Trwałość kruszyw dolomitowych w aspekcie ich zastosowania do betonu
Dolomite aggregate Durability in concrete
Streszczenie
W referacie przedstawiono wyniki badań fizykomechanicznych i chemicznych wybra- nych kruszyw dolomitowych z polskich złóż oraz badania przeprowadzone na betonach z kruszywem dolomitowym o różnej jakości. Przeprowadzono badania reaktywności alkalicznej wg nowych metod opracowanych przez RILEM. Przy zróżnicowanym sto- sunku w/c uzyskano betony o porównywalnej charakterystyce fizykomechanicznej i mrozoodporności.
Abstract
This work includes the results of examination of chemical and physical-mechanical proper- ties of dolomite aggregate from Polish deposits and concrete made of the selected dolomite aggregate of varying quality. An alkali-aggregate reactivity survey was carried out in accordance with the new methods developed by RILEM. Concrete obtained with a variable ratio w/c has comparable frost-resistant and physical-mechanical characteristics.
dr Joanna Babińska – Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa
Wstęp 1.
Dolomity należą do skał węglanowych, których wykorzystanie do betonu jest dosyć kontrowersyjne. Z jednej strony, podobnie jak wapieniom, przypisuje im się brak mro- zoodporności, słabe właściwości fizykomechaniczne, wysoką nasiąkliwość i porowatość, obecność rozproszonych minerałów ilastych i prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji alkalia-kruszywo, z drugiej strony często podkreślane są ich bardzo dobre, w stosunku do wapieni, parametry fizykomechaniczne. Wokół dolomitów narosło dużo mitów i często jeden aspekt braku ich trwałości (brak mrozoodporności) tłumaczy się na wyrost innym (reaktywnością w obecności alkaliów zawartych w cemencie lub jakością parametrów fizykomechanicznych). Do niedawna kontrowersyjna była także rola i przebieg procesu dedolomityzacji. W literaturze było można znaleźć zarówno opinie, że jej rozwój jest obo- jętny dla betonu [1], jak i twierdzenia, że może powodować jego zniszczenie [2]. Ostatnie prace prowadzone w ramach programu RILEM wyjaśniły sporo niejasności związanych z tzw. reakcjami ACR (alkali carbonate reaction), ale nadal nie wszystkie aspekty zostały wyjaśnione do końca [3, 4].
Zazwyczaj prace dotyczące dolomitów koncentrują się na jednym aspekcie trwałości:
braku mrozoodporności lub reaktywności alkalicznej. Niniejsza praca jest próbą kom- pleksowego spojrzenia na problem: skoncentrowania się na mrozoodporności betonów wykonanych z zastosowaniem dolomitów, ale z jednoczesnym monitorowaniem ich przeobrażeń na kontakcie z zaczynem cementowym. Podczas badań starano się także uwzględnić jakość parametrów fizykomechanicznych badanych kruszyw i ich ewentualny wpływ na właściwości betonów.
Reakcje dedolomityzacji biegną bardzo powoli, badania betonów są realizowane sukcesywnie, stąd niniejszy artykuł przedstawia jedynie wstępne wyniki badań. Zostaną tutaj porównane właściwości fizykomechaniczne i chemiczne sześciu kruszyw dolomito- wych i jednego kruszywa wapiennego oraz przestawione wyniki badań mrozoodporności realizowane na betonach z udziałem wybranych czterech kruszyw (trzech dolomitowych oraz jednym wapiennym) i cementach o różnej zawartości alkaliów.
1.1. Reaktywność alkaliczna dolomitów
Reaktywność alkaliczną dolomitów, w przeciwieństwie do typowej reaktywności alkalia- -krzemionka, do niedawna można było określić tylko długimi, półrocznymi badaniami wykonywanymi na beleczkach zaprawy (PN-B 06714-34:1991, z późniejszą zmianą A1).
Alternatywą dla nich mogły być jedynie badania petrograficzne, w których opierano się na doświadczeniach, wskazujących, że dolomity destrukcyjne dla betonu charakteryzują się zazwyczaj podobną budową:
należą do skał będących dolomitami wapnistymi lub wapieniami dolomitycznymi –
zawierają minerały ilaste, krzemionkę –
są stosunkowo porowate i drobnoziarniste.
