Modernizacja optycznego sprzętu kryminalistycznego

ZbigniewŻelazek BIBLIOGRAFIA

SUMMARY

PROBLEMYKRYMINALISTYKI 211 61

Modernizacja optycznego sprzętu kryminalistycznego

The article expoundson theconstruc- tionand operationalperformance of a new generation ofcar headlights run on gas lamps. The luminous proper- ties ofgas lamps are described and compared to the propertiesof widely used halogen lamps. The article in- cludes matters such as the illumina- tion of thefield in front of the car and thearea of the spot of light, taking into consideration Polish traffic regula- tions. The increased possibility of avoidingcar accidents by improving lighting conditions was emphasized.

The study points to the probability of dazzling oncoming drivers using non-standardgas run headlights. The article concludes by describing how gas lamp headlights can be used in other makes of cars.

przeznaczonych na eksport do USA.

Nowe modele samochodu Mercedes klasy E są również wyposażane (opcjonalnie) w gazowe lampy świateł mijania.

Wszyscy eksperci kryminalistyki, którzy mają do czynienia z optyczną aparaturą powiększającą i samodziel­ nie wykonują fotografie,łączniezfoto­ chemiczną obróbką,odczuwają szyb­

kie zmęczenie najintensywniej pracu­ jących zmysłów, a przede wszystkim wzroku - łzawienie, zamglenia, szczy­

panie itp. Od sprawnego działania te­ go zmysłu w dużejmierze zależą efe­ kty końcowe opracowywanych eks­ pertyz kryminalistycznych. Zmęczony wzrok powoduje zmniejszenie spo­

strzegawczości irozkojarzenie. Praca staje się żmudna i mało efektywna.

Warunki uciążliwedla zdrowia, szcze­

gólniepodczas pracy przy sztucznym, niewystarczającym oświetleniu powią­

zane z chemicznym oddziaływaniem mikroklimatu panującegowciemniach fotograficznych wpływają ujemnie na organizm człowieka. Ze względu na szkodliwy wpływ na zdrowie, pracę z mikroskopemi w ciemni fotograficznej należy w miarę możliwości ograni­ czyć.Jest to możliwe,jeżeli wykorzy­

stamy technikę telewizyjną i kompu­ terową.

Współczesne osiągnięcia techniki telewizyjnej umożliwiają przesyłanie obrazów za pośrednictwem kamer i wyświetlanie ich na monitorach - ko­ niec ze żmudną ijedyną dotychczas możliwością obserwacji fragmentuba­ danego materiału poprzez okular mi­

kroskopu.Natomiast technika kompu­

terowa pozwala na zapisywanie, utrwalanie i wydrukowanie przesyła­ nychdo komputeraobrazów. Obrazy mogąbyćprzekazywanedokompute­ ra za pomocąkamery, magnetowidu bądź skanera, a po ustawieniu od­

powiednichparametrów jakościowych wydrukowane w dowolnej ilości na drukarkach lub videoprinterach. Daje to możliwość ograniczenia długotrwa­

łej, pełnej niespodzianek oraz jedynej dotychczas stosowanej, fotograficznej

metody przedstawiania wyników ba­

dań.

Opisanywyżej sposóbpracy wyma­

gajednakzakupuodpowiedniego ze­

stawu sprzętu.Jest to duży wydatek rzędu kilkudziesięciu, a przy zakupie najnowszego sprzętu o dużejrozdziel­ czości, kilkuset milionów starych zło­

tych. Skromny budżet komend woje­

wódzkich nie pozwoli od razu na zakup pełnegozestawuwymaganegosprzę­ tu. Umożliwi jedynie, jak to najczęściej bywa, wyposażenie laboratorium wje- denkomputerzdrukarką.Napoczątek wystarczy to do oswojenia się ze sprzętem, opanowania dostępnego edytora tekstóworazzapoznaniasię z komputerowąobróbką obrazów.

