańsku wynika z faktu, że w 2014 roku ośrodek ten rozpoczął dopiero działalność. Obecnie liczba wykonywanych tam replantacji jest większa i zbliżona do średniej serwisowej.

epideMioloGia aMputacji kończyn Górnych

Częstość amputacji jest różna w różnych krajach i zależy przede wszystkim od bezpieczeństwa i organizacji pracy w przemyśle, usłu- gach i gospodarstwach domowych. W krajach starej Unii Europej- nych. Sytuacja ta nie dotyczy jednak 112 amputacji kciuków (32%).

W 134 przypadkach (38%) urazy dotyczyły poziomu kończyny od śródręcza do ramienia, z czego najwięcej było amputacji śródrę- cza – 51 przypadków (14%) i nadgarstka – 41 (11%).

W tabeli V. wymieniliśmy zabiegi, które wykonano u chorych przy- jętych w ramach serwisu. U 141 pacjentów (40%) przyszyto całko- wicie amputowaną kończynę, palce lub kciuk (replantacja). U 145 chorych (41%) przyszyto kończynę amputowaną prawie całkowicie, trzymającą się na kawałku skóry, mięśnia lub ścięgna, ale pozbawio- ną ukrwienia (rewaskularyzacja). U 29 pacjentów (80%) wykonano naprawę rozległych, wielotkankowych uszkodzeń w kończynie, która nie była zupełnie niedokrwiona (pierwotna rekonstrukcja).

W 27 przypadkach (7%) oskalpowań lub zmiażdżeń z następową martwicą tkanek miękkich wykonano pokrycie ubytków płatami uszypułowanymi. U 12 chorych (3%) nie podjęto próby replantacji, a jedynie zaopatrzono kikut palca/kończyny, najczęściej z powodu znacznych uszkodzeń amputatu.

Jest oczywiste, że w przypadkach amputacji – i innych rozległych urazów kończyn – mimo operacji, nie zawsze udaje się kończynę zachować. W tabeli VI. podano skuteczność leczenia w poszcze- gólnych ośrodkach. Liczba przypadków w pierwszym wierszu tabeli nie odpowiada liczbie z poprzednich tabel, ponieważ jest ona pomniejszona o terminalizację (tylko zaopatrzenia kikuta), kiedy nie podjęto próby replantacji. Skuteczność replantacji i rewaskularyzacji na poziomie 80% jest dobrym wynikiem, zważywszy na niekorzystny mechanizm urazu w części przypadków (zmiażdże- niowy, awulsyjny) oraz długi czas transportu, który powoduje, że do operacji przystępuje się niekiedy po 8 godzinach od urazu.

Odsetek skutecznych replantacji wynika także z pozytywnego po- dejścia uczestników serwisu, akceptujących trudne przypadki, o wątpliwych szansach na powodzenie zabiegu. Przypadki amputacji palców i kończyn i wyniki po replantacjach wykonanych w ośrodku szczecińskim ilustrują ryc. 1–7.

oMóWienie

W naszym poprzednim raporcie, obejmującym również 32 miesią- ce (styczeń 2010 roku – sierpień 2012 roku), przedstawiliśmy dane z pierwszego okresu działalności serwisu [2]. Porównanie informacji z tych dwóch okresów przedstawia tabela VII. W okresie obecnie raportowanym odnotowaliśmy o 21% więcej przyjęć (o 64 osoby), więcej przypadków amputacji (o 96 osób) oraz więcej rozległych ran i urazów zmiażdzeniowych. Inna jest także struktura urazów: w okresie obecnie raportowanym zarejestrowaliśmy znacznie więcej przypadków amputacji kilku palców i kciuków, porównywalną liczbę amputacji na poziomie śródręcza i nadgarstka, a mniej amputacji proksymalnych (przedramienia i ramienia). Niższa o 11% była także przeżywalność replantowanych kończyn. To zjawisko może wynikać z kilku powodów:

tab. iii. Narzędzia powodujące amputacje/uraz.

