D ru k o w an e jak o ręk opis.
Zjazd Obywatelski w Piotrkowie
(Komunikat Ligi Państwowości Polskiej)
Z inicyatywy Centralizacyi L ig i Państw ow ości P olskiej odbył się dnia 17 września 1916 roku w Piotrkow ie Zjazd przedstaw icieli organizacyi L . P. P. w K rólestw ie, oraz szeregu osób, stojących poza organizacyą L. P. P., w tej liczbie delegatów różnych zrzeszeń, pragnących się zapoznać z program em
i działaln ością Ligi- . . . . . . .
W zjcździe uczestniczyło sto kilkadziesiąt osób, przedstaw icieli inteligencyi m iejskie], ziem ianstw a i w łościan, przybyłych z W arszawy, Łodzi, K alisza, Częstochow y, Zagłębia, Kielc, R adom ia, L u b lin a oraz z poszczególnych m iejscow ości K ujaw , ziemi Sieradzkiej, M azow sza, San dom ierskiego, Chełmszczyzny i t. p.
Zgrom adzonych pow itał w imieniu piotrkow skiej organizacyi L. P. P. m ecenas K. Rudnicki, koń
cząc swe przem ów ienie wezwaniem do uczczenia przez pow stanie poległych i w alczących w szeregach Legion ów Polskich.
D o przew odniczenia obradom Zjazd pow ołał p. Zygm unta Chm ielew skiego, burm istrza stoł. m.
W arszawy, na asesorów p. p. m ec. Józefa D ąb row sk iego z K alisza, prof. St. G arlick iego z Ło dzi, prof.
K . Jan u szajtisa z Częstochow y, inż. J. K ozłow skiego z D ąbrow y, w ójta J. K ucharskiego z Brydzew ic w L u belskiem , mec. K. R udnickiego z Piotrkow a, b. posła do D um y J. O strow skiego ze Sm ardzew ic w Opo- czyńskiem oraz sędziego W. Sokołow sk iego z G ościnnej w Piotrkow skiem . Sek retaryat Zjazdu pow ierzono p. p. red. D. Śliw ickiem u z Lu blin a, i p. St. L itauerow i z Łodzi.
Pierw szy referat pod tytułem -Stanow isko polityczne L . P. P.« w ygłosił prof. M. G rotow ski (W ar
szawa). R ełerent przedstaw ił w sp osób w yczerpujący program i m etody działania L . P. P. od chwili jej pow stania aż do czasów ostatnich, poczem red. G. Sim on (W arszaw a) um otywow ał i zaproponow ał przy
jęcie n astępu jącej rezolucyi:
»N iezłom na w ola N arodu Polskiego, stw ierdzona w ielokrotnie w dobie obecnej w ojny i dobrow olną ofiarą krwi Legionów Polskich uśw ięcona, zm ierzająca do odzyskania warunków norm alnego rozwoju sił własnych, urzeczyw istniona być może jedyn ie przez bezw zględne usunię
cie panow ania rosyjsk iego z ziem polskich i utw orzenia Państw a P olskiego silnego politycznie, terytoryalnie i gospodarczo.
Państw o Polskie, niepodległe, p o siad a jące w łasny rząd i w łasną arm ię, stanow ić będzie w śród państw E uropy środkow ej niezwyciężoną zaporę w szelkich prób odw etow ych ze strony Ro- syi oraz zrealizuje niezbędny warunek rów now agi politycznej Europy.
Proklam ow anie Państw a P olskiego, utworzenie rządu i armii polskiej ju ż w czasie obe
cnej w ojny uważa Zjazd za cel godny najw iększych ofiar narodu i wzywa całe społeczeństw o do ujaw nienia swych dążeń w tym kierunku.
