NAZWA PROJEKTU :
„Rewaloryzacja i rewitalizacja terenów zieleni w Polanicy-Zdroju z uwzględnieniem zielono-niebieskiej infrastruktury na potrzeby adaptacji
miasta do zmian klimatu" dofinansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego w ramach programu
„Środowisko, energia i zmiany klimatu. Łagodzenie zmian klimatu i adaptacja do ich skutków"
INWESTOR:
GMINA POLANICA-ZDRÓJ Ul. Jarosława Dąbrowskiego 3
57-320 Polanica-Zdrój
SPECYFIKACJA TECHNICZNA
WYKONANIA I ODBIORU PRAC PRZY HISTORYCZNYM DRZEWOSTANIE NA TERENIE PARKU ZDROJOWEGO W
POLANICY - ZDROJU
TEMAT:
REWALORYZACJA ZABYTKOWEGO PARKU ZDROJOWEGO W POLANICY-ZDROJU Z UWZGLĘDNIENIEM ZIELONO-
NIEBIESKIEJ INFRASTRUKTURY
Prace pielęgnacyjne historycznego drzewostanu na terenie Parku Zdrojowego w Polanicy-Zdroju w celu zmniejszenia efektu „miejskiej wyspy ciepła” oraz zwiększenia zakresu usług ekosystemowych na terenie
miasta Polanica-Zdrój.
ADRES:
Numer działki ewidencyjnej:
296 (fragment),302, 317 (fragment), 319 (fragment), 322, 324 (fragment), 325, 326/1, 326/2, 327, 330 (fragment), 341, 342 (fragment), 427/4, 432/2 (fragment)
Obręb: 0002 Stary Zdrój Miejscowość: Polanica-Zdrój Powiat: kłodzki
Województwo: dolnośląskie
2
3
Spis zawartości:
I. OGÓLNA SPECYFIKACJA TECHNICZNA WYKONANIA I ODBIORU PRAC ... 4
1. OKREŚLENIE PRZEDMIOTU I ZAKRESU ZAMÓWIENIA ST ... 4
2. WSTĘPNE INFORMACJE O INWESTYCJI ... 15
3. PRZEZNACZENIE I ZAKRES DOKUMENTACJI ... 15
4. PROWADZENIE PRAC ... 16
5. DOKUMENTY WYMAGANE OD WYKONAWCY ... 17
6. PRZEDSTAWICIEL ZAMAWIAJĄCEGO ORAZ INSPEKTOR NADZORU ... 18
7. ODBIÓR PRAC ... 18
4 I. OGÓLNA SPECYFIKACJA TECHNICZNA WYKONANIA I ODBIORU PRAC
1. OKREŚLENIE PRZEDMIOTU I ZAKRESU ZAMÓWIENIA ST
1.1. PRZEDMIOT ORAZ ZAKRES STOSOWANIA ST
Przedmiotem niniejszej specyfikacji technicznej (ST) są wymagania dotyczące wykonania i odbioru prac związanych z pracami przy historycznym drzewostanie występującym na terenie Parku Zdrojowego (części: Park Centralny, Park Józefa, Park Szachowy, Park Różaneczników) wpisanym do rejestru zabytków na podstawie decyzji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z dnia 17.07.1991 r. nr 493/1344/WŁ.
Specyfikacja techniczna jest dokumentem będącym podstawą do udzielenia zamówienia i zawarcia umowy na wykonanie prac zawartych w dokumencie pn.: „OPERAT DENDROLOGICZNY I GOSPODARKA DRZEWOSTANEM”; autor opracowania: ES PRACOWNIA KRAJOBRAZU Elżbieta Szopińska, ul. Rzeczna 13/1, 51-348 Wrocław. Prace zostaną wykonane w ramach realizacji projektu pn.: „Rewaloryzacja i rewitalizacja terenów zieleni w Polanicy-Zdroju z uwzględnieniem zielono-niebieskiej infrastruktury na potrzeby adaptacji miasta do zmian klimatu" dofinansowanego ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego w ramach programu
„Środowisko, energia i zmiany klimatu. Łagodzenie zmian klimatu i adaptacja do ich skutków".
Operat dendrologiczny oraz wydane decyzje administarcyjne dotyczące wydania zezwolenia na prowadzenie prac restauratorskich (m.in. usunięcia drzew) stanowią podstawę wykonania prac.
Podczas realizacji prac należy bezwzględnie przestrzegać zapisów ww. dokumentów oraz obowiązujących przepisów.
Ustalenia zawarte w niniejszej specyfikacji dotyczą zasad prowadzenia prac przy drzewostanie w granicach zabytkowego Parku Zdrojowego w Polanicy – Zdroju, w częściach: Park Centralny, Park Różaneczników, Park Józefa, Park Szachowy. W zakresie obowiązujących zasad prowadzenia prac na terenie parku wpisanego do rejestru zabytków, należy uwzględnić i przestrzegać zasad prowadzenia prac przy drzewach będących pomnikami przyrody stanowiących część składową drzewostanu parku.
W niniejszym opracowaniu omówiono wymagania dotyczące wykonania i odbioru prac związanych z rewaloryzacją zabytkowego Parku Zdrojowego w Polanicy-Zdroju w ramach projektu “Rewaloryzacja i rewitalizacja terenów zieleni w Polanicy-Zdroju z uwzględnieniem zielono- niebieskiej infrastruktury na potrzeby adaptacji miasta do zmian klimatu” na działkach o numerach ewidencyjnych: 296 (fragment),302, 317 (fragment), 319 (fragment), 322, 324 (fragment), 325, 326/1, 326/2, 327, 330 (fragment), 341, 342 (fragment), 427/4, 432/2 (fragment), miejscowość: Polanica- Zdrój, obręb: 0002 Stary Zdrój, powiat: kłodzki, województwo: dolnośląskie
1.2. INWESTOR (ZAMAWIAJĄCY)
Inwestorem jest Gmina Polanica-Zdrój z siedzibą przy ul. J. Dąbrowskiego 3, 57-320 Polanica-Zdrój.
