Marian NOSEK
Węgiel brunatny ze złóż w okolicy Parowei i iego chemiczne charakterystyki
WystępGfWanie węgla
brunatnego w okolicach
Węglińcaznane
było jużod dawna (kop. ,,A' l,brecht", kop.
"Kaławsk").Nowe
wymąpieniatego surowca energetycznego
.wstałyostatnio stwierdzone wierceniami IPOszu- kiwawczymi w okolicy !Parowej
i(Do,łny Śląsk). Węgielbrunatny
występuj, e tutaj w formie 4 silnie rozmytych
płatów,które
można uważaćjako oddzi· elne
złoża {Ołoibole,Ja godzin, PaTowa, Nowiny).
Złożate za:le-
gają
w nieckowatych
.zagłęibieniaChstarszego
podłożai
często sąogTani- czone rozmiarami i
fmmądepresji które
Iwypełniają.Węgiel występujący
w
złożachjest lbarwyciemnobrunatnej, bru- natnoczarnej lub czarnej,
.częstomatowy, z cienkimi smugami
węglaczarnego,
'błyszczącego.. Jest twardy, zawiera nieliczne (do 20%)
wkładkiksylitów
'brązowychlub czarnych, silnie
uwęglonych (witryt). Spou:a-dycznie spotyka
sięcienkie
wkładki węgla jasnobrunatnożóŁtawego,z:bli- '
żonego
do
węglipiropissytowych, o
poIdwy.ższo.nej zawartościbituminów i
pra<SIIloły.W
całejmasie
węglowej dosyć częstospotyka
się większelub mnieJsze gniama fuzytu i drobne lronkrecje siarczków
żelaza.W za-
leżności
od charakteru domieszek mineralnych
możnatutaj
wydzielić węglei:la.s;te, ziemiste i piaszczyste.
Należy przypuszczać, że
jest to
węgiel.autochtoniczny,
!PO'W'S1;aływ wymiku nagromadzenia masy organicznej na
rozległychtorlowiskach.
szeroko
występują'cychw staI-szym
trzeciorzędziena przedgórzu Sude- tów. Wiek IformOlWania
się pokładów węglowych{na podstawie analiz palynologicznych I. Romanowicz, 1961
1)przypada na górny oligocen.
W
świetledotychczas wykonanych prac geologicznych i analiz che-
mic~nydh węgli przydatność przemysłowa
poszczególnych
złóżprwd- stawia
się nast@ująco:ZŁOŻE OŁOBOLE
Stwierdzono tutaj
występowaniejednego poJdaidu
węglowegona
głębokości
69,5+81,2 m, przy
gruibości pokładu9,05+10,5 m. Stosunek linio-
wy
gTubości nadkładudo
gTUoości ipdkładu(N: W) wynosi dla
części644
Marian Nosekbilansowej
złoża6,7: 1+8,9 : 1,
średnio7,8: 1.
Pokładzalega spokojnie, jest nieznacznie naClhy,lony w kierunku SE i w tym
teżkierunku szybko wyklinowuje
się.Od strony wschodniej
izachodniej
złoże·jest rozmyte i ograniczone
głębokimiwymyciami erozyjnymi.
Pokład węglowyzalega w bardzo trudnych warunkach geologiczno-górniczych (silne zawodnie- nie
nadkładu).Wykonane ibadJania l lmali-
tycmle
'po11WOliły określić skład o6ozan/cachemiczny
węglai
możl,i,wościjego
Izużytkowaniaw
przemyśle.Fig. 1. Złoża węgla brunatnego w okolicy Parowej
Brown 'Coal deposits 1n the vicinity of Parowa
A - złoże Jagodzl.n; B , - złoże OŁobole; C - złoże Parowa; D -
zło:l:e Nowiny; Os - ol1gocen gór- ny; Kp! - seno.n + emszer;
N'--S - Unia przelm'oj'll geologIcz- nego
A - dE\PQs!t J&g1Odz1n; B - depo- sit Ołobole; C - depostt Parowa;;
D - depos1t Now!ny;
o, -
UlPper OHgocene; Kip! - Senowsn +Emscher!an; N'--S - Une of geo- loglcal cross sect!on
Dały
one
następującewyniki:
r:-J<p2
'\.l
dli
Kop.~.