W przekonaniu, że pom yślne rozw iązanie kw estyi polskiej uskuteczni się jedynie wów
czas, je śli w spółdziałać przy niem będ ą przedstaw iciele narodu polskiego, Z jazd uważa za konie
czne podjęcie kroków u rządu państw centralnych, aby przedstaw iciele Polski uczestniczyli w ukła
dach i decyzyach, które stanow ić b ę d ą o form ie przyszłej państw ow ości polsk iej. G łęboko prze
św iadczeni, iż zasady i cele powyższe są wyrazem dążeń olbrzym iej w iększości uśw iadom ionego politycznie’, społeczeństw a polskiego, uczestnicy Zjazdu w zyw ają pow ołanych tego społeczeństw a przedstaw icieli do zjednoczenia wszystkich wysiłków na drodze do o siągn ięcia w spólnego, przez cały naród polski upragnionego, celu.«
Rezolucyę tę po ożywionej dyskusyi zebranie przyjęło j e d n o g ł o ś n i e .
Uzupełnieniem pierw szego punktu porządku dziennego był referat inform acyjny red. L. A bram o
wicza (W arszaw a) o stosunku L . P. P. do innych kierunków politycznych.
Po przerwie obiadow ej Z jazd przystąpił do obrad nad stosunkiem społeczeństw a K rólestw a P o l
skiego do le g io n ó w R eferat w tej spraw ie w ygłosił dr. R. Radziw iłłow icz (W arszawa), proponując w końcu Zjazdow i zasadniczą uchwałę. Przed rozpoczęciem dyskusyi, Prezydyum zaprosiło pułk. Wł. Sikorskiego, Szefa D epartam entu W ojskow ego N. K. N. dla udzielenia faktycznych informacyi. W odpow iedzi na sze- re«- zapytań z e strony uczestników Zjazdu pułk. Sik o rsk i w dłuższem przem ówieniu d ał pełny obraz celów i charakteru Legionów , ich stanu obecnego i najw ażniejszych zagadnień, związanych z ich istnieniem
i dalszym rozwojem. R ó w n i e ż z ł o ż y ł w yczerpujące spraw ozdanie z działalności D epartam entu W ojskow ego.
C a ł e przem ów ienie było często przerywane oklaskam i, a po zakończeniu zebrani urządzili gorącą ow acyę
pułk. Sikorskiem u i obecnym na galeryi sali Legionistom .
W dyskusyi, ja k a się wywiązała, zabierali głos liczni uczestnicy Zjazdu. W wyniku jej wszystki
mi głosam i przeciw ko dwom , nie zgadzającym się na pewne ustępy rezolucyi, oraz przy szes'ciu wstrzymu
jących się dd głosow ania, przyjęto w całości tekst, proponow any przez d-ra Radziwiłłow'icza, w nastę- pującem brzm ieniu:
- 1. W Legion ach Polskich, w alczących w obecnej w ojnie przeciw Rosyi, widzimy nie- tylko głośn y i wym ow ny protest przeciw panow aniu rządu rosyjskiego w Polsce, nietylko w cielenie najpiękniejszych tradycyi naszych bojów o N iepodległo ść, ale akt woli twórczej narodu, przystępującego do budow y w łasnego państw a. Praw dziw ie niepodległem m oże być tylko p ań stw o silne, takie, którego godności, całości i bezpieczeństw a strzeże w ojsko, gotow e do ostatniej kropli krwi bronić Ojczyzny. D ążąc do bytu państw ow ego, postanaw iam y najgorętszem poparciem otoczyć L eg io n y Polskie ja k o zaw iązek polskiej siły zbrojnej i chronić je od w szyst
kiego, co groziłoby ich rozw ojow i i całości, bądź przez zewnętrzny napór, bądź przez rozkład wewnętrzny.
Istnienie L egion ów Polskich i zasłużoną ich sław ę w ojenną poczytując za najcenniejszy czynnik polityczny w spraw ie polskiej w obecnym epokow ym przełomie, zachow anie zaś je d y nych polskich k ad r w ojskow ych za nieodzow ne dla odbudow y w ojsk a polskiego, Zjazd opow iada się za werbunkiem , prow adzonym przez D epartam en t W ojskow y N. K. N. na ziem iach K rólestw a P olskiego, udzielając mii sw ego poparcia.