–
Badania petrograficzne miały jednak jedynie charakter wskaźnikowy.
W ostatnich latach w ramach RILEM był prowadzony program TC 191-ARP [5, 6]
dotyczący diagnostyki kruszyw reaktywnych alkalicznie, w tym kruszyw dolomitowych.
W jego wyniku zostały opracowane nowe metody badawcze, które pozwalają w przeciągu ok. trzech tygodni ocenić reaktywność kruszyw w badaniach mikrobeleczek betonowych (metoda AAR-5 ultra-accelerated concrete microbar testing) lub zaprawy (metoda AAR-2 – ultra-accelerated mortar-bar testing). Metoda AAR-2 jest przeznaczona do wykrywania
typowej reaktywności alkalia-krzemionka, podczas gdy AAR-5 jest specjalnie dedyko- wana wolno reagującym węglanom. Badania dla skał węglanowych należy prowadzić równocześnie wg AAR-2 i AAR-5, tak aby wykluczyć zachodzenie zarówno jednej, jak i drugiej reakcji.
Główna różnica pomiędzy badaniami AAR 5 i AAR-2 polega na frakcji zastosowanego kruszywa – w przypadku AAR-2 badania wykonuje się na frakcji do 4 mm, w AAR-5 stosowane jest kruszywo grube o frakcji 4-8 mm. Ocena reaktywności jest przeprowa- dzana na podstawie zmian liniowych beleczek zaprawy lub mikrobeleczek betonowych przetrzymywanych w roztworze 1M NaOH o temperaturze 80°C, przez okres 14 dni.
Ekspansja powyżej 0,1% świadczy o reaktywności kruszywa.
Początkowo wyniki badań interpretowano w ten sposób, że wyższa ekspansja w badaniach AAR-5 wskazywała na oczywistość występowania reakcji alkalia-węglany (ACR), natomiast wyższa ekspansja w badaniach AAR-2 była dowodem na dominację mechanizmu reakcji alkalia-krzemionka (ASR). W trakcie realizacji programu TC 191- ARP uwidoczniły się jednak kontrowersje dotyczące mechanizmu reakcji alkalia-węglany i ostatnie prace dowodzą, że tzw. reakcja alkalia-węglany nie powoduje ekspansji i nie jest destrukcyjna dla betonów, natomiast efekt niszczący jest zawsze spowodowany obec- nością kryptokrystalicznej krzemionki [3, 4]. Efekt ekspansji mikrobeleczek betonowych przy braku ekspansji beleczek zaprawy, wynika z charakteru reakcji zachodzących w do- lomitach w obecności typowego żelu ASR i produktów dedolomityzacji. W beleczkach zaprawy ziarna drobnego kruszywa ulegają szybkiej reakcji zarówno dedolomityzacji, jak i reakcji alkalia-krzemionka i ekspansywny żel krzemionkowy w kontakcie z brucytem przechodzi w nieekspansywny żel Mg – Si o składzie sepiolitu [4]. W mikrobeleczkach betonowych reakcja dedolomityzacji zachodzi wolniej i żel krzemionkowy utrzymuje swój ekspansywny charakter.
1.2. Jakość kruszyw dolomitowych
Na ogólną złą ocenę kruszyw dolomitowych wpływ ma głównie pięć czynników:
możliwość zajścia powolnej reakcji kruszywo/alkalia
– kontrowersje dotyczące mechanizmu reakcji dedolomityzacji i jego wpływu na trwa- –
łość betonu.
częste występowanie drobno rozproszonej materii ilastej, decydującej o słabej mrozo- –
odporności pozornie dobrej jakości kruszyw
duża nasiąkliwość i zapylenie kruszyw węglanowych powodujące technologiczne –
problemy w trakcie wykonywania mieszanki betonowej.
nierówna jakość kruszyw węglanowych, wśród których znajdują się zarówno kruszywa –
o bardzo dobrych parametrach fizykomechanicznych, jak i kruszywa słabe.