Popiół As 12,'59+41,320f0, średnio 24,7f50/o (Siarka 'Całkowita S~ 1;68+ 3,17%, średnio 2,44%
Si:aI'ka palna Spl 1,20+ 2,(}f50/o, średnio 1,47"/0 Siarka, .popioł<JIWa S~ 0,38+ 1,51%, średnio 0,87"/0. Prasmoła Ts 8;94+ 16,1f50/o, średnio 11,71%
'Bitummy Bs 4,79+10,68%, średnio 6,21%
ławszowao
W,artość o.pałowa
Q;"
Półkoks PkS
Węgiel pierwi'astkowy
es
Zaw.artość wodoru HS
Zawartość piasku ps
Zawartość Na20 w węglu
bezwodnym
2179 +2261 kcalJkg, średnio 2~0 kc.al./kg 63,7'5+64,32%, średnio 64,030/0
49,98+51,070/0, średnio 50,53°/0
Zawartość K20 w węglu
3,92+ 4,400/0, średnio 4,16010 2,39+29;50%, średn,io 12,35%
0,01 + O,Of50/o, średnio 0,04%
beZWOdnym ślady - 0,05, średnio {),030/o
Współczynnik Podatności przemiałowej,
omaczony
metodąHardgro- ve'a, waha
sięw gramkach 77,1+101,7. Wyniki
TOzdziałubituminów na
żywice
i woski
i(metodąGraefego)
pozwoliły stwierozić,żew 70%
składają się
one z wosków.
W
składziechemicznym
popiołów określono następujące wartości:Si02 50,37+51,72010, 'średnio 51,04%
Fe~s 2,38+ 2,400/0, średnio 2,39%
A120S 8,HI+ 11,90%, średnio 10,0%
OaO 17,53+18,5'110/0, średnio 18,02"/.
N
Węgiel 'brunatny ze zfóż w okolicy Parowej
1,97+ 2,47°/0, średnio 2,22%
11,31 +1,8,59%, średnio, 14,95%
0,68+ 0,73%, średnio 0,71%
0,51 + 0,7fj1/o, średnio 0,65°/.
N O W I N Y
-
64,5
PAROWA
UO~.~.~,~
..~.~.~~·~.~.~·~·.~·.7-.~~~~~·r·~··~·· ·~:·.~·::~" ·.~·::r·:~·:·7.>'
120 :." '. " . '. . ..•.
100 80 60 40 20 10 PAROWA
-
. . . ..
s
OlOBOLE
180 160 140 120 100 80
60
D
.... ' 1 . ' . ·· ···· ~ 2 -.S.-s ~5.-. 5 - 5 . ... .S. ~.::-;..: ... ...., .:. - - -§s---• •
- - 6 7 -~ - 8 : ... .'.:':
... .' :"::
go ... __
0.l.!5_--,_-...;&"~ kmFig. 2. Przekrój geologiczny przez złoża węgla brunatnego w okolicy Parowej
Geological cross section through the brown coal deposits in the vLcinity of Parowa
l - piask1; 2 - u1lwory zasto1Slkowe; 3 - gliny zw,ałowe; 4 - piask1 zatlone;
5 - iły; . 6 - muŁk1; 7 - węgiel bru'natny; 8;- mułowca, ma.~le; 9 - p1l1.&Jrowce; Q - czwartorzęd; M - ,m1ocen; 0. - oUgocen gÓ~ (ser1a
1
1la~-węgIOWa); 0, _ oligocen; K2 - kreda górna (senon + ean.szer);
Tp - pstry p1askoWiec
l' - sands; 2 -marginal~la.ke depos1ta; 3 - boulder claYs; 4 - clayey sa.nda; 5 - clays; 6 - ' s1lta; 7 - brOWI!; coal; 8 - sI.lItstones; ma.r18; 9 - sa.ndstones; Q - Qua.ternary; M - M1ocene; 0, -
•
U:pper 011gooene (clayey-1
-coaly ser1es); O, - 011gocene; K! - Up,per CretfłCeous (Senon1an
+
Emsche- 1'1an); Tp - BuntsaIlJdste1nPowyższe
wyniki
charakteryzują węgielze
złoża Ołobolejako dobry ' surowiec energetycZilly
(Q~=
22,00kcaLtk1g)
wpewnych 'partiach nada-
jący się
do 'brykietowaniCi {zawiera maro piasku, ksylitów i
lpopiołu).6.46 '
Marian NosekŚrednia zawartość prasmoły
(T = H,no/n) wskazuje na
możliwośćprzy- najmniej
częściowego zużycia·go dla przeróbki chemicznej.
