Bezżenność i małżeństwo w Panu : nowa interpretacja 1 Kor 7

(1)

Dominik Tomczyk

Bezżenność i małżeństwo w Panu :

nowa interpretacja 1 Kor 7

Collectanea Theologica 56/4, 167-173

1986

(2)

56 (1986) fase. IV

k s . D O M IN IK T O M C Z Y K S ch . P ., K R A K O W

BEZŻENNOSC I MAŁŻEŃSTWO W PANU

Nowa interpretacja 1 Kor 7

P o d ta k im ty tu łe m , w z n a n e j b ib lijn e j s e rii: F o r s c h u n g z u r B ib e l (t. 47), u k a z a ła się p r a c a n ie m ie c k ie g o e g z e g e ty N o r b e r ta B a u m e r t a S J 1. J e s t o n a z a s a d n ic z o g łó w n ą czę śc ią je g o ro z p r a w y h a b ilita c y jn e j, ja k ą p r z e d s ta w ił i o b ro n ił n a je z u ic k ie j u c z e ln i S t. G e o rg e n w e F r a n k f u r c i e n a d M e n e m w r o k u 1982. D ru g a je j część je s t a n a liz ą p o z o sta ły c h , r ó w n ie w a ż n y c h t e k s tó w św . P a w ła A p o s to ła m ó w ią c y c h o m a łż e ń s tw ie i d z ie w ic tw ie , a m ia n o w ic ie : 1 K o r 5—6; 11,2— 16; 1 4 ,33b—36, k tó r ą a u to r z a m ie rz a o p u b lik o w a ć . P r e z e n to w a n a r o z p r a w a je s t n ie ja k o „ p rz e d łu ż e n ie m ” p r a c y d o k to r s k ie j a u to r a n a t e m a t 2 K o r 4 ,1 2 — 5 ,1 0 2. W ła ś n ie p o p rz e d n ie b a d a n ia n a d z n a le z ie n ie m S it z i m L e b e n 2 K o r 4— 5 d o p ro w a d z iły N. B a u m e r ta do n a s t ę p u  ją c e g o s p o s trz e ż e n ia : 2 K o r 4— 5 o ra z 1 K o r 7 (szczeg ó ln ie w . 26— 32a) m a ją z e s o b ą w ie le w sp ó ln e g o . W y s tę p u ją b o w ie m w r a m a c h t a k z w a n e j „ te r a ź n ie js z e j e s c h a to lo g ii”, czy li n ie m a l w o b liczu p a r u z j i C h r y s tu s a P a n a 3.

P r o b le m m a łż e ń s tw a , p ra w d z iw ie c h rz e ś c ija ń s k ie j r p d z in y czy te ż z a g a d n ie n ie c h rz e ś c ija ń s k ie g o d z ie w ic tw a in te re s o w a ło P a w ła n ie m a l p rz e z całe ży cie . Ś w ia d c z ą o ty m te k s ty p o r u s z a ją c e te te m a ty , a - p o c h o d z ą c e z c z te r e c h e ta p ó w jeg o li te r a c k ie j d z ia ła ln o ś c i. W s p o m n ijm y t u c h o ć b y o 1 T es 4, 3— 8; 1 K o r 7; K ol 3, 18 n .; E f 5, 22—23; 1 T m 2 ,8 —3, 12 czy T t 2, 1— 10 4. J e d n a k se d n o jeg o n a u k i n ie m a l w cało ści z o sta ło p rz e z e ń w y ło ż o n e w 1 K o r 7. R o z d z ia ł te n od d a w n a "p o d d a w a n y b y ł r ó ż n o r o d n e j a n a l i z i e 5. Z a s a d n ic z o k o n c e n tr o w a n o się w o k ó ł k a te g o r ii g r a m a ty c z n y c h , s z u k a ją c tą d r o g ą o d p o w ie d z i n a w ie le n ie ja s n o ś c i P a w io w e g o te k s tu . W ciąż, d la p rz y k ła d u , o tw a r t a je s t d ro g a do in t e r p r e t a c j i w . 36— 38, w k tó r y c h m a m y do c z y n ie n ia z „ m a łż e ń s tw e m d u c h o w y m ” 3. W ie le in n y c h n a d a l s p r a w ia tr u d n o ś c i n a tu r y lo g ic z n e j, filo lo g ic z n e j czy te ż h i s t o r y c z n e j7. 1 E h e lo s ig k e it u n d E h e im H e r r n . E in e N e u in te r p r e ta tio n v o n 1 K o r 7, W ü rz b u r g 1984, E c h te r V e rla g , s. 576 (F o rsc h u n g z u r B ib e l, t. 47). 2 T ä g lic h s te r b e n u n d a u fe r s te h e n . D er L ite r a ls in n v o n 2 K o r 4 ,1 2 —5,10, M ü n c h e n 1973, K ö s e l-V e rla g , s. 462. 3 P o r. E h e lo s ig k e it, d z. c y t., 5; T ä g lic h s te r b e n , dz. c y t., 15— 16. 4 S z e rz e j zob. K . R o m a n i u k , M a łż e ń s tw o i r o d z in a w B ib lii, K a to w ic e 2 1983, 124— 143. 5 D o b ry p rz e g lą d l i t e r a t u r y n a te m a t eg zeg ezy 1 K o r 7 z l a t 1923— 1963 d a je V . N e c k e r b r o u c k , P a u lu s ’ H o n d in g te g e n o v e r h e t H u w e l if k in 1 K o r 7 v o lg e n s d e h e d e n d a a g s e E x e g e s e , B ijd ra g e n 24 (1963) 171— 191. Z ob. n a d to w y b r a n ą l i t e r a t u r ę u B a u m e r t a , E h e lo s ig k e it, d z. c y t., 550—556 i R o m a n i u k a , M a łż e ń s tw o , d z. c y t., 163— 166. 3 Z ob. c h o ć b y R . K u g e l m a n n , 1 C or 7,3 6 — 38, C B Q 10/63—71; D. M a r i n e l l i, D e v ir g in ib u s i n 1 C or 7,36— 38, w : S tu d ii B ib lic i F r a n c e s - c a n i L ib e r A n n u u s IV (1953— 54)184— 218; W. G. K ü m m e l , V e r lo b u n g u n d H e ir a t b e i P a u lu s (1 K o r 7,36— 38), w : N e u te s ta m e n ta lis c h e S tu d i e n f ü r R. B u lt m a n n , B e rlin 954, 275—295; M. Ä d i n o 11 i, II m a tr im o n io n e lla lib e r ta d e ll’e tic a e sca to lo g ia in 1 C or 7, A n to n ia n u m 5 (1976) 133— 169.