Względy ekonomiczne zmuszają więc pracowników laboratoriówkrymi­

nalistycznych dowykazania się przed­ siębiorczością i wynalazczością oraz do podjęcia zdecydowanych kroków w celu wyposażenia poszczególnych pracowni na początek w sieć wizyjną typu kamera-monitor. Dysponując tym sprzętem można już we własnym za­ kresie zaprojektować stanowisko do pracy z kamerą, a w przyszłości do- kompletować niezbędnysprzęt kom­

puterowy. W artykuletym szeroka ga­ ma zastosowań zestawu kamera-mo- nitor-komputer zostanie opisana pod kątem wykorzystania go w pracowni badań mechanoskopijnych.

Najczęściej spotykanym sprzętem optycznym będącym na wyposażeniu pracowni badań mechanoskopijnych są:

- mikroskop stereoskopowy typu MST-131 produkcji PZO Warsza­

wa,

- mikroskop operacyjny MI-102, produkcji PZOWarszawa, - mikroskop porównawczy, mono-

skopowy MPW 0112, produkcji PZO Warszawa.

1.Werner R. Janicke: MehrLicht mit der Gasentladungslampe - D1-Abblend- lichtheller, weiterund sicherer, „Kraft- hand" 1992 r., nr3,s. 98-101.

2.XENON Scheinwerfer,„Technische In­

formation", HELLA KG Hueck & Co., 09/95.

3. SzelichowskiSt.:D1 ijasnojakwdzień,

„AUTO-TM"1993r.,nr1, s. 15-17.

4. Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 01.02.1993 r.wsprawiewarunkówtechnicznychi badań pojazdów(Dz.U. nr 21z1993 r., poz. 91), ze zmianą z dnia18.10.1994 r.(Dz.U. nr 116 z1994r., poz.557).

5.Urządzeniaświetlneświatełasymetrycz­ nych mijania i świateł drogowychz ża­ rówkami halogenowymi - wymagania świetlne i metody badań, PN-79/S- 73040.

Żaden z tych mikroskopów nie jest przystosowany do podłączenia do nie­

go kamery.

Typowym schematem pracy me- chanoskopa jest określanie jakości i miejsc występowania ęech grupowych i cech indywidualnych śladów mecha- noskopijnych występujących na mate­

riale dowodowym oraz wnikliwe i dłu­

gotrwałe poszukiwanie odpowia­

dających im cech występujących na materiale porównawczym za pomocą mikroskopów stereoskopowych i ope­

racyjnych.

Po ustaleniu zgodności cech chara­

kterystycznych, miejscem wytypowa­

nym na materiale porównawczym, wy­

konuje się ślad próbny bądź robi się odlew silikonowy tego miejsca i za po­

mocą mikroskopu porównawczego dokonuje się zestawienia cech wspól­

nych nałożonych na siebie obrazów.

Trzeba zaznaczyć, iż przez cały ten czas ekspert prowadzi obserwację ba­

danych przedmiotów oświetlonych światłem sztucznym poprzez jeden lub dwa okulary mikroskopu. Powoduje to szybkie zmęczenie wzroku i nadwerę­

żenie jednego oka w przypadku dys­

ponowania sprzętem z jednym okula­

rem (jak w laboratorium w KWP w Piotrkowie Tryb.). Podczas dłuższej pracy zmęczony wzrok eksperta traci spostrzegawczość, a w przypadku ko­

nieczności przeprowadzenia konsul­

tacji z innym ekspertem, w celu po­

twierdzenia lub odrzucenia swoich wniosków obraz oglądany chwilowo tylko przez okular mikroskopu nie po­

zwala na dokonanie jej, w sposób sku­

teczny i wiarygodny.

Następnie w celach poglądowych wykonuje się fotografie osobno obrazu dowodowego i obrazu porównawcze­

go oraz obrazu zestawieniowego.