1.3. DANE LICZBOWE OBIEKTU – Zestawienie liczbowe do gospodarki drzewostanem
Lp. Rodzaj robót Jednostka miary Ilość
PARK ZDROJOWY
1. Usunięcie drzewa wraz z frezowaniem pnia na głębokość min. Szt. 117
5
35 cm.
2. Krzewy do usunięcia ze względu na stan sanitarny Szt. 1 4. Sprawdzenie i ocena stanu drzew (objętych monitoringiem wg
zapisów operatu dendrologicznego)
Szt. 177
5. Badania eksperckie – tomografem dźwiękowym Szt. drzew 2 6. Cięcia krzewów- redukcja pędów w celu zagęszczenia i
odmłodzenia)
Szt. 52
7. Przesadzanie drzew (nagozalążkowych) Szt. 3
8. Wymiana wiązań elastycznych Szt. 104
9. Założenie nowych wiązań elastycznych Szt. 24
10. Cięcia pielęgnacyjne w obrębie korony drzewa (zgodnie z zakresem określonym w Operacie dendrologicznym)
Szt. drzew 257 11. Pielęgnacja – poprawa warunków glebowych: spulchnienie
mechaniczne gleby, nawiezienie ziemi urodzajnej (2x70 litrów na 1 drzewo lub krzew), nawożenie (zastosowanie nawozu)
Szt. 620
12. Zabezpieczenie misy istniejących młodych drzew Szt. 30 13. Frezowanie pni po ściętych dzrewach (drzewa usunięte przed
rozpoczęciem planowanej inwestycji)
Szt. 30
1.4. CEL STOSOWANIA ST
Celem specyfikacji technicznej (ST) jest uzupełnienie danych/informacji do dokumentacji stanowiącej podstawę do wykonania usługi, tj. Operatu dendrologicznego oraz wydanych decyzji administracyjnych. Postanowienia ww. dokumentacji są wiążące, a niniejsza specyfikacja stanowi ich uzupełnienie. Szczegóły wykonania oraz odbioru prac przedstawiono za pomocą opisów technicznych, pozwalających na jednoznaczne określenie przedmiotu zamówienia na usługę w szczególności w zakresie wymagań jakościowych i warunków technicznych wykonania i odbioru prac oraz ustalenie podstawy wyceny prac.
Specyfikacja techniczna (ST), jako część dokumentacji ma charakter precyzujący pojęcia i relacje pomiędzy uczestnikami procesu inwestycyjnego w celu uzyskania wysokiej jakości prac oraz sprawnego i prawidłowego przebiegu realizacji inwestycji.
Specyfikacja techniczna (ST), wskazuje i klasyfikuje źródła szczegółowych zasad określających kryteria jakościowe elementów realizacji przedmiotowej inwestycji, uszeregowane w kolejności, poczynając od najważniejszego kryterium:
1) Wydane decyzje administracyjne oraz Operat Dendrologiczny
2) Aktualne w dacie wykonywania robót Normy Polskie i Zagraniczne, których stosowanie poprzez przywołanie ich w specyfikacji technicznej jest dla inwestycji obligatoryjne, o ile Dokumentacja nie formułuje kryteriów jakościowych ostrzejszych niż te Normy.
3) Wątpliwości w zakresie uszeregowania wymagań bądź usunięcia sprzeczności jakie mogą zachodzić pomiędzy Normami, a zapisami w Dokumentacji Projektowej powinny być wyjaśniane przy udziale Nadzoru Inwestorskiego i Nadzoru Autorskiego przed przystąpieniem do robót. Wszelkie konsekwencje wynikające z zaniechania wyjaśnienia wątpliwości w powyższych względach obciążają wyłącznie Wykonawcę.
1.5. ZAKRES I SPECYFIKACJA PRAC OBJĘTYCH ST
1.5.1 Zakres prac
Ustalenia zawarte w niniejszej specyfikacji dotyczą zasad prowadzenia prac związanych m.in. z:
6 a) założeniem nowych wiązań elastycznych – w ramach wymiany starych wiązań, b) założeniem nowych wiązań elastycznych na drzewach,
c) pielęgnacją drzew (cięcia redukujące, sanitarne, poprawiające statykę drzewa) d) zabezpieczeniem mis młodych drzew (posadzonych przed inwestycją),
e) poprawą warunków glebowych w otoczeniu starych okazów roślin drzewiastych, f) sprawdzeniem i oceną stanu drzew objętych tzw. monitoringiem,
g) badaniem drzew tomografem dźwiękowym, h) frezowaniem starych pni,
i) przesadzeniem drzew młodych (z grupy nagozalążkowych),
j) usunięciem drzew ze względu na zły stan sanitarny oraz ze względu na kompozycję wraz z frezowaniem pni,
k) cięciem krzewów (cięcia formujące, odmładzające, prowadzące do zagęszczenia).
1.5.2 Określenia podstawowe
Wykonawca robót jest odpowiedzialny za wysoką jakość wykonania prac w obrębie zabytkowego drzewostanu oraz za ich zgodność ze specyfikacją techniczną oraz poleceniami Zamawiającego.
Zakłada się co następuje:
Arborysta – osoba wykonująca prace pielęgnacyjne w drzewostanie przy wykorzystaniu technik linowych.
Bezpieczeństwo i higiena pracy – podczas realizacji robót Wykonawca będzie przestrzegać przepisów BHP, a w szczególności Wykonawca ma zadbać, aby pracownicy nie wykonywali robót w warunkach niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia oraz nie spełniających odpowiednich wymagań sanitarnych.
Bryła korzeniowa – uformowana przez szkółkowanie bryła ziemi z przerastającymi ją korzeniami rośliny, zabezpieczona odpowiednim materiałem /lub/ w przypadku roślin pobranie maksymalnie dużej powierzchni podłoża wraz z systemem korzeniowym przesadzanego drzewa o średnicy warunkującej przyjęcie się drzewa w nowym miejscu (średnica do uzgodnienia z Zespołem Nadzoru Inwestorskiego). Sposób pobrania powinien być przeprowadzony tak, aby nie doszło do ran szarpanych korzeni strukturalnych.
Drzewo pomnikowe – Drzewo ustanowione pomnikiem przyrody na mocy uchwały Rady Miejskiej.
