Czynniki ryzyka związane ze stylem i jakością życia a częstość zachorowań na nowotwory złośliwe górnych dróg oddechowych mikroregionu: Mysłowice, Imielin i Chełm Śląski

35$&$25<*,1$/1$

Czynniki ryzyka związane ze stylem i jakością

życia a częstość zachorowań na nowotwory

złośliwe górnych dróg oddechowych

w mikroregionie Mysłowice, Imielin

i Chełm Śląski

5LVNIDFWRUVDVVRFLDWHGZLWKOLIHVW\OHDQGTXDOLW\

RIOLIHDQGIUHTXHQF\RILQFLGHQFHRIPDOLJQDQW

QHRSODVPVRIXSSHUUHVSLUDWRU\WUDFWLQPLFURUHJLRQ

RI0\VáRZLFH,PLHOLQDQG&KHáPĝOąVNL

Włodzimierz Dziubdziela4_{, Wirginia Likus}5_{, Grzegorz Bajor}5

STRESZCZENIE

1_{Szpital Miejski nr 2 im. T. Boczonia} w Mysłowicach 2_{Katedra i Klinika Laryngologii} Wydziału Lekarskiego w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach 3_{Zakład Epidemiologii Nowotworów Centrum Onkologii,}

Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Oddział w Gliwicach 4_{Poradnia Leczenia Bólu Przewlekłego} w Sosnowcu 5_{Katedra i Zakład Anatomii Prawidłowej} Wydziału Lekarskiego w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

A D R E S D O K O R E S PO N D E NC J I:

Dr hab. n. med. Jarosław Markowski Katedra i Klinika Laryngologii Wydziału Lekarskiego w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach ul. Francuska 20/24 40- Katowice tel. +48 32 256 43 09 e-mail: jmarkow1@poczta.onet.pl

Ann. Acad. Med. Siles. 2014, 68, 1, 38–46

Copyright © Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach eISSN 1734-025X www.annales.sum.edu.pl

W S T Ę P

1DMF]ĊĞFLHMZ\PLHQLDQ\PLF]\QQLNDPLU\]\ND ZQRZRWZRUDFK]áRĞOLZ\FKJyU Q\FK GUyJ RGGHFKRZ\FK 1=*'2 MHVW SDOHQLH W\WRQLX QDGPLHUQH VSRĪ\FLH Z\VRNRSURFHQWRZHJRDONRKROXQLHGREyUZLWDPLQ\$SUHG\VSR]\FMDJHQHW\F] QD L QDUDĪHQLH QD G]LDáDQLH ]ZLą]NyZ UDNRWZyUF]\FK SRFKRG]HQLD ĞURGRZLVNR ZHJR &HOHP SUDF\ E\áD DQDOL]D F]\QQLNyZ ]ZLą]DQ\FK ]H VW\OHP L MDNRĞFLą Ī\FLD RUD] LFK ZSá\Z QD ]DFKRURZDOQRĞü QD 1=*'2 Z REUĊELH PLNURUHJLRQX 0\VáRZLF

M A T E R IA Ł I M E T O D Y

:SUDF\SU]HGVWDZLRQRUHWURVSHNW\ZQąDQDOL]Ċ]DFKRURZDĔQD1=*'2ZREUĊ ELHPLHMVFRZRĞFL0\VáRZLFH,PLHOLQL &KHáPĝOąVNL QDSRGVWDZLHGDQ\FKRG G]LDáX ODU\QJRORJLF]QHJR V]SLWDOD Z 0\VáRZLFDFK ] ODW ± 'RNRQDQR DQDOL]\]DSDGDOQRĞFL QD 1=*'2 Z NRUHODFML] F]\QQLNDPLU\]\ND ]ZLą]DQ\PL ]Z\NRQ\ZDQą SUDFą OLF]Eą Z\SDODQ\FK SDSLHURVyZ F]DVHP SDOHQLD VSRĪ\ FLHP Z\VRNRSURFHQWRZHJRDONRKROX ZDUXQNDPLVRFMDOQRE\WRZ\PL PLHMVFHP ]DWUXGQLHQLD LDNWXDOQ\P PLHMVFHP ]DPLHV]NDQLDFKRUREDPL ZVSyáLVWQLHMąF\PL LSR]LRPHPZ\NV]WDáFHQLD