Przed naświetleniem błon fotograficz­

nych trzeba ustawić identyczną jas­

ność i kontrast obu obrazów oraz do minimum ograniczyć odblaski świetl­

ne, regulując ustawieniem i natęże­

niem światła punktowych lamp oświet­

leniowych. Niejednokrotnie zdarza się, że w przybliżeniu równomiernie oświetlone obrazy, po wywołaniu klisz fotograficznych, okazują się na tyle

nierównomiernie zaczernione, że nie można wykonać poprawnego zdjęcia zestawieniowego lub cechy, które chcieliśmy pokazać na zdjęciach nie są odpowiednio uwypuklone. Dzieje się tak dlatego, że oko ludzkie roz­

różnia znacznie mniej odcieni szarości niż klisza fotograficzna i ponadto ma tendencje do łagodzenia kontrastów oświetlenia. Pozostaje wówczas albo ponowić proces naświetlania klisz fotograficznych przy innym oświetle­

niu (zdarzyć się może, że nawet paro­

krotnie) bądź wykonać zdjęcie zesta­

wieniowe, tzw. wycinankę.

Sposobem na poprawę warunków pracy z optyczną aparaturą powię­

kszającą jest właśnie przystosowanie jej do współpracy z kamerą i obserwo­

wanie obrazów na monitorze. W pra­

ktyce czułość kamery na kontrasty oświetlenia okazała się podobna do czułości błon fotograficznych. Można wtedy łatwo obserwować wpływ zmian oświetlenia na sposób uwypuklenia cech charakterystycznych oraz istnie­

je możliwość wzajemnej wymiany po­

glądów między ekspertami na temat

sposobu przystosowania kamery i mo­

nitora do wykorzystania w mikroskopie porównawczym. Ze względu na fakt, że ostry i wyraźny obraz otrzymywany jest w mikroskopie porównawczym, na kliszy fotograficznej lub matówce na­

sadki fotograficznej, w odległości ok.

120 mm od górnego uchwytu mikro­

skopu i ma on dużą powierzchnię o średnicy ok. 60 mm, a przetwornik ob­

razowy w kamerze jest prostokątem o wymiarach ok. 5 x 7 mm, niemożliwe okazało się zastosowanie stand­

ardowych obiektywów (zbyt duża średnica zewnętrzna i układ optyczny nie przystosowany do współpracy z mikroskopem). Niezbędne stało się umocowanie kamery jak najbliżej mi­

kroskopu i zastosowanie zamiast ory­

ginalnych obiektywów układu socze­

wek korygujących. Pamiętano o tym, żeby sposób mocowania kamery nie wykluczał możliwości korzystania ze standardowej nasadki fotograficznej i żeby linia podziału widoczna w okula­

rze mikroskopu była równie ostro wi­

dziana na ekranie monitora. Wymaga­

nia te uzyskano modyfikując uchwyt

Ryc. 1. Mikroskoppo­ równawczy

Fig. 1. Comparisonmicro- scope

cech charakterystycznych oglądanych na monitorze. Po uzgodnieniu opinii można wybrać sposób utrwalenia ob­

razu fotograficznie lub komputerowo.

W piotrkowskim laboratorium zasto­

sowano kamerę przemysłową CCD K-15 i monitor czarno-biały. Modernii- zację rozpoczęto od zaprojektowania

bagnetowy, w którym umieszczono dobrany eksperymentalnie podwójny układ soczewek.

Na rycinie 1 pokazano uzbrojony w kamerę i monitor mikroskop porów­

nawczy podczas pracy. Na monitorze widać zestawienie cech wspólnych śladu dowodowego i próbnego wyko-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 211 63

Ryc. 2. Uchwyty do mocowania kamery, aparatu i nasadki fotograficznej Fig. 2. Attachmenis for keeping cameras and other photographic apparatnssteady

Kamera na mikroskopie porównaw­

czym mocowana jest zamiast nasadki fotograficznej lub zamiast aparatu fotograficznego za pomocą takiego samego uchwytu (ryc. 2). Gwarantuje to jej szybki montaż i demontaż, nie pozbawia możliwości wykonywania

Ryc. 3. Mocowanie ka­

mery do głowicy mikro­

skopu operacyjnego Fig. 3. Camera atlachcd to micrascope

Fabryczne obiektywy do kamery o ogniskowych od 12,5 do 50 mm zna­

lazły zastosowanie do wykonywania obrazów ogólnych (widoków) materia­

łów dowodowych i porównawczych.