Forma krzewiasta – typ rośliny zdrewniałej, zbudowanej z równorzędnych pędów bocznych wyrastających z mijsca krzewienia znajdujacegi się tuż pod ziemią lub tuż pod ziemią. Każdy gatunek krzewu wyróżnia specyficzne ułożenia pędów decydujące o jego pokroju.
Gałąź/ konar – naturalny element struktury korony drzewa; układ pędów w koronie warunkuje typ wzrostu charakterystyczny dla danego gatunku.
7 Obiekt zabytkowy – układ krajobrazu zabytkowego wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków – Park Zdrojowy. Zgodnie z ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami zabytek jest to nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową;
Ochrona przyrody – w rozumieniu ustawy o ochronie przyrody, polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody (art. 2, art. 3, art. 5 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2021 r.
poz. 1098))
Ochrona środowiska – Wykonawca ma obowiązek znać i stosować w czasie prowadzenia robót wszelkie przepisy dotyczące ochrony środowiska.
Ochrona wartości zabytkowej – Wykonawca ma obowiązek znać i stosować w czasie prowadzonych robót przepisy wynikające z Ustawy o ochronie i opiece nad zabytkami oraz przepisy wynikające z odrębnych ustaw, których obowiązek wynika z położenia obiektu, jego charakteru i specyfiki.
Parametry drzewa – wielkość rośliny określana przez pomiar: wysokości drzewa, obwodnu pnia drzewa na wys. 130 cm (w uzasadnionych przypadkach także na wys. 5 cm), średnicy korony w jej najszerszym miejscu.
Parametry krzewu – wielkość rośliny określana poprzez pomiar: wysokości krzewu oraz powierzchni jaką krzew zajmuje.
Pień – Pień stanowi główną część drzewa. Na nim osadzone są wszystkie organy części nadziemnej, a jego budowa i proporcje w stosunku do korony nadają drzewu charakterystyczny pokrój.
Pomnik przyrody – Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów.
Prace konserwatorskie - działania mające na celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie procesów jego destrukcji oraz dokumentowanie tych działań;
Prace restauratorskie - działania mające na celu wyeksponowanie wartości artystycznych i estetycznych zabytku, w tym, jeżeli istnieje taka potrzeba, uzupełnienie lub odtworzenie jego części, oraz dokumentowanie tych działań;
Równomiernie rozłożone pędy – pędy rozmieszczone symetrycznie wokół osi pionowej rośliny.
Stroisz – gałązki drzew iglastych, preferowane świerkowe lub jodłowe.
8 Wiązania elastyczne – system lin/taśm podwiązujących konary, stosowany jako element zapobiegający rozłamaniu konarów drzewa.
Wysokość drzewa – parametr rośliny mierzony od nasady pnia do szczytowej części korony.
Ziemia urodzajna – podłoże ogrodnicze wykonane w toku prawidłowych zabiegów agrotechnicznych o strukturze fizycznej i składzie chemicznym (podłoże takie musi posiadać wymagane właściwości składu mechanicznego, zawartości materiału organicznego, zawartości składników pokarmowych, odczynu gleby i zasolenia - zgodne z wymaganiami danego gatunku), zapewniające roślinom prawidłowy rozwój. Dodatkowo wymaga się, aby ziemia urodzajna była wolna od zanieczyszczeń oraz nasion i innych części (np. pędów, rozłogów) chwastów, zwłaszcza roślin inwazyjnych. Skład chemiczny powinien być potwierdzony wynikami badań laboratoryjnych.
Pozostałe określenia podstawowe są zgodne z obowiązującymi polskimi normami.
1.6. OGÓLNE WYMAGANIA DOTYCZĄCE PROWADZENIA PRAC
1.6.1 Ogólne wymagania dotyczące wykonania prac.
Wykonawca prac jest odpowiedzialny za wysoką jakość wykonania prac oraz za zgodność ze Specyfikacją Techniczną, dokumentacją, przepisami prawa i poleceniami Zamawiającego.
a) Park Zdrojowy w Polanicy-Zdroju jest obiektem wpisanym do rejestru zabytków pod numerem 493/1344/WŁ decyzją z dnia 17.07.1991 r. – na terenie parku obowiązują przepisy o chronię zabytków i opiece nad zabytkami.
b) Wykonawca spełnia warunki zawarte w art. 37 b ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2021 r. poz. 710).
c) Wykonawca prac zobowiązany jest do przedstawienia harmonogramu realizacji prac i finansowania oraz wszystkich elementów/ czynności związanych z prawidłowym wykonaniem przedmiotu zamówienia w ciągu 7 dni od momentu podpisania umowy (przed rozpoczęciem prac). Zamawiający wraz z Inspektorem Nadzoru Inwestorskiego dokona oceny i akceptacji ww. harmonogramu w ciągu 7 dni roboczych od momentu dostarczenia harmonogramu przez Wykonawcę.
d) Wykonawca zastosuje metodę i technologię prac określoną w przedmiarze robót, ustaloną z inspektorem nadzoru, zgodną z wiedzą dendrologiczną, arborystyczną, sztuką ogrodniczą, zasadami współczesnej wiedzy technicznej, aktualnymi, obowiązującymi przepisami, normami oraz zasadami BHP,
e) za niewłaściwe wykonanie zabiegów pielęgnacyjnych - za doprowadzenie do uszkodzenia, zniszczenia lub śmierci drzewa zostanie naliczona kara administracyjna (Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody),
f) Wykonawca posiada wymagane przepisami uprawnienia do wykonania prac,a prace wykona przy użyciu własnego sprzętu oraz własnymi siłami.
