Uczniowie wymieniają znane im przykłady konkurencji między organizmami w przyrodzie i określają zasoby o które konkurują gatunki

(1)

SCENARIUSZ ZAJĘĆ „KONKURENCJA W PRZYRODZIE”

BIOLOGIA, III ETAP EDUKACYJNY

Temat: Konkurencja w przyrodzie.

Treści kształcenia

Podstawa programowa: Punkt (4.2) [uczeń] wskazuje, na przykładzie dowolnie wybranego gatunku, zasoby, o które konkurują jego przedstawiciele między sobą i z innymi gatunkami, przedstawia skutki konkurencji wewnątrzgatunkowej i międzygatunkowej.

Cele zoperacjonalizowane

UCZEŃ: Charakteryzuje oddziaływania antagonistyczne i nieantagonistyczne

Definiuje pojęcia:

konkurencja,

pasożytnictwo, allelopatia Dokonuje podziału pasożytów na zewnętrzne

i wewnętrzne, na półpasożyty i pasożyty

obligatoryjne Nazywa typ

oddziaływania między populacjami na podstawie

przykładu

Wie, jakie skutki ma konkurencja

(2)

wewnątrzgatunkowa Wymienia zasoby, o które

konkurują organizmy

Nabywane umiejętności

UCZEŃ:

Podaje przykłady allelopatii wśród roślin

Podaje przykłady pasożytnictwa wśród

roślin i zwierząt Podaje przykłady

konkurencji

wewnątrzgatunkowej i międzygatunkowej Potrafi przeprowadzić symulację komputerową

Rozwija umiejętności samodzielnej obserwacji i

wnioskowania Wie, na czym polega konkurencja, allelopatia,

pasożytnictwo

Wskazuje na przykładzie zasoby, o które konkurują

organizmy Kompetencje kluczowe

 Kompetencje informatyczne

 Myślenie matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne

 Porozumiewanie się w języku ojczystym

 Umiejętność uczenia się

(3)

Etapy lekcji 1) Wstęp:

Zapoznanie uczniów z tematem.

Krótka pogadanka na temat wzajemnych oddziaływań pomiędzy organizmami w przyrodzie. Wyróżnienie zależności antagonistycznych i nieantagonistycznych.

2) Przebieg zajęć:

Uczniowie wspólnie z nauczycielem ustalają, jakim typem zależności jest konkurencja i na czym polega. Uczniowie wymieniają znane im przykłady konkurencji między organizmami w przyrodzie i określają zasoby o które konkurują gatunki.

W rozmowie kierowanej nauczyciel wyróżnia konkurencję wewnątrzgatunkową i międzygatunkową.

Podczas burzy mózgów uczniowie wraz z nauczycielem ustalają skutki konkurencji wewnątrzgatunkowej i międzygatunkowej. Uczniowie zapisują wnioski.

Nauczyciel opisuje allelopatię – zjawisko konkurencyjnego oddziaływania na siebie gatunków roślin lub gatunków roślin i mikroorganizmów.

Uczniowie dokonują obserwacji.

Instrukcja przeprowadzenia obserwacji

1. Opis teoretyczny omawianego zjawiska: Konkurencja jest interakcją antagonistyczną, w której gatunki rywalizują o zasoby niezbędne do życia. Przykładem takiego oddziaływania jest allelopatia ujemna

polegająca na szkodliwym wpływie substancji chemicznych wydzielanych przez rośliny na inne rośliny lub mikroorganizmy. Rośliny konkurując o przestrzeń do życia hamują kiełkowanie, wzrost i rozwój innych gatunków występujących w

bezpośrednim otoczeniu. Substancje chemiczne

(4)

kiełkowanie i rozwój siewek rzeżuchy.

2. Ustalenie celu i obiektu prowadzonych badań: Celem doświadczenia jest obserwacja interakcji

antagonistycznej pomiędzy organizmami.

3. Sposób przygotowania obserwacji (czas, miejsce itd.):

Uczniowie przygotowują i rozpoczynają doświadczenie podczas zajęć w klasie. Obserwacje kontynuują w kolejnych dniach. Uczniowie mają do dyspozycji:

szalki Petriego, ligninę, nasiona rzeżuchy, wodę z dodatkiem wyciągu z czosnku.