Jako statyw do mocowania kamery wykorzystano znajdujący się na wypo­

sażeniu laboratorium mikroskop ope­

racyjny. Na ryc. 3 pokazano sposób zamocowania kamery do jego nastaw­

nej głowicy. Zestaw pierścieni i pod­

kładek pośrednich umożliwia wykona­

nie liniowych powiększeń obrazów do ok. 150 razy (tzn. 1 mm w rzeczywisto­

ści na ekranie monitora może mieć 150 mm). Rycina 4 przedstawia kame­

rę wraz z osprzętem niezbędnym do pracy.

W innych pracowniach, dzięki uczu­

leniu przetwornika na promieniowanie podczerwone, istnieje możliwość za­

stosowania kamery do obserwacji do­

kumentów i śladów linii papilarnych w promieniach podczerwonych poprzez zastosowanie odpowiednich filtrów barwnych.

Badanie materiałów za pomocą mi­

kroskopu stereoskopowego sprzężo­

nego z kamerą i monitorem TV wyma­

ga zastosowania filtrów tłumiących promieniowanie podczerwone lub światło widzialne, ponieważ pomimo podobnego przebiegu promieni pod­

czerwonych i promieni światła widzial­

nego skupiają się one w różnych ogni­

skach soczewek i na monitorze obser­

wuje się zjawisko rozmycia obrazu.

Zjawiska tego nie zauważa się w mi­

kroskopie porównawczym ze względu na większą liczbę zmian kierunków przebiegu promieni na pryzmatach.

Na rycinie 5 przedstawiono, wyposa­

żony w kamerę i nasadkę do filtrów, mikroskop stereoskopowy. Obiektyw kamery wsuwa się do prowadnicy jed­

nego z okularów głowicy mikroskopu stereoskopowego bez dodatkowego jej mocowania, ponieważ średnica zewnętrzna uchwytu obiektywu jest dopasowana do średnicy wewnętrznej prowadnicy wymiennych okularów głowicy.

Sposób regulacji oświetlenia w przypadkach mikroskopów porów­

nawczego i stereoskopowego pozo- nanych ułamanym trzpieniem wkręta­

ka. Poszczególne urządzenia ozna­

czono:

1 - Mikroskop porównawczy MPW 0112;

2 - Kamera przemysłowa CCD K- 15;

Ryc. 4. Kamera z wy­

miennymi obiektywami i zestawem pierścieni re­

dukujących

Fig. 4. Camera willi changeablc lenses and a set of reduction rings

3 - Przystawka ręcznego sterowa- zdjęć i ułatwia ustawienie właściwego nia wzmocnieniem kamery; oświetlenia.

4 - Monitor.

stal standardowy i ponadto wzbogacił się o regulację kontrastu i jasności pokrętłami monitora. Niestety, zasto­

sowany fabrycznie w kamerze układ automatycznej regulacji parametrów jasności i kontrastu obrazu nie zawsze ułatwiał pracę. Szczególnie przy zbyt słabym lub zbyt mocnym oświetleniu ulegał przesterowaniu. Wymusiło to zamontowanie skonstruowanej, we własnym zakresie, przystawki umożli­

wiającej ręczną regulację wzmocnie­

nia kamery. .

Optyczna aparatura powiększają­

ca, dodatkowo wyposażona w sieć wi­

zyjną kamera-monitor funkcjonuje sprawnie. Osiągnięto zamierzone uła­

twienia w pracy, do których w szcze­

gólności należą:

- możliwość obserwacji cech chara­

kterystycznych badanych mate­

riałów na ekranie monitora telewi­

zyjnego,

- uzyskanie znacznie większych powiększeń obrazów,

- skuteczna konsultacja i swobodna dyskusja na temat ciągle widzia­

nych obrazów,

- możliwość ustawienia równomier­

nego oświetlenia i bieżąca obser­

wacja wpływów odblasków na ustawiony obraz przed przystą­

pieniem do wykonania zdjęć foto­

graficznych z mikroskopu porów­

nawczego,

Ryc. 5.Kamera w mikro­

skopiestereoskopowym Fig. 5. Micro-stereoscopic camera

obrazów otrzymywanych z jednej z dwóch kamer TV.