9 g) Za oznakowanie oraz zabezpieczenie miejsca wykonania prac odpowiada
Wykonawca.
h) Oferowane materiały winny posiadać niezbędne atesty i dopuszczenia do stosowania oraz uzyskać akceptację Zamawiającego oraz Inspektora nadzoru inwestorskiego.
i) Przed przystąpieniem do prac Wykonawca jest zobowiązany każdorazowo do bieżącego przeprowadzenia oceny drzew i krzewów pod kątem występowania gatunków objętych ochroną prawną: rośliny, zwierzęta, grzyby. Zakres wizji lokalnej powinien obejmować: lęgowe gatunki ptaków (występowanie gniazd, dziupli), owady (szczególnie gatunki chrząszczy objęte ochroną prawną), nietoperze, grzyby, porostu i inne gatunki objęte ochroną gatunkową. Z przeprowadzonych oględzin Wykonawca sporządza protokół i przekazuje go Zamawiajacemu niezwłocznie, najpóźniej w dniu rozpoczęcia prac. W przypadku ujawnienia gatunków chronionych Wykonawca przerywa prace oraz niezwłocznie powiadamia Zamawiajacego o tym fakcie. W przypadku wystąpienia gatunków chronionych w obrębie drzew, na których będą prowadzone prace zostanie wszczęte postępowanie zgodne z ustawą o ochronie przyrody. Wykonawca oświadcza, że posiada wiedzę lub/i dysponuje zespołem osób z wiedzą i doświadczeniem, która umożliwia przeprowadzenie w sposób należyty ocenę przyrodniczą.
j) Wykonawca obowiązkowo przestrzega zakazów i nakazów zawartych w Ustawie o ochronie przyrody, w szczególności terminów usuwania drzew, zakazu niszczenia jaj, siedlisk, ostoi, gniazd itp. ptactwa i innych zwierząt, zakazu niszczenia, uszkadzania siedlisk grzybów i dziko występujących roślin.
k) Wykonawca obowiązkowo przestrzega zakazów i nakazów zawartych w Ustawie o ochronie zabytków i opieca nad zabytkami.
l) Po przeprowadzonych pracach teren należy uporządkować, a urobek zutyliwoać zgodnie z obowiązującymi pzrepisami prawa. Utylizacja urobku jest obowiązkiem Wykonawcy.
m) Wykonawca przystępując do prac jest świadomy ograniczeń w zakresie stosowania pojazdów mechanicznych do realizacji prac na terenie Parku Zdrojowego (na treenie parku obowiązuje zakas poruszania się pojazdami mechnanicznymi). Wszelkie prace wymagające wykorzystania pojazdów mechanicznych muszą być uzgodnione przed rozpoczęciem prac z Zespołem Nadzoru Inwestorskiego.
1.6.2. Wymagania dotyczące materiałów stosowanych podczas wykonywania prac a) Ziemia urodzajna
• ziemia do sadzenia powinna mieć optymalne pH w granicach: 5,5 – 6,8 dla większości gatunków (nie dotyczy gatunków wymagających gleb o odczynie kwaśnym)
• ziemia nie może być zasolona,
• ziemia pozyskana w innym miejscu i dowieziona na plac budowy – nie może być zagruzowana, przerośnięta korzeniami, zasolona lub zanieczyszczona chemicznie. Ziemia powinna posiadać aktualne badania dotyczące odczynu (pH) i granulacji oraz zawartości makro i mikroelementów, dodatkowo powinna być bezwzględnie wolna od nasion i innych części roślin (zwłaszcza inwazyjnych).
10 b) Nawozy mineralne i inne preparaty
• nawozy mineralne powinny być dostarczone na miejsce pielęgnacji w opakowaniu z podanym składem chemicznym (zawartość azotu, fosforu, potasu – N, P, K).
• nawozy należy zabezpieczyć przed zawilgoceniem i zbryleniem w czasie transportu i przechowywania.
• do nawożenia wszystkich roślin należy używać nawozów odpowiednich do danego gatunku roślin.
Wymaga się, aby przed zastsowaniem nawozu Wykonawca każdorazo otrzymał akceptację Inspektora Nadzoru co do dawki oraz rodzaju (składu) nawozu oraz metody i terminu zastosowania.
c) Kora
• przekompostowana i sterylna (tzn. pozbawiona nasion chwastów i zarodników grzybów),
• odczyn stosowanej kory powinien być obojętny,
• do wykończenia powierzchni należy użyć kory pozyskanej z drzew iglastych,
1.6.3. Wymagania dotyczące sprzętu i narzędzi stosowanych podczas wykonywania prac Wykonawca jest zobowiązany do użycia jedynie takiego sprzętu, który nie spowoduje niekorzystnego wpływu na jakość wykonywanych robót. Sprzęt należący do Wykonawcy lub wynajęty powinien być utrzymany w dobrym stanie i gotowości do pracy, musi być zgodny z normami ochrony środowiska i przepisami dotyczącymi jego użytkowania. Narzędzia stosowane do cięcia roślin drzewiastych muszą być każdorazowo prawidłowo naostrzone i sterylne.
Dodatkowo Wykonawca musi dysponować środkami do zabezpieczania ran.
1.6.4. Wymagania dotyczące transportu oraz składowania materiałów.
• Na terenie Parku Zdrojowego w Polanicy-Zdroju zabrania się używania sprzętu ciężkiego/
pojazdów mechanicznych ze względu na możliwość zagęszczenia gruntu oraz uszkodzenia nawierzchni mineralnych. Wjazd sprzętu i maszyn należy każdorazowo uzgodnić z Inspektorem Nadzoru Inwestorskiego i Zamawiającym, minimum 7 dni przed zamierzonym użyciem pojazdów mechanicznych.
• Podczas prowadzenia prac należy bezwzględnie przestrzegać zasad ochrony stref korzeniowych drzewa, trawników itp. W strefieochrony systemu korzeniowego drzew i krzewów prace należy wykonywać ręcznie, w strefie zabrania się także składowania materiałów oraz prowadzenia innych czynności mogących spowodować uszkodzenie części podziemnych i nadziemnych drzewa,
1.6.5. Informacje o formach ochrony terenu objętego inwestycją
a) Park Zdrojowy w Polanicy – Zdroju wpisany jest do wojewódzkiego rejestru zabytków o nr 493/1344/wł. na podstawie decyzji z dnia 17.07.1991 r.
b) Park Zdrojowy w Polanicy – Zdroju znajduje się w strefie ochronnej „A” obszaru uzdrowiska – miasto (historyczny układ urbanistyczny) decyzja nr 489/681/wł. z dnia 8.12.1977 (bez określenia granic wpisu),
11 c) Park Zdrojowy w Polanicy – Zdroju leży w granicach strefy „OW” obserwacji
archeologicznej,
d) Park Zdrojowy w Polanicy – Zdroju znajduje się w granicach otuliny Parku Narodowego Gór Stołowych.