7 Z ob.: J . M. F o r d , L e v ir a te M a ria g e in S t. P a u l (1 K o r V II), N S T

10 (1963— 64)361— 365; L . B a l c h , B a c k g r o u n d s o f 1 C or V I I e tc , N S T

(3)

168

k s . D O M I N I K T O M C Z Y K S c h . P .

W t a k i m k o n te k ś c ie N . B a u m e r t p o d e jm u je się p r ó b y d o k o n a n ia m o ż li w ie p e łn e j a n a liz y 1 K o r 7. C h c ą c z a te m w y łu s k a ć j a k n a jw ię c e j z b a d a ń filo lo g ic z n y c h , a w ię c z g ra m a ty c z n o - s y n ta k ty c z n e g o , s e m a n ty c z n e g o i p r a g m a ty c z n e g o w y m ia r u n a tc h n io n e g o te k s tu , a u to r z w ra c a u w a g ę n a sp o só b k o m u n ik a c ji, ja k i z a c h o d z i p o m ię d z y P a w łe m ja k o ty m , k tó r y p isz e lis t, a je g o o d b io rc a m i, czy li w s p ó ln o tą K o śc io ła w K o ry n c ie . D la te g o w b a d a n ia c h le k s y k a ln y c h n a le ż a ło b y ró w n ie ż k ła ś ć p e w ie n n a c is k n a u c h w y c e n ie w z a je m n e j w e w n ę tr z n e j s t r u k t u r y z a ró w n o w s p ó ln o ty k o r y n c k ie j, j a k i a p o s to ls k ie j o so b o w o ści P a w ła . C h o d zi t u z a te m o d o strz e ż e n ie w z a je m n e j i n t e r a k c ji sło w a i t r e ś c i 8. G d z ie z a te m z n a jd u je się g łó w n y p r o b le m 1 K o r 7? C zy P a w e ł c h rz e ś c i ja ń s k ie m a łż e ń s tw o u w a ż a z a coś „ d ru g ie j k a te g o r ii” w p rz e c iw ie ń s tw ie do c h rz e ś c ija ń s k ie g o d z ie w ic tw a ? C zy b e z ż e n n i są w ja k iś sp o só b „ le p s i” od p o z o s ta ją c y c h w m a łż e ń s tw ie ? S k ą d P a w e ł c z e rp ie sw e u ję c ie p ro b le m u :

z w ro d z o n e g o m u s e m ity z m u czy m o że z h e lle n is ty c z n e j gn o zy ?

W ła ś c iw a a n a liz a P a w io w e g o te k s tu p o zw o li n a d a n ie o d p o w ie d z i n a t e i in n e p y ta n ia , ja k ie n a s u w a ją się p rz y le k t u r z e P a w io w e g o e x p o s é .

S tru k tu ra 1 K or 7

C ało ść o m a w ia n e j p r a c y s k ła d a się z d w ó c h z a s a d n ic z y c h części: część I o b e jm u je e g z e g e ty c z n ą a n a liz ę te k s tu 1 K o r 7 9, część I I zaś, to filo lo g ic z n e d o d a t k i 10.