II. R ozum iejąc, że arm ię p o lsk ą organizow ać może jed yn ie rząd polski, Zjazd dom aga się, ze w zględu na wew nętrzny stan L egion ó w i ich dalszy rozw ój, od odpow iednich czynników, by dołożyły wszelkich starań celem szy bk iego uzyskania od c. i k. N aczelnej K om endy Armii dalszych narodow ych i organizacyjnych koncesyi dla L egion ó w Polskich, oraz celem uznania ich przez obydw a państw a centralne za je d y n ą podstaw ę dla w szelkiej inicyatywy w kierunku rozwi
nięcia na szerszą skalę sił m ilitarnych K rólestw a.
III. W yrażając D epartam entow i W ojskow em u i je g o obecnem u kierownictw u zaufanie, Z jazd uznaje potrzebę je g o legionow ej na terenie K rólestw a działalności, aż d o chwili pow ołania do życia czynników rządow ych polskich.«
Czw arty punkt porządku dziennego obejm ow ał referat mec. St. D ziew ulskiego (W arszaw a) o pra
cach polityczno-inform acyjnych polsk ich zagranicą. Przedstaw iony przez referat projekt Instytutu P olskiego w Szw ajcaryi zdobył jedn om yśln e poparcie uczestników Zjazdu, które znalazło swój wyraz w uchw ale zalecającej tw orzenie w w ażniejszych ośrodkach prow incyonalnych K om isyi, w spółdziałających z Głównym Kom itetem ' W arszaw skim . N a m iejscu została zorganizow aną K om isya piotrkowska.
O statni referat p. t. »O rgan izacya przedstaw icielstw a narodow ego - w ygłosił mec. J. D ąbrow ski (Kalisz), który uzasadnił obszernie przyjętą następnie jedn om yśln ie rezolucyę n astępu jącej treści:
»W ychodząc z założenia, że urzeczyw istnienie hasła N iepodległości, łączącego cały naród w je d e n zwarty obóz, w inno nastąpić jeszcze w czasie toczącej się wrojny przez pow ołanie do życia polskiej organizacyi państw ow ej, Z jazd za wytyczne polityki narodow ej na dzisiejszą chw i
lę uznaje następujące zasad y:
Prace nad w skrzeszeniem w łasnego państw a winny być kierowane przez zorganizow aną w olę narodu- Rząd P o lsk i; obron a p ań stw a m usi spoczyw ać w ręku zorganizow anej siły narodu - Arm ii Polskiej. Źródłem rządu i tw órcą armii może być jed yn ie pow stały na zasadzie ogó l
nych wyborów — S ejm Polski.
Zjazd uważa za konieczne zrzeszenie się ja k najszerszych warstw lu d n o ści pod hasłem zw ołania do W arszaw y nadzw yczajnego S e jm u Polskiego, który przystąpi do organizow ania p ań stw ow ego życia narodu.«
Pozatem Z jazd uchw alił w kw estyach nieobjętych porządkiem dziennym następujące w nioski:
1) mec. K. R udn ick iego (Piotrków ):
* »Z jazd obyw atelski, zw ołany w Piotrkow ie w dniu 17 września 1916 r., uchw ala, że prze
prow adzenie w yborów do instytucyi sam orządow ych w 38 m iastach K rólestw a Polskiego, o b ję
tych praw em , w ydanem przez N aczelną K om en dę Arm ii austro-w ęgierskiej z dnia 18 sierpnia 1916, winno odbyw ać się p od hasłem politycznem niepodległości i niepodzielności Polski; hasła gospod arcze winny uw zględniać interesy najszerszych warstw ludności.«
oraz 2) zbiorow y:
»Poniew aż istotnem zadaniem i celem pow stania i istnienia Ligi K o b iet Pogotow ia W o
je n n eg o było i je s t przychodzenie z pom ocą żołnierzowi polskiem u, w alczącem u w polu i p o niew aż w obec te g o L . K. P. W. pow inna stać zdała od w szelkich w a ś n i partyjnych i przem ijających prądów , zebrani na Z jeźdżie w Piotrkowie obyw atele K rólestw a P olskiego z ubolew aniem konstatują
r o z ł a m , ja k i w ostatnich czasach wynikł w je j łonie i w zyw ają ją do ścisłego przestrzegania istot
nego sw ego program u i kroczenia nadal drogą dotychczasow ych prac i w ysiłków których donio
sło ść i użyteczność zebrani podnoszą z uznaniem .« ^ a .