W Y N IK I

= DQDOL]\ Z\QLND ĪH JáyZQ\PL F]\QQLNDPL U\]\ND Z 1=*'2 E\á\ SDOHQLH SDSLHURVyZ LOXE VSRĪ\ZDQLH Z\VRNRSURFHQWRZHJR DONRKROX /LF]ED L URG]DM Z\SDODQ\FK SDSLHURVyZ ZLąĪH VLĊ LVWRWQLH ]H Z]URVWHP ]DSDGDOQRĞFL QD 1=*'2=QDF]ąF\PLF]\QQLNDPLU\]\NDVąWDNĪHSR]LRPZ\NV]WDáFHQLDLVWDWXV VSRáHF]QRHNRQRPLF]Q\LPZ\ĪV]\SR]LRPZ\NV]WDáFHQLDW\PPQLHMV]HU\]\ NR]DFKRURZDQLD

W N IO S K I

=ZLĊNV]RQDOLF]ED]DFKRURZDĔQD1=*'2ZPLNURUHJLRQLH0\VáRZLF,PLHOLQDL&KHáPXĝOąVNLHJRPRĪHZLą ]Dü VLĊ ]H ]ZLĊNV]RQ\P VSRĪ\FLHP Z\VRNRSURFHQWRZ\FK DONRKROL QDGPLHUQą OLF]Eą Z\SDODQ\FK SDSLHURVyZ RUD] QLVNLP VWDWXVHP VSRáHF]QRHNRQRPLF]Q\P EDGDQ\FK FKRU\FK : SUDF\ SRWZLHUG]RQR ZSá\Z X]QDQ\FK F]\QQLNyZU\]\NDQDF]ĊVWRĞü]DFKRURZDĔQD1=*'2

6 à 2 : $  . /8 & =2 :( 

QRZRWZRU\]áRĞOLZHJyUQHGURJLRGGHFKRZHF]\QQLNLU\]\ND ABSTRACT

IN T R O D U C T IO N

7KH PRVW IUHTXHQW ULVN IDFWRUV RI PDOLJQDQW QHRSODVPV LQ WKH XSSHU UHVSLUDWRU\ WUDFW 01857 DUH WREDFFR VPRNLQJH[FHVVLYHFRQVXPSWLRQRIVSLULWVZLWKDKLJKSHUFHQWDJHRIDOFRKROYLWDPLQ$GHILFLHQF\JHQHWLFSUH GLVSRVLWLRQDV ZHOODVH[SRVXUH WR FDUFLQRJHQLF FRPSRXQGVSUHVHQWLQ WKH HQYLURQPHQW7KH DLPRIWKH VWXG\ ZDVWRDQDO\]HWKHOLIHVW\OHDQGTXDOLW\RIOLIHIDFWRUVDQGWKHLULQIOXHQFHXSRQWKHLQFLGHQFHRI01857ZLWKLQ WKHPLFURUHJLRQRI0\VáRZLFH M A T E R IA L A N D M E T H OD S 7KHSDSHUSUHVHQWVDUHWURVSHFWLYHDQDO\VLVRI01857LQFLGHQFHLQWKHWRZQVRI0\VáRZLFH,PLHOLQDQG&KHáP ĝOąVNLRQWKHEDVLVRIPDWHULDOVFRQFHUQLQJSDWLHQWVWUHDWHGLQWKH/DU\QJRORJLF:DUGRIWKH0\VáRZLFHKRVSLWDO LQWKH\HDUV±2QWKHEDVLVRISDWLHQWV¶GDWDWKHDXWKRUVFDUULHGRXWDQDO\VLVRI01857LQFLGHQFHLQ FRUUHODWLRQZLWKULVNIDFWRUVUHODWHGWRWKHZRUNLQZKLFKSDWLHQWVZHUHHQJDJHGWKHQXPEHURIFLJDUHWWHVVPRNHG DVIXQFWLRQRIWLPHFRQVXPSWLRQRIVWURQJDOFRKROVVRFLDODQGOLYLQJFRQGLWLRQVSODFHRIHPSOR\PHQWFXUUHQW SODFHRIUHVLGHQFHDVZHOODVHGXFDWLRQ R E S U L TS

&LJDUHWWH VPRNLQJ DQGRU FRQVXPSWLRQ RI VWURQJ DOFRKROV DUH WKH PDLQ ULVN IDFWRUV LQ 01857 7KH OHYHO RIHGXFDWLRQDVZHOODVVRFLRHFRQRPLFVWDWXVDUHDOVRVLJQLILFDQWULVNIDFWRUVLQ01857LQFLGHQFH

C O N C L U S IO N S

7KH ILUP FRQFOXVLRQ RI WKH SDSHU LV WKDW WKH LQFUHDVHG QXPEHU RI FDVHV RI 01857 LQ WKH PLFURUHJLRQ RI0\VáRZLFH ,PLHOLQ DQG &KHáP ĝOąVNL PD\ EH GXH WR WKH OLYLQJ FRQGLWLRQV KLJKHU OHYHO RI FRQVXPSWLRQ RIVWURQJDOFRKROVH[FHVVLYHFLJDUHWWHVPRNLQJDVZHOODVORZVRFLRHFRQRPLFVWDWXVRIWKHH[DPLQHGSDWLHQWV . ( <  : 2 5 ' 6 