Węgielze
złoża Ołobole
lIlie jest
węglemsolnym,
gdyż łącznazarwartośćalkaliów, tj. Na20 + K
20 w
węglusuchym wynosi 0,05+0,1i1%,a w popiele - 1,19+1,51 %.
Węgielten zawiera
również niezna'czną domieszkęsiarki.
ZłJ02E
JAGODZIN
Stwieroumo tU/taj
występowaniejednego
'pokładu węglaIbrunatnego
na
,głębokości7'6,6+81,8 m, przy
grubości polkł.adu10,75+12,9 m. Stosu-
nek liniowy
grubości nadkładudo
grubości pokł.adu węglowegowyIIlosi dla
części'bilansowej 6,34: 1+7,57 : 1,
średnio6,95 : l.
Pokład: węglowyzalega
społkoj,niei prawie poziomo.
Złożejest
rwydłuWnew kierunku W-E. Ze strony wschodniej,
północnej i południowej złoże'jest silnie rozmyte i ogr:ani'cZOIIle
głę'bokimiwymyciami erozyjnymi. W kierunku . zachodnim
grubość pokładustopniowo
sięzmniejsza i
pojawiają sięcoraz liczniej
wkł.ady iIprzerosty
skał płonnych. Pokład węglowyzal·ega w
dośćkorzystnych warunkach geologiczno-górniczych.
Jakość węglabrunat- nego ze
złożaJagodzin
określają następują'cewyIIliki analiz chemicznych:
Popiół AS 1'5,10+39,13"'/0, średnio 21,31010 Siarka 'całkowita S~ 0,75+ 2,24%, średJnio'1,46O/o
Siarka palna S~l 0,34+ 1,17Gfo,średnio 0,89%. Sial.'lka ip~iołolwa S~ 0,31 + 1,11)0/0, średnio 0,5741/0
P,ra;smoŁa TS 8,49+16,660/0, średniO' 12,51%
Bituminy Bil 3,39+ 7,73010, śreldnio 6,28%
War,tość O'pałowa Q~ 2222 + 2348 kcal./kig, średnio 2313 kcal./kg
Półkoks IPkS 60,50+62,8()G/o, średnio 6111,39%
Węgiel iPierwiastk'owy
es
53,40+59,03"'/0, średnio 55,28010Zawa,rtość wodoru HS 3;85+ 4,fJ()G/o, 'średnio 4,22%
Zawartość piasku PS '1;82+32,40%, średni,o 5,13"'/0
Zaw,artość Na20 'w węglu bezwodnym 0,'O'l + 0,07%, średnio 0,04%
~8iWartość K20 w węglu be.Ziwodnym śl<ady - 0,02, średnio 0,01%
Współczynnik podatności przemiałowej
oznaczony
metodąHardgro- v;e'a waha
sięw granicach 79,5+91,5. Wyniki
rozdziaŁuhituminów
węglina
·żywicei /Woski
{metodą-Graefego)
;pozwoliły stwierdzić, że-w 70+7' 5%
składają .się
one z wosków.
W
skł.a!dziechemicznym
popiołów określono IIl!rstępujące wartości:Si02
Fe20S Al)!Os
Cao
MgO SOs Na20 K20
28,98+39,640/0, średnio 34,08%
2,41l+J.9,2241/0,średnio 8,00%
1l,W+16,lSO/0, średnio 13,62010 19,21+'21,73%, średl!lio 20,38%
2,28+ 3,43%, średnio 2,786/0 8,09+27,14%, średnio 19,160/0 i()i87+ 1,12"/0, średnio 0,99010 'Il,1l8+ 1,340/0, średnio 1,05%
POW'.ylższe
wyniki
charakteryzują węgielze
zło,żaJagoozin Jaka: dOIbry
surowiecene.r;getyczny
(Q~= 2313 kcal/kg).