W s t r u k tu r z e te k s tu 7 ro z d z ia łu a u to r ro z ró ż n ia s t r u k t u r ę f o r m a l n ą11 o ra z s t r u k t u r ę tr e ś c i w n im z a w a r t e j 12. U c h w y c e n ie P a w io w e j s t r u k t u r y m y śli i z a w a r e j w n ie j lo g ik i, p o z w a la n a w ła ś c iw e r o z u m ie n ie te k s t u o ra z u m o ż liw ia ro z w ią z a n ie w ie lu jeszcze d o tą d s p o r n y c h k w e s tii. Z a te m s t r u k t u r a fo r m a ln a p rz e d s ta w ia się n a s tę p u ją c o 13: 1 I. P é r i d è ô n e g râ p s a te a) k a ló n 2 d ià dé b) to u io d è lég ô th é lô gar 6 7 8 légo dè ty tu ł w p ro w a d z e n ie : c a p ta tio b e n e v o le n tia e p o c z ą te k w ła ś c iw e j w y p o w ie d z i w p ro w a d z e n ie , z d a n ie w trą c o n e , k tó r e z a p o c z ą tk o w u je z a p o w ie d z ia n ą w y p o w ie d ź p o c z ą te k w ła ś c iw e j m o w y N S T 19(1972— 73)219—225; D. R. C a r t i d g e , 1 C o r in th ia n s 7 as a F o u n 

d a tio n fo r a C h r is tia n S e x E th ic , T h e J o u r n a l o f R e lig io n 55(1975) 220—234;

W. S c h r ä g e , Z u r F r o n ts te llu n g d e r p a u lin is c h e n E h e b e w e r tu n g in 1 K o r 7 ,1 — 7, Z N W 67(1976)214— 234.

8 A u to r o p ie r a się tu n a z a ło ż e n ia c h F . L e u t z e n - D e i s a , M e th o d i

sc h e Ü b e r le g u n g e n z u r B e s tim m u n g lite r a r is c h e r G a ttu n g e n im N e u e n T e s ta  m e n t, B b 62(1981) 1— 20. Z ob. do teg o H . Z i m m e r m a n n , N e u te s t a m e n t - lisc h e M e th o d e n le h r e . D a r s te llu n g d e r h is to r is c h - k r itis c h e n M e th o d e ,

K. K lie s c h , S t u t t g a r t7 1982, 271— 285. 9 E h e lo s ig k e it, dz. c y t., 21— 350. 10 T a m ż e , 351—542. 11 T a m ż e , 332—335. 12 T a m ż e , 335—341. 13 T a m ż e , 333.

(4)

169

12 17 18

10

20 21 25 27 28d 32a 32b 35 36 39 c a to is d è g e g a m ë k ô s in p a ra g g é llô g y n a ik a m e c h ô r is th ë n a i c b to is de lo ip o is 1. e i tis I I . E i m e a) h e k ä s tö b) k a i h o ü tö s p e r itë te m é n o s e k lë th ë h é k a s to s c) d o u lo s e k h ë th ë s d) h é k a s to s I I I . P é r i d è tö n p a r th é n ô n a a e p ita g ë n , k a lô n a b d é d e sa i b a ego d è h y m o n }eid . to u to de fë m i th é lô d é b b ho à g a m o s ho d e g a m ë sa s ca to u to dè... légô c b E i d é tis cc g y n ë d é d e ta i w p ro w a d z e n ie p o c z ą te k w y p o w ie d z i w p ro w a d z e n ie p o c z ą te k w y p o w ie d z i ty tu ł z d a n ie rd z e n n e ; n a s t ę p u je o tw a rc ie p r o b le m u w p ro w a d z e n ie p o c z ą te k w y p o w ie d z i o s try p a r a le liz m za k o ń c z e n ie i t y t u ł a sy n d e to n , u ż y ty w c z e śn ie j p a ra le liz m p o d s u m o w a n ie ty t u ł d łu ższe w p ro w a d z e n ie t a k ja k w Ib p o c z ą te k w y p o w ie d z i, a s y n d e to n , o s tr y p a r a le liz m w p ro w a d z e n ie p o c z ą te k w ła ś c iw e j w y p o w ie d z i z a m k n ię c ie ; p o w ró t do m y ś li z a w a r te j w e w p ro w a d z e n iu a sy n d e to n , o s tr y p a r a le liz m d łu ż sz e w p ro w a d z e n ie t a k ja k w I b i I l i a (d o d a tk o w y ) p o c z ą te k w y p o w ie d z i a s y n d e to n F ilo lo g ic z n a a n a liz a P a w io w e j w y p o w ie d z i z a w a r te j w 1 K o r 7 p o z w a la n a k o m p le m e n ta r n e z ro z u m ie n ie b u d o w y tr e ś c i te g o ż ro z d z ia łu , w r a m a c h k tó r e j a u to r d o s trz e g a tr z y p o d s ta w o w e c z ę ś c i14: I — p y ta n ie o d z ie w ic tw o : d o b rz e je s t c z ło w ie k o w i n ie łą c z y ć s ię z k o b ie t ą ” (w. 1); — p ro b le m osób z a m ę ż n y c h , w o ln y c h i ż y ją c y c h w m a łż e ń s tw a c h m ie sz a n y c h (tzw . p r iv ile g iu m P a u lin u m ); I I — g d y k to ś c z u je w so b ie p r a g n ie n ie , a p rz e d e w s z y s tk im w ezw a(n ie do ż y c ia d ziew ic zeg o n ie p o w in ie n ro z w ią z y w a ć z w ią z k u , w k t ó r y m o b e c n ie się z n a jd u je ; ci zaś, k tó r z y są w o ln i b ą d ź s t a li się ta k i m i z e w z g lę d u n a śm ie rć w s p ó łm a łż o n k a , n ie c h n ie s z u k a ją in n y c h p a r t n e ró w . P o d s ta w ą je s t t u t a j w iz ja b lis k ie j p a r u z ji C h r y s tu s a : „czas je s t k r ó t k i ” (w. 29);