XSSHUUHVSLUDWRU\WUDFWPDOLJQDQWWXPRUVULVNIDFWRUV WSTĘP

:  U Z ZRMHZyG]WZLH ĞOąVNLP ]DUHMHVWURZDQR áąF]QLH   ]DFKRURZDĔ QD QRZRWZRU\ ]áRĞOLZH X PĊĪF]\]QLX NRELHWRUD]]JR QyZPĊĪF]\]QLNRELHW:HGáXJGDQ\FK *86E\á\RQHGUXJąSU]\F]\Qą]JRQyZSRFKRUREDFK XNáDGXNUąĪHQLD]RJyáXVWZLHUG]RQ\FK>@ 2FHQLD VLĊ ĪH ZĞUyG PLHV]NDĔFyZ ZRMHZyG]WZD ĞOąVNLHJRZLĊFHMQLĪPĊĪF]\]QDQDRUD]NRELHWD

QD  PRJą ]DFKRURZDü QD QRZRWZyU ]áRĞOLZ\ SU]HG URNLHPĪ\FLD>@

'RJZDáWRZQHJRZ]URVWX]DSDGDOQRĞFLQDQRZRWZRU\ ]áRĞOLZH JyUQ\FK GUyJ RGGHFKRZ\FK 1=*'2 GR V]áR Z 3ROVFH SR GUXJLHM ZRMQLH ĞZLDWRZHM D SRG NRQLHFODWXELHJáHJRZLHNXXPLHUDOQRĞüRVLąJQĊáD QDMZ\ĪV]\ ZVNDĨQLN]ZáDV]F]DQD ĝOąVNX -HGQRF]H ĞQLH RG SRáRZ\ ODW  QDVWąSLáR SR UD] SLHUZV]\ ]D KDPRZDQLH Z]URVWX ]JRQyZ ] SRZRGX 1=*'2 3RGREQH WHQGHQFMH Z\ND]XMą WDNĪH ]DFKRURZDQLD QD LQQHQRZRWZRU\QHUNLSĊFKHU]PRF]RZ\V]F]HJyO QLH ]ZLą]DQH ] HNVSR]\FMą QD F]\QQLNL UDNRWZyUF]H

G\PXW\WRQLRZHJRFRZLąĪHVLĊ]HVSDGNLHPVSU]HGD Ī\ZODWDFKSDSLHURVyZL]PLDQąVWUXNWXU\VSRĪ\ FLDDONRKROX>@

1DMF]ĊĞFLHM Z\PLHQLDQ\PL F]\QQLNDPL U\]\ND ZQRZRWZRUDFK JyUQ\FK GUyJ RGGHFKRZ\FK Vą SDOH QLHW\WRQLXQDGPLHUQHVSRĪ\FLHZ\VRNRSURFHQWRZHJR DONRKROX QLHGREyU ZLWDPLQ\ $ SUHG\VSR]\FMD JHQH W\F]QD L QDUDĪHQLH QD G]LDáDQLH ]ZLą]NyZ UDNRWZyU F]\FK SRFKRG]HQLD ĞURGRZLVNRZHJR >@ 7\WRĔ L DO NRKRO G]LDáDMą V\QHUJLVW\F]QLH D ]DWHP PRĪOLZRĞü Z\VWąSLHQLD QRZRWZRUX ]áRĞOLZHJR X SDOąF\FK L MHG QRF]HĞQLH QDGXĪ\ZDMąF\FK Z\VRNRSURFHQWRZHJR DONRKROX MHVW QDZHW NURWQLH ZLĊNV]D QLĪ Z FDáHM SRSXODFML >@ 2EVHUZDFMH ZVND]XMą ĪH VSRĪ\ZDQLH Z\VRNRSURFHQWRZHJR DONRKROX ]ZLĊNV]D U\]\NR QR ZRWZRUXQDZHWXRVyEQLHSDOąF\FK>@

:ĞUyG F]\QQLNyZ Ī\ZLHQLRZ\FK ]DJURĪHQLH VWZDU]D JáyZQLHQLHGREyUZLWDPLQ\$FRSRWZLHUG]DMąEDGD QLD GRĞZLDGF]DOQH L REVHUZDFMH ZVND]XMąFH QD REQL ĪRQ\ SR]LRP WHM ZLWDPLQ\ Z VXURZLF\ NUZL FKRU\FK >@&KDUDNWHUĪ\ZLHQLDZ\GDMHVLĊWU]HFLPSRSDOHQLX W\WRQLXLQDGXĪ\ZDQLXDONRKROX F]\QQLNLHPLQLFMXMą F\P SURFHV NDUF\QRJHQH]\ >@ %DGDQLD HSL GHPLRORJLF]QH QDG URG]LQQ\P XZDUXQNRZDQLHP Z\ VWĊSRZDQLD QRZRWZRUyZ JáRZ\ L V]\L Z\ND]Dá\ NURWQLH ZLĊNV]H U\]\NR QRZRWZRUyZ JyUQ\FK GUyJRGGHFKRZ\FK XNUHZQ\FK Z W\P DĪ NURWQLH ZLĊNV]HXURG]HĔVWZD>@

