UKD 58'1:581,81:5&1.78:&82,52(438-14:2"-57),,1968/19'73"
Anna SADOWSKA
Uwagi o prowadzonych ostatnio badaniach palinologicznych trzeciorzędowych osadów ilastych
w Sudetach
W latach 1968--1969 na łamach ,,Przeglądu Geologicznego" opubliko- wano 1968; S. artykuły dotyczące Dyjor, A. Sadowska, 1968; J. Oberc i in., 1969 osadów ilastych w Sudetach (J. Oberc, S. Dyjor, a, b).
W pUblikacjach tych przedstawiono wyniki badań geologicznych i pJ:Zeprowadzonych po raz pierwszy badań palinologicznych wybranych osadów ilastych w Sudetach. Na podstawie tych większość badań stwierdzono, że
utworów, uważanych dotychczas z& iły zastoiskowe wieku
czwartorzędowego, ma odmienną genezę Oł"az czas powstania. Iły te sta-
nowią odpowiednik facjalny dolnych ogniw serii poznańskiej, należących
do miocenu górnego.
Nieco później w ,,Kwartalniku Geologicznym" ukazały się dwa arty-
kuły Z. Jaworskiej (ITl71, 1973) przedstawiające wyniki badań palinolo- gicznych osadów ilastych z Jeleniej Góry i Bolkowa. W oparciu o te ba- dania autorka stara torzędowego niesłuszny. Według i tym Z. Jaworskiej się dowieść, że są samym pogląd trzeciorzędowy materiał o' ich to osady zastOiskowe, wieku trzeciorzędowym pylkowy, zgod-wieku jelit CZWłll'
nie z poprzednimi opiniami, znajduje się na wtórnym złożu i pochodzi z r02imycla moren. Dowodem tego jest występowanie obok sporomorf
trzeciorzędowych również form 'jurajskich, kredowych i czwartorzędo
wych oraz, leżącej znalezienie sporoinorf trzeciorzędowych w' glinie zwałowej,
nad osadami ilastymi.
W Wymienionych na wstępie publlkscjach J. Oberc, S. Dyjor i A. Sa- dowska przedstawili Wiele argumentów przemawiających za trzeciorzę
dowym pociiodzeniem niektórych osadów ilastych vi Sudetach. Podstawą
do wypowiedzenia takiego poglądu były następujące przesłanki pali-
nologiCŻlle. '
1. Bogaty skład ilościowy i rodzajowy sporomorf w badanych osadach.
2. Spektra palinologiczne typowe dla innych utwoxów g6rnomioceń
skich, a zwłaszcza dla spągowych ogniw serii poznańskiej.
3. Niski, typowy dla spektrów sporowo-pyłkowych roślinności g6rnD-
726 Anna Sadowska
mioceńskiej, udzlal procentowy pyłku roślin żyjllcych wapółcześnie w Eu- ropie Srodkowej (tzw. czwartorzędowych).
4. Niski; charakterystyczny dla zbioroWisk trzeciorzędowycli: udział procentowy pyłku roślin zielnych.
5. Brak sporomorf ze zbiorowiska roślin żyjących wyłącznie w kli- macie związanym z okresami glacjalnymi, nie występujących w trzecio-
rzędzie.
6. Różnice między spektrami pyłkowymi analizowanych oSadów ila- stych w Sudetach a spektrami typowych utworów zastoiskowych i glin '
zwałowych z namytym materiałem trzeciorzędowym. W tych ostatnich po-ocent pyłku rodzin i rodzajów trzeciorzędowych jest znacznie niższy, wyższy natomiast wykazujll takie drzewa, jak Pinus (pyłek typu Pinus diploxyl<in), Betula i Salt!:. Charakterystyczny dla tych osadów jest zns=y ,udział pyłku roślin, zielnych, zwłaszcza rodzin i rodzajówroś!in żYią'ej'ch-lbezpośrednio u czoła lodowca (Arcto8taphylo8~ Artemisia, Helian- themum, Cyperaceae, Gramineae ,i inne).
7. Bardzo podobny skład roślinności i zbliżone stosunki ilościowe we wszystkich zbadanych stanowiskach w Sudetach (na przestrzeni ok.
