Zbyt żydowska na Żydówkę : oznaki żydowskiej tożsamości na podstawie Barbed Hula (Kolczaste Koło) Sigalit Landau

1

KatarzynaPasternak

ZbytżydowskanaŻydówkę.

Oznakiżydowskiejtożsamościnapodstawie BarbedHula(KolczasteKoło)SigalitLandau

zakładnowożytnejKulturyrosyjskiejUniwersytetuJagiellońskiego

Celartykułuihipotezybadawcze

Dziełaizraelskichartystówczęstoporuszajątemattożsamości¹.Identyfiw aniesięzeswoimpochodzeniemdoniedawnapostrzeganebyłojakokłopo tliwe,aprzezsamychŻydów^2uważaneza„zbytżydowskie”.Fakttenmożewyd awaćsięniezrozumiałydla

1 ŚwiadczyotymnaprzykładwystawawMuzeumSztukiwŁodziPolak.Żyd.Artysta.Tożsa mośća awangar-

daz2009r.czypublikacjetakiejak:TratwaMeduzy.Sztukaizraelskaipotwórtożsamości, Warszawa2006;JewishIdentityinModernArtHistory,ed.C.M.Sousslof,Berkley–

LosAngeles–

London1999.Problemtożsamościżydowskiegoartystyzostałusytuowanywszerszym kontekściegeografiymiczasowym.Żydowskatożsamośćartystymożewychodzićpoza tworzeniereligijnychobrazówczyreligijneodniesie-nia.

„Etnicznaprzynależność”możegwarantowaćwtwórczościdanegoartystynawiązania dopraktykireligijnej.Bywa,żeczęściejwychodzipozatworzeniereligijnychobrazówczyr eligijneodniesienia,jaknaprzykadwtwórczościMarcaChagalla,ManaRaya,JulesaPasci naczyMarkaRothko.Por.Ł.Biskup-ski,„Polak,Żyd,Artysta.Tożsamośćaawangarda”–

wystawaikonferencjawMuzeumSztukiwŁodzi[on-

line:]http://www.kulturawspolczesna.pl/readpdf/886/%22Polak%2C%20%C5%BByd

%2C%20arty-sta.%20To%C5%BCsamo%C5%9B%C4%87%20a%20awangarda

%22%20%E2%80%93%20wystawa%20i%20konferencja%20w%20Muzeum%20Sztuki

%20w%20%C5%81odzi[14.01.2018].

2 Badaczezajmującysiętematykążydowskązawszestająprzeddylematem:

ktojestŻydem.Podobnyproblems p o t y k a samychŻydów.Czynnikt e n o d g r y w a s z c z e g ó l n ą rolęw s y t u a c j i , gdyp o j a w i a j ą s i ę noweosobyw s p o ł e c z n o ś c i . Podczasa n a l i z y k a t e g o r i i „Żyd”możnawziąćp o d uwagęzarów-

n o kryteriaobiektywneprzypisaniadogrupy,jakisubiektywneidentyfikacje.

Elementyobiektyw-

n e są„przypisaneodwewnątrzprzezsamązbiorowość,namocytradycjiiwspóln ychkorzeni”oraz

„przypisanejednostceod zew nątrz ,poprzezstygmatyzującekwalifikowanie zestronyspołecznegoo t o c z e n i a , którenieakceptuje„obcych”.Doczynn ikówobiektywnychnależynp.fakturodzeniasięw rodzinieżydowskiejiposiadanież ydowskichprzodków;dodatkowymelementemjestuczestnictwow kulturzeżydowskiej, np.wyznawaniejudaizmu,posługiwaniesięjęzykiemhebrajskimlubjidysz,kulty wowanietradycjiitd.Wewspółczesnychspołeczeństwachpluralistycznychważnajestś

2

wiadomap r z y n a l e ż n o ś ć dogrupy.Jednostkamożesamapostanowić,c zychcepozostaćwdanejspołeczności,

masKa38/2018 przeciętnegoodbiorcy,któryniejestwstaniepojąćwstyduzwiązanegozpo chodzeniem,zwłaszczagdywychowałsięwświeciewartościpropagowan ychprzezUnięEuropej-

ską:pokoju,wolnościwypowiedzi,tolerancjiiotwartościnainnych,szacuk udlahistoriii płynącychzniejnaukczyakceptacjidlaróżnorodnościkultur owej^3.Naszatożsamośćbywaprzeznasnieakceptowana,jednakżewkont ekścieŻydówproblemtenwydajesięznaczniegłębszy–

kategoriabycia„zbytżydowskim”wskazujenacharakterystycznąwrażliw ość,któranadaltowarzyszypowojennympokoleniom.Zwyczajnyczłowie kznaj-

dującysięwbezpiecznymotoczeniukulturyrzadkozastanawiasię,jakwyg lądałobyjegożycie,gdybyzostałzmuszonydorezygnacjizwłasnego„ja”(r ozumianegonietylkojakowewnętrznepoczucie,aletakżejegozewnętrzn eprzejawy–zwyczajereligijne,obyczajeświąteczne,językizachowanie codzienne)⁴.Jednostka ludzka,któranaglezostanieode- rwanaodswojejkulturyitradycji,traciswójnaturalnygrunt.Możemyzate mzałożyć,żetowłaśniekulturowezakorzenieniejestfundamentemtożsa mości⁵.

Artystką,którapomożewrozwinięciuporuszonegopowyżejtematubę dzieSigalitLandau.Napodstawiewybranychpracprześledzonazostanie wymowajejmetamor-

fozywkontekściekształtowaniasiękobiecejżydowskiejtożsamości.Lan dauprzed-

stawiaportretŻydówki,skupiającsięnajejcielesności,odtwarzazpamiec ihistoriękobietibacznieprzyglądasięcyklowiichżycia.Bada„żydowskoś ć”kobietIzraelaito,comiałowpływnaukształtowanieichcharakterów.Pro blemposzukiwaniawłasnego

„ja”,aszczególnietowarzyszącamuwielość(„jestemŻydówką,alejeste mteżkobietą,człowiekiem,osobą”),jestwidocznytakżewdziałalnościin nychizraelskichfemini-

stycznychartystek.Podkreśleniawymaga,żefeminizmżydowski,wodró żnieniuodświatowego,konstytuujekonfliktmiędzymodelamitożsamoś ci:żydowskąpołączonąz feminizmemorazodrębnymi–