'RLQQ\FKF]\QQLNyZQDVLODMąF\FK]DFKRURZDOQRĞüQD QRZRWZRU\ JyUQ\FK GUyJ RGGHFKRZ\FK QDOHĪ\ ]D OLF]\ü ]DNDĪHQLH ZLUXVDPL EURGDZF]DND OXG]NLHJR L(SVWHLQ%DUU UHIOXNV ĪRáąGNRZRSU]Há\NRZ\ RUD] HNVSR]\FMĊQDSURPLHQLRZDQLHMRQL]XMąFHS\áGU]HZ Q\SURGXNW\GHVW\ODFMLZĊJODIDUE\UR]SXV]F]DOQLNL VSDOLQ\ROHMyZSĊGQ\FKLPHWDOHFLĊĪNLHNDGPPDQ JDQRáyZ>@

:  U Z ZRMHZyG]WZLH ĞOąVNLP ]DUHMHVWURZDQR RJyáHP  QRZRWZRUyZ ]áRĞOLZ\FK X PĊĪF]\]Q L X NRELHW 6SRĞUyG 1=*'2 E\á\ WR X PĊĪ F]\]Q±QRZRWZRU\NUWDQLQRZRWZRU\MDP\ XVWQHMLQRZRWZRUyZF]ĊĞFLQRVRZHMJDUGáDQDWR PLDVWXNRELHW±QRZRWZRU\MDP\XVWQHMQRZR WZRUyZ NUWDQL  LQQ\FK QRZRWZRUyZ JDUGáD L  QRZRWZRUyZF]ĊĞFLQRVRZHMJDUGáD>@

&HOHP SUDF\ E\áD UHWURVSHNW\ZQD DQDOL]D F]\QQL NyZ ]ZLą]DQ\FK ]H VW\OHP L MDNRĞFLą Ī\FLD FKRU\FK RUD] RFHQD LFK ZSá\ZX QD ]DFKRURZDOQRĞü QD 1=*'2 ZUHMRQLH 0\VáRZLF ,PLHOLQD L &KHáPX ĝOąVNLHJR 1D SRGVWDZLH GDQ\FK SDFMHQWyZ RGG]LDáX ODU\QJRORJLF]QHJR Z 0\VáRZLFDFK ] ODW ± GRNRQDQRDQDOL]\]DSDGDOQRĞFLQD1=*'2ZNRUHOD FML ] F]\QQLNDPL U\]\ND ]ZLą]DQ\PL ] Z\NRQ\ZDQą SUDFą OLF]Eą Z\SDODQ\FK SDSLHURVyZ L F]DVHP SDOH QLDVSRĪ\FLHPZ\VRNRSURFHQWRZHJRDONRKROXDWDNĪH ZDUXQNDPL VRFMDOQRE\WRZ\PL PLHMVFHP ]DWUXGQLHQLD LDNWXDOQ\P PLHMVFHP ]DPLHV]NDQLD FKRUREDPL ZVSyáLVWQLHMąF\PLLSR]LRPHPZ\NV]WDáFHQLD

MATERIAŁ I METODY

5HWURVSHNW\ZQą DQDOL]ą HSLGHPLRORJLF]Qą REMĊWR SDFMHQWyZQ OHF]RQ\FKQDRGG]LDOHODU\QJROR JLF]Q\P V]SLWDOD Z 0\VáRZLFDFK Z ODWDFK ± ± ] SRZRGX FKRURE\ QRZRWZRURZHM JyUQ\FK GUyJ RGGHFKRZ\FK ]DPLHV]NDá\FK Z 0\VáRZLFDFK ,PLHOLQLH L &KHáPLH ĝOąVNLP %DGDQLDPL REMĊWR  PĊĪF]\]QĞUHGQLDZLHNXODWLNRELHWĞUHGQLD ZLHNX  ODW *UXSĊ NRQWUROQą VWDQRZLáR  RVyE ]GURZ\FK R SRGREQHM MDN JUXSD EDGDQD VWUXNWXU]H ZLHNX L SáFL ]DPLHV]NDá\FK Z W\FK VDP\FK PLHMVFR ZRĞFLDFK