W Polsce w większości przypadków kruszywa dolomitowe stosowane do betonu pochodzą ze złóż dolomitów dewońskich o wysokich parametrach fizykomechanicz- nych. Tam gdzie występują skały wieku triasowego o niezbyt dobrej jakości, najczęściej produkowany asortyment przeznacza się do innych zastosowań niż betony i wyraźnie jest to zaznaczane przez producentów. Dosyć charakterystyczne dla dolomitów i skał węglanowych jest to, że ich dobre parametry fizykomechaniczne idą w parze z pod- wyższoną zawartością krzemionki. Dla trwałości betonu kluczowym zagadnieniem jest forma jej występowania, tak że wysoka zawartość krzemionki nie jest równoznaczna z reaktywnością kruszywa [4].
Badania własne 2.
Do badań fizykomechanicznych zostało wstępnie wytypowanych siedem kruszyw (oznaczonych w niniejszej pracy symbolami od G1 do G7), z czego sześć reprezentowało kruszywa dolomitowe, a jedno stanowił wapień krystaliczny. Ten ostatni był traktowany jako odnośnik – kruszywo z tej samej grupy petrograficznej co dolomit, ale nie podlega- jący reakcji dedolomityzacji. Większość kruszyw reprezentowała skały dewońskie, jedno dewońsko-triasowe, wapień należał do kruszyw permskich. W trakcie wyboru kruszyw kierowano się trzema kryteriami:
pochodzeniem (starano się tak dobrać kruszywa, aby reprezentowały prawie wszystkie –
regiony Polski)
jakością (starano się dobrać jak najbardziej zróżnicowane pod względem fizykome- –
chanicznym skały, opierając się na nieformalnych opiniach oraz deklaracjach produ- centów)
możliwością wystąpienia reaktywności alkalicznej (tak, aby przynajmniej jedno z kru- –
szyw należało do kruszyw o potencjalnej reaktywności).
Dla wybranych kruszyw wykonano podstawowe badania trwałościowe, geometryczne i fizykomechaniczne wg wymagań zharmonizowanej normy PN-EN 12620+A1:2008 Kru- szywa do betonu. Uzyskane wyniki przedstawiono w tabeli 1 i 2. Dodatkowo oznaczono zawartość pierwiastków głównych (tabela 3) oraz zanalizowano skład fazowy badanych próbek metodą analizy rentgenowskiej. Badane kruszywa oceniono także pod względem reaktywności alkalicznej metodą AAR-5 i AAR-2.
2.1. Wyniki badań kruszywa
Na podstawie badań fizykomechanicznych (zamieszczonych w tabeli 2) można stwierdzić, że pod względem jakości większość kruszyw dolomitowych była zbliżona, reprezentując jedne z wyższych kategorii zdefiniowanych w PN-EN 12620+A1:2008. Wyniki badania odporności na ścieranie pozwalały zaliczyć kruszywa do drugiej z sześciu wyróżnionych normą kategorii, odporności na rozdrabnianie do drugiej z dziewięciu wyróżnionych, mrozoodporności i nasiąkliwości do pierwszej. Jakością odstawały tylko dwa kruszywa, jednym był wapień (G1) o stosunkowo słabych właściwościach fizykomechanicznych, drugim dolomit G4. Wyjątkiem było także kruszywo G7, które charakteryzowało się wysoką nasiąkliwością i stosunkowo dużą zawartością pyłów przy bardzo dobrych parametrach mechanicznych. Wszystkie kruszywa dolomitowe, za wyjątkiem G5 i G4, zawierały ponad 90% węglanów.