żydowskąifeministyczną.WiekXXbyłokresemwielkichprzemianwstos unkudokobiet,atakżeświadkiemnarodzinwspółczesnegofeminizmu.Z mianytenieominęłyjudaizmu,któryokreślasięjakoreligiętradycyjnąi pa triarchalną,jednakwszystkichmodyfikacjiwobrębietegowyznanianie możnawytłumaczyćjedyniewpływemruchównarzeczkobietczyprawo bywatelskich⁶.

czyj ą o p u ś c i ć . Możet a k ż e zwrócićs i ę k u odnalezionymko r z e n i o m . Owes u b i e k t y w n e c z y n n i k i świadcząceoprzynależnościgrupowejwyrażająidentyfi kacjęjednostekiichpoczucieuczestnictwaw tejsamejkulturze,świadomośćpr zynależnościdoświatawspólnychwartościisymboli,aconaj-w a ż n i e j s z e – poczuciewięziztą,anieinnągrupą.Por.H.Datner,M.Melchior,ŻydziwewspółczesnejPols ce–nieobecnościipowroty[w:]MniejszościnarodowewPolsce,red.Z.Kurcz,Wrocław199 7,s.64.

3 Por.R.Anam,System wartości obywatelaUE:„pokój”najważniejszy[on-line:]

http://www.egospodar-ka.pl/26107,System-wartosci-obywatela-UE-pokoj- najwazniejszy,1,39,1.html[ 1 4 . 0 1 . 2 0 1 8 ] .

4 Por.A.Kuchta,„Wobcymtłumie,wobcymmiejscu”–

żydowskatożsamośćkulturowawsytuacjigranicznejn a wybranychprzykładachliterat uryfaktu,„Maska”2013,nr19:Miasto,tożsamość,wspólnota,ss.108‒121.

5 Por.ibidem,ss.108‒121.

6 Por.A.Szwed,Kobietyijudaizm.Różnedrogidopodmiotowości[w:]Gender.Kobietawkul turzeispołe-

c z e ń s t w i e ,red.B.Kowalska,K.Zielińska,B.Koschalka,Kraków2009,s.21.

Chociażpołączeniefeminizmuijudaizmumożebudzićwątpliwości,prz ykładży-

dowskichfeministekpokazuje,żeto,cotrudnosobiewyobrazićwteor ii,możestaćs i ę realne.Najlepiejświadczą otymsłowaJudith Plaskow:

NiejestemŻydówkąwsynagodze,afeministkąwświecie.Jestemżydowskąfeminist kąifemini-stycznąŻydówkąwkażdymmomenciemojegożycia.

[…]JeślijesteśmyŻydówkaminiepomi-

m o tego,żejesteśmyfeministkami,alejakofeministki,to judaizmmusisięzmienić⁷.

Zmiany,októrychwspominaPlaskow,wróżnysposóbprzenikałydoposzcz ególnychn u r t ó w żydowskiegofeminizmu,których przejawy obserwujemy wsztuce.

Możemywnioskować,żewprzypadkuartystekprzynależnychdoteg okontekstukulturowegok l u c z o w a j e s t p r z e d e w s z y s t k i m w a l k a o zachowanieswojej„żyd ow-

s k o ś c i ” , przeciwpróbomwykluczeniazwłasnejspołecznościietn iczności,będącychźródłemt o ż s a m o ś c i . Bezw z g l ę d u n a to,któr az feministycznychś c i e ż e k z o s t a n i e w y b r a n a , żyd ows ka t o ż s a m o ś ć p o z o s t a j e w a ż n y m komponentemd z i a ł a ń . Wynikat o z religijno-etnicznegop u n k t u w i d ze n i a –

t r u d n o bowiemwyrzecs i ę byciaŻ y-

d e m lubŻydówką.Należyjednakzaznaczyć,żezagadnienie„kobiet aijudaizm”jestw swejnaturzetakszerokieiniejednoznaczne,żekażdy osądnarażonyjestnabłąduogólnienia.Natejpodstawieuznajemy,żeo drzuceniestereotypowego,tradycyjnegoo b r a z u kobietywjudaizmi eodrazukonstytuujenową,poddanąinterpretacjiwizjęŻydówki.Jed nocześniewtensposóbwykluczasięważnezmianywizerunkuizacho- w a n i a . Istniejepewnegorodzaju

relacja,wktórejtożydowskiekobietyuważająsięzaf e m i n i s t k i , właśni edlatego,żesąŻydówkami,iodwrotnie–

feminizmmotywujejed o deklarowaniaswojej„żydowskości”⁸. CelemartykułujestzatemzbadaniewybranychpracLandauwkonte kścietema-

tówzwiązanychzżydowskąkobiecością. Zakładamy,żeLandauws woichpracachpodejmujet e m a t „ ż y d o w s ko ś c i ” kobietw kontek ścief e m i n i s t y c z n y m , aj e j s z t u k ę m o ż n a

o d c z y t y w a ć przezpryzmatkobiecości.

Biografartystki,poruszanetematyikonteksthistorycznyjejprac

SigalitLandauurodziłasięw1969rokuwJerozolimie.Trwającykonfliktizra elsko-

-palestyńskiodbijasięwpracachartystki–

jejsztukaodnosisiędo relacjipomię-

dzyczłowiekiemawojnąidowpływuwojnynapsychikęspołeczeństw ijednostekl u d z k i c h⁹.RodziceLandaubyliżydowskimiemigranta mi.Wdzieciństwiemieszkała

7 J.Plaskow,StandingAgainatSinai.JudaismfromaFeministPerspective,SanFrancisco 1991,s.xi-xii[ t ł u m . za A.Szwed,op.cit.].

8 Por.A.Szwed,op.cit.,ss.19‒22.

9 Por.SigalitLandau(biogramartystyki)[on-line:]https://aicf.org/artist/sigalit-landau/

[14.07.2017].

wStanachZjednoczonychiWielkiejBrytanii,cospowodowało,żejestoso bąwielo-

j ę z y c z n ą iwielokulturową.ObecniemieszkaipracujewTelAwiwie¹⁰. PraceLandaustanowiąpołączenieróżnychtechnik,

takichjakrzeźba,instalacjai performans.Wjejtwórczościpojawiają stałetematy,któreprzeważnieodnosząsięd o sytuacjipolitycznejibież ącychwydarzeńzeświata,alezawszezwiązanesązosobąartystki. Najczę ściejkorzystaonazmateriałówtakichjaksól,mięso,cukier,elementyulega jącerozkładowi,figuryzbliżonedoludzkiegociała.Odwołujesiędokons ump-cjonizmu,pytaokwestiegranic,próbuje

zdefiniowaćswojąkobiecość.