%DGDQLHDQNLHWRZHRSLHUDáRVLĊQDEH]SRĞUHGQLP Z\ ZLDG]LH ] FKRU\P EąGĨ MHJR URG]LQą D WDNĪH QD GR NXPHQWDFMLPHG\F]QHMV]SLWDOD

$QNLHWD ]DZLHUDáD  EORNL WHPDW\F]QH GDQH VWDW\ VW\F]QH FKRUHJR F]\QQLNL QDUDĪHQLD SRFKRG]HQLD ĞURGRZLVNRZHJR ] XZ]JOĊGQLHQLHP ZDUXQNyZ E\WR Z\FK UR]SR]QDQLH FKRURE\ L OHF]HQLH Z\VWĊSXMąFH Z]QRZ\F]\HZHQWXDOQ\]JRQ .ZHVWLRQDULXV]REHMPRZDáS\WDQLDGRW\F]ąFH GDQ\FKSHUVRQDOQ\FKQD]ZLVNRLLPLĊGDWDLPLHM VFH XURG]HQLD ZLHĞ PLDVWR F]DV ]DPLHV]NDQLD ZPLHMVFXXURG]HQLDVWDQF\ZLOQ\DNWXDOQHPLHM VFH ]DPLHV]NDQLD Z ODWDFK LQQH PLHMVFD ]D PLHV]NDQLDZODWDFKZ\NV]WDáFHQLH GDQ\FKVRFMRHNRQRPLF]Q\FK]DZyGZ\NRQ\ZDQ\ PLHMVFHLF]DV]DWUXGQLHQLDDNWXDOQH]DWUXGQLHQLH SRELHUDQLHUHQW\OXEHPHU\WXU\ GDQ\FKGRW\F]ąF\FK]DPLHV]NDQLDZDUXQNLPLHV]ND QLRZHURG]DM]DEXGRZ\VąVLHG]WZRWHUHQyZXSU]H P\VáRZLRQ\FKUXFKOLZ\FKGUyJREV]DUyZOHĞQ\FK XĪ\ZHNF]DVSDOHQLDSDSLHURVyZZODWDFKOLF]ED LMDNRĞüZ\SDODQ\FKSDSLHURVyZF]ĊVWRWOLZRĞüSD OHQLDF]ĊVWR±UD]\ZW\JRGQLXRND]\MQLH± UD]\ Z PLHVLąFX LORĞü L URG]DM VSRĪ\ZDQHJR DO NRKROXSLZRZLQRZyGNDLQQH

 VWDQX ]GURZLD FKRURE\ ZVSyáLVWQLHMąFH X SDFMHQWD LZMHJRQDMEOLĪV]HMURG]LQLH 1D SU]HSURZDG]HQLH EDGDĔ X]\VNDQR ]JRGĊ .RPLVML %LRHW\F]QHM ĝOąVNLHJR 8QLZHUV\WHWX 0HG\F]QHJR Z.DWRZLFDFK1U3 Analiza statystyczna 6WDW\VW\F]QąDQDOL]ĊZ\QLNyZEDGDĔSU]HSURZDG]RQR Z GZyFK REV]DUDFK 3LHUZV]\ REHMPRZDá DQDOL]Ċ SRUyZQDZF]ąJUXS\EDGDQHM]NRQWUROQąZ]DOHĪQRĞFL RGSáFLZLHNXVWDQXF\ZLOQHJRZ\NV]WDáFHQLDVWDWX VX ]DZRGRZHJR Z\NRQ\ZDQHJR ]DZRGX ZDUXQNyZ PLHV]NDQLRZ\FKDWDNĪHSDOHQLDW\WRQLXVSRĪ\ZDQLD QDSRMyZDONRKRORZ\FK$QDOL]LHSRGGDQRWHĪX]\VND QH ] Z\ZLDGX LQIRUPDFMH GRW\F]ąFH REFLąĪHQLD UR G]LQQHJR FKRUREDPL ZVSyáLVWQLHMąF\PL : REV]DU]H GUXJLP SU]HSURZDG]RQR DQDOL]Ċ F]\QQLNyZ U\]\ND