Tabela 1. Zawartość pyłów w poszczególnych frakcjach kruszyw węglanowych Właściwość G1 G2 G3 G4 G5 G6 G7 Wymiar
ziarn [mm] 2/8 8/16 2/8 8/16 2/8 8/16 2/8 8/16 2/8 8/16 2/8 8/16 2/8 8/16 Zawartość
pyłów [%] 2,4 0,2 0,4 0,4 1,4 0,5 2,7 1,7 0,4 0,1 0,6 0,2 1,1 0,5
Tabela 2. Parametry fizykomechaniczne kruszyw węglanowych
Właściwość G1 G2 G3 G4 G5 G6 G7
Odporność na ścieranie MDE 24 15 10 18 11 11 11
Odporność na rozdrabnianie LA 26 22 18 29 18 20 19
Nasiąkliwość [%] 0,3 0,7 0,5 3,0 0,6 1,1 3,6
Mrozoodporność [%] 0,2 0,3 0,5 0,4 0,6 0,4 0,1
Mrozoodporność w 1% NaCl [%] 0,5 3,7 7,0 10,4 6,9 9,2 1,1
Wszystkie badane kruszywa dolomitowe były wg klasyfikacji skał węglanowych drobnoziarnistymi dolomitami, zawierającymi niewielkie ilości kalcytu, kwarcu, tleno- wodorotlenków Fe oraz śladowe ilości minerałów ilastych. W przypadku kruszywa G5 zidentyfikowano rentgenograficznie także piryt, skalenie i muskowit, natomiast w przy- padku kruszywa G6 stwierdzono obecność pirytu.
Tabela 3. Skład chemiczny kruszyw węglanowych
[%] G1 G2 G3 G4 G5 G6 G7
SiO 2 1,48 2,64 0,45 2,39 5,4 2,94 0,87
TiO 2 0,029 0,039 0,011 0,041 0,076 0,041 0,011
Al2O3 0,32 0,83 0,14 0,75 1,63 0,76 0,17
Fe2O3 0,25 0,54 0,28 0,66 0,72 1,05 1,72
MnO 0,060 0,079 0,034 0,094 0,033 0,197 0,89
MgO 3,10 17,67 20,97 19,58 20,31 19,46 20,18
CaO 51,38 33,38 31,72 31,25 27,59 30,32 30,54
Na2O 0,11 0,14 0,11 0,15 0,15 0,15 0,12
K2O 0,04 0,14 0,01 0,1 0,4 0,13 0,02
P2O5 0,013 0,018 0,013 0,031 0,022 0,035 0,013
SO3 0,05 0,07 0,07 0,04 0,58 0,28 0,06
Cl 0,016 0,019 0,028 0,017 0,01 0,009 0,015
F 0,05 <0,01 <0,01 <0,01 <0,01 <0,01 <0,01 Strata prażenia 43,09 44,33 46,33 45,04 43,19 44,73 46,26 Skład
fazowy
Minerały główne* K D D D D D D
Minerały poboczne i śladowe* Q, F,
D, I’ Q, K,
F I’ K, F, Q’ Q, K, F I‘ Q, M, K
S, P, F, I Q, K, I’, P, F Q, F
K
* Q – kwarc, M – muskowit, I – minerały ilaste, S – skalenie, F – tlenki i tlenowodorotlenki Fe, K – kalcyt, D – dolomit, ‘ – ślady
Wyniki badania potencjalnej reaktywności alkalicznej zostały przedstawione na rysunku 1. Dla prawie wszystkich kruszyw zarówno w przypadku badania AAR-5, jak i AAR-2, ekspansja nie przekroczyła wartości 0,08, rekomendowanej jako wartość graniczna dla beleczek o wymiarach 4x4x16 mm. Tylko jedno kruszywo (G5), zgodnie z przewidywaniami, wykazało ekspansję AAR-5 powyżej 0,2%.
Po badaniach reaktywności alkalicznej dla kruszyw G1, G4, G5 i G2 wykonano badania SEM-EDS na zgładach wykonanych z beleczek zaprawy i mikrobeleczek betonowych.
W prawie każdym przypadku obserwowano otoczkę węglanową różnej grubości dookoła ziaren dolomitu i myrmekitową powierzchnię rozkładu dolomitu. Jedynym wyjątkiem był tutaj dolomit G5, w którym otoczka kalcytowa nie występowała, lub charakteryzowała się niewielką grubością. Otoczka ta była natomiast najlepiej rozwinięta w porowatym, nierównoziarnistym kruszywie G4.