1.6.6. Dodatkowe wytyczne wykonywania prac przy drzewostanie na terenie Parku Zdrojowego w Polanicy-Zdroju
a) Wykonawca spełnia warunki zawarte w art. 37 b ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2021 r. poz. 710).
1. Pracami konserwatorskimi oraz pracami restauratorskimi, prowadzonymi przy zabytkach będących parkami wpisanymi do rejestru albo innego rodzaju zorganizowaną zielenią wpisaną do rejestru kieruje osoba, która ukończyła studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie, których program obejmuje zajęcia lub grupy zajęć umożliwiające nabycie wiedzy i umiejętności w tym zakresie, oraz która po rozpoczęciu studiów drugiego stopnia lub po zaliczeniu szóstego semestru jednolitych studiów magisterskich, przez co najmniej 9 miesięcy brała udział w pracach konserwatorskich lub pracach restauratorskich prowadzonych przy tego rodzaju zabytkach wpisanych do rejestru, lub była zatrudniona przy tych pracach w muzeum będącym instytucją kultury.
2. Przepis ust. 1 stosuje się do osób, które samodzielnie wykonują prace konserwatorskie oraz prace restauratorskie, prowadzone przy zabytkach będących parkami wpisanymi do rejestru albo innego rodzaju zorganizowaną zielenią wpisaną do rejestru.
3. Prace o charakterze technicznym w zakresie, o którym mowa w ust. 1, samodzielnie wykonuje osoba, która posiada świadectwo ukończenia szkoły średniej zawodowej oraz tytuł zawodowy albo wykształcenie średnie lub średnie branżowe i dyplom zawodowy albo dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe, w zawodach związanych z pielęgnacją zieleni, albo przez co najmniej 9 miesięcy brała udział w tego rodzaju pracach prowadzonych przy zabytkach wpisanych do rejestru lub była zatrudniona przy tych pracach w muzeum będącym instytucją kultury.
b) Możliwości i zakres usuwania gałęzi koron drzew reguluje art. 87a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2021 r. poz. 1098)
c) Arborysta wykonujący prace w koronach drzew powinien posiadać certyfikat European Tree Worker, Certified Arborist lub inne wysokokwalifikowane przeszkolenie legitymujące się zaświadczeniem,
d) Zaleca się prowadzenie prac metodą alpinistyczną – techniki linowe. Rodzaj dobranej metody powinien pozwolić na precyzyjne wykonanie prac w koronie przy zachowaniu zasad bezpieczeństwa.
e) Niedopuszczalne jest używanie drzewołazów do prowadzenia prac pielęgnacyjnych oraz sprawdzających stan drzewa,
f) Podczas korzystania z lin powinien być używany ochraniacz kambium,
g) Prace należy prowadzić z uwzględnieniem ochrony otoczenia drzewa (w tym strefy systemu korzeniowego). Po przeprowadzonych pracach teren należy uporządkować oraz przywrócić do stanu poprzedzającego prace.
12 1.6.7. Wytyczne dotyczące prowadzenie zabiegów pielęgnacyjnych przy drzewostanie
Szczegółowy zakres zabiegów ujęto w operacie dendrologicznym pn.: „OPERAT DENDROLOGICZNY I GOSPODARKA DRZEWOSTANEM”; autor opracowania: ES PRACOWNIA KRAJOBRAZU Elżbieta Szopińska, ul. Rzeczna 13/1, 51-348 Wrocław
Tab. 1.
Wytyczne dotyczące prowadzenie zabiegów pielęgnacyjnych przy drzewostanie
a) Wytyczne dotyczące prowadzenie zabiegów pielęgnacyjnych przy drzewostanie – cięcia pędów/ gałęzi
Zakres prac: cięcia sanitarne; Usunięcie suchych i zainfekowanych pędów, redukcja pędów, usunięcie martwych konarów, redukcja pędów żywych w celu poprtawy statyki, reedukacja korony od szczytu na zalecanej wysokości, przycięcie wszystkich konarów na obrysie korony w celu zagęszczenia korony;
• należy ograniczać liczbę usuwanych gałęzi do koniecznego zakresu,
• średnica cięcia gałęzi powinna być jak najmniejsza, ograniczona do koniecznego minimum, technikę cięcia należy dostosować do gatunku i jego zdolności (właściwości) gojenia ran;
• w przypadku średnicy cięcia powyżej wartości krytycznej dla danego gatunku drzewa, miejsce cięcia należy zabezpieczyć w sposób zgodny z zasadami chirurgii drzew,
• powierzchnia rany po cięciu powinna pozostać gładka, niepostrzępiona w żaden sposób,
• ranę po cięciu należy zabezpieczyć fungicydem, jeżeli jest wskazane stosowanie tego środka.
• gałęzie powinny być przycięte w odpowiednim miejscu i pod odpowiednim kątem,
• prace pielęgnacyjne przy drzewostanie należy prowadzić w okresie wegetacyjnym z uwzględnieniem wymagań poszczególnych gatunków. Cięcia pędów/ gałęzi należy wykonywać po pełnym rozwoju liści, terminy cięc powinny być zgodne ze sztuką ogrodniczą oraz zgodne z wymaganiami poszczególnych gatunków (należy przestrzegać zwłaszcza terminów dla drzew
„płaczących”, takich jak np. brzoza),
• Wykonawca jest zobowiązany każdorazowo przed przystąpieniem do prac dokonać oględzin drzewa pod kątem występowania chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów; protokoły z oględzin należy dostarczyć do siedziby Zamawiającego najpóźniej w dniu przystąpienia do prac.
b) Wiązania elastyczne – wymiana starych wiązań, założenie nowych wiązań arborystycznych (elastycznych)
• Przed przystąpieniem do prac Wykonawca przedstawia zaświadczenie o odbytym przeszkoleniu ze sposobu montażu wiązań danego typu;
• Wykonawca ma obowiązek ocenić i wybrać odpowiedniu rodzaj wiązania i do zastosowania na danym drzewie;
• Wykonawca ma obowiązek zastosować „wiązania” atestowane, odporne na działanie czynników atmosferycznych; każde wiązanie winno posiadać znacznik (w miarę możliwości w miejscu widocznym przez człowieka z poziomu gruntu), dzięki
13 któremu będzie możliwe stwierdzenie w którym roku zostało zamontowane dane wiązanie.
