SCENARIUSZ ZAJĘĆ „D

(1)

SCENARIUSZ ZAJĘĆ „DŁUGOŁAŃCUCHOWE KWASY KARBOKSYLOWE”

CHEMIA, III ETAP EDUKACYJNY

Temat: Długołańcuchowe kwasy karboksylowe.

Treści kształcenia

Podstawa programowa: Punkt (9.9) [uczeń] opisuje właściwości długołańcuchowych kwasów karboksylowych; projektuje doświadczenie, które pozwoli odróżnić kwas oleinowy od palmitynowego lub stearynowego.

Cele zoperacjonalizowane

UCZEŃ

zna właściwości fizyczne i chemiczne kwasu

palmitynowego, stearynowego i

oleinowego;

wie, co to są mydła;

zna właściwości mydeł;

za zastosowania wyższych kwasów

karboksylowych.

Nabywane umiejętności

UCZEŃ wyjaśnia, na czym polega reakcja tworzenia

(2)

mydeł;

zapisuje równania reakcji otrzymywania mydeł;

zapisuje równania reakcji spalania wyższych kwasów karboksylowych;

potrafi zaprojektować doświadczenie, w którym

bada właściwości kwasu stearynowego;

odróżnia kwas oleinowy od palmitynowego lub

stearynowego;

otrzymuje mydło;

wykonuje doświadczenie zgodnie z instrukcją;

rysuje schemat doświadczenia, obserwuje przebieg oraz

analizuje i wyciąga wnioski z

przeprowadzanych doświadczeń;

posługuje się w sposób bezpieczny

odczynnikami

chemicznymi, sprzętem i szkłem laboratoryjnym.

Kompetencje kluczowe

 kompetencje naukowe;

 porozumiewanie się w języku ojczystym;

(3)

 umiejętność uczenia się;

 umiejętność pracy w grupie;

 podstawowe kompetencje naukowo-techniczne;

 kompetencje informatyczne;

Etapy lekcji

1) Wstęp:

Nauczyciel sprawdza obecność oraz wiadomości uczniów z poprzedniej lekcji. Podaje temat zajęć.

2) Przebieg zajęć:

Nauczyciel wyznacza uczniów, którzy przypominają wiadomości na temat kwasów karboksylowych. W celu utrwalenia wiadomości nauczyciel poleca zapoznanie się z ilustracją interaktywną pt. „Szeregi kwasów”. Uczniowie przypominają, jak zbudowane są wyższe kwasy karboksylowe.

Klasa dzieli się na trzy zespoły i przystępuje do wykonania doświadczeń. Uczniowie rysują schemat doświadczenia, zapisują obserwacje, formułują wnioski.

Przedstawiciel każdego zespołu przedstawia klasie obserwacje i wnioski z przeprowadzanych doświadczeń.

Nauczyciel podsumowuje doświadczenia wykonane przez uczniów.

Wybrani uczniowie próbują zapisać na tablicy szkolnej równania reakcji chemicznych, będących przedmiotem doświadczeń oraz równania reakcji spalania wyższych kwasów karboksylowych.

Uczniowie korzystając z: prowadzonych doświadczeń, podręcznika, encyklopedii lub Internetu próbują opisać właściwości chemiczne i fizyczne wyższych kwasów karboksylowych. Uczniowie zapisują notatki do zeszytu.

W trakcie rozmowy kierowanej przez nauczyciela uczniowie podsumowują zdobyte wiadomości na temat mydeł, sposobów ich otrzymywania oraz właściwościach.

(4)

Uczniowie w trakcie „burzy mózgów” wymieniają najważniejsze zastosowania w życiu codziennym wyższych kwasów karboksylowych. W celu utrwalenia wiadomości nauczyciel wyświetla zestaw zdjęć pt. „Kwasy karboksylowe”.

Instrukcja przeprowadzenia obserwacji 1. Opis teoretyczny omawianego zjawiska:

Kwas stearynowy to ciało stałe o barwie białej. Ma

charakterystyczny zapach, nie rozpuszcza się w wodzie.

Topi się w niskiej temperaturze, wydzielając

charakterystyczny zapach stearyny; pary kwasu palą się żółtym płomieniem. Reaguje z zasadą sodową tworząc stearynian sodu – mydło.

Kwas oleinowy jest kwasem nienasyconym i w reakcji z wodą bromową odbarwi ją. Natomiast kwas palmitynowy jest kwasem nasyconym i nie reaguje z wodą bromową.

2. Ustalenie celu i obiektu prowadzonych badań:

Celem doświadczenia jest badanie właściwości kwasu stearynowego, obserwacja metody odróżniania kwasu nasyconego od nienasyconego oraz otrzymywanie stearynianu sodu, czyli mydła.

3. Sposób przygotowania obserwacji (czas, miejsce itd.):

Doświadczenia są prowadzone podczas lekcji chemii w klasie. Klasa dzieli się na trzy zespoły. Potrzebny jest następujący sprzęt oraz odczynniki: kwas oleinowy, kwas palmitynowy, kwas stearynowy, zasada sodowa, woda bromowa, probówki, szkiełko zegarkowe, łyżka do spalań, palnik.

4. Sposób przeprowadzenia obserwacji:

Przykładowe doświadczenia do przeprowadzenia przez uczniów:

Doświadczenie nr 1 –Badanie właściwości kwasu stearynowego;

Nasyp na szkiełko zegarkowe niewielką ilość kwasu stearynowego. Zbadaj jego zapach, barwę, rozpuszczalność w wodzie. Następnie umieść niewielką ilość tego kwasu na łyżeczce do spalań i ogrzewaj ją w

(5)

płomieniu. Narysuj schemat doświadczenia, zapisz obserwacje, wyciągnij wnioski.

Doświadczenie nr 2 – Jak odróżnić kwas oleinowy od palmitynowego?

Do jednej z probówek nalej kilka cm³ kwasu oleinowego, a do drugiej kilka cm³ kwasu palmitynowego. Dodaj wodę bromową do każdej probówki i potrząśnij. Narysuj schemat doświadczenia, zapisz obserwacje, wyciągnij wnioski.

Doświadczenie nr 3 –Reakcja kwasu stearynowego z zasadą sodową;;

Nasyp do probówki niewielką ilość kwasu stearynowego i dodaj kilka cm³ zasady sodowej. Ogrzej mieszaninę nad palnikiem. Narysuj schemat doświadczenia, zapisz obserwacje, wyciągnij wnioski.

3) Podsumowanie:

Nauczyciel podsumowuje najważniejsze wiadomości.

Ocenia pracę uczniów. Wyjaśnia pracę domową.

Zadanie domowe

Co to jest „utwardzanie tłuszczu”?

Środki dydaktyczne

 podręcznik, encyklopedia

 komputery połączone z Internetem

 odczynniki oraz sprzęt i szkło laboratoryjne

 ilustracja interaktywna „Szeregi kwasów”

 zestaw zdjęć „Kwasy karboksylowe”

Metody nauczania

 pogadanka

 „burza mózgów”

(6)

 rozmowa kierowana

 doświadczenia laboratoryjne

Formy pracy

 praca indywidualna

 praca zbiorowa

Zadanie dla chętnych

Wyjaśnij, co to jest twardość wody.