średnia zawartość pra,smołyWęgiel brunatny ze złóż w okolicy Pal'Qi\Vej _
647
(Tl
=12,51%) wskazuje na
możliwośćprzynajmniej
częściowego użyciago dla celów przerÓlbki chemicznej. W pewnych parti.ach
pokładów węgiel zawiera
nieznaczną d.omieszkęksylitu, piaSku i
popiołui
może się nadawaćdo brykietowania.
Węgielze
złoża Jagodzin nie jest
węglem, .solnym,
gdyż łącma zawartośćallkailiów, tj. Na20 + KiC w
węglusu-
.chym wynosi 0,0'1+0,090/0, a w popiele - 1,75+2,46%.
ZŁOZE
PAROWA
Seria
węgl.owajest tutaj 'Przedstawiona /kilkoma (1+5)
pokładami wę-glowymi o
grubości;od 2,,0 do 8,7 m kamy.
Łą,czna gruJbośćserii
węg1.o'wej wynosi miejscami 1'9,20 -m, przy stosunku liniowym N : W = 4;9 :
loW pariiacll ,peryferycznych
złożastosunek :ten j,est znacznie ,gorszy, !ponie- '
-waż pokłady
stopniowo
wyklinOlWują sięi zmniejsza
się'ich
ilość.Strop .serii
węglowejzaJ.ega
nagłę~k.ości23,70 m 1(+'133,3 m n.p.m.), a jej
spąg
- lIla
głębokości90,6 m (+66,4 m n.p.m.).
Najwyżs~e pokłady
serii
węglowej sąsilnie IOMlyte i zniszczone przez
er.ozję l.odowcową. Zachowały się
.one jedynie w centralnej
części złoża.Inne
pokłady są obciętewymyciami ,erozyjnymi,
wymlaczającymiwschoo-
nią, półrloqlą
i
północno-zachoidn-ią granicę złoża.W kierunku na S i W
IW po:kłada,ch poj'awiają się
liczne przewarstwienia
Skał płoIllIlych, IpOkłady :rozszczepiają ,sięi
st~iO!W() wy,k'lin.oWtUją.P.okłady węglowe zalegają wśród
piaszczysto-i1astyCh utwarów, które
-są
silnie zawodni.one
(połącz,eniepoziomu wód
trzeciorzędowychz wodami poziomu lodowcoweg.o) i
mogą przedstawiać niebezpieczeńst,~dla trobót g6rniczych.
Wyniki rozszerzonych analiz chemicznych próbek
węglibrulnatnych ze
złożaParowa
dają następującącharalkterystykę jakościsurowca:
Popiół As
Sia,rka 'całkowita S~
Siarka palna
.s
~l Siarka popIołowaS:;"
P,rasmo~a TS Bituminy BS
Wartość opałowa Q~
Półkom PkS
Węgiel pierwiastkOwy
es
Zawartość wodoru HS
Zawa:rltość piasku ps
.Zawartość Na20 w węglu bezwodnym
Zawartość K20 w węglu be'zwodny'm
19,52+29,2(J0/0, średnio 22,480/0 1,84+ 1,9'1"/0, średnio 1,88%
0;68+ 1/1:(11/0, średnio 1,OfiG/o 0,64+ 1,290/0, średnio 0,81%
8,87+'17,51%, średnio 12,34%
4,43+ 9,6(11/0, średnio 7,11%
1970 + 2346 kcal./kg, średnio 2155 kcal./kg 60,81'+73,290/0, średnio 67,47G/o
42,07+54,03%, śred:nio.48,85%
3,35+'3;940/0, średnio 3,770/0 6,1:5+tl'l,5go/0, średnio 8,5{)O/0
'0,01 + 0,020/0, średnio 0,01%
ś~ady + O,OWo, średn,ioO,0050/0
.
Współczynnik podatności przemia'łOlWej,oznaczony
metodąHardgro- ve'a, waha,
sięw granicach 64,97+108,28. Wyniki
TozdziałuIbituminów na
żywice iWOlski
{metodąGraefeg,o)
pozwoliły stwierdzić, żew 50%
.składają się
one z wosków. . ... ..