— po śm ie rc i w s p ó łm a łż o n k a /i k o b ie ta /m ę ż c z y z n a m oże w y jść p o w tó r n ie

(5)

170

za m ą ż /o ż e n ić się, a le n ie m u s i teg o c z y n ić ; b y ło b y le p ie j, g d y b y w d o w y i w d o w c y p o z o s ta w a li ta k im i, ja k im i się s ta li, to z n a c z y b e z ż e n - n y m i; — k lu c z do całe g o z a g a d n ie n ia z a w a r ty je s t w w . 24: „ B ra c ia , n ie c h p rz e to k a ż d y t r w a u B o g a w ta k i m s ta n ie , w ja k i m z o sta ł p o w o ła n y ” ; I I I —■ p y ta n ie o d z ie w ic tw o w r a m a c h m a łż e ń s tw a : t a k czy n ie ? A n a liz a e g z e g e ty c z n a ' A d I: je s t to a n a liz a te k s tu 7, 1— 16 15. A p o sto ł P a w e ł d a je tu o d p o w ie d ź n a p o s ta w io n e p rz e z k o ś c ie ln ą w s p ó ln o tę w K o ry n c ie p y ta n i a d o ty c z ą c e z w ią z k u m a łż e ń sk ie g o , osób o w d o w ia ły c h , ja k te ż osób b ę d ą c y c h jesz c z e w s ta n ie w o ln y m . S p o ty k a m y się t u z w ie lo m a n ie ja s n o ś c ia m i z a ró w n o n a t u r y s e m a n ty c z n e j, ja k te ż n a t u r y tr e ś c io w e j. P rz y k ła d o w o , z p u n k tu w id z e n ia se m a n ty k i z a s ta n a w ia uży;te p rz e z P a w ła w y ra ż e n ie t e n h e a u to u g y n a ik a —

to n id io n â n d ra é c h e in . D a le j, w w . 5 jo r o b le m w y w o łu je u ż y te ta m p ro s k a ir ó n , p o d w ó jn e h in a , o rz e c z e n ie e te i a k r a s ia n o ra z z a le ż y od n ieg o g e n e 

tiv u s h y m ó n . T u te ż z n a jd u je s ię sły n n y , p r z y ję ty p rz e z K o śció ł, „ p rz y w ile j P a w ło w y ” , k tó r e g o in te r p r e t a c ja je s t n a d a l o t w a r t a 16. Czy, d la p rz y k ła d u , d p is to i, o k tó r y c h w s p o m in a P a w e ł, o z n a c z a ją ty lk o i w y łą c z n ie p o g a n d o tą d n ie o c h rz c z o n y c h , czy te ż m o ż n a d o p a tr y w a ć się, iż P a w e ł m a tu n a m y ś li o so b y , k tó r e ju ż w p ra w d z ie z o sta ły o c h rz c z o n e , a le p r z e s ta ły w ie rz y ć . K im są z a te m ow i d p is to i? N. B a u m ę r t p o w ta r z a w ty m w y p a d k u sam e g o św . P a w ła , u w a ż a ją c s tr o n ę n ie w ie r z ą c ą za n ie o ch rz c z o n ą .

A d II : w te j części z o s ta ją podda.ne a n a liz ie w w . 17—24.17 T u o d n a jd u je m y k lu c z do w ła śc iw e g o r o z u m ie n ia P a w ło w e j k o n c e p c ji m a łż e ń s tw a i d z ie w ic tw a c h rz e ś c ija ń s k ie g o . R d z e n ie m je s t t u b e z w z g lę d n ie w . 17a, g d zie c z y ta m y : „ Z re s z tą n ie c h k a ż d y p o s tę p u je ta k , ja k m u P a n w y z n a c z y ł, z g o d n ie z ty m , do czego B óg go p o w o ła ł”. P o ję c ie m k lu c z o w y m je s t t u c z a so w n ik „ p o w o ły w a ć ” (k a le in ). W jeg o p o lu s e m a n ty c z n y m m o żem y s p o tk a ć in n e , w ie le n a m m ó w ią c e w y r a ż e n ia ja k c h o ć b y : ano, h dgia, e p o u ra n o is, c h a r is m a 

ta, c h a ris, e k lo g ë , p r o th e s is , e k lé g e s th a i czy s ö d z e in 18. U ż y te t u p rz e z P a w ła

p e r f e c tu m k é k l ë k e n je s t — ja k się w y d a je — s y n o n im ic z n e w s t o s u n k u do u ż y te g o w c z e śn ie j e m é r is e n . G d y to d ru g ie , z d a n ie m B a u m e r ta , n a le ż y c h y b a ro z u m ie ć w p o rz ą d k u n a tu r a ln y m , to k ć k l e k e n — w p o r z ą d k u z b a w c z e j e k o  n o m ii B oga, czy li w k a te g o r ii n a d p r z y r o d z o n e j19. T a k ie u ję c ie p o z w o liło b y n a w y s u n ię c ie te z y , iż k a le in je s t to n ic in n e g o ja k c h a r is m a to u T h e o u 20.

