Napoleon, Legiony i Księstwo Warszawskie

Pełen tekst

(1)

(2)

(3) ERNEST Ł UNINSKI. (LEGIONY I KSIĘSTWO WARSZAWSKIE) ILUSTRACJE PODŁUG OBRAZÓW, PORTRETÓW , RZEŹB, RYCIN, PAMIĄTEK I T. P.. WARSZAWA NAKŁAD I DRUK TO W . AKC. S. ORGELBRANDA SYNÓW.

(4)

(5) NAPOLEON PRZEDMOWA W. obec zbliżenia się stuletniej rocznicy. okresu. niuszko, Sokolnicki czy Eljasz Tremo, zręcznie naszkicowali. społeczeń. jakąś scenę, nie było jednak rozpędu do chwytania na gorą. stwu w ilustrowanem słowie dni jego chwały i bohaterstwa,. cem świadectw w dobie, gdy jeszcze sztuka polska spoczy. Napoleońskiego,. pragnęli. likwidacji. nakładcy przypomnieć. opromienionego. cza-. wała w powijakach i. rem poświęceń. Wszak. dźwigała się. że cienie przeszłości są. i dobywała z niemo. dla pokonanych,. wlęctwa, dzięki obcym. ale. żywych, jasnemi sm u. S1ÉYÈS, BONAPARTE I DUCOS.. gami na roztwartych. SIÉYÈS, BONAPARTE et DUCOS.. ( P o d łu g V engorpe.). dopiero. ojcom c h r z e s t n y m ; Grassim, Bacciarellim,. ( D ’a p r è s V e n g o r p e . ). i dalekich. NIEDOKOŃCZONY PORTRET GENERAŁA BONAPARTE. P ę d z la D avida.. ( O b e c n i e w z b i o r a c h k s i ę c i a Bassano.)*. PORTRAIT INACHEVÉ DU GÉNÉRAL BONAPARTE. P a r David.. ( C o lle c tio n de M. le d u c de B a s s a n o . ). polach. Norblinom. Susza da. istnienia! Niestety, szczupły swojski. je się szczególniej we znaki i cięży. materyał niknie w powodzi zagrani. pustką na legionach,— mimo poety. cznej twórczości.. O prócz wspania. cznej ich kanwy. Niepodobieństwem. łych talentów mieli Francuzi w ybor. wprost jest oprzeć się na wyłącznie. nych dyletantów, którzy jak major. domow ym gruncie i z niego w yw a. korpusu wirtemberskiego, Faber du. bić krasę dla całości jako tako zao. Faur, z pałaszem w jednej dłoni,. krąglonej, — mającej odzwierciedlić. z ołówkiem w drugiej, umieli prze. w ogólnym. kazać pokoleniom dziarskość w o jo. Trzeba było sięgnąć do nieprzebra. w ników galijskich.. zarysie koloryt czasu.. U nas, zdarzył. nych skarbów za Wogezami i włą. się rzadki wypadek, że Czesław M o. czyć jako wiązadła pew ne dzieła ze. BONAPARTE. P r o fil p i ó r k i e m b a r o n a G r o s . ( M u z e u m L u w r u . ). PROFIL A LA PLUME DE; BONAPARTE. P a r G ros.. (M usée d u L o u v re.) |.

(6) P R Z E D M O W A .. 4. względu na ich wartość lub zawartość,. Nikt nie bada, czy portret znakomito. bliską naszym wysiłkom. Trudno także. ści jest rzeczywistością, wystarcza za. pominąć. nieśmiertelnego. chowanie w nim jej g e n iu sz u ...“ P o . przedstawiał oś. dobny punkt widzenia zbiegał się z ów . ikonografię. Korsykanina. obrotow ą. Skoro. żywiołowych. czesną. wstrząśnień,. manierą. malarską, daleką od. a my tylko jednę ze szprych w kole. realizmu, rozmiłowaną w pozie, w kla. jego działalności, — należało się uprzy. sycznym kształcie i posągowości.. tomnić. fizyognomią. „bożka. w o jn y “. Z czasem- włożył generał Bona. w przeobfitych odmianach, w mozaj-. parte cesarską koronę na skronie i za. ce i panoramie psychicznej. Szliśmy za. pragnął tłumom ukazać się w blaskach. najbezpieczniejszym wzorem, za dzieła mi. Armanda. Dayot:. „Napoléon. imperatorskich z wszelkiemi dodatkami. 1“. przepychu, ceremoniału i nadziemskie. i „Napoléon, raconté par l’im age“, —. go nimbu. Niezmiernie zasmakował też. zbiornikiem potężnie dużego i wielo. w figurze słynnej kompozycji korona. stronnego materyału.. cyjnej Davida i nie szczędził twórcy. Ikonografia „małego kaprala“ tern. zachw ytów : „Vous avez deviné toute. jest ciekawszą,— że zagadką pozostanie. ma pensée, vous tiïa vez fa it cheva. jego autentyczna twarz.. lier français...”. G dy David. Jeszcze bardziej cie. zabrał się do słynnego „Przejścia przez. szyć go musiało przykrycie suto bra. górę Ś. B ernarda“ rzekł doń pierwszy. mowanym ornatem niezgrabnych nóg. konsul: „mam pozować? P o co? Czy. i nieharmonijnej linii ciała.. sądzi pan, że wielcy ludzie starożytno. cesarskiego dworu. ści pozow ali?“ Na uwagę artysty o ko. Gerardowi i innym wskazówek co do. nieczności zachowania podobieństwa,. unikania wierności odtwórczej i w y. odparł:. krzesania z intuicji jedynie ideału... Ta. niem. „Podobieństwo?. Przecież o. lent,. rozstrzyga nie wierność rysów,. samodzielność,. Marszałek. udzielał Grosowi,. lot. artystyczny,. jakaś nieznaczna skaza na nosie... P o . miały się wprządz w rydwan cezarya-. winno się odtwarzać charakter fizyo-. nizmu i zostać pokornemi giermkami. gnomii, wreszcie to, co ją o ż y w ia...“. propagandy politycznej!. 1 z gestem nieugiętego postanowienia dodał:. „Na pewne. Aleksander. przed. nie siadł nigdy. sztalugą. Apellesa!. BONAPARTE, PIERWSZY KONSUL, na tle pałacyku w Malmaison.. BONAPARTE, PREMIER CONSUL, a la Malmaison.. S z t y c h L u d w i k a R a d o s z p o r t r e t u I s a b e y ’a. ( W ł a s n o ś ć p. K a z i m i e r z a K a m i ń s k i e g o , r e ż y s e r a t e a t r ó w rządow ych w W arszaw ie.). G r a v é p a r L o u i s R a d o s d ’a p r è s le p o r t r a i t p a r Is a b e v . ( P r o p r i é t é d e M -r C a s i m i r K am i ñ s k i, r é g i s s e u r d e s té A tr e s d u g o u v e r n e m e n t , à V a r s o v i e . ). Z biedą zdo. łała Józefina usadowić w Medyolanie męża na swoich kolanach, aby ułatwić baronowi Gros w ydobycie kilku szcze-.

(7) PRZE. MOWA. 5. gółów do świetnego „Napoleona. i znowu podług życzenia z najwyższych sfer.... na moście w Arcole“. Niecierpli. mule, a chociaż należał do rzędu złych jeźdźców, pragnął zamaskować brak tej. wy Bonaparte wyrwał sią jednak. umiejętności i ukazać się przed niewtajemniczonemu w „posągowym spoko. z objąć małżonki zanim malarz d o. ju na ognistym ru m ak u“.. brał farb.. nie manekina w m undur generała z bitwy pod Marengo i powierzenie się. Niesłychanie. potężny. miniaturysta, Isabey, wyczarował. falom natchnienia.. Napoleon odbył przeprawę na. Z ciężkiego położenia wybrnął David przez ubra. D ayot zauważył, że najbardziej portretowo wypadła po-. postać pierwszego konsula na tle zamku w Malmaison z pomocą ukradkowych spostrzeżeń, — syl wetę zgoła typy,. odmienną, niż inne. wychudzoną, z przesubtel-. nym nosem, z prześlicznym k o n turem. ust, bez długich włosów,. szczelnie opiętą w frak m u n du ro wy. z obrazu ur. Gros. (Muzeum i.uuru.). Z poważnego, smutnego, za-. oranego myślą oblicza, nadzwyczaj. BONAPARTE AU P O N T D ’A R C O L E . D ' a p r è s le t a b l e a u d u b r . G r o s . ( M u s é e d u L o u v r e . ). S lln iG. , . S K U p iO flC ^ O ,. . . . . . . D 1J6 J U Ż lU tlc i. przeznaczeń dziejowych,. aureola. przyszłych losów, posągowość, czekająca tylko na pomnik wiekuistej sławy. Kto wie,. czy Girodet nie dotarł do warstw prawdziwej psyche N a . poleona w przenikliwych swoich pracach.. Niestrudzony i nieustraszony, szedł. trop w trop za genialnym wodzem do kościoła, na przeglądy wojskowe, do teatru z nieodstępnym notatnikiem szkiców.... Zawsze to tylko doryw cze,—. zdalszej prespektywy obserwacye, — w ciżbie ludzkiej rob io n e ,— bez spoko ju i w najgorszych warunkach. ctwa. Dayota mało autentyków.. letanta, towarzysza wę. Dlatego i na kartach żm udnego wydawni Wśród nich celuje ołówkowy rysunek dy. Napoleona z ławy szkolnej w Brienne, wyobrażający gło. szesnastoletniego. Korsykanina, z dopiskiem. dedykacyjnym. na boku:. „Mio caro Buonaparte amico Pontormini, del 1785 Tournone”.. Wszelkie. cechy rzeczywistości ma także piórkowy profil br. G ros: „Bonaparte en Italie“ w muzeum Luwru i olejny, niestety nieskończony, fragment Davida, w zbio rach księcia Bassano.. „Przejście przez górę Ś. Bernarda” powstało z pamięci. PRZEJŚCIE PRZEZ GÓRĘ Ś-GO BERNARDA. 7. o r y g i n a ł u D a v i d a w p a ł a c u h r . A u g u s t o w c j P o t o c k i e j w J a b ł o n n i e .. PASSAGE DU MONT SAINT-BERNARD. D ’a p r è s le t a b l e a u o r i g i n a l d e D a v id , c o n s e r v é a u p a l a i s d e J a b ł o n n a , h M-me la C - s s e A u g u s t e P o t o c k a ..