Po wyczerpaniu pow yższego porządku dziennego Z jazd upow ażnił Prezydyum do zakom uniko
wania przyjętych rezolucyi m iarodajn ym czynnikom politycznym i w ysłania następu jących telegram ów : I. D o Prezydyum N aczelnego K om itetu N arodow ego:
»Zjazd obyw atelski, zw ołany przez L. P. P. w Piotrkow ie d. 17. w rześnia 1916 r., przesy
łając N aczelnem u K om itetow i N arodow em u sw oje uchwały, zw raca się doń jedn ocześnie z wy
rażeniem w ysokiego uznania za dotychczasow ą, niestrudzoną a d la spraw y polskiej doniosłą dzia
łalność, zm ierzającą do w skrzeszenia w wyniku w ojny obecnej Państw a Polskiego, w szczególności zaś za zorganizow anie i polityczne kierow nictw o L e g io n am i Polskim i, b ędącym i najsilniejszym przejaw em niezłomnej woli narodu do odbudow ania w łasn ego państw a, realnym zawiązkiem armii polskiej, oraz żywym sym bolem łączności dwu naszych dzielnic .... K rólestw a i G alicyi.«
II. W jednakow em brzm ieniu do K om en dy Legion ów Polskich i do bry gad yera P iłsudskiego:
» Zjazd obyw atelski, zw ołany przez L. P. P. w Piotrkow ie dnia 17. września 1916 roku, uznając L egion y Polskie za najw ybitniejszy dotąd przejaw niezłom nej woli narodu, ciążącego do odbudow ania państw a w łasnego, sk ład a hołd w odzom i żołnierzom polskim , walczącym za w olność Ojczyzny.
W idząc w L egion ach jedyne kadry w ojskow e polskie, Zjazd w yraża najgłębsze przeko
nanie, iż zjednoczone w ysiłki całego narodu zachow ają je w całej pełni d la urzeczyw istnienia w ielkiego celu: w skrzeszenia Państw a P olskiego i Arm ii Polskiej.«
III. D o Prezydenta Parlam entu W ęgiersk iego:
»Prezydyum Z jazdu Obyw ateli z różnych stron P olski zw ołanego przez Ligę Państw o
wości Polskiej do Piotrkow a w dni u 17 września 1916 roku, przesyła na ręce W aszej Eksce- lencyi wyrazy w dzięczności za w spaniałą sam orzutna akcyę narodu w ęgierskiego, która się wy
raziła w uchwałach K om itatów , popartych przez ośw iadczenia wybitnych polityków z trybuny Sejm u w Budapeszcie. W alki k arpackie Legionów potw ierdziły raz jeszcze tradycyjne uczucia
* przyjazni i braterstw o broni, łączące naród w ęgierski i polski. T e związki stan ą się rękojm ią dalszego ścisłego w spółdziałania, gdy k oleje losu pozw olą P olakom n a urzeczyw istnienie ich d ą
żeń do w skrzeszenia w łasn ego państw a.«
Zjazd zakończył Przew odniczący przem ów ieniem , stw ierdzającem pow ażny i twórczy przebieg obrad i wzniósł podjęty z zapałem przez zgrom adzonych okrzyk na cześć Legion ów i W olnej Ojczyzny.