100 km) świadczące, 'że przypadkowe namycie sporomorf na tak dużym
obszarze jest mało prawdopodobne; nie są również znane własności se- lektywnego działaIlia wód roztopowych, , '" ' ,
, Wobec PO,!",YŻSZego uznaJlie, że pogląd o trzeciorzędowym wie\tu nie-
~~9t:Ych Hów r.affiin~wanych w Su~etach j~, niesłuszny, ~ga, obale- ma, przedStawlOIly~h argum,entów, l podama własnych, przeclwstawnych dowodów; Niestety, Z; Jaworska w' żadnym. ze swoich artykułów nie uśtoS1,in!<:owuje się do przesianek, na których oparliśmy wymienione po-
glą4y. ,cawi,ęcej, przedstawione przez tę autorkę badania palinolOgiczne
zd!lją się, potwierdzać' słusznoŚ,ć przynależności iłów laminowanych do
trzeCiorzędu. '
, ,,W przedstawionych przez Z. Jaworską artykułach, a zwłaszcza w ar-
tykulę ,;/:, 1~7:3 r., ~łosję, wl,ele; $ścisłości, błędów i JliewlaściYiych iP-terpretacji, bJ;ak'rówJlież' wyjaśnienia pewnych istotnych faktów, wy- nikający~zoznaczeń palinologicżnych., , " '
,Zastanawiająoa jest -t~ mała ilość taksonów oznaczonych przez Z, ,Jaworsą w 'opydwus:tanowiskach (43 w Jeleniej Gqrze i 57 w Bol- kowie, wobec 83 , taksonów oznaczonych, przeze mnie w 9 próbkach z Cieplic,- oopowiildającychstanowisku w Jeleniej Górze). Ponieważ Z. Ja-
wo~sl<a :nie, podaje ,Jl\'ocentuaporomorf ,nie oz~aczonych, nie wiadomo,
skąd ~kają:te ',rożnice. 'Należy się spodziewać, że oznaczenie tych sporomorf zwiększyłoby w obydwu profilach zarówno ilość mioceńskich ta~onów, ,jak j' ich, udział procentowy. " ' '
, "Z: 'Jaworska :(1973) 'zestawia tabelę stratygraficznego zasięgu niektó-
ryCh: sporomorf 'z .'osadów w' Bolkowie, która ma dowodzić, że zespół s~rf
w
~y<;h,osadach nie:jest zespołem homogenicznym. Jednakżezasięgi wielu z podanych w tabeli ro~zajów: przedstawione są mało' pre-, cyzyjnje, o' czym świadczą praąe takich autoró:w' jak: W; Szafer, (1954), W:,;ą:,,?;ag:wijn ,(1960, 1966), W'Krutzśch (1967); A. Stachurska, S. Dyjor, A. Sadowska (19,67).-,J. Osz:ast(1970), F. R. Averdieck (1971), A. Sta-
chuPlka,',A, "Sad,owska;,S.,,:Dyjor, (1972) ,i 'in.' Rodzaje Castanea, Myrica,
NiisBa; , TaXódium '
f SequOia Występują do 'górnego pliocenu włącznie,Uwag! o badaniach paHll<>loglcznych w Sudetach
niektóre z nich prZechodzą nawet do plejstocen\!: (np. ,Ny~sa; :<.17, ilość
znacznych procentach notowana była jeszcze .w int~rg1acjaIe tegi!Ień!l)ę.Jn
w Mizernej). Do pliocenu przechodzą róWnież~kie ~jedal!; ·~ą!Jf!'Rite8
edmundi, QueTcoidites henrici, Rhus (Rhooidites 'p8eu:docingulu~).
W świetle tych wszystkich nieścisłOści oznaczenia; a· ;<l\l"~t!i, i JtQ, sunki procentowe wyróżnionych przez Z. Jaworską form.zdaj:ą ąię budzić poważne wątpliwości,
Jeżeli jednak nawet przyjmie się poprawność 02:naczeJ,i Z. JawO'rskiej, przedstawione przez nią wyniki żadną miarą nie dowodzą czwartorzęd. O'-
wego wieku badanych osadów. Diagramy pyłkowe z JelePiej ,Góiyi BoI- kowa odtwarzają typowe zbiorowiska ·trzeciorzędowe,. znanE! z ptofili pallnO'IO'gicznych niżowegO' O'bszaru DO'lnegO' Sląska. AutO'rka.,nie. ozna" .
czyła ani ;ednej formy, która charakterystyczna byłaby tylkO' !Ua~hłod4
negO' zbiO'rO'wiska plejstoceńskiegO' i nie w1stępowala W tr~ecior:l;ędzie,
Rodzaje drzew .żyjące współcześnie w Europie Srodkowej' wykazUją procentO'wy udział, typowy dla okresu górnomiO'ceńsklegO', Stanowiły one zawsze mniejszą lub większą domieszkę w lasach neogeńskich. W.'profilu z Jeleniej Góry udział PO'szczególnych rodzajów tych drzew nie· prze.