(8) P R Z E D M O W A. 6. pieczęci na spadku panowania Korsykanina, — umiał jednak wczuć się dzi wnie w umiłowanego bohatera i przelać na niego z swojej palety cuda na strojowej i odgadującej sztuki.. D ayot sądzi w zachwycie nad kom pozycją,—. że postać stworzona przez Meissonier’a pozostanie na zawsze „ostatnim w y razem Napoleona u schyłku karyery, zwycięskiego bohatera z pod M ontereau i Montmirail, tytana, który upadł, a przecież zawsze dumnym pozostał wśród ruin własnej p otęg i“. Natomiast zupełnie dowolnemi i fantastycznemi są podobizny w y g nań ca z doby pobytu na wyspie S. Heleny.. Osamotniony olbrzym przypomina. w tych interpretacyach o nadmiernej tuszy — farmera lub jowialnego kolo nistę, patrzącego. z zadowole. niem na majątek,. uciułany po. długoletnich. wysiłkach!.... Nie. uniknął przesady nawet Horacy Vernet! Klasyczny świadek, ka pitan Bazyli Hall, wspomina o nieznacznem. zaokrągleniu. się. kształtów banity, odwykłego od ruchu, przykutego poniekąd do miejsca.. W. w oczy. różnic, sprzeczności i. bujnej jeden. PROFIL BONAPARTEGO, JAKO SZESNASTOLETNIEGO CHŁOPCA. R y s u n e k t o w a r z y s z a z ła w y s z k o l n e j .. (D a y o t: „ N a p o l e o n r a c o n t é p a r l ’I m a g e ” .). bijących. wyobraźni, — pozostał niezawodny ślad rysów. Napoleona: gipsowy odlew ma. BONAPARTE A SEIZE ANS, ELÈVE DE BRIENNE. C r a y o n d ’u n c o l l è g u e i n c o n n u .. nawale. ski. (A. D a y o t. „ N a p o l é o n r a c o n t é p a r l ’Im a g e ” .). pośmiertnej,. sporządzonej. przez dr. Antomarchi. Poza. stać cesarza na kolorowym sztychu Niemca Dahlinga z 1806 roku, w ubio rze strzelców. gwardyi i nazywa,. może z optymistycznem przejaskrawie. działami. francuskiego, — objęła. pędzla praca. Prze-. materyał polski, najbliższy zro. wyborną, jako synteza psychologii władcy, chylącego się ku upadkowi, jest. zumieniu i odczuciu społeczeń. niem, owo studyum pew nym rodzajem „fotograficznego d o k u m e n tu “.. figura Napoleona w obrazie Meissonier’a:. „Rok 1814“.. Znakomity artysta. urodził się wprawdzie pod znakiem kongresu wiedeńskiego, — ostatecznej. stwa.. „Dzieje. porozbiorow e“. prof. A ugusta Sokołowskiego,. NAPOLEON z ry c in y kolorow ej D ahlinga.. NAPOLÉON g r a v é e n c o u l e u r s p a r D a h lin g ..

(9) 7. P R Z E D M O W A. Kazi. niatura pierwszego. mierza Zalewskiego,. konsula, z zaduma. aczkolwiek chaoty. ną, pełną poważnej. cznie. ilustrowane,. gracji głową,— m a. położyły podwalinę,. lowana w 1804 ro . pod. ku przez hrabiankę. w. wydaniu. tego. rodzaju. zamierzenia. Celem. Wa l e r j ą. uskutecznienia. wską, późniejszą ka. dania. trzeba. sztelanową. było. T arno. zabyt. wską, przekop jowa-. sztychowych,. na, a raczej o dtw o. sięgnąć ków. za. Stroyno-. do. litografij, drzew ory. rzona. według. tów,. dnego. z arcydzieł. stalorytów.. Znamienitą. Isabey’a,. usługę. je. wprawio. oddały bogate zaso. nego w tabakierkę,. by muzeum N aro. pozostawioną przez. dow ego. cesarza. (w. niem. synowi,. Czapskich) i Czar. księciu Reichstadtu,. toryskich w Krako. obecnie. wie,. hrabiego. hr.. Baworo-. Branickich chej,. w. Su. Primoli.. (Dayot: „Napoleon,. wskich i Lubomir skich we Lwowie,. wzbiorach. raconté par 1’im age“. ROK 1814.. L’AN 1814. Z o b r a z u M e i s s o n i e r ’a.. D ' a p r è s le ta b'leàû d e M e i s s o n i r r .. i t. d. str. 76.) Nie zwykłego oryginału. Mielżyńskich. w Poznaniu, hr. Wł. Zamoyskiego w Kórniku, biblioteki ¡Krasińskich w War. pożyczyła pannie Stroynowskiej matka Bonapartego, Letycja, która z młodą. szawie i t. d. Pojmując jak ząb czasu niszczy zabytki, staraliśmy się zebrać. Polką bliskie utrzymywała stosunki.. znaczny poczet portretów oficerów wojsk Księstwa Warszawskiego,— nawet. larstwa w Polsce” , str. 65.). mniej wybitnych i zasłużonych.. zaznaczyła kasztelanowa, że M a d a m e la m è r e. O ile chodziło o osobistość. świetniejszą,. (Mycielski Jerzy: „Sto lat dziejów ma. W niewydanych. do tej. chwili pamiętnikach. podziwiała pracę i uznała. otoczoną blaskiem dziejowej wartości, jak Dąbrowskiego, Kniaziewicza, Nie. ją za najlepszą podobiznę syna.. golewskiego, Sułkowskiego,— ks. Józefa Poniatowskiego, podano kilka i wię. z Dzikowa, właściciela cennego klejnotu, zawdzięczać należy możność jej roz. cej odmian, aby umożliwić na podstawie porównawczego zestawienia w yd o. powszechnienia.. bycie właściwej fizyognomii.. w takiej ilości i doborze dzieła Piotra Michałowskiego, genialnego ucznia. Perłą zdobytych ilustracyj jest prześliczna mi. Po. Uprzejmości hr. Zdzisława T a r n o w s k i e g o. raz pierwszy zjawiają się na kartach. wydawnictwa.

(10) P R Z E D M O W A. 8. Charleta, z potężnem cl o u jego mistrzostwa na. czele: projektem na pomnik. nałą, ma jednak pew ne zmiany: p o . cesarza, który miał stanąć przed Luwrem, czemu przeszkodziła lipcowa re-. prawki w karku konia.. wolucya.. W ydawnictwo. Przepyszny i śmiały w technice malowania koni, odsłania się jako. wirtuoz plastyki, — niezwykłe objawienie artystyczne.. Wyłączną pozostanie. zasługą córki wielkiego twórcy, pani Adamowej Ł e m p i c k i e j. i państwa. Ludwikostwa M i c h a ł o w s k i c h , uprzystępnienie ukryw anych dotąd skarbów. Z wielu nieznanych lub ni. powstało w szyb-. kiem bardzo tempie, — ztąd jego uło mności i niedomagania, — jak zresztą każdego dzieła ludzkiego. madzeniu. materjału,. Przy g ro. pokonywałem. gdy niereprodukow anych rzeczy. przeszkody, najeżone często tysiącem. posiadają niepospolitą wartość:. przykrości, rozczarowań, apatją i bra. N apoleon Wańkowicza, projekt. kiem zrozumienia szerszych w idnokrę. na. gów oświatowych.... TABAKIERKA OZDOBIONA PORTRETEM BONAPARTEGO p r z e z I s a b e y ’a.. płaskorzeźbę. pomnika. ks.. Z tern rzewniej. Józefa, dłuta Thorwaldsena, po . szą wdzięcznością zwracam się do ży. dług rysunku Piwarskiego, szkic. czliwych, którzy mi chętną dłoń p o . bojowy. dali i ułatwiali zadanie.. Czesława. Moniuszki,. M y c i e l s k i , autor znakomitej książki:. cyi hr. Tomasza Ostrowskiego,. „Sto lat dziejów malarstwa w P o lsce“,. kilka sylwet Maryi Walewskiej. nie szczędził ani czasu, ani trudów,. i t. d.. ani zabiegów, wśród sfery rozległych. chęci. uzupełnienia. p a r Is a b e y .. (C o l l e c t i o n d u c o m te P r im o li. ). obrazu dziejowego, — zaczer. i. pnięto z pryw atnych zbiorów. Z uczuciem. cesarskich w Zimowym Pałacu. pamięci wspominam. w Petersburgu. podobizn w o. szów Ostrowskich, hrab. Jadwigę Kwi-. rosyjskich, — czynnych. lecką z Dobrojewa, Stanisławowstwa. aktorów walk na przestrzeniach. Niegolewskich z Niegolewa w Poznań-. ziem polskich.. Pozowaną, ba. skiem, pana Kazimierza Walewskiego. jeczną postać Stanisława P o to . z Tubędzina, ordynatostwo hr. Miero-. BONAPARTE, PIERWSZY KONSUL.. ckiego, następnie prezesa Rady. szowskich z Krakowa i tylu, tylu in. M iniatura przem alow ana przez W alerją hr. Slroynow s k ą z p o r t r e c i k u I s a b e y ’a. ( Z b i o r y hr*—Z d z is ła w a T a rn o w s k ie g o w D zikow ie.). Stanu, pędzla Davida, podano według wybornej kopji Pawliszaka z pałacu. nych przezacnych i uczynnych. Z nie. dzów NAPOLEON NA WYSPIE ŚW. HELENY. S - t y c h p o d ł u g o b r a z u H o r a c e g o V e r n e t. ( W ł a s n o ś ć p ro f . E u g e n iu sza G rabow skiego w K rakow ie.). NAPOLÉON I À SAINTE-HÉLÈNE p a r H o r a c e V e r n e t» d ' a p r è s u n e g r a v u r e d u te m p s . ^ P r o p r i é t é de M -r le p r o f e s s e u r E u g è n e G r a b o w s k i h C r a c o v i c . ). wpływowych. TABATIÈRE ORNÉE DU PORTRAIT DU PREMIER CONSUL. Jerzy hrabia. portret Dąbrow skiego z kolek-. W. (W z b i o r a c h lir. P r im o li. ). swoich. szczerej. stosunków.. i zobowiązanej hrabstwa T om a. Jakóba hr. Potockiego w Helenowie, — toż samo portret ministra Aleksandra. jedną korzystną radą i objaśnienieni p o. Potockiego, jedno z najcelniejszych płócien Kokulara.. śpieszył świetny znawca wojskowości. Właściciel oryginałów. w Wilanowie, hr. Ksawery Branicki, nie zezwolił na ich reprodukcyę, udzie. naszej,. liwszy poprzednio pierwszeństwa kom u innemu.... z Myszkowa, — pełną kurtuazji pom oc. Kopja jest na ogół dosko. Bronisław. Gembarzewski. MINIATURE DE NAPOLÉON, e x é c u t é e p a r M-me la C o m t e s s e V a l é r i e S t r o y h o w s k a , d ’a p r è s l ' o r i g i n a l d ’I s a b e y ; c e t o r i g i n a l lu i fut p r ê t é p a r M a d a m e L a e t i t i a B o n a p a r t e , c h e z l a q u e l l e la C o m t e s s e V a l é r i e a l l a i t s o u v e n t . L a m è r e de B o n a p a r t e d i s a i t q u e , de t o u s l e s p o r t r a i t s d e s o n fil s, c’é t a i t c e l u i là q u ’e l l e e s t i m a i t le p l u s e t q u ’e l l e t r o u v a i t le p l u s r e s s e m e l a n t . M ada m e L a e t i t i a d o n n a à la C o m t e s s e u n e b o u c l e de c h e v e u x d e N a p o l é o n , q u i s e t r o u v e s u r la face o p p o s é e de la m i n i a t u r e . - V o y e z la m i n i a t u r e d ’I s a b e y , c o l l e c t i o n d u c o m te P r i m o l i . ( C o l l e c t i o n d u c o m te Z d z i s ł a w T a r n o w s k i , D z ik ó w .).