narzędzie, które spoWodoWało ranę Gdańsk krakóW poznań trzebnica szczecin razeM

Piła tarczowa 3 75 25 26 46 175

Maszyna przemysłowa 7 41 22 22 34 126

Siekiera 3 6 5 9 6 29

Inne - - 14 3 7 24

Razem 13 122 66 60 93 354

tab. iV. Poziom amputacji, rozległej rany, zmiażdżenia lub oskalpowania.

pozioM aMputacji

Gdańsk krakóW poznań trzebnica szczecin razeM

Palce (liczba

chorych) 5 55 22 13 22 117

Kciuk 4 40 25 10 33 112

Śródręcze 2 18 9 9 13 51

Nadgarstek 1 4 4 18 14 41

Przedramię 1 4 5 8 10 28

Łokieć /

ramię - 1 1 2 1 5

Razem 13 122 66 60 93 354

(4)

nosi od 56% do 93% [3, 6, 7, 8]. Rozbieżności wynikają nie tylko z różnicy umiejętności mikrochirurgicznych wśród, chirurgów (Azjaci mają większe predyspozycje), ale także z różnorodności grup chorych. Istotnie większy odsetek niepowodzeń notuje się w:

•

amputacjach awulsyjnych i zmiażdżeniowych,

•

amputacjach dystalnych części palców,

•

po długim okresie niedokrwienia,

•

u osób w podeszłym wieku.

skiej i w Stanach Zjednoczonych amputacje kończyn są znacznie rzadsze niż w krajach rozwijających się [3, 4]. Wynika to ze stosowania w przemyśle bardziej zaawansowanych technologii, które eli- minują pracę z niebezpiecznymi urządzeniami, tradycji przestrze- gania zasad BHP, ale także z rzadszego stosowania przez ludność niebezpiecznych urządzeń (przede wszystkim pił tarczowych). W USA w ciągu 3 lat zarejestrowano ponad 9400 przypadków amputacji w obrębie kończyny górnej, z czego u 1300 chorych wykonano replantację lub rewaskularyzację, co daje średnio nieco ponad 400 takich operacji rocznie [5]. W Polsce amputacje urazowe w obrę- bie kończyny górnej są stosunkowo częste. Z danych zebranych w czasie działalności Serwisu Replantacyjnego wynika, że w okresie 5 lat zgłoszono łącznie 1000 przypadków amputacji, częściowych amputacji lub też innych rozległych urazów kończyn górnych, któ- re zagrażały jej utratą. Zakładając, że ok. 20% urazów nie było zgło- szonych (z różnych przyczyn), daje to szacunkową liczbę 240 amputacji rocznie, z czego do operacji nadaje się ok. 60% przypadków.

skuteczność replantacji

Odsetek skutecznych replantacji podawany w piśmiennictwie wy- tab. V. Rodzaje i liczba wykonanych procedur.

rodzaj operacji Gdańsk krakóW poznań trzebnica szczecin razeM

Replantacja 10 60 25 16 30 141

Rewaskularyzacja 3 56 36 28 22 145

Rekonstrukcja - - - 13 16 29

Pokrycie płatem - - 3 2 22 27

Terminalizacja - 6 2 1 3 12

Razem 13 122 66 60 93 354

tab. Vi. Skuteczność leczenia mierzona przeżyciem operowanych kończyn lub palców.

rodzaj operacji Gdańsk krakóW poznań trzebnica szczecin razeM

Replantacja 8/10

80% 86/116

74% 54/61

88% 11/16

69% 18/30

60% 222/286

78%

Rewaskularyzacja 3/3

100% 25/28

89% 17/22

74%

Rekonstrukcja - - - 100% 100% 100%

Pokrycie płatem - - 100% 100% 100% 100%

ryc. 2 a, b. Amputacja awulsyjna kciuka i wynik odległy po replantacji.

tab. Vii. Porównanie danych z dwóch okresów działalności Serwisu Replantacyjnego.