kracza fJJ/ •• Stwierdzenie zaś, że Udział roślin rozwijających się' wczwaT-
tO'rzędzle w profilu z Bolkowa wynosi okO'ło llOu/o nie' jest uzasadnione:
Interpretacja spektrów pallnologicznych z osadów zanieczyszczonych ma-
teriałem pyłkowym na wtórnym 'żłożu jest bowięmogrO'mnle trudna i wymaga korygujących O'bliczeń (J. Iversen, 1936; J. Niklewśld, 19&8 i In.), na których podstawie'można O'kreśllć, z pewną dozą prawdopo~
dobieństwa, procent rO'ślin żyjących na miejsCu i pochO'dzących z na- mycia. W osadzie czwartorzędO'wym zanieczysZczonym materiałem trze-
ciorzędO'wym znajdO'wać się bowiem będą, oprócz egzotycznych form
trzeciorzędowych, również typy sporO'morf roślin, które rosły zarówno w trzeciorzędzie, jak i czwartO'rzędzle oraz występują współcześnie w·.Ęu
ropie Srodkowej (tzw'. sporomorfY .czwartorzędowe). Część'
z
nich po-chodzić może z roślin żyjących in situ, część zaś z namytych osadów
neogeńskich. Rachunek korygujący J. Iversena pozwala dkreślić w prZy-
bIlżeniu ilość pyłku danego rodzaju znajdującą się na złożu pierwotnym i daje podstawę dla procentowego obliczenia skorygOwanegO' spektrum.
Charakterystyczny jest także w opisywanych profilach niski' .udział
procentO'wy roślin zielnych, typowy dla spektrów trzeciorzędowych. Z. 'Ja- worska nO'towała w Jeleniej Górze tylkO' do 4% pYłku rG9lIn zielnych.
W profilu z BolkO'wa, jak stwierdza ta autorka, " ... dQŚć· licznie reprezento- wane są rośliny zielne, zwłaszcza Composltae, C'I'tldferaei Cheir.opodilice.ae i Artemisia" . Z tabeli procentowego udziału sporombrf wynika jednali:, Ze
pyłek roślin Artemista pO'jawia zielnych się występuje tylko w czterechsporadycznie ' pr6bkadi w (1"'-5'10), ilości a pyłek 2-4°lrl.. rodia.ju W osadach trzeciorzędowych, a szczeg~lnie neogeńsklch,pylekz.ro
dzin Chenopodiaceae i Compositae występuje bardzo często; również
ArtemisIa podawana była niejednokrotnie: z osadów trzeciorzędOwych
(G. Leschik, 1951; E. Nagy, 1958; L. Stuchlik, '1964;
A
Stachurska,.S .. Dy- jor., M. Kordysz, A, Sadowska,' 1971,i'inni)-~·W. .ooadach. wtois1roWych stwierdzano natomiast zawsze wysokie procenty·: roślin 'zlelnych, rosną~cych 10% (J. Dyakowska, bezpośrednio u czoła.lodowca; 1956; J. Terasmae, ródzIljArtemisia 1963; J ... ~ti:A;:Srilddń;:wynosił zwykle ok; UI68),
728 Anna 5adawBka
Przytoczony przez Z. Jaworską (1971) diagram' pyłkowy z osadów glacjalnych z Gośclęclna - z wysokimi procentami pyłku Betula, Salix, Cype1"aceae, G1"amineae I innych roślin zielnych - tak znacznie różni się od profilów z Jeleniej Gór}' i Bolkowa, że narzuca się pytanie, dla- . czego autorka nie wyjaśnia tych różnic.
Uderza natomiast takt, że zarówno w profilu z Jeleniej Góry, jak i z Bolkowa spektra pyłkowe próbek pobranych z glin zwałowych (le-
żących nad osadami ilastymi) różnią się od spektrów próJ>ek z osadów ilastych; w załączonych diagramach urywa się większość -krzywych pył
ku roślin trzeciorzędowych, procent innych wyraźnie spada. W próbkach z glin zwałowych poZostaje natomiast głównie pyłek roślin, które utrzy-
mały się w ~aszej szerokości geogr&ticznej do plejstocenu, oraz nieliczne
. sporomorly trzeciorzędowe, których prawidłowe oznaczenie może budzić
wątpliwości (np. pyłek rodzajów Myrica i C01"ylus jest bardzo łatwy do
odróżnienia).