Rys. 1. Ekspansja beleczek w funkcji czasu – badania AAR-5 i AAR-2
Fot. 1. SEM BSE 20000x – Dolomit G5 – struk- tura ziarna – jaśniejsze pola o niejednorodnej budowie są wzbogacone w krzemionkę (na podstawie badań EDS)
Fot. 2. SEM BSE 995x – Dolomit G5 po badaniach AAR-2. Widoczna niejednorodna, myrmekitowa struktura ziarna, pękniecie wy- pełnione produktami reakcji dedolomityzacji i żelem ASR
Fot. 3. SEM, BSE 8390x Powiększenie granicy dolomit – otoczka w węglanowa z fotografii nr 2
Fot. 4. SEM, BSE 80x rozbudowana otoczka węglanowa dookoła ziaren dolomitu. Brak oznak ekspansji
2.2 Badania betonów
Do badań na betonach wybrano dolomity G2, G4 G5 i wapień G1, kierując się wynikami badań fizykomechanicznych, geometrycznych i reaktywności alkalicznej. Dolomit G2 reprezentował kruszywo o bardzo dobrej odporności na agresję środowiska (mrozood- porność w soli 3,7%, nasiąkliwość 0,7%, mrozoodporność w wodzie 0,3%) i dobrych wła- ściwościach fizykomechanicznych (LA 22, MDE 15). Dolomit G5 miał najwyższe parametry fizykomechaniczne (LA 18, MDE 11) i nieco gorsze parametry decydujące bezpośrednio o trwałości (mrozoodporność w soli 6,9%, nasiąkliwość 0,6%, mrozoodporność w wodzie 0,6%), ale jako jedyny wykazywał dużą ekspansję podczas badania metodą AAR-5. Dolomit G4 charakteryzował się najgorszymi parametrami fizykomechanicznymi, bardzo wysoką nasiąkliwością, dużym zapyleniem i najmniejszą mrozoodpornością w obecności soli spośród wszystkich badanych kruszyw (mrozoodporność w soli ponad 10%, nasiąkliwość 3%, LA 29, MDE 18). Wapień miał stosunkowo słabe parametry fizykomechaniczne, ale za to bardzo dobre właściwości mrozoodporne i nasiąkliwość decydujące o trwałości.
Betony zaprojektowano tak, aby spełniały minimalne wymagania PN-EN 206-1 dla klasy ekspozycji XF4 (stosunek w/c ≤ 4,5, zawartość cementu ≥ 340, zawartość powietrza
> 4%). Stosowano dwa rodzaje cementu CEM I 42,5R NA (betony serii I) i CEM I 42,5R (betony serii III i IV) o składzie podanym w tabeli 4. Do cementu CEM I 42,5 R dodano Tabela 4. Skład cementów
Seria Cement
SiO2 Al2O3 Fe2O3 MgO CaO Na2O K2O SO3 Straty prażenia
I CEM I 42,5 R
NA 19,28 5,18 2,79 0,74 61,13 0,27 0,51 2,42 3,42
III CEM I
42,5 R 19,58 5,49 2,90 1,44 61,44 0,65 0,95 2,60 3,21 IV CEM I
42,5 R 19,64 5,51 2,91 1,44 61,63 0,35 0,95 2,61 3,22
0,35% Na2O w postaci NaOH by uzyskać zawartość alkaliów w cemencie rzędu 1,35%
(betony serii III), oraz 0,1% Na2O w postaci Na2SO4 tak, aby otrzymać zawartość alkaliów Na2Oe równą 1% (betony serii IV).
Wszystkie betony poddano badaniom mrozoodporności metodą zwykłą wg PN-B 06250:1988, mrozoodporności w obecności środków odladzających wg PKN-CEN/TS 12390-9:2007 oraz oznaczono ich gęstość i nasiąkliwość. Badania mrozoodporności były przerywane po 200 cyklach (mrozoodporność metodą klasyczną) i 54 cyklach (mrozo- odporność w soli). Badania dla betonów z kruszywem G4 i G5 się zakończyły, badania dla betonów G1 i G2 jeszcze trwają – betony te bez widocznych ubytków czy zniszczeń przeszły 100 cykli. W trakcie sezonowania betony są przechowywane w wodzie i zostaną poddane kolejnym cyklom mrozoodporności po upływie ok. roku. Badania wytrzyma- łości na ściskanie przeprowadzono po 150 cyklach i po 200 cyklach. Poniżej w tabelach 5-9 przedstawiono wyniki badań – receptury wykonanych betonów, charakterystykę mieszanek betonowych i betonów oraz wyniki badań mrozoodporności.