(11) 9. P R Z E D M O W A. okazywał na każdym kroku kustosz Muzeum Narodowego, p. G u m o w s k i .. uszczuplić narodowego charakteru pracy, przepojonej w ogromnej przewadze. Trudno nie podkreślić także szczerego zajęcia się wydawnictwem dyrektora. swojską treścią, owszem miano na celu przykuć do niej i innych.... Towarzystwa Akcyjnego Orgelbrandów, p. Zygm unta R u n d o (dzięki któ. karty utorowały drogę powszechności do inteligentnej lektury, oby ją prze. rego inicjatywie ono powstało) i chętnej pracy, kierownika. niknęły dreszczem uwielbienia dla wielkich czynów dziadów i rozpamięty. zakładów che-. migraficznych instytucji, p. Pawła Dzierzbickiego. W myśli przypomnienia zagranicy naszych zasług i wawrzynów d o . O b y te. waniem nad ich nieprzemijającą chwałą! Niechże to nie będą tylko malowanki, spoczywające jako. bezużyteczny mebel na stolikach czy pultach,. gwoli. dano do tekstu polskiego informacje francuskie w przekładzie p. Kazimierza. zabawie i spędzenia nudów, ale płomyki rozpalające miłość ojczyzny w po . Przecławskiego.. nurych dniach zapartego oddechu.. Przez tę dwoistość języka nie zamierzano ani na włos.

(12) AVANT-PROPOS O n a voulu, en ajou. les Polonais, ne suivit. tant un texte français. la France avec tant de. à la présente publica. constance dans le che. tion, faciliter au grand. min du bonheur ou. public. la. du malheur; nulle ne. d ’u n e. donna tant de preuves. des plus belles et des. de sacrifice, de persé. plus glorieuses pages. vérance et de chaude. de l’histoire de la Na. sympathie pour la gloi. tion p o l o n a i s e .. re et le succès. européen. connaissance. BONAPARTE, PIERWSZY KONSUL. R y s o w a î z n a t u r y I s a b e y , s z t, T a r d i e u .. BONAPARTE, PREMIER CONSUL. D e s s i n é d ’a p r è s n a t u r e p a r I s a b e y , g r a v é ; par Tardieu, j. Et,. c’est surtout au delà. D a w i d a D ’A n g e r s .. des. MÉDAILLON DE BONAPARTE. armes gauloises.. des Vosges, que nos efforts doivent éveiller un vif et durable. MEDALION BONAPARTEGO. p a r D a v i d d ’A n g e r s .. Q uoique le dévoue. intérêt.. m ent sarmate traversât, par la suite, tout un enfer de. L ’oeuvre de Napoléon ne s’est point arrêtée aux fron. tortures et de déceptions;. tières éthnograhiques de sa Patrie; au contraire! In. gloire, maigres furent les résultats q u ’il rapporta des. filtration féconde, elle passa le Rhin et, par monts. champs de batailles!. et par vaux, alla s’appuyer à l’Extrême-Orient!. mes affermit les liens unissant les deux peuples et en. Son. q uoiqu’il se couvrît de. C ependant la fraternité des ar. Nom, sur les terres de l’ex-République indépendante,. transmit la tradition aux générations suivantes.. était le signal de la délivrance, le signe magique de la. a compris aujourd’hui à Paris, qu’en voulant com. résurrection de sa liberté perdue et de sa puissance politique détruite. Nulle nation de cette époque, sauf. On. pléter les recherches sur Napoléon, il fallait s’adresser NAPOLEON W BRIENNE.. NAPOLÉON À BRIENNE.. R e p r o d u k c j a z r z e ź b y R o c h e t ’a.. D ’a p r è s la s t a t u e d e R o c h e t .. aux documents polonais comme à une source de.

(13) 11. A V A N T - P R O P O S. haute valeur.. noms sont inscrits au livre d ’or de la culture. O n a entrepris, sur toute la ligne, la traduc. française, se. tion de toute une série de mémoires, dont les „Souvenirs. trouvent entre les mains d ’héritiers de grands noms histo. du Général Désiré Chłapowski” furent un heureux commen. riques polonais; entre autres: le portrait du Comte Stanislas. cement.. Potocki par David, conservé au palais de Wilanow, ancienne résidence du roi Jean III Sobieski; la bataille des Pyramides. Les Français, eux-mêmes, tels Vernet, Martinet, Cogniet et bien d ’autres, n ’ont point oublié les chevaleresques P o . par Langlois,. lonais et ont reproduit, d ’une façon artistique, les sentiments. Waterloo. qu’ils éprouvaient pour les braves alliés du grand Empereur.. P-ce Joseph Poniatowski, maréchal de France, aujourd’hui,. Mais leurs oeuvres,. p r o p r i é t é de. rares et détachées, ne donnent point une image. la. suffisante de la. prirent. aux. de. PROFIL BONAPARTEGO,. Varsovie. événements de. Steuben.. Jablonna,. palais. de. l’immortel. comtesse. A u g u s t e Po. part, que les Légions et le Grand - D uché. par. chez les Comtes Potocki à Cracovie; enfin. p r z y p i s y w a ny I n g r e s o w i , o b e c n i c w z b i o r a c h p. G e r m a i n B a p s ta .. PROFIL DU PREMIER CONSUL (CRAYON). cette orageuse époque. Myr-. attribué à Ingres.. ( C o l l e c t i o n de M. G e r m a i n ' B ap s i. ). tocki, possède, paraît-il, un se cond. original. du fameux ta. bach et Détaillé ont à peine. bleau de David „le passage du. touché au canevas polonais. Toute âme française, fortement éprise de. mont Saint-Bernard” ; le Comte. l’épopée napoléonienne ne sera donc pas indif. Joseph Potocki conserve un se. férente à la vue d ’un nouveau matériel, d ’une. cond exemplaire de Napoléon. nouvelle illustration de la personnalité du „Pe-. en costume du couronnem ent. \. tit Caporal” .. A côté des dessins concernant. par Gérard. Toutes ces oeuvres. spécialement. l’Empereur,. seront certainement chères au. notre. publication. donne des portraits de nombreux personnages. coeur. marquants; une iconographie d’officiers polo. froyables. nais qui, à la suite de Bonaparte,. gagnèrent. qui secouèrent notre pays, nos. leurs éperons de chevaliers à toutes sortes de. collections sur l’époque N apo. combats;. léonienne ne furent pas sensi. des oeuvres des meilleurs peintres. de batailles polonais, aussi bien anciens que MUNDUR BONAPARTEGO Z BITWY POD MARENGO. HABIT PORTÉ PAR BONAPARTE À LA BATAILLE DE MARENGO. (E x tra it de ¡'„E xposition ré tro s p e c tiv e militaire**.). modernes.. N ous avons donné tous nos soins. français.. Malgré les ef. tempêtes. politiques. blement appauvries. Nous. avons. donné. une. à la reproduction de souvenirs de l’Empereur. large place aux Chevau-légers. conservés chez nous, si petits soient-ils.. Plu. de la Garde, à ce valeureux ré. sieurs oeuvres de peintres français, dont les. giment qui, toujours le premier. MASKA POŚMIERTNA NAPOLEONA, z d j ę t a p r z e z D r . A n to rn a rc h i, o b e c n i e w z b i o r a c h ks . W i k t o r a N a p o l e o n a . (Z k opii w M u z e u m L u b o m i r s k i c h w e L w o w i e .). MASQUE MORTUAIRE DE NAPOLÉON I m o u l é e p a r le D r . A n t o m a r c h i . L ’o r i g i n a l fait p a r t i e d e s c o l l e c t i o n s d u p r i n c e V i c t o r - N a p o l é o n . —L a p r é s e n t e r e p r o d u c t i o n a é t é fa ite d ’a p r è s la c o p ie s e t r o u v a n t a u M u s é e d e s p r i n c e s.

(14) R O P O S au plus fort du feu des batailles,. excita l’admiration de la France et se. trait-d’union avec l’histoire du G rand-D uché de Varsovie.. Ceci se rapporte. couvrit de gloire à la prise du défilé de Somo-Sierra, au début de la cam . surtout au premier cahier, contenant les années 1797-— 1804,. pagne d ’Espagne.. reproduite par la peinture ou le dessin polonais.. Ce sera certainement une nouveauté pour les Français, que la repro duction des. scènes. de. batailles,. superbes. d ’esquisses, de Pierre Michałowski,. quoique. traitées sous. forme. le meilleur, peut-être, des élèves de. Charlet, ce maître des maîtres dans l’art de peindre les chevaux.. Grâce à de. époque peu. N ous avons,. en outre,. largement pris en considération l’iconographie napoléonienne due aux émi nents travaux de Mr. Armand Dayot; „N apoléon” et „Napoléon raconté par l’Image” etc.. Les albums de cet auteur, travaux dignes des Bénédictins, ne. laissent plus de champ bien large aux fouilles de cette époque.. P o u r agran. grandes démarches, nous sommes en mesure de donner l'unique oeuvre. dir notre champ de travail,. plastique due à son ciseau; c’est le projet d ’un m onum ent équestre de N a. nant: des galeries du Palais d ’Hiver à S. M. l’Em pereur de Russie; de nom . poléon, qui devait s’élever auprès du Louvre et dont la révolution de Juillet. breux souvenirs du M usée Napoléonien de Leipzig; du célèbre cycle de. empêcha la réalisation.. tableaux de Wéréschtschaguine; d ’un buste de l’Em pereur par Thorwald-. Au matériel polonais a été ajoutée une certaine quantité d ’oeuvres françaises, soit à cause de leur grande valeur artistique, soit à cause de leur. nous donnons encore des reproductions prove. sen, d ’après l’original se trouvant en Pologne et d ’une foule d’autres objets d’une grande valeur.. Ernest Luninski..