W profilu. z Bolkowa, w dwóch zbadanych próbkach .z glin 'zwało
wych, widać ponadto nagły,. bardzo duży wzrost ilości pyłku roślin ziel- nych - do 3'1f'/o. Autorka nie wyciąga z tych faktów żadnych wniosków,
ograniczając się jedynie do stwierdzenia· podobieństwa spektrów pyłko
wych glin zwałowych i osadów ilastych pod względem jakościowym . . Obecność pewnej ilości sporomorf trzeciorzędowych w glinach zwa-
łowych obszaru Jeleniej Góry, Cieplic i Bolkowa. wyjaśnić można pro-
wadząc' bezpośrednie obserwacje w odkrywkach wspomnianych cegielni.
Gliny zwałowe posiadają dużo różnej wielkości porwaków iłów lamino- wanych oraz roztarty ił,stanowiący znaczną część frakcji ilastej w gli- nach. Szćtególnie wyrażnie jest to widoczne w cegielni wJeleniej G6rze, w dolnych partiach glin zwałowych, przy kontakcie z Uami laminowa- nymi. Gliny zwałowe, 'w związku z dużą domieszką materiału miejsco- wego (iłów laminowanych), mają barwę brunatnoszarą, przechodzącą
stopniowo ku górze w szarą i szarożółtą. Duża ilość bloczków skał skan- dynawskich i północnych wyklucza określenie tych osadów jako gliny stokowe, rozwinięte na iłach laminowanych. W Bolkowie obserwowano podobne zjawiska, przy czym miejscami zaznaczają się na małą skalę
procesy glacitektoniczne, 'zacierające ostre granice glin zwałowych z Uam!
Iaminawanymi. Procesy silnej egzaracji lodowcowej kumulują się szcze- gólnie w strefach dolinnych, przez które przeciskał się lodowiec w ob- szarach górskich. Dlatego też nie można dziwić się występowaniu spo- romorf trzeciorzędowych w dolnych partiach glin zwałowych. Obserwuje
się tu mechaniczne przemieszanie tych glin z materiałem ilastym, po-
chodzącym z iłów laminowanych. Widać to szczególnie wyrażnie w Je- leniej Górze, a mimo to w profilu palinologicznym - na granicy między
glinami zwałowymi a iłami laminowanymi - następuje doŚĆ znaczne
zróżnicowanie, świadczące o kontakcie tych dwóch serii.
Pogląd, znany zresztą od ·dawna, że sporomorfy trzeciorzędowe wy-
stępujące w iłach Iaminowanych pochodzą z rozmycia glin zwałowych, bu~ więc wątpliwości. Próbki glin zwałowych (na kontakcie z.-4lami laininowanymi) z badanych prżez Z. Jaworską stanowisk muszą za-
wierać sporomorfy trzeciorzędowe wraz' z materiałem przemieszanego
podłoża, a więc fakt ten nie przeczy, lecz potwierdza trzeciorzędowy
wiek iłów laminowanych.
Uwagi o badaniach paHnologicznych w Sudetach 729
. Jednym z dowodów czwartorzędowego wieku' omawianych osadów jest według Z. Jaworskiej znalezienie w profilu z l:lolkowa starych sporo- morf jurajskich, kredowych oraz organizmów planktonowych z grupy Hystrichosphaeridae, charakterystycznych dla paleogenu. Formy te. re- prezentowane są w całym profilu przez pojedyncze egzemplarze. Znale- zienie pojedynczych okazów miKrOflory lub mikrofauny nie uprawnia jednak do. wyciągania jakichkolwiek wniosków stratygraficznych. Po- nadto ziarno pyłku; oznaczone jako PaTvisaccttes na podstawie mikro- fotografii z pracy E. M. Kemp (1970), znacznie różni się od okazów przed- stawionych przez tę .autorkę i tak bardzo przypomina znajdowane często
w różnych osadach zniekształcone ziarna pyłku sosny, że oznaczenie to
należałoby uznać co najmniej za zbyt śmiałe. Planktonowe Hystricho- Bphaeridae, wśród których Z. JaworS'ka oznacza gatunki paleogeńskie, obejmują tak dużą i różnorodną grupę występującą również w neogenie,
że dokładniejsze ich oznaczenie, a tym bardziej wyciąganie z tych oZOli-
czeń wniO!lków stratygraficznych, musi być przeprowadzone na pod- stawie bardzo dokładnej znajomości kopalnego planktonu. Poza tym nie
można wykluczyć, że pojedyneze okazy tych form zostały wymyte ze starszych osadów przez trzeciorzędowe rzeki.