Tabela 5. Skład badanych betonów
Skład betonu, [kg/m3] G4 G5 G2 G1
Cement 360 360 360 360
Kruszywo drobne 706 835 835 835
Kruszywo grube 1 608 563 563 563
Kruszywo grube 2 628 604 604 604
Woda* 145 150 162 162
Superplastyfikator 1-1,5 0,75 - 1 0,75 –0,9 0,8-1
Napowietrzacz 0,1-0,15 0,05-0,075 0,05 0,05-0,1
* podczas dozowania wody wprowadzano korektę na nasiąkliwość kruszywa
Tabela 6. Charakterystyka mieszanek betonowych
G4 G5 G1 G2
I III IV I III IV I IV I IV
w/c 0,40 0,40 0,40 0,43 0,43 0,43 0,45 0,45 0,45 0,45
Konsystencja* 100 80 100 150 120 110 130 100 140 110
Zawartość po-
wietrza [%] 4,9 4,1 4,6 5,1 5,1 5 4,3 4,9 5,1 5,1
Gęstość [kg/m3] 2260 2295 2280 2290 2305 2310 2303 2270 2290 2290
* metoda opadu stożka wg PN-EN 12350-2:2009
Tabela 7. Wytrzymałość na ściskanie i nasiąkliwość betonów Wytrzymałość na ściskanie [MPa]
G4 G5 G1 G2
I III IV I III IV I IV I IV
7 dni 50 48,9 55,1 34,3 42,8 53,6 51,9 49,2 42,4 47,1
28 dni 56,6 55,7 60,7 42,4 54,8 59,4 61,17 56,4 55 59,3
Klasa C40/50 C40/50 C45/55 C30/37 C40/50 C45/55 C45/55 C40/50 C40/50 C45/55 Nasiąkliwość [%]
5,9 5,2 5,8 5,7 4,1 4,3 5,1 4,5 5 5,3
Tabela 8. Badania mrozoodporności wg metody zwykłej PN-B 06250:1988
G4 G5
I III IV I III IV
Po 150 cyklach Wytrzymałość na
ściskanie [MPa]
Świadek 65 62,5 67,6 47 64,2 71
Próbka 66 62,5 62,3 49,5 61,3 66,9
Spadek wytrzymałości [%] - 7,8 - 4,52 5,8
Ubytek masy 0,45 0,3 0,45 0,39 0,19 0,36
Po 200 cyklach Wytrzymałość na
ściskanie[MPa]
Świadek 66,2 70 72 46,5 61 72,5
próbka 60,7 63,1 65 44,3 58,7 71
Spadek wytrzymałości [%] 8,3 9,9 9,7 4,7 3,77 2,1
Ubytek masy 0,45 0,12 0,41 0,44 0,31 0,37
Tabela 9. Badania mrozoodporności wg metody PKN-CEN/TS 12390-9:2007
Dzień badania G4 G5 G2
I III IV I III IV I IV
7dni 0,10 0,0 0,90 0,09 0,16 0,11 0,04 0,05
14 dni 0,16 0,05 0,16 0,18 0,22 0,11 0,04 0,16
21 dni 0,19 0,08 0,18 0,21 0,22 0,17 0,21 0,23
28 dni 0,22 0,10 0,18 0,27 0,29 0,18 0,37 0,25
54 dni 0,23 0,15 0,20 0,29 0,33 0,19 0,45 0,29
Wymagania wg szwedzkiej normy SS 13 724 metoda (Borås)
Betony o dobrej
jakości Betony o dobrej jakości Betony o dobrej jakości
Na podstawie dotychczasowo wykonanych badań można jedynie się odnieść do parametrów kruszyw niezwiązanych z reakcjami dedolomityzacji – czas prowadzonych badań jest zbyt krótki dla rozwoju ewentualnej reaktywności alkalicznej lub dedolomity- zacji. Betony wykonane na kruszywie G4 o stosunkowo słabych parametrach fizykome- chanicznych z powodzeniem przeszły wszystkie badania trwałościowe. Osiągane wyniki były porównywalne, a czasami lepsze niż wyniki, które uzyskały kruszywa o dobrych parametrach fizykomechanicznych. Jedynym parametrem nieco gorszym od parametrów pozostałych betonów była nasiąkliwość.