15 T a m ż e , 21— 98.

18 Zob. Т. Р . С o n s i d i n e, T h e P a u lin e P r iv ile g e . F u th e r E x a m m in a -

tio n o f 1 C or 7,12— 17, A u s tr a lia n C a th o lic R e v ie w 40 (1963) 107— 119; P . D u -

1 a u , T h e P a u lin e P r iv ile g e . I s it p r o m u lg a te d in 1 C or?, C B Q 13 (1951) 146— 152; H . U . W i l i , D as P r iv ile g iu m P a u lin u m (1 K o r 7 ,1 5 f.) — P a u li e ig e n e L e b e n s e r in n e r u n g ? , B Z N F 22 (1978) 100— 108; K . R o m a n i u k , M a ł ż e ń s tw o , d z. c y t., 116— 120. 17 E h e lo s ig k e it, dz. c y t., 99— 160. « P o r. K . L . S c h m i d t , T h W N T I I I , 494 n. 19 E h e lo s ig k e it, d z. c y t., 99, n o ta 190. 20 Sw . P a w e ł u ż y w a te r m in u c h a rism a n ie m a l z a w s z e n a o k r e ś le n ie d a r u sa m e g o B oga. P o s ia d a o n c h a r a k te r z b a w c z y o z n a m ie n iu e s c h a to lo g ic z n y m . J e s t d a r e m i n d y w i d u a l n y m (por. 1 K o r 12, 9 .2 8 .3 0 i in h e ) i w ż a d e n sp o só b n ie za le ż y od lu d z k ie j a k ty w n o ś c i czy p o b o ż n o śc i. P o z o s ta

je d a r e m B oga k u b u d o w a n iu w s p ó ln o ty K o ścio ła. D la te g o w k o n te k ś c ie r y c h łe j p a r u z j i C h r y s tu s a m o że w s k a z y w a ć to n a w y ższo ść d z ie w ic tw a ja k o szczeg ó ln eg o ro d z a ju c h a r y z m a tu (por. W. K. D e l a n e y , T h e "Word X A P I S M A as u s e d b y S t. P a u l, F r a n k f u r t 1984, 96—97; m a sz y n o p is).

(6)

171

S tą d i w d a ls z e j k o n s e k w e n c ji w e z w a n ie do dziew ictw a,, j a k i z w ią z k u m a b ż e ń sk ie g o je s t c h a ry z m a te m . P r z y c z y m ro d z i się p y ta n ie : co, ja k o c h a ry z m a t, s to i w y ż e j w h ie r a r c h ii w a rto ś c i: m a łż e ń s tw o czy d z ie w ic tw o ?

P o d s u m o w a n ie m te j tr e ś c i P a w io w e j w y p o w ie d z i je s t w . 24, g d zie p o n o w n ie u ż y w a o n c z a s o w n ik a k a le in : „... n iech ... k a ż d y t r w a u B oga w ta k im s ta n ie , w ja k im z o sta ł p o w o ła n y ” . T y m s a m y m z a m y k a się n ie ja k o t a część w k a te g o r ii B ożego p o w o ła n ia . D la te g o te ż n ik t n ie p o w in ie n sz u k a ć n a w ła s n ą r ę k ę d ro g i s a m o tn o ś c i a n i d ro g i p o ż y c ia m a łż e ń sk ie g o , o ile w p ie r w n ie b ę d z ie o d c z u w a ł B ożego p o w o ł a n i a do je d n e g o z ty c h s ta n ó w . T y lk o b o - \v ie m p o w o ła n ie , r o z u m ia n e ja k o szczeg ó ln eg o ro d z a ju c h a r y z m a t B oga, p o z w a la n a p e łn ą r e a liz a c ję B o ży ch z a m ie rz e ń w s t o s u n k u do p o sz c z e g ó ln y c h osób.