paraMetr 2010–2012 2014–2016 różnica

Przyjęcia 290 354 64

Amputacje całkowite 100 167 67

Amputacje niecałkowite 113 142 29

Chorzy z amputacją palców 141 229 88

Amputacje ręki i nadgarstka 84 92 8

Amputacje pow. nadgarstka 50 33 -17

Przeżywalność po

operacjach 159/178

89% 222/286

78% -11%

(5)

nie zawsze. W ramach serwisu nie są rutynowo przyjmowane amputacje pojedynczych palców. Wykonuje się je zwykle tylko u pacjentów z macierzystego województwa, kiedy nie ma potrzeby długiego i kosztownego transportu. Wyniki czynnościowe po replantacji pojedynczych palców nie są przewidywalne. Zdarza się, że przyszyty palec sprawia w codziennej aktywności więcej kłopotu, niż pożytku – jest sztywny, wrażliwy na zimno i nie ma czucia [9]. W pracy z ośrodka szczecińskiego oceniono wyniki leczenia 21 chorych, którzy doznali amputacji łącznie 35 palców, w tym 8 kciuków. U 11 chorych wykonano replantację lub plastykę Na poprawę wskaźnika przeżywalności wpływają: doskonalenie

techniki i większe doświadczenie mikrochirurgiczne. Obniżają go:

rozszerzenie wskazań do replantacji oraz próby ich wykonywania w przypadkach wyjściowo źle rokujących.

replantacja Vs terMinalizacja

O ile amputacja całej ręki, kciuka lub kilku palców jest wskaza- niem do wykonania replantacji, to utrata pojedynczego palca już ryc. 3 a, b, c. Amputacja kciuka i obraz bezpośrednio po replantacji.

ryc. 4 a, b, c. Amputacja śródręcza i wynik odległy po replantacji dwóch palców.

ryc. 5 a, b. Niemal całkowita amputacja śródręcza oraz częściowa amputacja palców drugiej ręki.

(6)

uWaGi końcoWe

Od początku działalności serwisu kolejni prezesi Polskiego Towa- rzystwa Chirurgii Ręki podejmowali próby sformalizowania jego działalności i „ubrania go” w ramy organizacyjne tak, aby stworzyć system działający podobnie jak serwis transplantacyjny. Jednak do- tychczasowe rozmowy z urzędnikami Ministerstwa Zdrowia i NFZ nie doprowadziły do uzgodnień w tym zakresie, przede wszystkim z powodu niechęci decydentów do osobnego finansowania tych świadczeń jako procedur wysokospecjalistycznych (np. tak jak przeszczepienia narządów). Oznacza to, że od dnia powstania – w 2009 roku – Serwis Replantacyjny jest nadal strukturą charyta- tywną, utworzoną i prowadzoną przez grupę entuzjastów, którzy ratują ludzkie zdrowie, spędzając wiele godzin na sali operacyjnej (zwykle nocnych) bez żadnego wynagrodzenia. Rozmowy z inny- płatową z zachowaniem długości palca, a u 10 terminalizację (za-

opatrzenie kikuta palca). Wyniki oceniano średnio po 5 latach od urazu. Pacjenci z kikutami palców mieli silniejszy chwyt globalny – 72% siły zdrowej ręki, w porównaniu z grupą replantacji – 48%.

Sprawność ręki wyrażona punktacją quickDASH (29 vs 33) i ocena jakości życia wyrażona punktacją skali SF-36 (63 vs 67) były podobne w obu grupach.

Pacjenci po terminalizacji wracali do pracy znacznie wcześniej, niż po replantacji lub rekonstrukcji (6 vs 12 mies.) [10]. Uzyskane wyniki wskazują, że z punktu widzenia funkcji ręki przyszycie amputowanego palca lub zaawansowana rekonstrukcja są dla chorego mniej korzystne niż proste zaopatrzenie kikuta. Te spostrzeżenia stano- wią pośrednie potwierdzenie zasadności przyjętej w serwisie reguły, czyli odmowy dla zgłoszeń amputacji pojedynczych palców długich.

ryc. 6 a, b, c, d. Skośna amputacja śródręcza i wynik odległy po replantacji.

ryc. 5 c, d. Wyniki odległe po rewaskularyzacji śródręcza.

ryc. 7 a,b. Doskonały wynik odległy po replantacji amputowanego przedramienia. Pacjent wrócił do pracy przy tej samej maszynie, przy której doznał urazu.