(15) R O D Z I C E. SB B SSÊ SE S^S^È. 13. N A P O L E O N A .. &35ÊËSÏS8S5*33g3g gSBgBBEjBg. B O N A P A R T E KAROL, OJCI EC N A P O L E O N A .. LETYCJ A RAMOLI NO, MA TKA N A P O L E O N A .. (Z o b r a z u w r a t u s z u w A ja cc io).. ( S z t y c h z o b r a z u w d o m u B o n a p a r t y c h w A ja c c io ) .. CHARLES BONAPARTE, PÈRE DE NAPOLÉON,. LAETITIA RAMOLINO, MÈRE, DE NAPOLÉON.. ( D ’a p r è s le p o r t r a i t d e l ’H ô t e l - d e - V i l l e d ’A ja cc io ).. ( G r a v u r e d ’a p r è s le p o r t r a i t s e t r o u v a n t à la m a i s o n d e s B o n a p a r t e , à A ja cc io )..

(16) I K O N O G R A F I A. 14. B O N A P A R T E G O .. BONAPARTE. S z t y c h z o b r a z u A p p i a n n i ’c go .. BIUST MŁODEGO BONAPARTEGO. (R z e ź b a n i e z n a n e g o a r t y s t y w m u z e u m A ja cc io ).. w A ja c c io na K o r s y c e . D ’a p r è s le t a b l e a u o r i g i n a l p a r A ppia. MAISON NATALE DE BONAPARTE. BUSTE DE BONAPARTE, JEUNE-HOMME.. à A ja cc io .. ( O e u v r e d ’u n s c u l p t e u r i n c o n n u , M u s é e d ’A ja cc io).. BIUST. DOM, W KTÓRYM URODZIŁ SIĘ BONAPARTE. BONAPARTEGO.. D łu ta K aro la L u d w ik a C orbet.. BUSTE DE BONAPARTE, S c u lp te p a r C h a r le s -L o u is C orbet,. POKÓJ, W KTÓRYM URODZIŁ SIĘ BONAPARTE.. CHAMBRE NATALE DE BONAPARTE..

(17) I K O N O G R A F I A. B O N A P A R T E G O .. 15. BONAPARTE.. BONAPARTE.. S z ty c h G. F i e s i n g e r a z m i n i a t u r y G u ć r i n a , ( J e d n a z n a jż y w s z y c h p o d o b i z n g e n e r a ł a ) .. R y c i n a m e d jo la ń s k a z r o k u \796, w z o r o w a n a w i d o c z n i e n a G u é r i n ’ie.. PORTRAIT DE BONAPARTE.. PORTRAIT DE BONAPARTE.. P a r G uérin. ( U n e d e s p l u s v i v a n t e s im a g e s d u g é n é r a l ) .. BONAPARTE.. G r a v e à M ila n en 1796, m a is d é r i v a n t v i s i b l e m e n t d u p o r t r a i t d e G u é r i n.

(18) I K O N O G R A F I A. 16. B O N A P A R T E G O .. GENERAŁ BONAPARTE.. BONAPARTE, NACZELNY WÓDZ ARMII WŁOSKIEJ.. R y s o w a ł H e n n e q u i n , s z t j 'c h o w a l T a s s a e r t .. S z t y c h D a r c i s ’a, z r y s u n k u K a r o l a V e r n e t ’a.. LE GÉNÉRAL BONAPARTE.. BONAPARTE, GÉNÉRAL EN CHEF DE L’ARMÉE D ’ITALIE.. D essiné pa r H ennequin, g ra v é fp a r T assaert.. D ’a p r è s u n d e s s i n d e C a r i e V e r n e t , g r a v é p a r D a r c is ..

(19) I K O N O G R A F I A. 17. B O N A P A R T E G O .. .SŁAWA ZAPOWIADA POWRÓT BOHATERA, KTÓREGO ZWYCIĘSTWA WRÓCIŁY NAM POKÓJ".. KOMPOZYCJA ALEGORYCZNA Z PORTRETEM PIERWSZEGO KONSULA. N iew iadom ego autora.. S z ty c h M a s s a r t a z r y s u n k u P o i n t ’a.. COMPOSITION ALLÉGORIQUE OU FIGURE LE PORTRAIT DU PREMIER CONSUL. D ’u n a u t e u r i n c o n n u .. .L A. RENOMMÉE ANNONCE LE RETOUR DU HÉROS DONT NOUS RAMÈNE LA PAIX". | D ’a p r è s u n d e s s i n d e P o i n t , g r a v i p u r M a s s a r t .. LA VICTOIRE.

(20) I K O N O G R A F I A. 18. BONAPARTE, PIERWSZY KONSUL RZECZYPOSPOLITEJ FRANCUSKIEJ. S k o m p o n o w a ł i s z ty c h . L o u v i o n .. .BONAPARTE PREMIER CONSUL DE LA RÉPUBLIQUE FRANÇAISE, Com posé e t g ra v é p a r L ouvîon.. B O N A P A R T E G O .. BONAPARTE, NACZELNY WÓDZ ARMII WŁOSKIEJ. Z obrazu J an a S ebastjana R ouillard. (M u z e u m w W e r s a l u ) .. BONAPARTE, GÉNÉRAL-EN-CHEF DES ARMÉES D'ITALIE. D ’a p r è s l e t a b l e a u d e J e a n - S é b a s t i e n R o u i l l a r d . (M usée de V ersailles)..

(21) ,r-:v .* : •:.:A\y ■■■.. w ■'• -t,. B O N A P A R T E . L i t o g r a f j a p o d ł u g n i e d o k o ń c z o n e g o p o r t r e t u D a v i d a w z b i o r a c h ks . B a s s a n o . C e t t e l i t h o g r a p h i e a é t é e x e c u t é e d ’a p r è s le p o r t r a i t i n a c h e v é d e B o n a p a r t e p a r D a vid , de la collection du duc de Bassano.. Ê z W • ' 7&. m vj. -. r. '.

(22) 20. I K O N O G R A F I A. B O N A P A R T E G O .. BONAPARTE. Z r y s u n k u H i l a r e g o L e D r u , s z t j ’ch. F. C. B ock . D e s s i n é p a r H i l a i r e L e D r u , g r a v é p a r F. C. B ock .. BONAPARTE, PIERWSZY KONSUL. (S z ty c h z o b r a z u A p p i a u i ’e go ). BONAPARTE. PREMIER CONSUL. G r a v u r e d ’a p r è s le t a b l e a u d ’A p p ia n i) .. BONAPARTE. P o d ł u g C h a t a i g n i e r ’a.. D ’a p r è s C h â t a i g n i e r ..

(23) I K O N O G R A F I A. 21. B O N A P A R T E G O .. MEDALION z p o r t r e t u ï s a b e y ’a. MEDAILLE g r a v é e d ’a p r è s u n p o r t r a i t p a r I s a b e y .. BONAPARTE. D 'a p rè s A ppiani.. P o d l u g A p p i a n i ’e go.. BONAPARTE. M ai. A p p ia n i, s z ty c h . M é r e t.. P a r A p p i a n i , g r a v é p a r M éret,. BONAPARTE.. BONAPARTE. BONAPARTE.. S z t y c h B e n o i s t ’a 7. r y s u n k u V i g n y ’e go. D e ss in é p a r Vigny, g ra v é p a r Benoist..

(24) I K O N O G R A F I A. 22. B O N A P A R T E G O .. BONAPARTE, PIERWSZY KONSUL,. BONAPARTE, JAKO CZŁONEK INSTYTUTU.. Z o b r a z u I n g r e s ’a w mu źeurn w L e o d ju m , s z ty c h . T . J o h n s o n a .. R z e ź b a J a n a - C h r z c i c i c l a G u illa u m e * a p ( I n s t y t u t F r a n c u s k i ) .. BONAPARTE, PREMIER CONSUL. G r a v u r e d e T . J o h n s o n d ’a p r è s l e t a b l e a u d ’I n g r e s , M u s é e d e L ièg e. BONAPARTE, MEMBRE DE LTNSTITUT. B u s t e p a r J e a n - B n p t i s t e G u i l l a u m c , (a 1’T nstitut de F r a n c o ) ..

(25) I K O N O G R A F I A. B O N A P A R T E G O .. BONAPARTE, PORUCZNIK ARTYLERJ1.. BONAPARTE PUŁKOWNIK BATALIONU NA KORSYCE.. S z t y c h T . J o h n s o n a z o r y g i n a ł u G r e u z e ’a.. Sztych T . Jo h n so n a z o ry g in a łu p ę d zla P h ilip p o tea u x w muzeum W e rsa lu .. BONAPARTE, LIEUTENANT D’ARTILLERIE. G r a v é p a r T . J o h n s o n d ’a p r è s l ’o r i g i n a l d e G r e u z e .. BONAPARTE LIEUTENANT-COLONEL EN CORSE. G r a v é p a r T . J o h n s o n , d ’a p r è s l ’o r i g i n a l d e P h i l o p p o t e a u x , m u s é e d e V e r s a i l l e s .. 23.

(26) I K O N O G R A F I A. 24. i.’ - % i f . i i ' ; - ' :•.-: >• 4 ; • •. U u v - • < . i-i" ■;V :•. B O N A P A R T E G O .. \. Æ. i i i i l f. m m m m m m t fîfchw. ^. r. ;. SZTUCIEC NAPOLEONA.. BONAPARTE S z t y c h B a r t o l o z z i ’e g o 7. p o r t r e t u A p p i a n i ’e g o .. (M u z e u m k s i ą ż ą t C z a r t o r y s k i c h w K r a k o w i e ) .. (W z b i o r a c h . ’h r , A u g u s t o w e j P o to c k ie j w J a b ł o n n i e ) .. i G r a v é p a r B a r lo lo z z i, d ’a p r è s A p p i a n i . • • ( C o l l e c t i o n s d e M-me la C - s s e A u g u s t a P o to c k a , à J a b ł o n n a ) .. SERVICE DE TABLE DE NAPOLÉON I. (M u s é e d e s P r i n c e s C z a r t o r y s k i h C r a c o v i e ). NÓŻ NAPOLEONA. (M uzeum k siążąt C za rto ry sk ich w K rakow ie).. COUTEAU DE NAPOLÉON. (M usée d es p rin c e s C zarto ry sk i à Cracovie)..