A d I I I : w te j części N . B a u m e r t a n a liz u je o s ta tn ią p a r t i ę w ie rs z y , m i a n o w ic ie w . 25—40 21. C a ło ść w y d a je się b y ć t u p o d p o rz ą d k o w a n a p y ta n iu m ło d y c h , k tó r z y s z u k a ją d ro g i ż y c ia d ziew ic zeg o w o b e c n y m s ta n ie , w ja k im się z n a jd u ją , a w ię c czy to ja k o lu d z ie jesz c z e w o ln i, czy te ż ja k o ż y ją c y w z w ią z k u m a łż e ń s k im . C ię ż a r o b e c n e j w y p o w ie d z i P a w ła z a w a r ty z o s ta je w w . 25—27: „N ie m a m zaś n a k a z u P a ń sk ie g o ... d a ję ra d ę ... u w a ż a m ...” A u to r p a r a f r a z u je te w ie rs z e w y k a z u ją c , iż je s t to je d y n ie P a w ło w e ro z u m ie n ie o m a w ia n e g o p rz e z e ń z a g a d n i e n ia 22. S ta r a się p rz y ty m d a ć o d p o w ie d ź n a p y ta n ie : Co P a w e ł m ia ł n a m y śli, g d y m ó w ił o p a r th ê n ô i? D o ty c h c z a s p rz e z p a r th é n o s ro z u m ia n o n ie z a m ę ż n ą , m ło d ą k o b ie tę lu b te ż d z ie w c z y n ę . D o d a w a n o do te g o jeszcze je d e n b a rd z o w a ż n y p rz y m io t: b io lo g ic z n ą d ziew iczo ść. J e d n a k od p e w n e g o w ie k u w s ta rą ż y tn o ś c i, n a w e t g d y d a n a k o b ie ta -d z ie w c z y n a p o z o s ta w a ła d z ie w ic ą , n ie m o ż n a ju ż by ło o n ie j m ó w ić ja k o o p a r th é n o s . N ie is tn ia ło b o w ie m w ó w c z e sn e j ep o ce p o  ję c ie ta k ie ja k „ s t a r a d z ie w ic a ” 23. D la te g o B a u m e rt, id ą c za J . K . E l l i o t e m 24, w o p a rc iu o te k s ty : 1 K o r 7, 36— 38; Ł k 1, 27; M t 1, 18, 23 i 2 K o r 11, 2, p rz y p u s z c z a , iż u ż y te w ty m w y p a d k u p rz e z P a w ła p a r th é n o s m oże o z n a c z a ć ta k ż e „ z a m ę ż n ą k o b ie t ę ”, co d a le j z a p o w ia d a n ie ja k o w . 36. P a w e ł m ó w i ta m o t e n p a r th é n o n a u to u . N a le ż a ło b y to ro z u m ie ć n ie ty lk o ja k o „jeg o d z ie w ic y ” (?) ile r a c z e j ja k o „jeg o o b lu b ie n ic y ” , „jeg o m a łż o n k i” 25. W ta k i m k o n te k ś c ie p r o p o n u je o n r o z u m ie n ie w . 34 w ty c h s a m y c h r a m a c h , to z n aczy , iż P a w e ł n ie c z y n iłb y t u r o z r ó ż n ie n ia p o m ię d z y k o b ie tą „ n ie z a m ę ż n ą ” a „ d z ie w ic ą ”, a le m ó w iłb y o je d n e j k a te g o r ii k o b ie t z a m ę ż n y c h , p rz y cz y m ró ż n ic a b y ła b y je d y n ie w ty m , iż je d n a z n ic h b y ła b y sa m o tn a , np. w w y n ik u ś m ie rc i w s p ó łm a łż o n k a , d r u g a zaś b y ła b y n a d a l z a m ę ż n a 26. W o b ec t a k p o s ta w io n e g o p r o b le m u ro d z i się p o n o w n ie p y ta n i e o sp o só b 21 E h e lo s ig k e it, d z. c y t., 161— 351. 22 Z ob. zw ła sz c z a 161— 162. 23 W sk a z ó w k a p ro f . R . K e y d e l l a . 24 P a u l’s T e a c h in g , a rt. c y t., 221. Z ob. A . O e p k e , T h W N T I, 776—790; G . D e l i n g , T h W N T V, 824— 835; F . G r y g 1 e w i с z, D z ie w ic tw o w g re  c k ie j te r m in o lo g ii b ib lijn e j, R T H 22 (1975)25— 37; C h. D o d d, N e w T e s ta  m e n t T r a n s la tio n P r o b le m s , T e c h n ic a l P a p e s fo r th e B ib le T r a n s l a to r 27 (1976) 301— 305. 25 B ib lia T y s ią c le c ia m a w ty m m ie js c u : „ sw e j d z ie w ic y ” ; L a B ib ie d e J é r u s a le m : „ sa fia n c é e ” ; E in h e its ü b e r s e tz u n g : „ s e in e r J u n g f r a u ” . 24 E h e lo s ig k e it, d z. c y t., 163, n o ta 300, g d z ie a u to r o p ie r a sw ó j w y w ó d n a le k c ji: k a i h e g y n e h e a g a m o s k a i h e p a r th é n o s he a g a m o s, k t ó r a p o ś w ia d  c z o n a je s t p rz e z p46 S A 33 81 1739 1877 pc. B. M e t z g e r w sw o im A T e x tu a l C o m m e n ta r y o n th e G r e e k N e w T e s ta m e n t (L o n d o n -N e w Y o rk 3 1975) d a je te m u w a r ia n to w i m o ż liw o ść p ra w d o p o d o b ie ń s tw a D tw ie r d z ą c , iż „ th e r e a d i n g od p40 S A 33 81 a l, w h ic h h a v e h e a g a m o s a f t e r b o th g y n e a n d p a r th é n o s , h a s th e a p p e a r a n c e o f a ty p ic a l s c r ib a l c o n fla tio n ” (556).