(7)

dwóch ośrodków replantacyjnych we wschodniej połowie kraju.

W Warszawie i Białymstoku istnieją ośrodki dysponujące zarów- no kadrą, jak i możliwościami logistycznymi do uczestnictwa w Serwisie Replantacyjnym. Ich utworzenie pozwoliłoby na znacznie skrócenie drogi pacjenta do szpitala, zwiększyłoby szanse na powodzenie replantacji i zredukowało koszty.

mi ośrodkami – które mogłyby potencjalnie wspomóc ten system, posiadają wyszkolonych w mikrochirurgii specjalistów – kończą się zwykle odmową. Jej przyczyną jest brak osobnego finansowania tej działalności i działanie w ramach podstawowego kontraktu NFZ, który nie zapewnia zwrotu kosztów za wykonane świadczenia po- nadlimitowe. Istnieje oczywista potrzeba stworzenia, co najmniej

PIŚMIENNICTWO

1. Żyluk A.: Organizacja i działalność Serwisu Replantacyjnego dla amputacji rąk w Polsce. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol. 2013; 78: 71–76.

2. Żyluk A., Jabłecki J., Romanowski L., Mazur A.: Raport z trzyletniej działal- ności Serwisu Replantacyjnego dla amputacji rąk w Polsce. Pol. Przegl. Chi- rurg. 2012; 84: 1022–1034.

3. Prucz R.B., Friedrich J.B.: Upper extremity replantation: current concepts.

Plast. Reconstr. Surg. 2014; 133: 333–342.

4. Lindfors N., Raatikainen T.: Incidence, epidemiology and operative outcome of replantation and revascularization of injury to the upper extremity. Scand.

J. Plast. Reconstr. Hand Surg. 2010; 44: 44–49.

5. Friedrich J.B., Poppler L.H., Mack C.D. i wsp.: Epidemiology of upper extremity replantation surgery in the United States. J. Hand Surg. 2012; 36A: 1835–1840.

6. Żyluk A., Walaszek I.: Ocena wyników replantacji kończyn górnych. Chir. Narz.

Ruchu Ortop. Pol. 2007; 72: 165–173.

7. Gulgonen A., Ozer K.: Long-term results of major upper extremity replanta- tions. J. Hand Surg. 2012; 37E: 223–232.

8. Reichl H., Schütz T., Gabl M. i wsp.: Hand replantation: differences in func- tional outcome considering patient age and sociomedical aspects. Handchir.

Mikrochir. Plast. Chir. 2013; 45: 344–349.

9. Mulders M.A., Neuhaus V., Becker S.J. i wsp.: Replantation and revascularization vs amputation in injured digits. Hand (NY). 2013; 8: 267–273.

10. Dec P., Bartosik K., Chrąchol J. i wsp.: Porównanie wyników replantacji lub rekonstrukcji i terminalizacji w leczeniu amputacji palców rąk. Ann. Acad.

Med. Stetin. 2013; 59: 11–14.

DOI:

Prawa autorskie:

Konflikt interesów:

Autor do korespondencji:

Cytowanie pracy:

Liczba słów: 2120 Liczba stron: 7 Tabele: 7 Ryciny: 7 Piśmiennictwo: 10 10.5604/01.3001.0011.8176 Spis treści: https://ppch.pl/issue/11208

Autorzy deklarują brak konfliktu interesów.

Prof. dr hab. Andrzej Żyluk; Clinic of General and Hand Surgery, Pomeranian Medical University in Szczecin, Poland;

e-mail: azyluk@hotmail.com

Zyluk A., Chrapusta A., Jablecki J., Romanowski L., Mazurek T.: Three-year (2014-2016) activity report of the Replantation Service for amputated hands in Poland; Pol Przegl Chir 2018: 90 (4): 10-16