WpracachLandauważnejestmultikulturowetło,którenarzucaperspe ktywętwo-

rzeniaiwybijasięzgłębijejprac.Wwyobrażeniachartystkiotaczającejąpr zestrzenieniemajągranic.MatosilnyzwiązekzhistoriąIzraelaiPalestyny–

stałasięonaosnowątwórczościLandau,tworzącejwswoichpracachświat y,któreodwzorowująjejniekoń-

czącąsiępasjęisiłę.Wtensposóbpróbujepokonaćlęki,któreodczuwaniet ylkojakokobieta,alerównieżjakoobywatelkaIzraela.Podejmowaneprzez niąwątkidotycząproblemówcodziennych,uniwersalnychi regionalnych

11.Samaartystkatwierdzi,żegenderniejestgłównymtematemjejprac,ch ociażmotywtenjestszczególniewyraźny.Łączysiętobezwątpieniazesko mplikowanąpolitykątożsamości,równieżtejnarodo-

wej.Izraeljestpaństwem,któreokreślasiępoprzezwyznanie,chociaż1/5j egoobywa-telistanowiąludzienarodowościarabsko-

palestyńskiejoraztakzwaniŻydziświeccy(wtymsamaLandau)¹².Projekt yLandaumogąbyćpostrzeganejakobadanieprocesuwykluczenia,którek onstruujezarównoindywidualną,jakizbiorowątożsamość¹³.

Przedmiotempracartystkijestludzkieciało,bardzoczęstoprzybie rająceskrajneformy,pokazywanewpozycjibólu,nędzylubponiżenia, poranioneikrwawiące;jestonotakżemiejscempolitycznym. Bad aczeinterpretująjejspojrzenienaludzkior-

g a n i z m , wykorzystującperspektywęstarożytnychGreków¹⁴.Sama Landaudefiniuje swojątwórczośćjakomediację:

Mojapracatobudowaniemostów.

(Nie)świadomieposzukujęnowychiważychmateriałów,abyp o ł ą c z y ć prze szłośćzprzyszłością,zachódzewschodem,prywatnośćzewspólnotą,egzy sencjęz głębią,odnalezioneprzedmiotyzepickiminarracjamiimitologią…

używającrozproszonych,

10 Por.S.Landau,SigalitLandau–About[on-

linehttps://web.archive.org/web/20141030002625/http://www.sigalitlandau.com:8 0/page/about.php[12.07.2017].

11 Por.A.Burg,ArtistSigalitLandautorepresentIsraelat2011VeniceBiennale,

„Ha’aretz”,2010[on-line:]https://www.haaretz.com/1.5345444[14.06.2018].

12 Por.R.B.Kook,NationalIdentityinIsrael.BeingPalestinianinaJewishState[w:]idem,Th eLogicofDemocraticExclusion,Oxford2002,s.57.

13 Por.E.Ginton,DreamingArt,DreamingReality,TelAviv2005,s.153.

14 Por.N.S.Sadeh,TheArenaofThanatos.Psuché,Soma,andSigalitLandau’sbodyrepresen tations–acom-parativestudy,„JournalofAesthetics&Culture”2015,No.7,s.2.

złamanychsłów,abyzdefiniowaćbric-a-

bracizamienićtowmiękkąstertęnowychmarzeń-pą-ków,bydziałaćdalej w niepewnym horyzoncie.

Artystkainteresujesięperyferyjnymi,granicznymiprzestrzeniami, któregromadząwokółsiebie„tymczasowe”struktury–

miejscazamieszkaniauchodźcówczymigran-

tów.Ztegopowoduwychodzipozaobszartradycyjnejgalerii,szukając obszarówdod z i a ł a n i a nawschodzieJerozolimy¹⁵.

Żydowskatożsamośćakobiecość

ProblematykaporuszanawpracachSigalitLandauniepozwalanamjasnost wierdzić,d o jakiejgrupyspołecznejodnosząsięjejprace.Niezaprzeczaln ietwórczościtejmo-

ż e m y przypisaćuniwersalnycharakter,alezgłębikażdegodzieławyi zolowaćmożnatrzyelementy:Izrael,żydowskość i kobiecość.

EmmanuelLevinastwierdzi,żeto,kiml u b czymjesteśmy,definiuje s i ę s a m o przezsiebie,azatemistnienieczegośwyprzedzajakąkolwi ekpróbęklasyfikacji.Za-

n i m więcporównasięŻydadokogokolwiekbądźczegokolwiek,jestonsa mymsobą.J e s t takzanurzonywjudaizmie,jakkażdyznasjestzanurz onysamwsobie¹⁶.Kon-

c e p c j a LevinasauobecniasięwtwórczościLandau,ponieważpostaci pojawiającesięw jejpracachniesądefiniowaneprzezprzynależnośćreli gijną.

Ważnymaspektemw działalnościartystycznejLandaujestproblemat yzowaniekobiecejroliwjudaizmie–

podobniejakwprzypadkumężczyznopierasięonanapo-

winnościzałożeniarodziny.WTalmudziezapisano,żejesttopierwszeprz ykazanie,któreBógpodarowałczłowiekowi.Mężczyzna,którynieposiadaż ony,wświetlePra-

waniejestczłowiekiempełnowartościowym.Levinasdodaje,żezwiązek małżeńskim o ż e byćtriumfemnadzłemwpisanymwczłowieczeństwo.

Wtensposóbczłowiekstarasiępowrócićdomitycznejjedności.Kobietaje stpostrzeganajakouosobieniełagodnościi ciepłaogniskadomowego,st anowisiłezapewniającąstabilizacjępo-

p r ze z swojąimmanencjęwobectranscendentnejmęskości¹⁷.Roląkobi etyjestdawanieschronienia,oświecanieoślepionego,przywracaniepio nowejpostawyorazprzezwy-

ciężanieostatecznejalienacjizrodzonejz samejmęskościlogosu¹⁸.Judai

zmjednakniepozwalanagloryfikacjękobiet,inicjatywaz a w s z e stoipo stroniemężczyzny.

15 Ch.LaBelle,SigalitLandau.ThreadWaxingSpace,NewYork,„FriezeMagazine”2011,Iss.62.

16 Por.E.Lev i n as , Dowodytożsamości[ w : ] i d e m , Trudnawol no ść .Esejeoj ud aiz mie ,tłum.A.Ku r y ś , G d y n i a 1991,s.53.