Przy interpretacji wyników należy zwrócić uwagę na fakt, że betony wykonane z udziałem kruszywa G4, charakteryzowały się niższym stosunkiem w/c niż betony wykonane z udziałem zarówno kruszywa G5, jak i kruszywa G2. Dozowano kruszywo suche, co ma także duże znaczenie przy ocenie trwałości.
Przy obserwacji makroskopowej złuszczonego materiału w trakcie badań mrozood- porności w soli można było zaobserwować, że łuszczeniu w przypadku kruszywa G4 ulegały przede wszystkim ziarna kruszywa, podczas gdy w pozostałych próbkach ubytki rozkładały się równo pomiędzy kruszywo, a zaprawę. Na obecnym etapie nie zauważono znaczących różnic pomiędzy betonami wykonanymi na poszczególnych cementach, cho- ciaż obserwowano przeważnie wyższe 7 i 28-dniowe wytrzymałości dla betonów z CEM I 42,5R z dodatkiem NaSO4 (wyjątkiem były betony z kruszywem wapiennym G1).
Podsumowanie 3.
Kruszywa dolomitowe wybrane do badań reprezentowały materiał o różnej charakte- 1.
rystyce fizykomechanicznej i trwałości. Występowały wśród nich zarówno kruszywa o stosunkowo dużym zapyleniu, nasiąkliwości i słabej odporności na mróz w obecności środków odladzających (G4), jak i kruszywa o dobrych parametrach fizykomecha- nicznych, ale potencjalnej reaktywności alkalicznej (G5).
Różnice w jakości kruszyw, przy zastosowaniu nieco mniejszego stosunku w/c, nie 2. przełożyły się na jakość betonów klasy C40/50 i C45/55 wykonanych z ich udziałem.
Wyjątkiem była nasiąkliwość, która dla betonów wykonanych na kruszywie o wysokiej porowatości była, w większości przypadków, nieco wyższa niż dla pozostałych.
Wszystkie badane betony przeszły pozytywnie badania mrozoodporności będące 3.
pierwszym etapem badań nad trwałością dolomitów w betonach i przeobrażeniach zachodzących w strefie kruszywo dolomitowe – zaczyn w długim okresie czasu.
Badania przeprowadzono dzięki wsparciu finansowemu uzyskanemu z projektu ba- dawczego MNiSW nr N N506 397035
Literatura
[1] T. A. Katayama, 1992: Critical review of carbonate rock reactions – is their reactivity useful of harm- ful?, Poole A.b., (Ed.) Proc. 9th International. Conference of Alkali – Aggregate Reactions in Concrete, London, 508-518
[2] L. Tong, M. Tang A 1997: Case study of two airport runways affected by alkali-carbonate reaction Cement and Concrete Research, 27, 3, 329-336
[3] P. E. Grattan-Bellew, L. D. Mitchell, J. Margeson, Deng, 2010: Is alkali–carbonate reaction just a variant of alkali–silica reaction ACR=ASR? Cement and Concrete Research, 40, 4, 556-562
[4] T. Katayama, 2010: The so-called alkali-carbonate reaction (ACR) – Its mineralogical and geochemical details, with special reference to ASR Cement and Concrete Research, 40, 4, 643-675
[5] RILEM TC 191-ARP, 2003: RILEM Recommended Test Method AAR-0 ‘Detection of potential alkali- reactivity in concrete’ Outline guide to the use of RILEM methods in assessments of alkali-reactivity potential. Materials and Structures 261, 36, 472-479
[6] RILEM TC 191-ARP 2005: Alkali-reactivity and prevention – Assessment, specification and diagnosis of alkali-reactivity’ AAR-5: Rapid preliminary screening test for carbonate aggregates RILEM TC 191- ARP, H. Sommer, P. Nixon, I. Sims Materials and Structures 38, 282