(27) B O N A P A R T E. I. J Ó Z E F I N A .. 25. JÓZEFINA TASCHER DE LA PAGERIE, w d o w a p o A l e k s a n d r z e d e B c a u h a r n a i s , żo na B o n a p a r t e g o , (Z o b r a z u I s a b e y ’a).. JOSÉPHINE TASCHER DE LA PAGERIE, PIERWSZE SPOTKANIE BONAPARTEGO Z JÓZEFINĄ. (Z o b r a z u B o n d o u x ) .. BILET BONAPARTEGO DO JÓZEFINY.. PREMIÈRE VISITE DE BONAPARTE CHEZ JOSÉPHINE. *. v e u v e d ’A l e x a n d r e de B e a u h a r n a i s , fe mme d e B o n a p a r t e . ( D ’a p r è s le t a b l e a u d 'I s a b c y ) .. ( T a b l e a u de B o n d o u x ).. BILLET DE BONAPARTE À JOSÉPHINE.. BONAPARTE GENERAŁ I NAPOLEON CESARZ. BONAPARTE GÉNÉRAL ET NAPOLÉON L'EMPEREUR..

(28) W O J N A. 26. OD. R O K U. 1 7 9 6. — 1 7 9. 7.. D O W Ó D C Y .. &|g§L■ ■. JOURDAN JAN CHRZCICIEL, 1762 — 1833, MARSZAŁEK FRANCJI.. MOREAU JAN WIKTOR, 1763 -. 1813.. J e d e n z n a j z n a k o m i t s z y c h w o d z ó w m ło d e j r z e c z y p o s p o l i t e j . U p a m i ę t n i ł s ię ś w i e t n e m z w y c i ę s t w e m p o d F l e u r u s , 26 c z e r w c a 1794 r, n a d A u s t r j a k a i n i . W k a m p a n ii 1796 r. p r o w a d z o n e j n a k i l k a f r o n t ó w , o b ją ł d o w ó d z t w o a r m i i S a m b r y i M oze li .. N a c z e ln y w ódz a r m i i r e ń s k i e j po u s t ą p i e n i u g e n e r a ł a P i c h e g r u . P o b i ł g e n e r . a u s t r j a c k i e g o W u r m s e r a i odniósł nad arcyksięcicm K aro lem z w ycięstw o pod Etlingcn. W krw aw ej b itw ie p o d M arengo u r a to w a ł k o r p u s M a c d o n a ld a .. JOURDAN JEAN - BAPTISTE, 1762 — 1833, MARÉCHAL DE FRANCE,. MOREAU JE A N -VICTOR, 1763 — 1813.. re m p o rte la vic to ire de F le u rn s .. G é n é r a l - e n - c h e f d e l ’a r m é e d u R h in ..

(29) WOJNA. OD. ROKU. 1 7 9 6 — 1 7 9 7.. WEJŚCIE. FRANCUZÓW. DO. MED JOLANU.. WEJŚCIE FRANCUZÓW DO MEDJOLANU.. ENTRÉE DES FRANÇAIS DANS MILAN.. S z ty c h D u p l e s s i s - B e r t a u x z r y s u n k u K a r o l a V c r n e t ’a.. D e s s i n e p a r C h a r l e s V e r n e t , g r a v e à l ’e a u - f o r t e p a r D u p l c s s i s - B e r t a u x ..

(30) 28. W O J N A. OD. R O K U. 1 7 9 6 — 1 7 9. 7.. D O W Ó D C Y .. HOCHE LUDWIK ŁAZARZ, 1768 — 1797.. AUGEREAU PIOTR-FRANCISZEK-KAROL, 1757 — 1816.. 7, r a m i e n i a d y r e k t o r j a t u u ś m i e r z y ! p o w s t a n i e w W a n d e i , p o e z e m n a k r ó t k i c z a s ob ją ł d o w ó d z tw o a r m i i S a m b r y i M oze li .. K s i ą ż ę C a s t i g l i o n e , m a r s z a ł e k F r a n c j i . D z ie l ił z B o n a p a r t e m s ł a w ę p r z e j ś c i a m o s tu p o d A r c o le . O d z n a c z y ł s i ę w r ó ż n y c h k a m p a n i a c h za r z e c z y p o s p o l i t e j i c e s a r s t w a .. HOCHE LOUIS-LAZARE 1768 — 1797. G é n é r a l - e n - c h e f d e l ’a r m é e d e S a m b r e - c t - M e u s e .. AUGEREAU PIERRE-FRANÇOIS-CHARLES 1757 D u c d e C a s t i g l i o n e , m a r é c h a l de F r a n c e ..

(31) WOJNA. OD. ROKU. 1 7 9 6 — 1 797.. WEJŚCIE. FRANCUZÓW. DO. WENECJI.. WEJŚCIE FRANCUZÓW DO WENECJI (6 MAJA 1797).. ENTRÉE DES FRANÇAIS à VENISE, EN FLOREAL, AN, 5.. S z t y c h D u p l e s s i s - B e r t a u x , z r y s u n k u K a r o l a V e r n c l ’a.. D e s s i n é p a r C h a r l e s V e r n e t , g r a v é à l ’c a u - f o r t e p a r D u p l e s s i s - B e r t a u x ..

(32) WOJNA. OD. ROKU. 1 7 9 6 — 1 7 9 7.. PRZEJŚCIE. A R C O L E P r z e j ś c i e B o n n p n r t c g o p r z e z m o s t w c z a s i e s ł y n n y c h r o z p r a w z a u s t r j a c k i m w o d z e m g e n . A h i n t z y d n i a 14, 15 i 16 l i s t o p a d a . N a s t ę p s t w e m ich b y ło z u p e ł n e c o f n ię c ie s i ę w o j s k g e n . A lvin tz y* e go i D a w id owic /.a.. PRZEZ. MOST. POD. ARCOLE.. (Horacy Vernet). T a b l e a u r e p r é s e n t a n t l ’é p i s o d e c é l è b r e do la b a t a i l l e d ’A r c o l c , d o n t l e s c o n s é q u e n c e s f u r e n t la r e t r a i t e im m é d ia te d e s g é n é r a u x A l v i n t z y e t D a w idovvit sc b..

(33) W O J N A. OD. R O K U. SÉRURIER JAN-MACIEJ-FIL1BERT, 1742— 1819. M arszałek F rancji.. W w a l k a c h w ł o s k i c h p r z e c i w A u s l r j i w r o k u 1796 o d z n a c z y ł s i ę w l ic z n y c h b itw a c h , — z w ł a s z c z a p o d M o n d o v i i p r z y o b l ę ż e n i u M antu i.. 1 7 9 6. 1 7 9 7.. D O W Ó D C Y.. PICHEGRU JAN KLAUDJUSZ, 1761 — 1804. M i a n o w a n y w r. 1793 w o d z e m a rm ii j i a d r c ń s k i c j , n a s t ę p n i e w r. 1795 a rm ii p ó ł n o c n e j .. SÉRURIER JEAN-MATHIEU-PHIL1BERT 1 7 4 2-1819.. PICHEGRU JEAN-CLAUDE 1761 — 1804.. M aréchal dc France.. G é n é r a l - e n - c h e f de l ’a r m é e d u R h i n , p u i s d e c e l l e du N ord .. 31.

(34) 32. W O J N A. OD. R O K U. LANNES JAN, 1769 — 1809, KSIĄŻĘ MONTEBELLO. M a r s z a ł e k F r a n c j i . O d z n a c z y ł s i ę w r . 1796 p r z y p r z e j ś c i a P a d u , p o d B a s s a n o i p r z y z d o b y c i a m o s t u A r c o l e W c z a s i e w y p r a w y e g ip s k i e j u z y s k a ł s t o p i e ń g e n e r a ł a d y w iz ji. Z g i n a ł p o d E s s l i n g 22 m a ja 1809 r.. 1 7 9 6. JOUBERT BARTŁOMIEJ. Z a j a ś n i a ł w b l a s k u w i e l k i e g o t a l e n t u i b o h a t e r s t w a w k a m p a n i i w ł o s k i e j 1796 r. W r o k u 1798 s t a j e n a c z e l e a rm ii w ł o s k i e j . Z g i n ą ł p o d N o v i 15 s i e r p n i a 1799 r o k u .. LANNES JEAN, 1769 — 1809, DUC DE MONTEBELLO.. JOUBERT BARTHÉLÉMY.. M a r é c h a l d e F r a n c e , s e d i s t i n g u a .\ B a s s a n o e t à A r c o l e .. G é n é r a l - e n - c h e f d e l ’a r m é e d ’I t a l i e e n 1793..

(35) 33. Ce portrait,. Portret ten, pędzla Davida, (k o pia) przedstawia Stanisława. par David, (copie). est celui de Stanislas P otocki, jeune. Poto. ckiego, p óźniejszego prezesa Rady. homme.. Stanu za Księstwa W arszaw skiego,. sidence du Conseil d ’Etat du Grand-. w m łodym wieku. D om je g o w War. D uché de Varsovie.. szawie,. Varsovie,. véritable. pszych ó w c z es n y c h salonach pary. meilleurs. salons contem porains de. skich i skupiał. Paris, recevait l’élite de la société.. w z o ro w a n y był na najle>. św ietne. Son. salon à. succursale des. .j. w sw oich murach. tow arzystw o.. Il occupa plus tard la pré. Champion inébranlable. Niezłom ny. du progrès. postępu i szczerych ule. et des améliorations à exécuter dans. pszeń w sw oim kraju, szerzył w li. son pays, il en défendait la cause. cznych. dans. rzecznik. cia.. pismach. n o w o c z e sn e poję. des nom breuses publications.. Il souleva. Z p o w od u dzieła „Podróż do. contre soi les réaction. C iem n og rod u “ naraził sobie w ste . naires en publiant sa brochure: „ P o . czników .. dróż do C iem n o grod u “ (V o y a g e à. Obraz Davida m alow any. był w Rzymie w r. 1781,— g d y P o . Ténébropolis).. David peignit ce ta. tocki (ur. 1752 r.) liczył lat 29.. bleau à Rome en 1781; P otocki (né en 1752) avait alors 29 ans.. STANISŁAW POTOCKI. K o p ia P a w l i s z a k a z o b r a z u D a v id a . ( W ł a s n o ś ć h r . J a k ó b a P o t o c k i e g o w H c l e n o w i e ) .. STANISLAS POTOCKI. C o p ie d ’a p r è s D a v i d (C o l l e c t i o n d u C o m te J a k o b P o t o c k i , à H c l e n o w ) ..