Jednocześnie należy podkreślić, że występowanie planktonu z grupy Hystrichosphaeridae w osadach ilastych młodszego trzeciorzędu Sudetów
było tylko jedną z licznych przesłanek, na których oparliśmy wniosek o trzeciorzędowym wieku tych osadów. Nie przywiązywaliśmy do nich tak wielkiej wagi, jak to sugerują artykuły Z. Jaworskiej. Nie twier-
dziliśmy też, że osady zJeleniej Góry są utworami morskimi, lecz obec-
ność organizmów z grupy HystrichosphaeTidae wyjaśnialiśmy wpływem środowiska morskiego, który, jak na to wskazują badania geologiczne i mikropaleontologiczne, zaznaczył się na omawianym obszarze w okre- sie sedymentacji serii poznańskiej.
Reasumując należy stwierdzić, że wniosek o· czwartorzędowym po- chodzeniu osadów z Jeleniej Góry i Bolkowa Z. Jaworska oparła na
mało precyzyjnych przesłankach, takich jak:
. 1. Uznanie wszystkich sporomorf roślin żyjących współcześnie w Eu- ropie Srodkowej za sporomorfy czwartorzędowe, podczas gdy rośliny
te występowały licznie również i w trzeciorzędzie.
2. Niewłaściwe lub nie mające podstaw formalnych oznaczanie nie- których sporomorf i wyciąganie na tej podstawie wniosków stratygra- ficznych (por. Kwart. geol., 1971, fig. 34, 37, 40, 41, 44 i Kwart. geol., 1973, tsb!. III, fig. 15,21; tab!. "IV, fig. 1~).
3. Stwierdzenie podobieństwa spektrów pyłkowych z osadów ilastych i z glin zwałowych, podczas gdy między nimi Istnieją znaczne różnice.
4. Mala iloŚĆ oznaczonych taksonów I wyciąganie wnlO!lków stra- tygraficznych ze spektrum obliczanego. na podstawie 100 oznaczonych sporomorf, łącznie z pyłkiem roślin zielnych, zniekształcające właściwy
obraz roślinności w badanych osadach (zmiana udziału procentowego wielu roślin, zwiększanie roli pojedynczych sporomorf itp.).
5. Tendencyjne naciąganie faktów do potrzebnej Interpretacji, np.
stwierdzenie dość licznego występowania roślin zielnych (K ",art. geo!., t. 17, z. l, s. 135), podczas gdy licznie występują one tylko w glinach
zwałowych - do 28%, a w osadach ilastych wynoszą do fII/. (s. 134);
730 Anna Sadowaka
uznanie 50% sporomorf roślin z profilu w Bolkowie za czwartorzędo
we itp.
6~ Nie ustosunkowanie się do argumentów, przemawiających za trze-
ciorzędowym wiekiem osadów ilastych w Sudetach .
. .
Jeżeli dalsze badania palinologiczne dostlu-ezą nowych faktów i do-
wiodą, że część osadów ilastych w Sudetach powstała w okresie czwar-
torzędowym, nie ma ·przeazk6d, aby zawarte w nich sporomorfy trzecio-
rzędowe uznać za sporamorfy na wtórnym . złożu. W obecnej chwili brak jest jednak takich dowodów i określenie tych osadów przez Z. Ja-
worską za czwartol'zędowe nie jest uzasadnione.
Zakład PaleOlbota.nJti
I:astytutu N«UlE: Geoloet«nYoh
UiltwersyietuW'l'Od&wlłkiea:o W.rocław. ul. Cy'btW1rl~ ao
Nad.ła.D.o dD1a 17 maja 1m ~.
PlSMlBNNICTWO
AVERDIECK F.R. (1971) _ . Palynologisehe Untersuchungen zum TertlJlr auf Syll·Meyn!ana, Zl;p. I~. Klel.
DYAKOWBKA J. (1956) - Spektra pyll[()we utwor6w zasloiskowych. BluL InsI.
Geol., 100, p. 217-226. Warszawa.
DYJQR S., .SADOWSKA A. (UHI8) - G6cnomloce6sJde osady Ilaste Sudet6w. Pn.
, leol, 18, p. 54~50, nr 12. Warszawa.