17 Ztakimpoglądemmożemyspotkaćsięnietylkowjudaizmie.Przyporządkowywanieokreślo nychrólspołecznych,innychkobietomimężczyznom,wpisanejestwewszystkiesys temypatriarchalne.Por.

B.Truchlińska,Filozoficzno-kulturoweaspektyproblemumęskości[w:]Męskośćw kulturzewspółczesnej,red.M.Janik,Lublin2008.

18 Por.E.Levinas,op.cit.,s.35.

Rabinicznekoncepcjejudaizmuutrwalająsystempatriarchalny,któryz ostałustano-wionywBiblii.

Wjegoobrębiekobietamabyćistotąpodległąmężczyźnie,wsfe- rzerodzinnej,społecznejireligijnej(wtymprzypadkuchodziłotuoodsu nięcieichz powodutabudotyczącegomenstruacjiiobowiązkurytual nejczystościkapłana)¹⁹.Levinaszaznacza,żekobiecośćwjudaizmienig dynieprzyjęłaboskiegokształtu.Ko-

b i e t a o t w i e r a ł a p r z e d e w s z y s t k i m w y m i a r i n t y m n o ś c i²⁰.Ni gdyj e d n a k n i e j a w i s i ę jednoznaczniepozytywnie,amoralnośćid obroćsąprzypisanemężczyźnie.Należypamiętaćotym,żechociażk obietaniezostałastworzonadoodprawianiareligijnycho b r z ę d ó w isp rawowaniafunkcjipublicznych,wswoimdomujestwładczynią.Mimot o dzieciniesąprzypisanejejsamej,aizraelskiemunarodowi²¹.

Wychowanawjudaistycznejkulturzeartystka, posługującsię wswoichpracachm a n i f e s t e m c iała, inspirujes ię dwomaźródł ami:zbiorowątrau mąp o Holokauścieo r a z krytykąpolitykiokupacyj nejwjejojczyźnie²².OilewiększośćpracLandaupo-

s ł u g u j e sięciałem,którezawszelkącenęmabyćuniwersalne,jakwpr zypadkucykluT h e Country23,otylewseriiProjects8724nawiązaniedoko biecościjestbezpośrednie,a treśćodnosi widza do historii ikulturyIzraela.

Czyjudaizmmożnapogodzićsięzfeminizmem?

Judaizmjestwyznaniemkładącymdużynacisknatradycję,dlategopew nestrukturyczywyobrażeniawewnątrzreligiinieewoluowały.Zmieniający sięświatspowodował,żereligiataprzeszłaznacznąrewolucjęwswoimsto sunkudokobiet.To,copozostajeprawdziwewzględemokresutalmudyc znego,obecniemożeposiadaćzupełnieinnąinterpretację.Ważnejest równieżwewnętrznezróżnicowaniejudaizmu^25–niejestonreligią-

monolitem,ajegospecyfikasprawia,żetrudnowyznaczyćjednegorep rezen-t a n t a żydowskiegoświata.

Przełomowel a t a s z e ś ć d z i e s i ą t e XXw i e k u z a p o c z ą t ko w a ł y zmianyw s t o s u n k u d o kobietrównieżwjudaizmie.Całokształtrefo rmoparto nadługozachodzących

19 Por.A.Cohen,Małżeństwo irozwód[w:] idem,Talmud.Syntetycznywykład

natematTalmuduinaukrabinówdotyczącychreligii,etykiiprawodawstwa,tłum.R.Gro macka,Warszawa1995,ss.174‒179.

20 Por.E.Levinas,op.cit.,s.39.

21 Por.A.Jeżyk,Męskośćpodznakiemzapytania?

Erotycznestrategiekonstruowaniażydowskiejtożsamo-

ś c i wS z tu km i str z u z Lu b l i n a Issaca[si c ! ] BashevisaSingerai KompleksieP ortnoyaPhilipaR o th a ,

„Polisemia”2010,nr1[on-line:]http://www.polisemia.com.pl/numery-

czasopisma/numer-1-2010-1/h t t p - w w w - p o l i s e m i a - c o m - p l - n u m e r - 4 - 2 0 1 0 - 4 - m i e s o - w - b i b l i o t e c e - c z y l i - z y c i e - i -

l i t e r a t u r a - w - r e t a r - dacji-agnieszki- kuciak[12.07.2016].

22 Por.N.S.Sadeh,op.cit.,s.1.

23 Por.S.Landau,TheCountry,2002[on-line:]https://www.sigalitlandau.com/the- country[14.01.2018].

24 Por.eadem,Projects8 7,2008[on-line:]https://www.sigalitlandau.com/projects- 87[ 1 4 . 0 1 . 2 0 1 8 ] .

25 Por.A.Szwed,op.cit.,s.19.

procesach,którewprzypadkużydowskichkobietbyływidocznejużw XIXwieku²⁶.C h o c i a ż samopołączeniepojęć„feminizm”i„judaizm”w ydajesiękontrowersyjne,toż y d o w s k i feminizmniejestoksymoro nem.Walkaopodmiotowośćkobietwjuda-

i z m i e nieustannietoczysięnaróżnychfrontach–

staraniażydowskichkobietoichprawamającharakternietylkoreli gijny,aleipolityczny²⁷.Todziękidziałaniomży-

dowskiejspołecznościkobietichaktywnośćwświeciespołecznymir eligijnymstałas i ę normąiodzyskałyone

podmiotowośćwramachsystemu religijnego²⁸.