Dysponując wystarczającym sprzę­

tem komputerowym podłączono do niego zmodernizowany sprzęt optycz­

ny. Obrazy uzyskiwane z mikrosko­

pów za pośrednictwem kamery i połą­

czeń sieciowych przesyłane są do komputera wyposażonego w kartę graficzną. Tam, za pomocą tej karty i oprogramowania „VIST" zostają prze­

kształcane w postać zrozumiałą dla programów graficznych i zapamięty­

wane. Wykorzystanie obrazów w eks­

pertyzach jest możliwe po ich obróbce za pomocą programów graficznych.

Obróbka ta może odbywać się z do­

wolnego stanowiska komputerowego.

Efektem końcowym jest wydrukowa­

nie opracowanej ekspertyzy. Warto zaznaczyć, iż na jakość otrzymywa­

nych wydruków znaczący wpływ ma rozdzielczość kamery, a szczególnie drukarki. Stosowane w piotrkowskim laboratorium kamery i drukarka o roz­

dzielczości 300 dpi (300 punktów na cal) umożliwiają osiągnięcie wystar­

czającej jakości wydruków tylko dla zdecydowanych i wyraźnych śladów.

W przypadku trudnych śladów lepsze efekty osiąga się za pomocą fotografii.

Do obróbki obrazów stosowane są dwa programy graficzne: „Foto Touch”

oraz „Photo Styler". Lepszym, no­

wszym i bardziej rozbudowanym pro­

gramem graficznym jest „Photo Sty- ler". Umożliwia on łatwe „wycinanie" i

„sklejanie" obrabianych obrazów oraz zmianę jasności i kontrastu. Jest wręcz idealny przy wykonywaniu obra­

zów zestawieniowych cech wspólnych z mikroskopu porównawczego za­

miast tzw. wycinanek. Jednak, pomi­

mo zalet tego programu istnieją trud­

ności z przystosowaniem obrazów otrzymywanych za jego pomocą do włączenia w ekspertyzy pisane w edy­

torze tekstowym „AmiPro", stosowa­

nym w piotrkowskim laboratorium.

Program „Photo Touch” jest łatwy i prosty dla użytkownika. Mimo że fun­

kcje obróbki obrazów nie są zbyt roz­

budowane, to jednak obrazy otrzymy­

wane za jego pomocą najlepiej dają się wkomponować w pisane teksty i Opisane udoskonalenia nie wpłynę­

ły znacząco na skrócenie czasu opra­

cowywania ekspertyz, ale znacznie ułatwiły ich wykonywanie. Praca z „od­

nowionym" sprzętem kryminalistycz­

nym pobudziła wyobraźnię twórczą i pomysłowość pracowników labo­

ratorium. Zapoczątkowała wzmożenie wysiłków w celu ograniczenia stoso­

wania długotrwałej i skomplikowanej obróbki fotograficznej i zastąpienia jej komputerową obróbką obrazów. Mo­

żliwość taką stworzyły zakupione komputery klasy IBM PC, stosowne oprogramowanie, wyposażenie w kar­

tę graficzną i zakup drukarki laserowej HP III LASER JET.

Laboratorium Kryminalistyczne w Piotrkowie Trybunalskim dysponuje obecnie pięcioma komputerami IBM PC 386 DX40 ustawionymi w poszcze­

gólnych pracowniach i połączonymi w sieć. Umożliwia to przesyłanie danych pomiędzy nimi. Ze względów oszczęd­

nościowych tylko jeden z nich jest wy­

posażony w kartę graficzną umożli­

wiającą zapisywanie i odczytywanie - możliwość stosowania filtrów

barwnych,

- walory szkoleniowe i pokazowe podczas nauki nowych kadr pra­

cowniczych,

- możliwość przetransportowania obrazu do pamięci komputera.

SUMMARY

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 211 65

Ryc. 6. Niezbędny zestaw sprzętu komputerowego Fig. 6. Basic Computer set

tekstowym „AmiPro",

- wydrukowanie ekspertyzy.