IVERSEN J. (1936) - Sekundlires Pollen ais FehlerqueIle. Danm. Geol. Unden IV, 2 (15), p. 1-24. Ksbenhavn.
lAWORSKA Z. (1971) - WynIJs:I badali. pellnologicznych osadów zastoiskowych z Jeleniej G6ry. Kwarl gool., 15, p. 947~54, nr 4. Warszawa.
JAWORSKA Z. (1973) ~ Badania pallnologiczne osad6w zastoiskowych z okolle Bolls:owa. Kwarl geoL, 11, p. 131~137, nr l. Warszawa.
KEMP E. M. (1970)·- Aptian and Albian Miospores irom Southern EngIand. Pa- laeont., Abt. B, 181, p. 73-143.· Stuttgart. ..
KRUTZSCH W. (1967) - Spocen und Pollengruppen aus der Oberkreide und dem Tertilir Mltteleuropas nnd ihre .tratlgrapblsche VarteilWll. Z. angew. Geol., 11/12, 'p. 509-648. Berlin.
LESCHIK G. (1951) - Mikrobotanisch-stratigraphische Untersuchungen der jun-
~I\nen BraunJs:ohle von Buchanau. ~eontographica IBl,
9%;
p. 1~1.Stuttgart. .
NAGYE. (1958) - Palynologiaehe Unter~uchung der am Fusse des Matra-Gebirges lIelagemn Oberparuionlschen Braunkohle. Ann. Insl GeoL Pub!. Hung., ł7,
p. 1--353, nr ·1. Budapest. .. .
NIKLEWSKI J. (1968) - Interglacjał eemskl w Główczynie kolo Wyszogrod~.
Monogr~ Botanicę.e,."27r-.p. ,125--191~ Warszawa.
Uwagi o bad""lach pallnologlcznych w Sudelach· 731
OBERC J., DYJOR S. (1968) - MIodotrzeclorzędowe ruchy tektoniczne w Sudelach.
Prz. geol., 18, p. 493---498, nr 11. Warszawa.
OBERC J., SADOWSKA A., DYJOR S. (1969a) - Uwagi o Iłach laminowanych w Sudetach: Prz. geoL, 11, p. 264--267, nr 6. Warszawa.
OBERC J., DYJOR S., SADOWSKA A. (l968b) - Po raz drugi o trzeciorzędowych Iłach laminowanych w Sudetach. Prz. geol., 11, p. 3?0-373, nr S. Warszawa.
OSZAST J. (1970) - O wieku stożka Domańsklego Wierchu na podstawie bada'"
pa!ynologlcznych. Kwart. geol., Ił, p. 8ł8-1146, nr 4. Warszawa.
OSZAST J., SRODON' A. (196S) - Wyniki badań palynologicznych nad . iłami zastoiskowymi zWadowlc. Prz, geogr., lO, p. 343-.'150, nr 2. Kraków.
STACHURSKA A., DYJOR S., SADOWSKA A. (1967) - Plioce1ls.ld profil z Ru- szowa w dwieIle analizy botanicznej. Kwart. geol., 11, p. 353-371,. nr 2. War- szawa.
STACHURSKA A., DYJOR S., KORDYSZ M., SADOWSKA A. (1971) - Charak- terystyka paleobotaniczna mlodotrzeclorzędowych osadów w Gozdnlcy na Dolnym Slą9ku. Rocz. PoL Tow. Geol., n, p. 359-~6, nr 2. Kraków.
STACHURSKA A., SADOWSKA A., DYJOR S. (1973) - Wiek flory z SotIniCY k. Wrocławia w świetle badań geologicznych I palinoIoglcznycb. Acla palaeob.,
n, P. 14&-176, nr 3. Kraków.
STUCHLIK L. (1964) - Pollen anaIy"l. ol the mlocene deposlts at Rypin. Acta palaeob., 5, p. 1-111, nr 2, Kraków.
SZAFER W. (1954) - Plioceńska flora okolic Czorsztyna I jej stosunek do plejsto- cenu. Pr. Inst. Geol., 11. Warszawa.
TERASMAE J. (1963) - Notes on palynoIoglcal of varved sed1ments. J. Sedl- ment. Petrology, 33, p. 314-319, nr 2. Ottawa.
ZAGWIJN W. H. (1960) - Aspects of the pliocene and early plelstocene vegeta- tion In the Netherlands. Uitgevers-M1j., Maastrlch, p. 1-7S.
ZAGWIJN W. H. (1966) - Erologic interprelaUon of a poUen diagram !rom Neo- gene bods In the Netherlands. Rev. Palaeob. Palynol., Z, p. 173--181. Am-
sterdam. .