PRJąF\FK SU]\F]\QLü VLĊ GR UR]ZRMX SURFHVX QRZR WZRURZHJRXFKRU\FK]JUXS\EDGDQHM

2WU]\PDQH Z\QLNL DQDOL]RZDQR VWDW\VW\F]QLH ] Z\NR U]\VWDQLHPQLHSDUDPHWU\F]QHJRWHVWXWHVWXȤ_]SRSUDZ Ną <DWHVD 'OD SRV]F]HJyOQ\FK F]\QQLNyZ U\]\ND REOLF]RQRLORUD]V]DQV25]SU]HG]LDáHPXIQRĞFL  &, 'R DQDOL]\ SU]HĪ\FLD Z JUXSLH EDGDQHM ]D VWRVRZDQR PHWRGĊ .DSODQD0HLHUD 2EOLF]HQLD Z\NR QDQR Z\NRU]\VWXMąF SDNLHW 6WDWLFWLFD  3/ 6WDW6RIW RUD]SURJUDP(3,,QIR70,VWRWQRĞüVWDW\VW\F]QąPLĊG]\ JUXSDPLRNUHĞODQRQDSR]LRPLHS” WYNIKI $QDOL]DVWDW\VW\F]QDRWU]\PDQ\FKZ\QLNyZGRW\F]ąFD SRUyZQDQLD ZLHNXSDFMHQWyZ] 1=*'2RUD]SDFMHQ WyZ]JUXS\NRQWUROQHMZ\ND]DáDEUDNUyĪQLFLVWRWQ\FK VWDW\VW\F]QLH WDE , 3URSRUFMH SáFL Z REX JUXSDFK WDNĪHQLHUyĪQLá\VLĊLVWRWQLHVWDW\VW\F]QLHS  :JUXSLH]1=*'2]QDF]Q\RGVHWHNVWDQRZLá\RVRE\ QLHEĊGąFHZ]ZLą]NXPDáĪHĔVNLP$QDOL]RZDQHJUXS\ FHFKXMą LVWRWQLH UyĪQH SURSRUFMH PLHG]\ OLF]Eą RVyE SR]RVWDMąF\FK Z ]ZLą]NX PDáĪHĔVNLP L EĊGąF\FK ZVWDQLHZROQ\PF _{p WDE,} 

Tabela I. Płeć, wiek i stan cywilny a wystąpienie NZDGO Table I. Sex, age, maritial status and occurrence of MNURT



Płeć, wiek, stan

cywilny B (n) K (n) B vs K χ 2 _p Płeć: kobieta 21 20 0,144 0,705 mężczyzna 109 125 Wiek (lata): 11,755 0,067 ≤ 45 12 8 46–50 16 11 51–55 33 22 56–60 27 37 61–65 20 37 66–70 12 20 > 70 10 10 Stan cywilny: żonaty/zamężna 89 132 22,148 < 0,001 wolny 23 7 brak danych 18 6 Q±OLF]HEQRĞüJUXS\%±JUXSDEDGDQD.±JUXSDNRQWUROQD : WDEHOL ,, SU]HGVWDZLRQR FKDUDNWHU\VW\NĊ VWDWXVX VRFMRHNRQRPLF]QHJR Z REX JUXSDFK 2EVHUZRZDQD LVWRWQD VWDW\VW\F]QLH UyĪQLFD PLĊG]\ QLPL F _  p   SRWZLHUG]D ĪH Z JUXSLH EDGDQHM

OLF]ED RVyE ] Z\NV]WDáFHQLHP ]DZRGRZ\P MHVW Z\Ī V]D QLĪ Z JUXSLH NRQWUROQHM ]DĞ RGVHWHN RVyE ] Z\ NV]WDáFHQLHP ĞUHGQLP L Z\ĪV]\P MHVW LVWRWQLH VWDW\ VW\F]QLH Z\ĪV]\ Z JUXSLH RVyE ]GURZ\FK WDE ,, ,VWRWQDVWDW\VW\F]QLHUyĪQLFDF _{p } Z ]DNUHVLH VWDWXVX ]DZRGRZHJR DQDOL]RZDQ\FK JUXS MHVW QDVWĊSVWZHP RGZUyFRQ\FK SURSRUFML RVyESRELH UDMąF\FK HPHU\WXU\ L EĊGąF\FK QD UHQFLH :LĊNV]RĞü ]REXJUXSDNW\ZQRĞü]DZRGRZąPDMXĪ]DNRĔF]RQą ]ZáDV]F]DĪHZJUXSLHEDGDQHMĞUHGQLZLHNPĊĪF]\]Q Z\QRVLáODWDNRELHWODW



Tabela II. Status socjoekonomiczny a wystąpienie NZDGO Table II. Social-economic status and occurrence of MNURT

 Dane socjoekonomiczne B (n) _(n) K B vs K χ 2 _p Wykształcenie: podstawowe 31 32 21,893 < 0,001 zawodowe 77 58 średnie 12 37 wyższe 3 18 Zawód wykonywany: górnik 38 29 9,634 0,022 kierowca 21 13 spawacz 9 12 inne 57 90

Obecny status zawodowy:

renta 43 22

18,258 < 0,001

emerytura 62 101

niepracujący 13 8

pracujący 7 14

Czas zatrudnienia (lata):