• Na zamontowane wiązania Wykonawca udzieli gwarancji wynoszącej nie mniej niż 4 lata licząc od daty zamontowania wiązania. Przed upływem gwarancji Wykonawca jest zobowiązany do przeprowadzania kontroli wiązań na własny koszt.
Wykonawca przedkłada po wykonaniu prac harmonogram planowanych kontroli.
• Nie dopuszcza się stosowania jakichkolwiek systemów kolcowych do wspinania się po drzewach (tzw. drzewołazów) pod rygorem rozwiązania umowy z winy Wykonawcy.
c) Zabezpieczenie misy młodych drzew (30 szt.)
• Zerwanie darni o promieniu ok. 1,0 m (ok 5 ) wokół drzewa. Ręczne spulchnienie ziemi. Uzupełnienie misy korą sosnową lub przekompostowanymi zrębkami.
d) Poprawa warunków glebowych (620 szt.)
• Ręczne spulchnienie podłoża – na powierzchni ok. 12,0 /1 drzewo (620 szt.),
• Ręczne rozplantowanie ziemi urodzajnej; min. 140 litrów na 1 drzewo,
• Ręczny wysiew nawozów mineralnych.
• prace związane z poprawą warunków glebowych należy prowadzić w okresie wiosennym (zalecane miesiące: IV-V),
e) Sprawdzenie stanu drzew (148 szt.) i ocena stanu drzew (29 szt.)
• Sprawdzenie stanu zdrowotnego drzewa, m.in. miejsc rozwidlenia, miejsc z wypróchnieniem,– metodą alpinistyczną;
• Ocenę i sprawdzenie stanu zdrowotnego należy udokumentować w formie opisu i fotografii – Raport z oceny drzew wraz z zaleceniami należy dostarczyć Zamawiającemu;
• prace polegające ocenie stanu zdrowotnego drzew należy prowadzić w okresie wegetacyjnym, w miesiącach IV – VI.
f) Badanie specjalistyczne drzew (2 szt.)
• Badanie drzew tomografem dźwiękowym (2 szt.) wraz z opisem i zaleceniami.
• prace polegające na badaniu tomografem należy prowadzić w okresie wegetacyjnym,
g) Frezowanie starych pni (30 szt.)
• Frezowanie starych (istniejących) pni, transport ręczny, załadunek, wywóz urobku.
Głębokość frezowania min. 35 cm;
• W trakcie realizacji prac Wykonawca pzrestrzegać będzie zasad wynikających z
14 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Wjazd sprzętu mechanicznego będzie każdorazowo uzgadniany z Inspektorem Nadzoru Inwestorskiego rezprezentującym Zamawiającego.
h) Przesadzenia drzew (3 szt.)
• Wykopanie drzew w celu przesadzenia, zabezpieczenie bryły korzeniowej, roboty ziemne w nowej lokalizacji drzewa. Wykop, przesadzenie drzewa, zasypanie, wyrównanie terenu, palikowanie drzewawraz z mocowaniem taśmami, nawadnianie drzewa w ciągu pierwszego roku po posadzeniu.
• Sadzenie/ przesadzanie drzew zaleca się przeprowadzać w okresie wczesnowiosennym lub jesiennym; drzewa należy sadzić w doły (zaprawione ziemią urodzajną) o średnicy min. 50 % większej od bryły korzeniowej; po wykonaniu nasadzeń drzewo należy zabezpieczyć poprzez wykonanie misy ściółkowanej korą sosnową oraz umocować za pomocą minimum trzech palików i taśmy; posadzone/przesadzone drzewa należy regularnie nawadniać przez okres minimum pierwszego roku po posadzeniu;
i) Usunięcie drzew – ze względu na stan sanitarny, ze względów kompozycyjnych (łącznie 117 szt.)
• Mechaniczne ścinanie drzew metodą alpinistyczną z frezowaniem pnia, utylizacją urobku, uporządkowaniem terenu.
• wycinkę drzew zaleca się prowadzić w okresie bezlęgowym. Niezależnie od terminu wycinki przed usunięciem drzewa Wykonawca jest zobowiązany każdorazowo dokonać oględzin drzewa pod kątem występownaia gatunków chronionych roślin, zwierząt i grzybów, a z oględzin każdorazowo sporządzić protokół i dostarczyć go do siedziby Zamawiającego najpóźniej w dniu przystąpienia do prac,
• Zapis „rozważyć usunięcie” w Operacie dendrologicznym oznacza możliwość usunięcia drzewa po przeprowadzniu sprawdzenia stanu zdrowotnego drzewa. Po przeprowadzeniu oceny zakończonej kartą oceny drzewa zostanie podjęta decyzja o wytypowaniu drzew do usunięcia po uzyskaniu stosownego zezwolenia przez Zamawiającego.
j) Cięcia w celu zagęszczenia krzewów (52 szt.)
• Cięcia pielęgnacyjne i redukujące w obrębie krzewów należy realizować zgodnie z Operatem dendroloicznym. W zakres usługi wchodzą także załadunek i utylizacja urobku. W przypadku stwierdzenia konieczności zmiany zakresu ciecia Wykonawca jest zobowiązany zgłosić informację do Zamawiającego i uzyskać akceptację inspektora nadzoru inwestorskiego.
• Cięcia należy przeprowadzać każdorazowo ostrym i sterylnym narzędziem w terminie zgodnym z wymaganiami poszczególnych gatunków, zgodnie ze sztuką ogrodniczą.