ZbytżydowskanaŻydówkę–

kluczdoodczytaniapracS i ga l i t Landau

KluczemdoodczytaniapracLandaumożebyćteoriaJuliiKristevej,którazaj mowałas i ę skrajnościąciałaiprzestrzeni.Skrajność,znajdującsię pozazakresemmożliwo-

ś c i , tolerancji,pomyślenia,jestrównieżdwuznaczna²⁹.TeoriaKristevej odnosisiędoprocesuseparacjipomiędzyprzedmiotemaelementami, któreczłowiekmusiwyklu-

c z y ć wcelutworzeniaiutrzymaniaobiektywności.Tymiobiektamisązwy kleodpadycielesne,takiejakwymiociny,pot,moczlubkał,którezjednejs tronystanowiączęśćczłowieka,azd rug ie js ą nieakceptowane,zc ze g ob ie rze s ię ich s krajn oś ć . Korpusd z i a ł a zatemjakoprzestrzeń,kt órapomagaodwzorowaćmodelwewnątrz–

zewnątrzpodmiotowości³⁰.Odróżniaj e o d s i e b i e k a t e g o r i a „in n oś c i”. Tyms a m y m g e n e r u j e psychicznągranicęrealizowanąwobrębi

eciała.Mimożezachowanietej granicy

jestn i e z b ę d n e d o u t r z y m a n i a spójnegop o c z u c i a w ł a s n e j t o ż s a m o ś c i , wykluczonee l e -

m e n t y nadalniemogąbyćcałkowiciewyeliminowane.Pozostająoneje dnaknamar-

g i n e s i e życia,ponieważzagrażająpozornejjednolitościprzedmiotu³¹. Obrzydzeniej e s t tymrodzajeme m o c j i , która n i e u l e g a pozyty wnejkonwersjiestetycznej.JużImmanuelKantwspominałotym,żeje dynymrodzajembrzydoty,któryniemożebyćpokazanyjakozgodnyz naturąbeznaruszeniawszelkicheste-

tycznychupodobań,takżeartystycznegopiękna,jestbrzydota,którawznieca

odrazę³².W s p ó ł c z e s n a sztukawykorzystałapopularnośćwzbudz aniaobrzydzeniawstosunku

26 Por.ibidem,s.21.

27 Por.R.G.Monson,TheImpactoftheJewishWomen’sMovementontheAmericanSynago gue1972-

1985[ w : ] DaughtersoftheKing.WomenandtheSynagogue,ed.S.Grossman,R.Hau t,Philadelphia–NewYork–Jerusalem1992,s.228.

28 Por.A.Szwed,op.cit.,ss.19‒34.

29 Por.J.Kristeva,PowersofHorror.AnEssayonAbjection,NewYork1982,s.1.

30 Dzięki ciału możemy stworzyć podmiot,kótryjestdostępnyszerszej publiczności,wewnętrzna pod-miotowośćzaś jest już

ograniczona.Tedwiesferyodróżniaod siebie inność.

31 Por.J.Johnstone,TalkingDirtyintheMuseum.SigalitLandauandthePoliticsodAbjecti on[on-

line:]https://www.academia.edu/3575504/Sigalit_Landau_and_the_Politics_of_Abjecti on[12.07.2018].

32 Por.C.Korsmeyer,Genderwestetyce,tłum.A.Nacher,Kraków2008,s.175.

150

dociała.Obrzydzenietoemocjarozgrywającasięnapoziomietrzewi;

zwyklezwią-z a n e j e s t z reakcjamifi z j o l o g i c z n y m i – c o ś , con a s możeo b r z y d z i ć , jestwychwy-

t y w a n e przezwęchismak, aleodn os is ię równieżdoinnychzmysłó w.Obrzydzaćmożez a p a c h , smak,dotyk,anawetd ź w i ę k . Wstrętd o t y c z y s z t u k i , którat r a k t u j e c i a ł o zpewnąprzesadą,poddajeje analizieizniekształceniu.Przedmiotemzaintere-

sowaniaartystycznegojestciałożyjące–

ubrudzone,podatnenachoroby,zniekształ-

c e n i a, starzejącesię,umierająceignijące.Takdochodzidoodwrócen iaznaczeń:ton i e a t r a k c y j n e ciałostajesięczymśpięknym.To,co znanejestjakoobrzydliwe,zostajep r z e k s z t a ł c o n e wzmysłowopociąg ającetabu³³.

Wykorzystanieprzezf e m i n i s t k i k a t e g o r i i o b r z y d l i w o ś c i j a w i s i ę j a k o z j a w i s k o n i e z w y k l e interesujące,szczególniegdyp r z e d m i o t e m p r a c y j e s t ko b i e c e ciało.Po-

s ł u g i w a n i e siętymzabiegiemwymagaodartystydelikatności,a takżegotowościnaryzykobycianiezrozumianym.Artystkiwybierają ciałaoszpeconelubniewpisująces i ę wobowiązującekanony.Częst opodróżująwgłąbludzkiegoorganizmu,pokazującgowsposóbdosłowny .Trzewiasązawieszonepomiędzyordynarnością,wulgarnościąa taje mn ic zośc iąin ie odkryciem. Jestton ie malg razmitamionatu rzeiku lturze ,o grozieiwzniosłości,śmierciiżyciu.Wkobiecymcielezawierasi ęwyjątkowasym-b o l i k a –

młodeizdrowejestsymbolemludzkiegopięknaiżycia,zkoleistarzejącesi ęp r z y w o d z i namyślśmierćinieuniknionekolejelosunałożone pr zezśmiertelność. TakąoscylacjęnazwaKristevaoscylacją„wiruwezwa niaiwstrętu”;toobrzydzeniedoludzkiegociałastanowisiłęotwierającąan alizęodrazy³⁴.

StworzonaprzezKristevąkategoria„wy- miotu”jestwieloaspektowa.Wstrętoka-

z u j e sięwarunkiemformowaniatożsamościpodmiotowej,jestproces em koniecznymdlazaistnienia„ja”.Idązatymrównieżstraty–

człowiek,zyskującstatuspodmiotu,z o s t a j e n azaws ze oddzielon yod matc zyn e job fitoś c i, utrzymującejn as od samegop o c z ą t k u przyżyciu.Wjednostcenazawszepozostajechęć(świadomaczyni eświa-

doma)ponownegopołączeniasięztąjednością³⁵.Takiaktwymagałbyjedna kwyrzek-

n i ę c i a sięwłasnejtożsamości.Mimotoideaponownegopogrążeniasi ęwmatczynejo b fi t o ś c i wydajesiękusząca,bezwzględunato,czymo glibyśmystracićnaszątożsa-

m o ś ć (otympisałjużSigmundFreud,nazywajączjawisko

„pragnieniemśmierci”)³⁶.