≥ 10 15 5 43,724 < 0,001 11–15 10 6 16–20 22 8 21–25 26 24 26–30 30 31 31–35 14 28 > 35 6 43 Warunki mieszkaniowe: blok mieszkalny 16 42 3,398 0,065 dom jednorodzinny 15 17 nowe budownictwo 9 20 2,693 0,101 stare budownictwo 25 25

Otoczenie miejsca zamieszkania:

ruchliwe drogi 24 10 6,486 0,039 tereny przemysłowe 35 19 obszary leśne 5 10 Q±OLF]HEQRĞüJUXS\%±JUXSDEDGDQDQ .±JUXSDNRQ WUROQDQ 

6]F]HJyOQą XZDJĊ ]ZUyFRQR QD ]DZRG\ JyUQLND LVSDZDF]D NWyUH ZLąĪą VLĊ LVWRWQLH ] QDUDĪHQLHP Z]LHZQ\PQDZLHOHVXEVWDQFMLWRNV\F]Q\FKXZDOQLD Q\FKQSSRGF]DVVSDZDQLDRUD]S\áZĊJORZ\JyUQL F\ : SU]\SDGNX DQDOL]\ VWDW\VW\F]QHM WHJR URG]DMX GDQ\FK SRFKRG]ąF\FK ] DQNLHW OLF]HEQRĞü JUXS\ ZNDWHJRULLÄLQQ\]DZyG´MHVWEH]SRĞUHGQLąSU]\F]\Qą LVWRWQHMVWDW\VW\F]QLHUyĪQLF\F _{p } 'UREQHG\VSURSRUFMHZOLF]HEQRĞFLDFKRVyEZ\NRQX MąF\FKSR]RVWDáHZ\PLHQLRQHZWDEHOL,,]DZRG\PDMą ]GHF\GRZDQLH VáDEV]\ ZSá\Z QD SRZVWDQLH UyĪQLF PLĊG]\DQDOL]RZDQ\PLJUXSDPL:JUXSLHNRQWUROQHM VWDĪSUDF\]QDF]QLHF]ĊĞFLHMSU]HNUDF]DáODW : ]DNUHVLH ZDUXQNyZ PLHV]NDQLRZ\FK QLH RGQRWR ZDQR LVWRWQ\FK VWDW\VW\F]QLH UyĪQLF PLĊG]\ JUXSDPL EDGDQąLNRQWUROQą-DNVWZLHUG]RQRZLĊNV]\RGVHWHN RVyE]GURZ\FKPLHV]NDZEORNDFK2WRF]HQLHPLHMVFD ]DPLHV]NDQLDZSá\ZDLVWRWQLHQDF]ĊVWRĞü]DFKRURZD QLD QD 1=*'2 =DPLHV]NLZDQLH SU]\ UXFKOLZ\FK XOLFDFK L QD WHUHQDFK VLOQLH XSU]HP\VáRZLRQ\FK MHVW F]\QQLNLHP VSU]\MDMąF\P SRMDZLHQLX VLĊ FKRURE\ QRZRWZRURZHMWDE,,

$XWRU]\GRNRQDOLSRUyZQDQLDVNDOL]DJURĪHQLDZ\VWą SLHQLD FKRURE\ QRZRWZRURZHM ] SXQNWX ZLG]HQLD SDOHQLD W\WRQLX VSRĪ\ZDQLD DONRKROX WDE ,,, RUD] REFLąĪHĔ URG]LQQ\FK FKRUREDPL ZVSyáLVWQLHMąF\PL WDE,9:\ND]DQRMHGQR]QDF]QLHV]NRGOLZRĞüSDOH QLDZRJyOHZW\PSDOHQLDSDSLHURVyZEH]ILOWUDMDNR F]\QQLND VSU]\MDMąFHJR SRZVWDZDQLX 1=*'2 :JUXSLH EDGDQHM  RVyE SDOLáR SDSLHURV\ EH] ILOWUDQDWRPLDVWZJUXSLHNRQWUROQHMW\ONR/LF]ED RVyESDOąF\FKGáXJR±ODWLEDUG]RGáXJRSRQDG  ODW MHVW Z JUXSLH EDGDQHM Z\UDĨQLH ZLĊNV]D QLĪ ZNRQWUROQHM 2FHQLDMąF ZSá\Z SDOHQLD W\WRQLX QD SRMDZLHQLHVLĊSURFHVXQRZRWZRURZHJRXZ]JOĊGQLR QR UyZQLHĪ OLF]EĊ Z\SDODQ\FK SDSLHURVyZ 1DV]H Z\QLNLSRWZLHUG]DMąV]NRGOLZ\ZSá\ZSDOHQLDW\WRQLX QD SRZVWDZDQLH 1=*'2 F _{  p  } :JUXSLH EDGDQHM ZLGRF]QD MHVW ]GHF\GRZDQD SU]H ZDJD RVyE SDOąF\FK GXĪR  V]WXN G]LHQQLH EąGĨ EDUG]RGXĪRSRQDGV]WXNG]LHQQLHZVWRVXQNXGR JUXS\NRQWUROQHMWDE,,,:JUXSLHEDGDQHMGRPLQX MąRVRE\SDOąFHSRQDGODWLZ\SDODMąFHFRG]LHQQLH SRQDGSDSLHURVyZ