(36) 34. Y. P. R. A. W. A. D O. E G I P T U .. ' ■. W. BONAPARTE W EGIPCIE. 7* o b r a z u J a n u a r e g o S u c h o d o l s k i e g o .. (M uzeum M ielżyńskich w Poznaniu).. BONAPARTE EN EGYPTE. D ’a p r è s l c t a b l e a u d c J a n v i e r S u c h o d o l s k i . ( M u s é e M i e l ż y ń s k i à P o s e n ) ..

(37) W. Y. P. R. BERTHIER ALEKSANDER, 17 5 3 -1 8 1 5 . K s i ą ż ę W a g r a m i N e u f c h â t e l , m a r s z a ł e k F r a n c j i , s z e f s z t a b u g łó w n e g o w cza sie w y p raw y egipskiej.. BERTHIER ALEXANDRE, 1 7 5 3 - 1815. D u c ^ d c W a g r a m e t d e N e u fc h û te J , m a r é c h a l d e F r a n c e , c h e f d c l ’E t a t- r o a jo r g é n é r a l d u r a n t 3a c a m p a g n e d ’É g y p t e .. A. W. A. D O. E G I P T U .. 35. KLEBER JAN CHRZCICIEL, 1754— 1800. G e n e r a ł d y w iz ji. C u d ó w w a l e c z n o ś c i d o k a z a ł w E g i p c i e w b i t w i e p o d g ó r ą T a b o r . O d d a l a j ą c się z E giptu — p o w ierzy ł mu B o n ap arte n aczeln e dow ództw o. Padł z ręk i fanatyka m uzułm ańskiego, ujarzm iw szy ojczyznę F a ra o n ó w .. KLÉBER JEAN - BAPTISTE, 1 7 5 4-1800. G é n é r a l d e d i v i s i o n , a p r è s s ’é t r e r e n d u m a î t r e d e la p a t r i e d e s P h a r a o n s f a n a t i q u e m u s u lm a n .. p é r i t s o u s l e s c o u p s d ’u n.

(38) W Y P R A W A. 36. D O. E G I P T U .. BRAMA „FORTU SUŁKOWSKIEGO“ W KAIRZE. k t ó r e m to m ia n e m o c h r z c i ł B o n a p a r t e j e d n ą z c y t a d e l m i a s t a n a c z e ś ć zam ordow anego sw ego adjutanta. F o t o g r a f j a z n a t u r y . ( W ł a s n o ś ć p. M. B a r u c h a w W a r s z a w i e ) .. LA PORTE DU .FORT SUŁKOWSKI“ à CAIRE. P h o t . d ’a p r è s n a t u r e .. BONAPARTE W KAIRZE. S z ty c h P i o t r a A i t k e n z o b r a z u G é r ô m e ’a.. BONAPARTE AU CAIRE. G r a v u r e d e P i e r r e A i t k e n d ’a p r è s le tab le au , de. SZABLA BONAPARTEGO Z CZASÓW KAMPANII EGIPSKIEJ. SABRE QUE PORTAIT BONAPARTE PENDANT LA CAMPAGNE D ’ÉGYPTE.. BONAPARTE W CZASIE KAMPANII SYRYJSKIEJ.. BONAPARTE EN SYRIE.. P o d ł u g l i t o g r a f j i R a f f e t ’a.. D ’a p r è s u n e l i t h o g r a p h i e d e R a f fe t..

(39) W Y P R A W A. D O. E G I P T U .. Józef Sulima hrabia Sułkowski, urodzony w roku 1770 lub 1771, o d był kampanię polską w r. 1792 ze s w o im przyjacielem i mistrzem, Michałem Sokolnickim , jako kapitan pułku Działy ń sk ie g o . Zrozpaczony nieszczęścia mi o jc z y z n y ,— przeniósł się do Pary ża, nie chcąc ży ć pod jarzmem prze m ocy. O bdarzony przez rząd francu ski misją na w sc h ó d ,— w rócił do Eu ropy na w ieść o wybuchu powstania K ośc iu sz k o w sk ie go, lecz nie m ó g ł d o trzeć do ziemi ojczystej,— aresztow any w granicach Austrji. Dzięki w staw ie niu się Karola D elacroix, który nazwał g o „Polakiem z urodzenia, Francuzem z se r c a “, został m ianow any kapitanem piechoty à la suite i przydzielonym do armii włoskiej. Bonaparte p o w o ła ł g o następnie do s w e g o boku jako adjutanta. W otoczeniu n a czeln ego w odza zasłużył sobie na nazw ę postaci z Plutarcha. W w y p raw ie do Egiptu zd o był w a w r z y n y bohaterskie pod Valette, Aleksandrją i Piramidami. Czasu re konw alescencji z ciężkich ran w bitwie koło Salehieh użył na studja egiptologic z n e i odkrycia prastarych antyków w ziemi F arao n ó w . Został za m ordo w a n y w okresie w ybuchu buntu w Kai rze na drodze do B elbeïs. W urzędow em spraw ozdaniu nazwał g o B ona parte oficerem, rokującym w ielkie na dzieje. Autorzy francuscy, jak Arnault i St. Albin widzieli w nim ry wala w ie lk ie g o Korsykanina, a Carnot w yraził się, źe g d y b y nie stało Bonaparłego, — po zo staw ał jeszcze w od w od zie Sułkowski. N a portrecie Bro d o w s k ie g o brak jest zarostu. W rze c z yw isto śc i znaleziono na polu walki strzępy w ą só w , je d yn y ślad ciała za bitego. JÓZEF SULIMA HRABIA SUŁKOWSKI. Z p o r t r e t u A n t o n i e g o B r o d o w s k i e g o . (M u z e u m M i e l ż y ń s k ic h w P o z n a n iu ^. JOSEPH SULIMA COMTE SUŁKOWSKI. P e i n t p a r A n t o i n e B r o d o w s k i . (M u sc d d e s M i c l ż y ń s k i a P o s e n ).. 37. Jo sep h Sulima Com te Sułkowski, né en 1770 ou 1771; il fit la cam pagne contre les Russes en 1792,- en c o m pagnie de son ami et maître Michel Sokolnicki, c o m m e capitaine du ré gim ent des D ziałyński. D é s e sp é r é des malheurs de sa Patrie, ne voulant pas vivre sous le jo u g de l’oppression étrangère, il se fixa à Paris. Le g o u vernem ent français lui donna une mission en Orient; il revint en Europe en apprenant que K ościuszko avait levé les drapeaux pour la guerre de l’Indépendance; il ne parvint point jusqu’en P o lo g n e , car il fut arrêté sur les frontières d ’Autriche. Grâce aux dém arches de Charles D elacroix, qui l’appela „P olonais de naissance, mais Français de c o e u r “, il fut n o m m é capi taine d’infanterie à la suite et attaché à l’armée d’Italie. Bonaparte le prit à ses cô té s en qualité d’adjudant. Il s ’acquit dans l’éminent entourage du général en chef, le surnom de héros de Plutarque. Durant la c a m p ag n e d’É g yp te, il se couvrit de gloire à la Valette, à Alexandrie, aux Pyram ides. Gravement blessé à la bataille de Sa lehieh, il em p lo ya son tem ps de c o n valescen ce à l’étude de la terre d’É g y p te et à la recherche des antiques souvenirs des Pharaons. Il fut assassiné, pendant l’ém eute du Caire, sur la route de Belbeïs. Bonaparte, dans son rap port officiel, déclare que c ’était un officier de grand avenir. D e s auteurs français, tels que Saint-Albin et Arnault, v oyaient en lui un rival du grand Corse. Carnot dit que: si Bonaparte venait à manquer, on aurait encore Sułkowski. On peut constater que, dans le portrait peint par Brodow ski, les m oustaches font défaut; pourtant, les seuls v e stig e s qui soient restés de son corps, furent ses m oustaches qu’on retrouva sur le lieu de l’assassinat..

(40) WYPRAWA. DO. EGIPTU.. JOZEF. SUŁKOWSKI.. JÓZEF SUŁKOWSKI. P o d ł u g r y s u n k u D u t e r t r e ’a. ( „ H i s t o i r e dc l ' e x p é d i t i o n ” R e y b a u d ' o ) .. JOSEPH SUŁKOWSKI. D ’a p r è s u n d e s s i n d e D u t e r t r e . ( „ L ’h i s t o i r e de l’e x p é d i t i o n ” p a r Reybaud).. JOZEF SUŁKOWSKI. (S t. A lb in :. „ M é m o ir e s h i s t o r i q u e s , p o l i t i q u e s e t m i l i t a i r e s “ ).. (S t. A l b i n :. „ M é m o ir e s h i s t o r i q u e s , p o l i t i q u e s e t m i l i t a i r e s “).. JOSEPH SUŁKOWSKI.. JÓZEF SUŁKOWSKI. (C h o d ź k o :. „La P o lo g n e h is to riq u e , p itto r e s q u e e tc .”. T . 3).. Z c z t e r e c h p r z e c h o w a n y c h p o r t r e t ó w S u l k o w s k i e g o , —ma n a j w i ę k s z ą c e c h ę a u t e n t y c z n o ś c i r y s u n e k D u t e r t r e ’a i n a n im w i d o c z n i e w z o ro w an o postać w „La P o lo g n e p itto r e s q u e ” .. W sztuce Ż e ro m . skiego „ S u lk o w s k i” , pom ieszczono sylw etą, stylizow aną dow olnie n a p o m i e s z c z o n y m tu. m aterjnle,. bez w ąsów ,. z w ielkim je d n a k. w zdziąkiem artystycznym .. JÓZEF FELIKS ŁAZOWSKI. P o d ł u g r y s u n k u D u t e r t r e ’a. ( M u z e u m N a r o d o w e w K r a k o w i e ) . U r. z m a tk i f r a c u z k i w L u n e v i l l e . Z r a z u s z e f b a t a l j o n u w ka m p a n i i e g i p s k i e j , —z a a w a n s o w a ł n a s z e fa b r y g a d y . G e n . M e n o u w y słał g o 7. tr o f ea m i z p o d H e l i o p o l i s do F r a n c j i .. JOSEPH FÉLIX ŁAZOWSKI. D ’a p r è s u n d e s s i n d e D u t e r t r e .. (M usée n ational à Cracovie).. ŚMIERĆ SUŁKOWSKIEGO.. JOSEPH SUŁKOWSKI. (Chodźko:. „La P o l o g n e h i s t o r i q u e , p i t t o r e s q u e e t c . ”. P o d łu g ry c in y z M uzeum N aro d o w eg o w K rakow ie. T . 3).. MORT DE SUŁKOWSKI. D ’a p r è s u n e g r a v u r e d u M u s é e N a tio n a l d e C r a c o v i e ..