4. Sposób przeprowadzenia obserwacji: Uczniowie pracują w parach. W dwóch szalkach Petriego na ligninie wysiewają po 50 nasion rzeżuchy. Uczniowie przygotowują wyciąg z czosnku rozcierając 2g

czosnku na 100 ml wody. W kolejnych dniach hodowlę kontrolną podlewają wodą, natomiast hodowlę

badaną wodą z wyciągiem z czosnku. Obserwują wpływ wody z dodatkiem wyciągu czosnku na kiełkowanie i rozwój rzeżuchy.

5. Inne informacje, np. analiza obserwacji, sposób wyciągania wniosków, karta pracy, drzewka

decyzyjne, formularze itd.: Uczniowie w kolejnych dniach od założenia hodowli zapisują swoje

obserwacje. Notują liczbę nasion które wykiełkowały zarówno w hodowli kontrolnej jak i badanej. Dokonują pomiarów długości pędów, wyniki uśredniają. Na

podstawie obserwacji i uzyskanych danych uczniowie wyciągają wnioski. Wyjaśniają zaobserwowane

zjawisko negatywnego oddziaływania pomiędzy czosnkiem a rzeżuchą.

Nauczyciel przedstawia prezentację interaktywną

„Pasożytnictwo roślin”, omawia przykłady pasożytnictwa w świecie roślin. Następnie przedstawia prezentację interaktywną „Pasożytnictwo zwierząt”, omawia przykłady pasożytnictwa w świecie zwierząt.

Uczniowie klasyfikują poznane pasożyty do grupy pasożytów wewnętrznych i pasożytów zewnętrznych, wyróżniają półpasożyty i pasożyty obligatoryjne.

(5)

3) Podsumowanie :

Uczniowie odpowiadają na pytanie i uzasadniają, dlaczego konkurencja, pasożytnictwo i allelopatia to oddziaływania antagonistyczne?

Środki dydaktyczne

 Materiały multimedialne: prezentacja interaktywna

„Pasożytnictwo roślin”

 Materiały multimedialne: prezentacja interaktywna

„Pasożytnictwo zwierząt”

 Źródła w Internecie: http://glencoe.mcgraw-

hill.com/sites/dl/free/0078802849/383928/BL_04.html

 Szalki Petriego

 Lignina

 Nasiona rzeżuchy

 Woda bez dodatków

 Woda z dodatkiem wyciągu z czosnku

 Notatnik, długopis

 Linijka

 Encyklopedia, podręcznik

 Komputery połączone z Internetem Metody nauczania

 Ćwiczenia praktyczne

 Dyskusja

 Dyskusja dydaktyczna - burza mózgów

 Obserwacja

 Pogadanka

 Rozmowa kierowana Formy pracy

 Indywidualna

 Praca w parach

(6)

Praca domowa

Korzystając z wirtualnego laboratorium:

http://glencoe.mcgraw-

hill.com/sites/dl/free/0078802849/383928/BL_04.html

przeprowadź symulację doświadczenia. Doświadczenie polega na hodowli dwóch gatunków pantofelków Paramecium aurelia i Paramecium caudatum osobno i razem (Paramecium aurelia – probówka 1, Paramecium caudatum – probowka 2, Paramecium aurelia i Paramecium caudatum – probówka 3). Klikając na mikroskop podchodzisz do stołu laboratoryjnego, materiał badawczy z probówek przenosisz na szkiełka mikroskopowe, a następnie pod mikroskop. Policz pantofelki każdego gatunku Paramecium z hodowli pochodzących z trzech probówek.

Klikając na Clear Slides czyścisz stół. Klikasz na kalendarz i dokonujesz kolejnej obserwacji hodowli w następnych dniach.

Czynności powtarzasz do 16 dnia. Co zaobserwowałeś?

Wyciągnij wnioski na podstawie otrzymanych wyników.

Dodatkowe propozycje wykorzystania:

Multimedialne zasoby edukacyjne wykorzystywane w tym scenariuszu nadają się również do wykorzystania na II I IV etapie edukacyjnym w zakresie nauczania przyrody i biologii.

Lista załączników multimedialnych

Prezentacja interaktywna „Pasożytnictwo roślin”

Prezentacja interaktywna „Pasożytnictwo zwierząt”