(7)

172

r o z u m ie n ia p rz e z P a w ła c h rz e ś c ija ń s k ie g o d z ie w ic tw a . G d zie o no z n a jd u j e s w o je w ła ś c iw e m ie js c e , czy w m a łż e ń s tw ie , co m o g ło b y b y ć s p rz e c z n e z ty m , iż po to ono je s t, b y c z ło w ie k „ n ie p ło n ą ł”, czy te ż p o z a n im , w ż y c iu s a m o tn y m u k ie r u n k o w a n y m n a s łu ż b ę P a n u sz c zeg ó ln ie ze w z g lę d u n a Je g o b lis k ie p o w tó r n e p rz y jś c ie . C a ło ść p r o b le m u a u to r p r z e d s ta w ia n a s t ę p u j ą c o 27: w m a łż e ń s tw ie p o z a m a łż e ń s tw e m je ż e li k to ś je s t w o ln y , d o b rz e czy n i, g d y w o ln y m p o z o s ta n ie , o ile „ n ie p ło n ie ” je ż e li je s t z a ś lu b io n y : z w ie rz ą c y m : n ie m o ż n a z te g o p o w o d u ro z w ią z y w a ć z w ią z k u m a łż e ń sk ie g o

z n ie w ie rz ą c y m : m a p r a w o go o d p ra w ić („ p rz y w ile j P a w ło w y ”)

p o d s ta w a do p o w y ż sz y c h tw ie r d z e ń z p r z y k ła d a m i: w sz y stk o w in n o o d b y w a ć się z g o d n ie z ty m , do czego B óg p o w o ła ł

— n ie liczy się ju ż sa m o z a d o w o le n ie z m o ż liw o śc i ż y c ia p łc io w eg o — a n i n ie w o ln ic tw o n ie s p r a w i a o no ż a d n y c h p rz e s z k ó d do o sią g n ię c ia z b a w ie n ia ta k ż e i ci, k tó r z y z o sta li w y z w o le n i z n ie w o ln ic tw a u z n a n i s ą za g o d n y c h z b a w czeg o d z ie ła C h r y s tu s a

c z ło w ie k w o ln y zaś w in ie n p ro w a d z ić sw e ży cie w ta k i sp o só b , ja k b y b y ł „ n ie w o ln ik ie m P a n a ” n a le ż y z a te m tr w a ć w o tr z y m a n y m p o w o ła n iu o d B oga (II. C iąg d a ls z y n a t e m a t d z ie w ic tw a m a łż e ń s tw a ) je ż e li k to ś j e s t z a ś lu b io n y d ru g ie j o so b ie n ie w in ie n sz u k a ć ż a d n y c h in n y c h ro z w ią z a ń a p o zo s ta ć w ta k im s ta n ie , w ja k i m o b e c n ie się z n a jd u je m a łż e ń s tw o p o z o s ta je n a d a l m o r a ln ie czy m ś d o b ry m i p o m o c n y m d la lu d z i „ p ło n ą c y c h ”

m o ż n a się ż e n ić i z a m ą ż w y c h o d z ić , a le m o ż n a te ż i p o z o sta ć w c zy sto ści „ m a łż e ń s k ie j”

czy sto ść „ m a łż e ń s k a ” z o b o w ią z u je ta k ż e i d z ie w ic ę , a le t y l k o t a k d łu g o , j a k d łu g o ż y je je j „ m ą ż ” .

P o w y ż sz e a n a liz y te k s tu 1 K o r 7 p rz e z N. B a u m e r ta d o p ro w a d z iły go do n a s tę p u ją c e g o , c ie k a w e g o w n io s k u : P a w e ł n ie m a t u c h y b a n a m y ś li l u dzi, k tó r z y zg o d z ilib y s ię d o b ro w o ln ie n a d ro g ę „ d u c h o w e g o m a łż e ń s tw a ”, m ie s z k a ją c p r z y ty m p o d je d n y m d a c h e m i p o w s tr z y m u ją c się od ż y c ia p łc io w ego. D o w o d e m n a to je s t w . 27: „ J e s te ś z w ią z a n y z żo n ą? N ie u s iłu j o d łą czyć s ię od n ie j! J e s te ś w o ln y ? N ie s z u k a j ż o n y ”. M o w a t u je s t r a c z e j o m ło d y c h p a r a c h ju ż so b ie z a ś lu b io n y c h , ż y ją c y c h w m a iż e ń s tw ie ro z u m ia n y m w śc is ły m te g o s ło w a z n a c z e n iu , k tó r e o d c z u w a ją w e z w a n ie do p r o w a d z e n ia ż y c ia dziew iczeg o . S tą d , id ą c d a le j, w p ro b le m ie ty m m o ż n a z a u w a ż y ć d w ie m o żliw o ści: 1) a lb o k o b ie ta , b ą d ź jesz c z e m ło d a d z ie w c z y n a p o z o s ta je w d o m u sw e g o o jc a lu b b r a t a , p o n ie w a ż n ie z n a la z ła jesz c z e m ę ż a ; 2) a lb o n ie je s t te ż w y k lu c z o n e , iż p rz y s z ły m ą ż n ie p r z y ją ł je j jesz c z e do sw eg o d o m u M. Z a te m p ro b le m r o z u m ie n ia v ir g in e s s u b in tr o d u c ta e p o z o s ta je ja k w id a ć n a d a l o tw a rty , choć b a d a n ia a u to r a rz u c a ją p e w n e n o w e św ia tło n a to z a g a d n i e n ie 29. 27 T a m ż e , 342. 28 P o n o w n ie w sk a z ó w k a p ro f . R. К e y d e 11 a. 29 P o r. w y n ik i b a d a ń J . L e a l a , S u p e r v ir g in e su a (1 K o r 7,37), V D 35(1957) 97— 102. 1— 5 1 2 6—9 21 22 10 n. 221 222 3 17a 31 17b—20 32 33 21a 331 21b —22a / 332 \ 22b 333 23 n. 34 (II. 25—26 23 27 231 28— 34 232 35— 38 233 39—40