33 Por.ibidem,ss.174‒175.

34 Por.ibidem,ss.176‒178.

35 J.Kristeva,Potęgaobrzydzenia.Esejowstręcie,Kraków2007,s.8.

36 Por.ibidem.,s.36.

Poza genderem–Barbed Hulainikczemneciało

BarbedHula(Kolczastekoło)jestjednąz najsłynniejszychmiędzynarodo wychpracLandau³⁷.Wideoporuszaproblemkoneksjigeopolitycznychor azodnosisiędozagad-nienia

cielesności.FilmzostałnagranynajednejzplażTelAwiwu.Jako główny obrazjawinamsięnagakobieta(jesttosamaartystka–

SigalitLandau).Widocznejestjedyniejejciałoodszyi

wdół.Artystkaobracawykonanymzdrutukolczastegohula- -

hoopwokółswojejnagiejtalii.Akompaniamentemjestdźwiękoceanuiod bijającychsięfal.Trwającyokołominutęfilmprzedstawiajedyniesamaktk ręceniahula-

hoop.Ruchbioderartystkijesthipnotyzującyistoiwopozycjidoaktukalec zeniajejciała.W i d z a porywarytm,nieograniczonyinieskończony,pod kreślającyproces,przezktóryLandauoddzielasięniejakoodswojejcielesn ości,aswojeciałotraktujejakomiejscekonfliktu(aletakżemiejsceperfor mansu,znieczulonenato,codziejesiędookoła).

Nawiązaniedozałożeńfeministycznychzostałowanalizowanejpracy ujętew uproszczeniu.Pokazującgołeciało,Landauwskazujewprostyspo sóbnaswojąbio-logiczną płećiseksualność.Kobiecość jest poddawana silekrzywdzącegojąhula-hoop,któreinterpretowaćmoż-

najakocałośćwpływó wspołecznychnażeń skieciałoioczekiwańs tawia-

nychkobietom.Jedna ktopodstawowerozu mieniepozwalanazin terpreto-waniehula- hoopw spo-

sóbgłębszy,uwzględ nia-

jącywieloaspektowo śćproblemówporusz anychw pracy.Analiz ującdziełoLandauwk ontekścieteo-

riistworzonejprzezKr

i-

stevą,możemyzobac zyć,że ciałoartystkiz ostałospecjalniewyst awionenapróbę,jestn ieatrakcyjne,

skazanenaból,jakiza

da- Il.1.SigalitLandau,BarbedHula(Kolczastekoło),wideo,2 010.

37 Świadcząotymlicznewystawy,naktórychpojawiłasiępraca,np.wPompidouCentre,Par yż(2010),w MuseumofModernArt,NowyYork(2008),wKWInstituteofContemporaryArt, Berlin(2006-2 0 0 7 ) , wMuzeumNarodowym–

Królikarni,Warszawa(2006)iwieluinnych.

Il.2.SigalitLandau,Barbed

Hula(Kolczastekoło),wideo,2 0 1 0 .

jemukolczastehula- hoop.Powolizaczynająbyćwi doczneranyaskó- rajestpostrzępionaprzezkolc Gołeciałokobietyodzwierce.

iedlajejseksualnąnaturę.Szc zególnąrolęogrywająjejbiodr a,jednoznaczniekojarzącesię z macierzyństwem.Niemniej ciałokobietyporuszasięw ero tycznysposób,a kręcącesięw okółjejosihula-

hooppodkreślajejkokieteryjn ycharakter.Jedyniemateriał,z któregozostałowyko-

nanenarzędzie,odbieraruch omartystkizmysłowość,zada jącjejból.

Odbiorcymożesięwydawać,żezadaneprzezhula- hoopranymającharaktermaso-

chistyczny.Wydajesię,żekobietamogłabypoprostuprzestaćobracaćkołe m.Jednakmiękkośćruchówispokojnośćaktupodkreślająjegoprzewrotno ść.Niewiemy,czytentaniecmawyeliminowaćból,znieczulićorganizmprz ezpowtarzającesięruchy.Jeżelijednakspojrzymynahula-

hoopprzezgeopolitycznąsoczewkę,odpowiedźnatopytaniewydajesięb yćzgołałatwiejsza.

Założonew1948rokupaństwoIzraelznalazłosięnaareniekonfliktupol itycznegoi religijnegowrejonieZachodniegoBrzegu.Lataprzemocyiwro gościmiędzydwomastronamidoprowadziłydopoważnychkonsekwencj i.Kolczastehula-hoopLandauza-

istniałowłaśniewtymnieoczywistymkontekściegeopolitycznym.Zgod niezoświad-

czeniemartystkiplaża,naktórejkręconebyłowideo,jestjedynymspokoj nyminatu-

ralnymmiejscem,bezpiecznągranicąIzraela.WtensposóbLandaupoka zujeboleśći niepokójzwiązanyzresztągranic,akażdyatakwymierzonyw izraelskinaródzadajebólnajejnagiemuciału,którejestzagrożonewizjąk olejnejwojny.Jednakgranicetenieodnosząsięwyłączniedociała,aletakż edotożsamości.Przechodzącprzeznie,pozbywającsiępewnychograni czeń,kobietazmuszonabyłabyzrezygnowaćnietylkozeswojejkobiecośc i,aleizbyciazarównoŻydówką,jakiIzraelką.

Nieb e z powodua r t y s t k a d o s t w o r z e n i a h u l a -

h o o p użyłam e d i u m , z któregoz w y k l e budujesiępłotygraniczne .Drutkolczastywbijasięwjejciało,tworzymur,któregoniktniebędzi emógłprzekroczyć.Bezwzględnaprzemoc,połączonazper-

f o r m a n s e m , jestkomentarzemnatemattego,jakpolitykaigeografia mogąbrutalniekształtowaćiwpłynąćnapoczuciewzajemnegozrozum ienia,atakżenaformowanies i ę tożsamościkażdegoznas.Cowięcej,z naczeniekolczastegohula-hoop,odnoszą-

cegosiędopłotu,zawierawsobietakżeaspektreligijny.Ciernistekołopr zypomina

równieżo koroniecierniowej,atrybuciez w i ą z a n y m z m ę k ą C h r y s t u s a , costanowiponowneodwołaniedocierpienia.Religijnasymbolika pozwalaLandauodnieśćsięn i e tylkodogłębokiejduchowości,aleta kżedoproblemówłączącychIzraelicałyB l i s k i Wschód.Niemniejje dnakdlaLandaużyciewtymspołeczeństwiejestsyno-

n i m e m nos zen iem koronycierniowej,rozbiciaetnicznegoireligijneg o,problemówz identyfikacjąpaństwową,geopolitycznejwalkisił.

Próbapodsumowaniaiwnioski

PraceLandausąjednymiznajbardziejwyróżniającychsięwświecies ztuki.Możnaj e intepretowaćnakilkupoziomach,jednaknajbardziejp opularnymiścieżkamiod-

czytusąpodejmowanewtychdziełachkwestiegenderoweorazhistoria izraelskiegonarodu.Celemniniejszegoartykułubyłoodczytanienapodsta wiepracywideo,wjakis p o s ó b artystkadefiniujei rozumietożsamo ść,wykorzystującjakomediumludzkiec i a ł o orazwplątującwwątk iopowiadanychprzezniąhistoriitragicznelosynarodużydowskiego.