W
składziechemicZJnym
popiołów określono następujące. wartości.;648
Si:02
Fe203 AlliOs
Cao
MgO SOs NaIP K20
Marian Nosek
4'2,91 +'53,9SG/o, średnio 47,3e%
11,98+20,820/0, średnio 15,44%
9,18+:12,07%, średnio 11,Oe%
7,01 +14,18010, średnio lil,38%
0,51 + 2,01010, średnio 1,3()Q/o 7,55+16,91%, średnio 12,21%
0,13+ 0,38010, średnio 0,29%
0,36+ 0,90%, średnio 0,70%
PowY'ższe
wyniki
charakteryzują węgielze
złożaParowa jako dobry surowiec energetyczny (Q':
=2155 kcal./kg)
'Wpewnych partiach nada-
jący się
do Ibrykietowania (zawiera
małoksylitów, piasku i popiolu).
Średnia
zawaTtaść prasmołyi(TS
=12,34(1/o)'W'skazuje na
możliwość,przynaj- mniej
częściowego użyciago dla celów przeróbki chemiCznej.
Węgielze
złoża
lParowa nie jest
węglemsolnym,
gdyż łączna zawartośća::lkaliów, tj. Na20 +
K20w
węg'lusuchym wynosi' 0,01-:-0,05%, a w popiele 0,49-:-1,2'7G/o.
ZŁ02E
NOWINY
Stwierdrono tutaj
wy;Stępowaniejednego
podkładu węgla'brunatnego o
grubości3,70 m, na
głębokości74,0
m..Stosunek liniowy
gruibośc:inad-
kładu
Ido
gruJbości pokładu węglowegowynosi 20 :
1. Złożeznajduje
się więcw grupie pozaJbilansowych i ze
względuna trudne warunki zale- galllia, nie posiada praktycznego znaczenia. A1nalizy ohemiczne
węglabrunatnego ze
złożaNowiny
dały następującewyniki:
Popiół As
Sial'ka całkow:ita S~
Siar'k!a pa,lna IS~I Siarka popiołowa S~
P,rasmohl. TS Bituminy BS
Wartość opałowa· ~ P6łkolm PkS
Węgiel pierwias1kdwyCS
Zawartość wodoru HS . Zawa:rlto6ć piasku ps
Zawartość Na20 w węglu. bezwodnym
Zawa1'ltlość K20 w węglu ~odnym
30,90+31,35010, średnio 31,21%
1,1>5+ 2,81010, średnio 1,94%
0,89+ 1,41J1l/0, średnio 1,1()Q/o 0,24+ 1,92010, średnio 0,84%
5,25+ 9;5SG/o, 'średnio 7,30%
1,92+ 4,68%, średnio 2,390/0
1822 + 1900 ~cal./kg, średnio 1'837 kcalJk~
65,06+69,40, średlllio 67,670/0 44,08+47,48%, średn,io 45,19D/o
3,20+ 4,01%, średnio 3,62%
16,82+17,780/0, średnio 17,00%
0,02+ 0,360/0, średlllio 0,02%
ślady + 0,(1'1%, średnio 0,005%
W8pÓłczynni!k podatności przemiałowej,
oznaczony
metodąIiaJ:'1dgro- ve'a, wymosi
średnio88,9. Analiz chemicznych
popiołównie wykanano.
Otrzymane wyniki
cl:taTakteryzują węgielze
złożaiNowinyjako mier- ny surowiec energetyczny
(Q~ =1837 kca1.1kg).
Ze względuna
małąza-
wartość
bituminów, nie przedstarwia on
równieżsurowca dla przer6bki chemicznej.
zakład ~61!; Węgli Bruna.tny~h I. G.
Nad~ dnia 24. wrze4n1a 1963 r.
IStreszczenie
649
PISMmNNICTWO
l3IERNAT S. (1955) - B\lIdowa goolog>iczna okolk W~glhka na Ue zewn~trzne!
niecki sudeckiej. Biul. Inst. Geol., 95, p. 135-162. Warszawa.
NOSEKM. (1963) - U~rOS'zczona dokwmentacja geologiczna wkat. C2 Zl:6Z w~gla ,brunatnego w .rejonie R\lISzowa- Wt:glinc<a ~ Pal"owej, ,pow. zgorze- Jecki, woj. wroclawskie. Arch.
loo.
Geol. (maJszynapis). Warszawa.ROMAiNOWiICZ I. (1961)
+-
Aalraliza sporowo-pyll!:owa osad6w trzec,iol"!z~owychz okolic Bolesla<Wca i Zebrzydowej. Biul. Inst. Geol., 158, p. 325-393.