15 2. WSTĘPNE INFORMACJE O INWESTYCJI
2.1. INFORMACJE OGÓLNE
2.1.1 Operat dendrologiczny oraz wydane decyzje administracyjne stanowią integralną częścią dokumentacji wykonawczej.
2.1.2 Wykonawca na etapie przetargu zobowiązany jest do zapoznania się z całą dokumentacją oraz jej akceptacji.
2.1.3 Wszystkie prace należy wykonać zgodnie z warunkami technicznymi wykonania i odbioru prac, obowiązującymi przepisanmi i norami oraz współczesną wiedzą techniczną, a także przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy.
2.1.4 Wszystkie roboty zanikowe lub ulegające zakryciu muszą być odbierane przez Inspektora Nadzoru.
2.1.5 Wszystkie stosowane materiały i wyroby muszą posiadać atesty zgodne z wymogami obowiązujących przepisów.
2.1.6. Wszelkie zgłoszenia zmian lub uwag do realizacji przedmiotu zamówienia Wykonawca jest zobowiązany zgłaszać Zamawiającemu w formie pisemnej.
2.2 CHARAKTERYSTYKA PRZEDSIĘWZIĘCIA 2.2.1 Ogólny opis inwestycji
Przedmiotem inwestycji jest rewaloryzacja zabytkowego Parku Zdrojowego w Polanicy- Zdroju w ramach projektu pn.: “Rewaloryzacja i rewitalizacja terenów zieleni w Polanicy-Zdroju z uwzględnieniem zielono-niebieskiej infrastruktury na potrzeby adaptacji miasta do zmian klimatu”
2.2.2 Stan istniejący zagospodarowania terenu
Park Zdrojowy położony jest w centralnej części miasta. Obszar założenia parkowego ograniczony jest ulicami: ul. Parkową, ul. Zdrojową, ul. Matuszewskiego, ul. Kryniczną, ul. Ogrodową i ul. Cichą oraz Jana Pawła II.
Obszar Parku Zdrojowego podzielono na cztery części: Park Centralny, Park Różaneczników z grupą różaneczników (Pomnik Przyrody), Park Józefa oraz Park Szachowy.
Obszar Parku Zdrojowego wpisany jest do wojewódzkiego rejestru zabytków o nr 493/1344/wł. na podstawie decyzji z dnia 17. 07. 1991 r. Ochroną objęty jest cały obszar wraz z ulicami i alejami otaczającymi ze względu na wartości przyrodnicze oraz unikatowy rodzaj kompozycji.
W latach 2011 – 2013 park przeszedł gruntowną przebudowę w ramach realizacji projektu pn.
„Przebudowa Parku Zdrojowego w Polanicy Zdroju wraz z dostosowaniem do potrzeb osób niepełnosprawnych”. Od tego czasu widoczna jest stopniowa degradacja mineralnych nawierzchni ścieżek parkowych (wypłukiwanie warstw podbudowy w trakcie intensywnych opadów deszczu) ograniczająca bezpieczne użytkowanie. W zakresie zieleni widoczne pogorszenie kondycji stanu zdrowotnego zabytkowej zieleni na skutek oddziaływania niekorzystnych warunków atmosferycznych (długotrwałe okresy suszy).
3. PRZEZNACZENIE I ZAKRES DOKUMENTACJI
3.1 PRZEZNACZENIE DOKUMENTACJI
Dokumentacja jest przeznaczona do realizacji przedmiotowej inwestycji i jest podstawą do sporządzenia oferty. Wykonawca jest zobowiązany w trakcie opracowywania swojej oferty do zasięgnięcia wystarczających informacji zawartych w dokumentacji (operat dendrologiczny, ST, wydane decyzje administracyjne). Wraz ze złożeniem swojej oferty na świadczenia objęte wykonaniem robót przyjmuje się, że Wykonawca uwzględnił całość dokumentacji.
16 W przypadku braku informacji niezbędnych do oszacowania kosztów realizacji przedmiotu zamówienia Wykonawca jest zobowiązany do zgłoszenia Zamawiającemu stosownego zapytania w formie pisemnej o wyjaśnienie treści przed złożeniem oferty.
Brak wzmiankowanego pisma ze strony Wykonawcy automatycznie świadczy o braku uwag, zastrzeżeń i wątpliwości do przedmiotowej dokumentacji.
3.2 DOKUMENTACJA OKREŚLAJĄCA PRZEDMIOT ZAMÓWIENIA I STANOWIĄCA PODSTAWĘ DO REALIZACJI PRAC
W skład kompletnej dokumentacji projektowej określającej przedmiot zamówienia i stanowiącej podstawę do realizacji robót wchodzi:
2.1 Operat dendrologiczny 2.2 Decyzje administarcyjne:
a) decyzja nr 679/2020 na prowadzenie prac konserwatorskich i restauratorskich w Parkach lub innego rodzaju zorganizowanej zieleni z dnia 03.06.2020 roku Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków we Wrocławiu,
b) decyzja nr 1236/2020 (zezwolenie na usunięcie drzew i krzewów) z dnia 06.10.2020 roku Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków we Wrocławiu,
2.3 Specyfikacja techniczna - ST 2.4 Przedmiar robót
3.3 ZGODNOŚĆ PRAC Z DOKUMENTACJĄ
Wykonawca jest odpowiedzialny za jakość prac i ich zgodność z dokumentacją projektową, specyfikacją techniczną i koniecznymi uzgodnieniami z Przedstawicielem Zamawiającego i Inspektorem nadzoru inwestorskiego.
Operat dendrologiczny, ST oraz dodatkowe dokumenty przekazane przez Inwestora Wykonawcy stanowią część umowy, a wymagania wyszczególnione w choćby jednym z nich są obowiązujące dla Wykonawcy.
Wykonawca nie może wykorzystywać błędów lub opuszczeń w dokumentacji, a o ich wykryciu winien natychmiast powiadomić Inspektora nadzoru i Przedstawiciela Zamawiajacego, którzy dokonają odpowiednich zmian i poprawek.
4. PROWADZENIE PRAC
Wykonawca jest odpowiedzialny za prowadzenie prac zgodnie z umową, ścisłe przestrzeganie harmonogramu prac oraz za jakość zastosowanych materiałów i wykonywanych prac.