Być może na początku wszystkie te czynności wydają się trochę skompli-

mocą, dodatkowym narzędziem uła­

twiającym pracę i możliwym do wyko- lenia i nauki obsługi zastosowanych współczesnych zdobyczy techniki.

Odpowiednie oprogramowanie umo­

żliwia opracowywanie ekspertyz bez

The article addresses readers to the problems encountered by the Tool- mark Examination Department in using the traditional examination methods described. It also suggests that the use of TV cameras and Com­

puter eąuipment partially solves these problems. Explained is the way in which the CCDK-15 (manufactured by ZTSP Elemis) can be used in con- junction with the comparison stereo and operational microscopes. The problems connected with attaching the camera to a comparison micro- scope, the influence of automatic sta- bilization of the apparatus and the rangę of spectrum processed by camera sensors into the images are discussed together with the ways of solving them. The article concludes by pointing out the advantages of using the TV-computer set and dis- cusses typical working procedures as well as the software used for creating an expert’s statement.

perta. Może być z powodzeniem sto­

sowany, jeżeli cechy charakterysty­

czne badanych śladów są wyraźnie widoczne i uwypuklone.

Wykonanie prac modernizacyjnych w sprzęcie optycznym istniejącym w pracowni mechanoskopijnej jest nie­

uniknioną koniecznością. Podyktowa­

ne jest to nie tylko brakiem funduszy na zakup nowego, odpowiednio wypo­

sażonego sprzętu, ale również potrze­

bą poprawy uciążliwych dla zdrowia warunków pracy. Ponadto umożliwia podłączenie go do komputera. Z całą pewnością to wszystko usprawni pra­

cę ekspertów mechanoskopii, a nowa szata graficzna opracowanych eks­

pertyz zwiększy poziom zaufania do ich naukowego osądu.

Dariusz Kołek Paweł Saternus pujący:

- ustawienie obrazów na ekranie monitora,

- zapamiętanie tych obrazów w

walory estetyczne takiej ekspertyzy są drukarce obrazu była najlepsza, nie najlepsze. ma na celu ingerencji w treść przeka-

Typowy przebieg pracy jest nastę- zywanych informacji. Na rycinie 6 po­

kazano zestaw sprzętu komputerowe­

go będącego na wyposażeniu pracow­

ni mechanoskopijnej podczas co­

dziennej pracy. Na ekranie monitora komputerze za pomocą karty graficz- widać zestawienie „na całość" dwóch nej i programu „VIST", fragmentów brzeszczota piłki ręcznej

- odtworzenie plików obrazowych i do cięcia metali.

obróbka obrazów, tj. ustawienie odpo- Stworzone nowe warunki pracy wiedniej jasności, kontrastu i ewentu- zmusiły ekspertów do samodoskona- alne wykonanie zestawienia cech

wspólnych „wycinanki" za pomocą programu „Photo Styler”,

- zapisanie wyników pracy,

- otworzenie programu "Foto To- wykonywania osobno tablic poglądo- uch" i odtworzenie obrabianych plików wych i uniezależnia ekspertów od obrazowych oraz obróbka polegająca oczekiwania na wykonanie zdjęć foto- na obcięciu zbędnych fragmentów ob- graficznych. Potrzebne do ekspertyzy razów i powtórne zapisanie, obrazy, zapisane wcześniej w pamięci

-wklejenie otrzymanych obrazów w komputera, z łatwością wstawia się w tekst ekspertyzy pisanej w edytorze tekst pisanych sprawozdań i drukuje jako ich integralną część. Daje to mo­

żliwość samodzielnego, całkowicie skomputeryzowanego opracowywa­

nia szaty graficznej ekspertyz. Kom- kowane, ale w praktyce wykonuje się puter w pracowni mechanoskopijnej je szybko. Należy nadmienić, iż obrób- nie zastępuje eksperta, jest tylko po- ka obrazów komputerowych ma za za­

danie tylko ustawienie takich parame­

trów, aby jakość wydrukowanego na rzystania w zależności od decyzji eks-