\WarBlzaWla.
ZWI®RZYCKI J., IPR2lEDPELSKI J. (1949) - W~gie-l brunatny wzachodniej pol- s:ce. Katowice.
MapHaH HOCEK
BYP~ YrO~L MECTOP01K~HR OKPECTHOCTER DAPOBOR HErO XJlMHllECKAa: XAP AKTEPHCTHKA
P e3ID M e
BYPhItl: yrOJIb OKpeCTHOC~ IIapoBotl: (HIDKH.lIl'I CHJIe3H.II) BCTpe"IaeTC.II B BH;n;e 4 CHJIbHO pa3MhIThIX Y'IaCTKOB, KOTophIe MO:m:HO C'IHTaTb caMoCTO.II'I'eJIbHbIMH MeCTG- pO:m:;n;eHH.lIMH (OJI06oJIe, HrO;n;3HH, IIapoBa., HOBHHbI).. 3TH MeCTOpo:m:;n;eHH.II 3aJIe- raIDT B MYJIb;n;oo6pa3HbIX Brra;n;HHax ;n;peBHero OOHOBaHH.II H OTHOC.IITC.II K aBTOX'I'OH- HbIM yrJI.IIM BepXHeo.JtHrOqeHOBorO B03paCTa. Bee MeCTopo:m:;n;eaH.II 3aJIeraIDT B CJIo:m:- HbIX ropHO-reOJIOrWieCKl1X YCJIOBH.lIX (CHJIbHoe 06Bo;n;HeHHe rrec'IaHHCTOro rrOKpOBa).
Ha OCHOBaHHH pe3YJIbTaTOB aHaJIHTH'IeCXHX HCCJIe,ItOBaHHti: rrp06 yrJI.II H 30JIbI yrOJIb MecTOPO':lK,IteHHti: O'KpeCTHOCTH II~OBo:ll: C'IHTaeTC.II XOPOIIIHM 9HepreTH'IeCXHM ChIpbeM (KaJIOpH:ll:HOCTb
=
1837-2313 KKaJIlKr), rrpHrO;n;HhIM B HeKoTopbIX yq:aCTKax;n;JI.II 6PHKeTHPOBaHH.II. Cpe;n;HHe CO;n;ep:m:aHH.II· rrePBH'IHO:li: CMOJIbI (11,71-12,51%) yKa-·
3bIBaIDT Ha BOOMO:lKHOCTb XOT.II 6bI 'IaCTH'IHOrO HX HCIIOJIb30BaHH.II ;n;JI.II D;eJIeH XHMM- 'IeCKO:ll: rrepepa6OTKU. 3rn yrJIH He .lIBJt.lIlOTC.II TaK:lKe 3aCOJIeHHbIMH, TaK KaK cyM-
MapHoe CO,Itep:m:aHHe rn;eJIO'Ie:ll:, T. e. Na20
+
K 20 (B CYXOM yr;rre) COCTaBJI.lIeT' 0,01-0,11%.Marian NOSEK
BROWN COAL FROM DEPOSITS OF THE ,VlCIiNITY OF PAROWA AND ITS CHEMICAL CHARACTERISTICS
Summary
The brown coal occurring in the vicinity of Parowa (Lower Silesia) Is found as 4 sheets .strongly washed out, which may be regarded a-s sepa·rate deposits;
Marian Nosek:
{rnobole, Jagodzin, Parowa and Nowiny). The deposits rest in trough-like depres- sions of the older substratum and contain autochthonous coals of Upper Oligocene age. All the deposits occur unde'r complicated geological conditions (considerable
water ,contents of thearena·ceollls overburden !Strata.).
'Results of the analytical investigations of the coal and ash specimens prove that the roal of the depos'itsoccurrlng .in the vicinity of Parowa represents a valuable comlbustible raw .material (Q~ =;= 1837+2313 kcal/kg); ·some parts of the
·ooal .are llISeful for briquetting. Average contents of prima'l'Y tar (Ts -11,71+12,51010) 'predestinate's the coals, partly at least, for ·chemical proce'ssing. Since the total contents of alkali salts, i.e. Na20
+
K~ (in dry coal) amounts only 0,01 +0,11 per<cent, the ,coals un.der discussion are also not the salt"'bearing ones.