Mamyświadomość,żewprzypadkupracLandaunicniejestpowie- d z i a n e wprost,każdejwskazówkipomagającejwodczytaniupracyodb iorcamusido-szukiwaćsię przede wszystkim wkontekście.

Kolczastekołopozwoliłownajbardziejklarownysposóbodnieśćsiędok westiipod-

noszonejprzezKristevą,awięcdoobrzydzenialudzkiegociałatak,bywy ekspono-

waćjegopięknoorazniesionąprzezniehistorię.Zainteresowanieanalizą ciałairolą,jakąodgrywaonowdoświadczaniu,emocjachipodmiotowości stanowibazędood-

czytaniapracLandau.Odniesieniedowstrętutopołączenietranscenden cjitego,cowzniosłe,zestetycznymzastosowaniemnaprzykładwstrętu.

Wsztucefeministycznejspotykamysięzezjawiskiem„pisaniazwnętrzac iała”.To,comadotrzećdoodbiorcy,wydobywasięzgłębi,któramożebyćin terpretowana jako coś,cowypełniaciało,czy-liduszalub–

nieakceptowaneprzezogólnieprzyjętekanonyestetyczne–

trzewia³⁸.Chodzionieustannedążeniedoartykulacjipodmiotowości,któ razawszestanowipe-

wienkompromisijestczęściowoformowanaprzezhistorięispołeczeństw o.

Cielesnośćczłowiekajestdwuznaczna–

zjednajstronypociąganaspięknociała,z drugiejzdajemysobie spr awę(chociażstaramysiętonajczęściejwyprzeć)z jegobrzydoty.

Nieatrakcyjneciałokojarzonejestzjegofizjologicznymipotrzebami.Ci

e-l e s n o ś ć przeważniesymbolizujeograniczenia, jakiezostałynałożonenaludzkieży-c i e –

p r z y p o m i n a n a m o tym,żej e s t e ś m y śmiertelni³⁹.Jednakt o w ł a ś n i e ko b i e c e c i a ł o kojarzysięzwykleznaturąorazmaterią.Wostat nimczasiewyjątkowopopu-l a rn a stałasiępochwałaciała–

zwłaszczajegoseksualnościczyfizyczności,nietylko

38 Por.C.Korsmeyer,op.cit.,s.185.

39 Por.ibidem.,s.106.

wkontekściepiękna.Ciałostałosięprzedmiotemkojarzonymzprzyjemnoś ciąrozu-m i a n ą j a k o d o ś w i a d c z e n i e zmysłowe.

Landauużywac i a ł a j a k o n a r z ę d z i a , którep o z o r n i e d o ś w i a d c z a p r z y j e m n o ś c i zmysłowej.Sama–równieżpozornie–

obdarowujewidzaprzyjemnościąestetyczną,interesujesiętym,coper yferyjneiznajdującesięnagranicy,przedstawiaportretŻy-

dówkinapodstawieobserwacjijejcielesności,odtwarzaniazpamięci historiikobieti pokazuje,żeich

ciałomożebyćnieperfekcyjne,splamionekrwią,pokaleczone.

Poszukiwaniom„ja”zawszetowarzyszyd u a l i z m , szczególniewi docznyw d z i a - ł a l n o ś c i i z r a e l s k i c h a r t y s t e k –

będącychko b i e t a m i , alet a k ż e Żydówkami.Dlategow ś w i e c i e ż y d o w s k i c h k o b i e t s p o t y k a m y s i ę z f e m i n i z m e m s z c z e g ó l n e g o rodzaju:ko n s t y t u u j ą c y m konfliktmiędzyimmamentnymi modelamitożsamości–

żydowskąi feministyczną.WsztuceLandauznajdziemyodrzuceniest ereotypowego(tradycyj-

nego?)obrazukobietywjudaizmie.Artystkakonstruujenową,zreinterpret owanąwi-

z j ę Żydówki.PrzedstawionyprzezniąwBarbedHula(Kolczastymhu la-hoop)obrazu k a z u j e cielesnośćnagiej kobiety,sygnalizująctak że,jakbrzydkiemożestaćsięjejciało,gdyktośpróbujewpłynąćnana turalnybiegjegowewnętrznychgranic.Wtens p o s ó b artystycznyf eminizmLandaumotywujedodeklarowaniaswojej„żydowsko-ś c i”i kobiecości.

Bibliografa

AnamR.,SystemwartościobywatelaUE:„pokój”najważniejszy[on- line:]http://www.ego-spodarka.pl/26107,System-wartosci-obywatela- UE-pokoj-najwazniejszy,1,39,1.html[14.01.2018].

BiskupskiŁ,„Polak,Żyd,Artysta.Tożsamośćaawangarda”–

wystawaikonferen-cjaw MuzeumSztukiw Łodzi[on- line:]http://www.kulturawspolczesna.pl/re-adpdf/886/%22Polak%2C

%20%C5%BByd%2C%20artysta.%20To%C5%BCsa-mo%C5%9B

%C4%87%20a%20awangarda%22%20%E2%80%93%20wystawa%20i

%20konferencja%20w%20Muzeum%20Sztuki%20w

%20%C5%81odzi[14.01.2018].BurgA., ArtistSigalitLandautorepres entIsraelat2011VeniceBiennale,„Ha’aretz”

[on-line:]https://www.haaretz.com/1.5345444[14.06.2018].

CohenA.,Małżeństwoirozwód[w:]idem,Talmud.Syntetycznywykładnat ematTal-

m u d u inaukrabinówdotyczącychreligii,etykiiprawodawstwa,Wars zawa1995.

DatnerH., MelchiorM .,ŻydziwewspółczesnejPolsce–

nieobecnościipowroty [w:]

MniejszościnarodowewPolsce,red.Z.Kurcz,Wrocław1997.

DekelT.,FromFirst-WavetoThird-

WaveFeministArtin Is rael:AQuantumLe ap,

„IsraelStudies”2011,No.1.

GintonE.,DreamingArt,DreamingReality,TelAviv2005.

JewishIdentityinModernArtHistory,ed.CatherineM.Sousslof,Berkley, LosAn-geles,London1999.

JeżykA.,Męskośćpodznakiemzapytania?