Wykonawca powinien zapewnić całość robocizny, materiałów, sprzętu, narzędzi, transportu i dostaw, niezbędnych do wykonania prac objętych umową, zgodnie z jej warunkami, operatem dendrologicznym, ST i ewentualnymi wskazówkami Inspektora nadzoru inwestorskiego.
Przed przystąpieniem do prac Wykonawca przeprowadzi oględziny pod kątem zasiedlenia drzew objętych pracami pod kątem zasiedlenia przez ptaki i gatunki chronione, w tym nietoperze. Z przedmiotowych oględzin sporządzi protokół, który przezkaże Inwestorowi najpóźniej w dniu przystąpienia do prac. W przypadku ujawnienia gatunków chronionych Wykonawca przerywa prace a o fakcie wystąpienia gatunków chronionych niezwłocznie informuje Inwestora lub Inspektora Nadzoru.
Polecenia Przedstawiciela Zamawiajacego będą wykonywane nie później niż w czasie przez niego wyznaczonym, po ich otrzymaniu przez Wykonawcę, pod groźbą wstrzymania prac. Skutki finansowe z tego tytułu poniesie Wykonawca.
17 Dodatkowe dokumenty przekazane przez Inspektora nadzoru inwestorskiego (np. protokoły konieczności na roboty dodatkowe, zamienne i zaniechania) stanowią o zamówionym zakresie i są integralną częścią umowy, a wymagania w nich zawarte są obowiązujące dla Wykonawcy.
Wykonawca jest zobowiązany do ochrony przed uszkodzeniem lub zniszczeniem własności publicznej lub prywatnej. Jeżeli w związku z zaniedbaniem, niewłaściwym prowadzeniem prac lub brakiem koniecznych działań ze strony Wykonawcy nastąpi uszkodzenie lub zniszczenie własności prywatnej lub publicznej to Wykonawca, na swój koszt, naprawi lub odtworzy uszkodzoną własność.
Stan uszkodzonej, a naprawionej własności powinien być nie gorszy niż przed powstaniem uszkodzenia.
5. DOKUMENTY WYMAGANE OD WYKONAWCY
5.5.1 Przygotowanie dokumentów przez Wykonawcę
W ramach prac przygotowawczych, przed przystąpieniem do wykonania prac, Wykonawca jest zobowiązany do opracowania i przekazania Przedstawicielowi Zamawiajacego odpowiedzialnemu za realizację inwestycji do akceptacji następujących dokumentów:
1) szczegółowy harmonogram prowadzenia prac i finansowania, - 7 dni od momentu podpisania umowy,
2) dokumenty potwierdzające wymagane kwalifikacje,
3) minimum 14 dni przed przystąpieniem do prac Wykonawca przekazuje Zamawiającemu listę imion, nazwisk i adresów osób, którym powierzone będzie z ramienia Wykonawcy kierowanie pracami oraz sprawowanie nadzoru inwestorskiego wraz z dokumentami potwierdzającymi posiadanie przez te osoby kwalifikacji, o których mowa w art. 37b ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, celem przekazania informacji Wojewódzkiemu Konserwatorowi zabytków przez Zamawiającego.
4) protokoły z oględzin otoczenia drzew objętych pracami pod kątem zasiedlenia przez gatunki chronione zwierząt roślin i grzybów– najpóźniej w dniu przystąpiania do prac.
Szczegółowy harmonogram prowadzenia prac i finansowania
Szczegółowy harmonogram prowadzenia prac i finansowania musi uwzględniać uwarunkowania wynikające z dokumentacji i ustaleń zawartych w umowie. Możliwości przerobowe Wykonawcy, kolejność prac oraz sposoby realizacji winny zapewnić wykonanie prac w terminie określonym w umowie.
Wykonawca we wstępnej fazie prac przedstawia do zatwierdzenia szczegółowy harmonogram prowadzenia prac i finansowania, zgodnie z wymaganiami umowy. Harmonogram ten w miarę postępu prac może być aktualizowany przez Wykonawcę i zaczyna obowiązywać po zatwierdzeniu przez Inwestora.
Harmonogram zawiera informacje o zakresie, czasie realizacji, kwocie finansowania za wykonanie poszczególnych prac oraz informacje na tenmta organizacji pracx związanych z przedmiotwm zamówienia.
Harmonogram musi zostać zatwierdzony przez Nadzór Inwestorski i Zamawiajacego przed przystąpieniem do prac (uzgodnienie nastąpi w ciągu 7 dni roboczych od dnia otrzymania harmonogramu przez Zamawiajacego).
Dokumenty wymagane od Wykonawcy w trakcie trwania prac
W trakcie trwania prac i przed ich zakończeniem Wykonawca jest zobowiązany do dostarczania na polecenie Przedstawiciela Zamawiajacego odpowiedzialnego za realizację inwestycji następujących dokumentów:
- aktualizacja harmonogramu robót i finansowania,
- instrukcja eksploatacji i konserwacji materiałów (wiązania elastyczne) – częstotliwość przeglądów, warunki gwarancji – (zgodne z umową), częstotliwość kontroli.
18 6. PRZEDSTAWICIEL ZAMAWIAJĄCEGO ORAZ INSPEKTOR NADZORU
Przedstawiciel Zamawiajacego odpowiedzialny za realizację inwestycji w ramach posiadanego umocowania od Inwestora reprezentuje interesy Inwestora przez sprawowanie kontroli zgodności realizacji prac z dokumentacją, specyfikacjami technicznymi, przepisami, zasadami wiedzy technicznej oraz postanowieniami warunków umowy. Dla prawidłowej realizacji inwestycji wyznaczony zostanie Inspektor nadzoru działający w imieniu Inwestora, w zakresie przekazanych mu uprawnień i obowiązków. Wydawane przez niego polecenia mają moc poleceń Przedstawiciela Zamawiajacego odpowiedzialnego za realizację inwestycji.
7. ODBIÓR PRAC
Zasady odbiorów prac i płatności za ich wykonanie określa umowa.
12.1. RODZAJE ODBIORÓW
Prace podlegają następującym odbiorom robót, dokonywanym przez Inspektora:
- odbiorowi robót zanikających, - odbiorowi częściowemu,
- odbiorowi końcowemu, ostatecznemu, - odbiorowi pogwarancyjnemu.