(41) WYPRAWA. DO. EGIPTU.. ŚMIERĆ. 39. SUŁKOWSKIEGO.. ŚMIERĆ SUŁKOWSKIEGO.. MORT DE SUŁKOWSKI.. P o d łu g ry c in y z M uzeum N arodow ego w K rakow ie.. D ’a p r e s u n e g r a v u r e d u M u s ć e N a tio n a l d e C r a c o v i e ..

(42) 40. W Y P R A W A. D O. E G I P T U ,. Joseph Zajączek (Zaïontchek) était déjà au service de la France, en 1775, en qualité de lieutenant du 1-er r é g i ment de hussards, co m m andé par le com te de Bercheny. A près un court service, sou s un drapeau étranger, il revint au pays et occupa différents grades de l’arm ée polonaise. Il prit part à la cam pag ne contre les Russes en 1792 et 1794 et s e rendit tristement célèbre par sa mauvaise défense de Pra ga, faubourg de Varsovie. Livré aux chicanes des siens, il reprit, à vingt ans de distance, du service en France. Bonaparte lui confia l’organisation des P olon ais au service de Brescians. Au m om ent du p assag e de l’arm ée ita lienne de Carenthie en Styrie, il c o m mandait une colonne d’observation, qui devait faciliter la jonction avec le T y rol. M algré l’arrêté de l’A ssem b lée Nationale,interdisant l’emploi des étran gers dans les arm ées françaises, B o naparte lui donna le grade de g é néral de brigade à l’arm ée d ’É gypte. Il prit une m oindre part au service actif, mais il d é ploya un grand ta lent administratif dans le g ou vern e ment de plusieurs provinces qu’on lui avait confié. Ecarté par Kléber, avec lequel il était en dissension, il revint au service g r âce au gén éral Menou, n o m m é gén éral en chef et fut parmi les valeureux défenseurs d ’Alexandrie. Toujours pr o tég é par N a p o lé o n , il obtint en 1806 le c o m m andem ent des L égion s du Nord, c o m p o s é e s des P o lonais, faits prisonniers à la bataille d ’Iéna. Il prit part à la cam p ag n e austrofrançaise en 1809 et pendant les o p é rations conduites dans le D uché de V arsovie, il fut battu à Jedlińsk. En 1812, il fit preuve d’une grande bra voure pendant la retraite d e l à GrandeA rm ée et prit le com m andem ent du cinquièm e corps d ’armée, en rem pla cem ent du prince Joseph Poniatow ski. Il perdit les deux jambes, au p assage de la Bérésina. M algré cette terrible infirmité, il prit encore part aux é v é nem ents et fut n om m é lieutenant-gé néral du R oyaum e de P o lo g n e par l’Etnpereur Alexandre I.. Józef Zajączek wstąpił do służby francuskiej jeszcze w r. 1775 jako p o rucznik 1 pułku huzarów, k o m e n d e r o w a n e g o przez hr. Bercheny. P o krót kiej służbie pod obcym sztandarem, udał się do ojczyzny i zajm ow ał w ar mii polskiej rozmaite stopnie. U c z e stnik kampanii z roku 1792 i 1794 przeciw Rosji,— upamiętnił się złą o b ro ną Pragi, przedmieścia W arszaw y. S z k a lo w a n y i znienaw idzo ny przez sw o ic h ,— oddał się znow u po dwudzie stu latach na usługi Francji. Bonapar te p o w ierzy ł mu organizację P o la k ó w na żołdzie Brescji. G dy armja w łoska w kr o c z y ła z Karyntji do Styrji, d o w o dził kolum ną obserw acyjną dla uła twienia łą czności z Tyrolem . Z o m i nięciem postanow ień zgrom adzenia na r o d o w e g o co do przyjmowania w sz e regi cudzoziem ców , w y w a lc z y ł mu B o naparte stopień generała b r ygady ar mii egipskiej. M niejszy brał udział w rozprawach orężnych, rozw inął na tomiast talent, jako administrator kilku pow ierzonych mu w zarząd prowincyj. W niezgodzie z Kleberem, pow rócił do łask po objęciu naczelnej k om e n d y przez gen. Menou. N ależał też do najdzielniejszych o b r o ń c ó w A leksan d r y ! Z aw sze i w szędzie f a w o r y z o w a ny przez N a p o le o n a — otrzym ał w ro ku 1806 d o w ó d z tw o nad t. zw. legją p ółnocną, złożoną z P o la k ó w , w z ię tych do niewoli, po bitwie pod Jena. W wojsku Księstwa W a r sz a w sk ie g o — poniósł klęskę pod Jedlińskiem w kam panii austrjacko-francuskiej z r. 1809. W pochodzie na M o sk w ę w r. 1812 odz n a c z y łsię niezmierną brawurą i objął w czasie odwrotu d o w ó d ztw o piątego korpusu armii w zastępstwie ks. Józefa P on ia to w sk ie go. Przy przejściu przez B erezynę stracił obie nogi. Mimo ka lectwa, w ysunął się następnie na czoło w y p a d k ó w ,— m ianow any przez cesa rza Aleksandra 1, namiestnikiem Kró lestwa P olskiego.. ZAJĄCZEK JÓZEF, (1752— 1826).. ZAJĄCZEK JOSEPH (1752— 1826).. G enerał brygady. Z r y s u n k u D u t e r l r e ’a. (M u z e u m w W e r s a l u ) .. E n u n i f o r m e de g é n é r a l d u r a n t l ’e x p é d i t i o n d ’É g y p t e ( D ’a p r è s D u l e r t r e —M u s é e d e V e r s a i l l e s ) ..

(43) L E G I O N Y .. H E N R Y K. D Ą B R O W S K I .. Jan Henryk Dąbrowski, urodzony 29 'sier pnia 1755 roku w Pierzchowcu, z ojca oficera sa skiego i matki Marji von Lettow. Idąc w ślady rodzica, obrał zawód w ojskow y pod chorągwiami elektora w pułku szwoleżerów księcia Albrechta. Wychowany po niemiecku, ożeniony z Niem ką, Augustą Rackel, nie umiał do śmierci wysłowić się swobodnie w języku dziadów. Zachęcony reformami W ielkiego Sejmu, opuścił cudze sztandary i otrzymał stopień wice-brygadjera pierwszej brygady wielkopolskiej. W czasie ruchawki Kościuszkowskiej bronił świetnie stolicy od strony Powązek i Czerniakowa, poczem ruszył nad Wartę, aby dać pomoc powstaniu w Poznańskiem. Z małemi siłami trzymał w szachu na czelnego wodza pruskiego von Schwerina i zatknął znak zwycięstwa na Bydgoszczy. Z końcem ro ku 1796 zdołał z poparciem Jourdana, Championneta i Bernadotte’a powołać do życia „legiony pol skie, pomocnicze Lombardji". Przy urzeczywi stnieniu pomysłu kierował się chęcią zwrócenia uwagi szerokiego świata na sprawę Polski i wskrze szenia jej z pomocą Bonapartego. Nowa forma cja, wraz z legionem naddunajskim czyli nadreńskim, utworzonym przez Kniaziewicza, oddała nie ocenione usługi Francji na licznych polach chwa ły ,— w najcięższych bitwach pod Trebią, Marengo, Faliari i t. d . - a z tej strony Alp^pod Ho henlinden. W zamian za bohaterskie poświęce nie, w ysłał Bonaparte niedobitków z nad Dunaju na San-Dom ingo, a oddziały Dąbrowskiego w cie lił do wojsk rzeczypospolitej cisalpińskiej. W ro ku 1808 pośpieszył rycerski twórca legionów do Napoleona w Berlinie, i z nim wkroczył do Po znania, przyjmowany z zapałem przez ludność. W kampanii w roku 1807 otrzymał ciężką ranę pod Tczewem. Napoleon obdarzył go nadaniem Winnogóry, Środy i Pyzdr. W wyprawie na Mo skw ę stanął na czele dywizji 5-go korpusu armii. Przy przejściu przez Berezynę zdruzgotała mu kula nogę. Do ostatnich chwil wierny Napoleo nowi, walczył w bitwach pod Grossbeeren, Lip skiem, Hanau. Po śmierci księcia Józefa Ponia towskiego objął naczelne po nim dowództwo. Na krótko tylko, jako generał jazdy i senator - woje woda pozostał w służbie Królestwa Polskiego. Sterany ofiarnym żywotem, przeniósł się w zaci sze prywatne do Winnogóry i tam Bogu ducha oddał 6 czerwca 1818 roku.. 41. Jean Henry Dąbrowski (Doinbrowski) naquit le 29 Août 1755, à Pierzchowiec, d'un père po lonais, officier saxon, et d'une mère allemande, Marie von Lettow. Suivant l’exem ple de son pè re, il choisit la carrière militaire et servit sous les étendards de l’Électeur, au régiment des Chevaulégers du Prince Albrecht. Encouragé par les ré formes de la Grande-Diète, il abandonna les éten dards étrangers et fut nommé vice-brigadier de la Première Brigade de Grande-Pologne. Acteur ac tif de l’insurrection de Kościuszko, après avoir brillamment défendu la capitale du côté de Powonzki et de Czerniaków, il se dirigea vers la Warta pour tendre la main aux insurgés de Posen. Tout en ayant d’insuffisantes forces, il sut tenir en échec le gén éra l-en -ch ef prussien von Schwerin, et entra victorieusement à Bydgoszcz (Bromberg). Vers la fin de l’année 1793, grâce à l’appui de Jourdan, de Championne! et de Bernadotte, il put mettre sur pied les Légions p olo naises auxiliaires, en Lombardie. Celte nouvelle formation, ainsi que les Légions du Danube ou, plutôt, celles du Rhin, rendit â la France d’im menses services en de nombreux champs de gloire: tels: la Trébia, Marengo, Faliari etc.; et, là-bas, au delà des Alpes, Hohenlinden. Bonaparte, récompensant ces héroïques sacrifices, envoya à San-Domingo les débris des Légions du Danube, et incorpora les bataillons de Dąbrowski aux ar mées de la République Cisalpine. En 1806, le che valeresque créateur des Légions courut au devant de l’Empereur, à Berlin, et entra avec lui dans Posen, aux cris enthousiastes de la population. Pendant la campagne de 1807, Dąbrowski fut dangereusement blessé à la jambe; l’Empereur lui donna alors les domaines de Winnogóra, Środa et Pyzdr. Il occupa, pendant la campagne de Russie, le commandement d’une division du 5-ième Corps et eut la jambe fracassée au passage de la Bérésina. Fidèle à Napoléon jusqu’au dernier moment, il combattit à Grossbeeren, à Leipzig, à Hanau et prit le commandement après la mort du Prince Joseph Poniatowski. Général de cavalerie, sénateur-woïewode, au service de Royaume de P olo gne, il prit bientôt sa retraite. Brisé par une vie de fatigues et de sacrifices, il se retira dans le si lence de sa résidence de Winnogóra, où il rendit son âme â Dieu, le 6 Juin 1818.. JAN HENRYK DĄBROWSKI. Podług: p o r t r e t u r o d z i n n e g o w z b i o rach Tom asza h rabiego O strow skiego w Poznaniu.. JEAN-HENRY DĄBROWSKI (DOMBROWSKI). D ’a p r è s le p o r t r a i t d e s c o l l e c t i o n s du C o m te T h o m a s O s t r o w s k i , à P o s e n ..