Erotycznestrategiekonstruowaniażydowskiejtoż-

samościwSztukmistrzuzLublinaIssaca[sic!]BashevisaSingeraiKompl eksiePortnoyaPhilipaRotha,„Polisemia”2010,nr1[on-

line:]http://www.polisemia.com.pl/numery-

-czasopisma/numer-1-2010-1/http-www-polisemia-com-pl-numer-4- 2010-4-mieso-

-w-bibliotece-czyli-zycie-i-literatura-w-retardacji-agnieszki- kuciak[12.07.2016].

JohnstoneJ.,TalkingDirtyintheMuseum.SigalitLandauandthePoliticso dAbjection[on-

line:]https://www.academia.edu/3575504/Sigalit_Landau_and_the_P olitics_of_Abjection[12.07.2018].

KookR.B.,NationalIdentityinIsrael:BeingPalestinianinaJewishState[w:

]idem,

TheLogicofDemocraticExclusion,Oxford2002.

KorsmeyerC.,Genderwestetyce,tłum.A.Nacher,Kraków2008.

K r i s t e v a J.,PowersofHorror.AnEssayonAbjection,NewYork 1982.

KuchtaA.,„Wobcymtłumie,wobcymmiejscu”–

żydowskatożsamośćkulturowawsy-

t u a c j i granicznejnawybranychprzykładachliteraturyfaktu,

„Maska”2013,nr19:Miasto,tożsamość,wspólnota.

LaBelleCh.,SigalitLandau:TheadWaxingSpace,NewYork,

„FriezeMagazine”2011,Iss.62.LandauS.,BarbedHula,10min,[on- line:]2010,http://videosift.com/femme/video/

Barbed-Hula-2000-Sigalit-Landau[12.07.2017].

LandauS.,TheCountry,2002,[on-

line:]https://www.sigalitlandau.com/the- country[ 1 4 . 0 1 . 2 0 1 8 ] .

LandauS.,P r o j e c t s 8 7 ,2 0 0 8 [on-

line:]https://www.sigalitlandau.com/projects- 87[ 1 4 . 0 1 . 2 0 1 8 ] .

LevinasE.,Trudnawolność.Esejeojudaizmie,Gdynia1991.

MonsonR.G.,TheImpactoftheJewishWomen’’sMovementontheAmerica nSynagogue1972‒

1985[w:]DaughtersoftheKing.WomenandtheSynagogue,red.S.Gro ssman,

R.Haut,Philadelphia–NewYork–Jerusalem1992.

PlaskowJ.,StandingAgainatSinai.JudaismfromaFeministPerspecti ve,SanFran-c i s c o 1991.

SadehN.S.,TheArenaofThanatos:Psuché,Soma,andSigalitLandau’sbodyr epresenta-t i o n s –acomparativestudy,

„JournalofAesthetics&Culture”2015,Iss.7.

SigalitLandau–About,[ o n -

l i n e : ] http://www.sigalitlandau.com/page/about.php[ 1 2 . 0 7 . 2 0 1 7 ] .

SigalitLandau(biogramartystki)[on-

line:]https://aicf.org/artist/sigalit-landau/

[ 1 4 . 0 7 . 2 0 1 7 ] .

SzwedA.,Kobietyijudaizm.Różnedrogidopodmiotowości[w:]Gender.Ko bietawkul-

turzeispołeczeństwie,red.B.Kowalska,K.Zielińska,B.Koschalka,Kra ków2009.

TratwaMeduzy.Sztukaizraelskai potwórtożsamości,Warszawa2006.

TruchlińskaB.,Filozoficzno-

kulturoweaspektyproblemumęskości[w:]Męskośćwkultu- rzewspółczesnej,red.JanikM.,Lublin2008.

Żydowskość[w:]SłownikjęzykapolskiegoPWN[on-

line:]https://sjp.pwn.pl/slowni-ki/%C5%BCydowsko%C5%9B

%C4%87.html[ 1 4 . 0 1 . 2 0 1 8 ] .

Streszczenie

CelemartykułujestanalizapracySigalitLandauwkontekściekształtowa niasiętoż-

s a m o ś c i iświadomościkobietwychowanychwtradycjijudaistyczn ej(jakoprzykładuż y d o w s k i e j s z t u k i f e m i n i s t y c z n e j ) . Nap o d s t a w i e w i d e o -

a r t u L a n d a u p r z e ś l e d z o n e zostało,jakłącząsięzesobąkategorieci ała,żydowskości,kobiecościorazfeminizmu,i czymożliwejestwyrzeczeni esięswojej„żydowskości”.Pomocnąprzyanaliziepo-

stawionegoproblemustałasięteoriaJulii Kristevy,któratraktujeo brzydzeniejako f o r m ę odbioruestetycznego.To,wjakisposóbw yniosłośćiwstrętmogąsięłączyć,s t a j e siękluczemdozrozumieniab ólu,jakiobserwujemywwideoLandau.Chodzituo poszukiwaniewłasnego

„ja”,aszczególnietowarzyszącymudualizmbyciaŻydów-

k ą ikobietą.Wydajesię,żetakzwany„żydowskifeminizm”pragnieprz edewszyst-k i m pogodzićzesobą wiele modeli tożsamości.

masKa38/2018

Summary

TooJewishtobeJewish.SignsofJewishIdentityBasedonBarbedHulabyS i g a l i t Landau

ArticleTooJewishtobeJewish.Signs ofJewish identitybasedonBarbed HulabySigalitLandauisanattempttodiscussJewishfeministart.Theaimoft heworkistoanalyzet h e workofSigalitLandauinthecontextofshapin gtheidentityandawarenessofwomenraisedintheJudaictradition.Ont hebasisofthevideo-

artofSigalitLandau,i t wastracedinthepaperhowthecategorieslike body,Jewishness,femininityandf e m i n i s m combinea n d w h e t h e r i t i s p o s s i b l e t o renouncet h e i r “Jewishness”.ThetheoryofJuliaKrist eva,whichtreatsdisgustasaformofaesthetic

reception,becameh e l p f u l inanalyzingtheposedproblem.Theway haughtinessanddisgustcancon-

n e c t becomesthekeytounderstandingthepainweareseeinginLan dau’svideo.Iti s aboutseekingmyown“self”anditfocusesontheaccomp anyingdualismofbeinga Jewandawoman.Itseemsthattheso-

called“Jewishfeminism”wantsabovealltoreconcilea lot of identity models,including Jewish and feminist.