(8)

D o d a tk i filo lo g ic z n e

O d rę b n ą część p r a c y N . B a u m e r ta s ta n o w ią filo lo g ic z n e d o d a tk i. A u to r d a ł się ju ż p o z n a ć od te j s t r o n y w s w e j p ie r w s z e j p r a c y p o ś w ię c o n e j a n a liz ie 2 K o r 4 ,1 2 —5 ,1 0 30. J a k o u c z e ń p r o f . R u d o lfa K e y d e l l a , k o n s u lto w a ł z n im a ż do jeg o ś m ie rc i (2 1 V 1982 r.) o b e c n ą p r a c ę n ie m a l w e w s z y s tk ic h je j fa z a c h . S tą d g łę b o k ie b a d a n ia filo lo g ic z n e p o sz c z e g ó ln y c h słó w , s p r a w i a ją c y c h tr u d n o ś c i w ła śc iw e g o r o z u m ie n ia te k s tu , s ta n o w ią d u ż ą p o m o c p rz y w ła ś c iw e j in t e r p r e t a c j i P a w io w e g o „ t r a k t a t u ” o m a łż e ń s tw ie i d z ie w ic tw ie . J e s t ic h aż 14. O to ic h w y k a z 31: A . k a ló n z d a tiv e m (s. 351— 354) B. G y n a ik a é c h e in — к tä s th a i (s. 355— 358) C. S y g g n ô m ë (s. 359—363) D. T h e lö (s. 364— 409)^ E. M e n e to e n h o e k le th e (s. 410—419) F. D eo — ly ö (s. 420— 425) G. T h lip s in të s a r k i é c h e in (s. 426— 429) H . K a iro s s y n s ta lm é n o s (s. 431—444) I. C h r ä s th a i z a c c u s a tiv e m (s. 445—452) K. P a rä g e i (s. 453—478) L. M e r im n ä n — m e m é r is ta i (s. 479— 504) M. A p e r is p a s to s (s. 505— 518) N. H y p é r a k m o s (s. 519— 523) O. H o ü to s — to u to (s. 524— 542) P o d s u m o w u ją c b a d a n ia N . B a u m e r t a n a d 1 K o r 7 n a le ż y s tw ie rd z ić , iż n ie sp o só b n a k ilk u z a le d w ie s tr o n a c h p rz e d s ta w ić w cało ści b o g a c tw a i o ry g i n a ln o ś c i jeg o p ra c y . T łu m a c z y to ty m sa m y m p e w n ą w y b ió rc z o ś ć w p r e z e n to w a n iu jeg o m y ś li. N ie m n ie j p o d ty tu ł o m a w ia n e j p r a c y w y d a je się w p e łn i u z a s a d n io n y . O p ró c z te g o b o w ie m , iż B a u m e r t u k a z u je d o ty c h c z a so w e p ró b y i u ję c ia in t e r p r e t a c j i p o sz c z e g ó ln y c h z a g a d n ie ń , ja k ie w y s tę p u j ą w 1 K o r 7, to d o k o n u je w ła s n y c h o d k ry ć , n ie p o z b a w io n y c h p e w n e j s iły d o w o d o w e j. S zczeg ó ln ie m o c n ą s tr o n ą jeg o b a d a ń je s t g łę b o k a a n a liz a filo lo g ic z n a te k s tu g re c k ie g o . P r z y czy m a u to r z w ra c a t u u w a g ę n a c a łe n ie m a l p o le s e m a n ty c z n e w y ra ż e ń , k tó r ę s ta n o w ią p e w n e g o r o d z a ju k lu c z do w ła ś c iw e g o r o z u m ie n ia te k s tu sió d m eg o ro z d z ia łu 1 K o r ja k n p . g y n e czy p a r th é n o s . M o żn a b y je d n a k p o s ta w ić p y ta n ie : C zy c z a se m b a d a n ia le k s y k a ln e n ie p ro w a d z ą do „ lite r y ” d a n e g o te k s tu , z a c ie m n ia ją c n ie ja k o o b ra z jeg o „ d u c h a ” ? B o w ie m u m ie ję tn o ś ć k o r z y s ta n ia z b o g a c tw a i m o ż liw o śc i n o w o te s ta m e n to w y c h b a d a ń lin g w is ty c z n y c h p r z y je d n o c z e s n y m d o b ry m w e jś c iu w ś ro d o w isk o k u l t u r o w e a n a liz o w a n e g o te k s tu m oże p ro w a d z ić do w ła ś c iw e j s y n te z y te o lo g ic z n e j.

W ty m w y p a d k u p r a c a N. B a u m e r ta w y d a je się teg o p rz y k ła d e m .

30 P o r. T ä g lic h s te r b e n , d z. c y t., 26—431. 31 E h e lo s ig k e it, dz. c y t., 351— 542.