(44) 42. L E G I O N Y .. H E N R Y K. D Ą B R O W S K I .. JAN HENRYK DĄBROWSKI.. JAN HENRYK DĄBROWSKI W 1776 ROKU.. P o d ł u g r y c i n y V i l l e r e y ’a ( „La P o l o g n e p i t t o r e s q u e “ . T. III).. P o d łu g p o rtre tu rodzinnego w W innogórzc. ( F o t. w z b io ra c h T o m a s z a h r . O s t r o w s k i e g o w P o z n a n i u ) .. JEAN. JEAN HENRY DĄBROWSKI. JEUNE-HOMME.. HENRY DĄBROWSKI.. D ’a p r è s u n e g r a v u r e de V i l l c r e y . ( „ L a P o l o g n e p i t t o r e s q u e “ . T o m e III).. D ’a p r è s u n p o r t r a i t d e famille de 1176, à W î n n o g o r a . P h o t o g r a p h i e d e s col: d u C o m te T h o m a s O s t r o w s k i , à P o s c n .. JAN HENRYK DĄBROWSKI. P o d ł u g s p ó ł c z e s n e j lito g r a f ji.. JCA1N M c i N K Ï D Ą B K U W b M . D ’a p r è s u n e l i t h o g r a p h i e d u te m p s .. .ZEGAREK DĄBROWSKIEGO. D ar N apoleona.. JAN HENRYK DĄBROWSKI. Z J m i n i a t u r y ś p ó ł c z e s n e j . ( Z b i o r y p. E d w . N c p r o s a w W a r s z a w i e ) .. JEAN-HENRY DĄBROWSKI. M in ia tu r e » a n s c o l l e c t i o n s de Mr. E d o u a r d N e p r o s ii V a r s o v i c .. (Z b io ry Stefana hr. K w ilcckiego w D o brojew ie, w P o z n a ń s k ie m ) .. DOM DĄBROWSKIEGO W WINNOGÓRZE. D z iś j u ż z b u r z o n y . (Z fo to g r a f ji w z b i o r a c h r o d z i n n y c h T o m a s z a h r . O s t r o w s k i e g o ) .. MONTRE DE DĄBROWSKI.. MAISON DE DĄBROWSKI A WINNOGÓRA.. C a d e a u d e N a p o l é o n . ( P r o p r i é t é d e Mr. le C o m te E t i e n n e K w i l e c k i à D obrojew o).. D ’a p r è s u n e p h o t o g r a p h i e d o s c o l l e c t i o n s d u C o m te T h o m a s O s t r o w s k i ..

(45) L E G I O N Y .. JAN HENRYK DĄBROWSKI. Z p o r t r e t u J a n a C h e ł m iń s k ie g o .. H E N R Y K. D Ą B R O W S K I .. 43. JAN HENRYK DĄBROWSKI. Z p o rtretu M uzeum w R nppersw iłu. P o r t r e t te n p r z y p o m i n a p o d o b i z n ę , u m i e s z c z o n ą n a s t r , 41 i j e s t n a j p r a w d o p o d o b n i e j p o d ł u g n ie j s k o m p o n o w a n y , l u b m oż e to d r u g i o r y g i n a ł te g o s a m e g o p ę d z l a .. JEAN-HENRY DĄBROWSKI. D ’a p r è s le t a b l e a u d e J e a n C h e ł m iń s k i.. JEAN - HENRY DĄBROWSKI. D ’a p r è s le p o r t r a i t d u M u s é e N a tio n a l P o l o n a i s de R a p p e r s v i l l e . C e p o r t r a i t r a p p e l l e c e l u i d e l a c o l l e c t i o n d u C o m te O s t r o w s k i ; il d o i t e n ê t r e la c o p ie o u b ie n u n s e c o n d o r i g i n a l , dû au m êm e p i n c e a u . V o y e z p a g e 41..

(46) 44. L E G I O N Y .. H E N R Y K. D Ą B R O W S K I .. MUNDUR DĄBROWSKIEGO.. GOBELIN DĄBROWSKIEGO.. GOBELIN DE DĄBROWSKI.. M uzeum K siążąt C z a rto ry sk ic h w K rakow ie.. D a r N a p o l e o n a . D e s e ń p r z e d s t a w i a s c e n ę z D o n K is z o ta .. S c è n e d e D o n Q u i c h o t t e . N a p o l e o n e n fit p r é s e n t au général.. Z e z b i o r ó w r o d z i n n y c h po g e n e r a l e .. UNIFORME DE DĄBROWSKI. M usée d es P r in c e s C zarto ry sk i, à C racovic.. ( F o t. T o m a s z a h r . O s t r o w s k i e g o w P o z n a n i u ) .. ( P h o t o g r a p h i e ; c o l l e c t i o n s d u C o m te T h o m a s O stro w sk i, à Posen)..

(47) LEGIONY.. JÓZEF WYBICKI.. 45. L E G I O N I SOI.. '1. KOSIŃSKI ANTONI (AMILKAR).. ( Z e s z ty c h u w z b i o r a c h Wł. ks . C z e t w e r t y ń s k i e g o ) . T o w a r z y s z D ą b r o w s k i e g o z c z a s ó w w ic lk o p o l. w y p r a w y , —g o r l i w y o rg a n iz a to r legionów , a u to r p ieśni: „ Je szc z e n ie z ginęła” .. P o d ł u g lit. M i e l c a r e w i c z a . (W z b i o r a c h p . W . K o s i ń s k i e g o w K a s z u to c h ) .. JOSEPH WYBICKI.. O d b y ł k a m p a n ią p o d K o ś c i u s z k ą , p o c z e m w s t ą p i ł do a r m ii franc, i u c ze s tn ic zy ł w w alkach p o d Lodi, Vallegio, B re s cią , A r c o l e i t. d. W r a z z D ą b r o w s k i m b y ł w s p ó ł t w ó r c ą le g i o n ó w i p i a s t o w a ł w n i c h g o d n o ś ć s z e f a s z t a b u . P r z y w z i ę c i u r o z b r a t u ze s z t a n d a r e m o t r z y m a ł w 1803 r. s t o p i e ń g e n . b r y g . N a s t ę p n i e w r a c a ł z p r z e r w a m i do s z e r e g ó w i w a łc z y ł n a p o l a c h w a lk w 1806, 1809 i 1812 r.. Un d e s o r g a n i s a t e u r s d e s L é g io n s . A u t e u r d u c h a n t : ,,E l le n ’a p a s encore péri” . D ’a p r è s u n e g r a v u r e d e s c o l l e c t i o n s d u p r i n c e V. C z e t w e r l y n s k i .. ANTOINE KOSIŃSKI ( D ’a p r è s u n e l i t h o g r a p h i e de M i e l c a r e w i c z . ( P r o p r i é t é de Mr. K o s i ń s k i à K a s z u t y .) S u r n o m m é A m ilc a r. Il fit la g u e r r e s o u s K o ś c i u s z k o ; n a t u r a l i s é fr a n ç a is , il o b t i n t le g r a d e d e c a p i t a i n e q u a r t i e r - m a î t r e . Il p r i t p a r t a u x c é l é b r é s b a t a i l l e s de L o d i , B r c s c i a , d ’A r c o l e e tc ; il c o o p é r a h la f o n d a tio n d e s L é g i o n s d e D ą b r o w s k i , d o n t il fut le c h c f - d 'é t a t - m a j o r .. GENERAŁ HENRYK DĄBROWSKI NA CZELE LEGIONÓW. Z o r y g i n a ł u J u l . K o s s a k a (M uz . L u b o m i r s k i c h w e L w o w ie ).. LE GÉNÉRAL HENRY DĄBROWSKI (DOMBROWSKI) À LA TÊTE DES LÉGIONS. D ’a p r è s le t a b l e a u de J u l e s K o s s a k . (M u s é e d e s p r i n c e s L u b o m i r s k i , â L é o p o l.. " 7. ^. ^. Ck.. 2 - d — i.. ■ z^^>. T,. FRANCISZEK BARSS.. c r ~ r ^. P o d p i s a ł s ię n a p r o j e k c i e d o r z ą d u fr a n c , w s p r a w i e u t w o r z e n i a l e g i o n ó w i w ra z z i n n e m i z a p r o j e k t o w a ł z w o ł a n i e do M e d jo l a n u s e jm u p o ls k ., j a k o k o n t y n u a c j i S e j m u W i e l k i e g o .. STROFKA PIEŚNI: „JESZCZE NIE ZGINĘŁA”.. FRANÇOIS BARSS.. STROPHE DU CHANT: „ELLE N'A PAS ENCORE PÉRI".. Zélé p ro m o te u r des Légions polonaises.. A u t o g r a p h e p h o t o g r a p h i q u e . (C o l l e c t i o n s d e M r. B. K.). P o d o b i z n a z o r y g . w z b i o r a c h p . B. K.. c / "*. .. ALEKSANDER ROŹNIECKI, SZEF SZWADRONU. Z r y c i n y w z b i o r a c h M u z. N a r. w K r a k o w i e . P o p o k o j u w L u n e v i l l e o d p r o w a d z i ł u m o n t o w a n ą k a w a le r * j ą le g . n a d r e ń s k i e g o z a A lp y.. ALEXANDER ROŹNIECKI. C h e f d ’e s c a d r o n a u x L é g io n s . (D ’a p r è s u n e g r a v u r e d u M u s é e N a t i o n a l h C r a c o v i c ).