-DNRF]\QQLNZ]PDFQLDMąF\V]NRGOLZHRGG]LDá\ZDQLH SDOHQLD W\WRQLX DQDOL]RZDQR UyZQLHĪ VSRĪ\ZDQLH DONRKROX:WDEHOL,,,]DPLHV]F]RQRZ\QLNLWHMDQDOL]\ Z RGQLHVLHQLX GR URG]DMX VSRĪ\ZDQHJR DONRKROX F _{p ,VWRWQRĞüUyĪQLF\QDNRU]\Ğü} JUXS\ NRQWUROQHM REVHUZXMH VLĊ SU]HGH ZV]\VWNLP ZOLF]ELH RVyE GHNODUXMąF\FK DEVW\QHQFMĊ RGSRZLHG QLR JUXSD EDGDQD  RVyE JUXSD NRQWUROQD  1D SURFHVQRZRWZRURZ\ZSá\ZDF]ĊVWRWOLZRĞüVSRĪ\ZD QLDDONRKROX1DV]HEDGDQLDSRWZLHUG]DMąĪH1=*'2 Z\VWĊSXMH F]ĊĞFLHM X RVyE SLMąF\FK DONRKRO F _{p ZJUXSLHEDGDQHMOLF]EDRVyE} 

Tabela III. Palenie tytoniu i spożywanie alkoholu a wystąpienie

NZDGO

Table III. Smoking and alcohol consumption and occurrence of

MNURT  Palenie tytoniu/spożywanie alkoholu B (n) K (n) B vs K χ 2 _p Palenie tytoniu: niepalący 7 65 109,225 < 0,001 z filtrem 22 50 z filtrem i bez 29 24 bez filtra 72 6

Okres palenia tytoniu (lata):

≤ 10 6 11 12,366 0,015 11–20 8 14 21–30 49 25 31–40 31 23 > 40 13 7

Liczba wypalanych papiero-sów/dzień: 0 7 65 84,941 < 0,001 10 5 24 15 12 15 20 69 34 25 15 3 30 22 4 Rodzaj spożywanego alkoholu: nie spożywam 5 39 33,293 < 0,001 piwo 15 26 wino 15 10 wódka 23 17 dowolny 72 53

Częstość spożycia alkoholu:

nigdy 5 39

45,407 < 0,001

często 54 18

okazyjnie 71 88

Q±OLF]HEQRĞüJUXS\%±JUXSDEDGDQDQ .±JUXSDNRQ WUROQD Q   VSRĪ\FLH DONRKROX F]ĊVWR ± RG  GR  UD]\ ZW\JRGQLXRND]\MQLH±GRUD]\ZPLHVLąFX

SLMąF\FK F]ĊVWR ± UD]\ Z W\JRGQLX MHVW NURWQLH Z\ĪV]DQLĪZJUXSLHNRQWUROQHMWDE,,,

2FHQĊ LVWRWQRĞFL F]\QQLNyZ U\]\ND Z\VWąSLHQLD FKR URE\ QRZRWZRURZHM SU]HSURZDG]RQR ]D SRPRFą LOR UD]X V]DQV 25 ] Z\]QDF]HQLHP  SU]HG]LDáX XIQRĞFL  &, $QDOL]RZDQR SU]HGH ZV]\VWNLP SDOHQLH W\WRQLX ] XZ]JOĊGQLHQLHP ]DUyZQR OLF]E\ Z\SDODQ\FKG]LHQQLHSDSLHURVyZMDNLF]DVXSDOHQLD

'RGDWNRZR GR DQDOL]\ ZáąF]RQR VSRĪ\ZDQLH Z\VR NRSURFHQWRZ\FK DONRKROL D WDNĪH QDUDĪHQLD ĞURGRZL VNRZH LW\S Z\NRQ\ZDQHJR ]DZRGX:REOLF]HQLDFK VWDW\VW\F]Q\FKMDNRSXQNWRGQLHVLHQLDSU]\MĊWRQLHSD OąFHRVRE\]RE\GZXJUXS7HQVDPW\SDQDOL]\]DVWR VRZDQRZGRGDWNRZ\PDVSHNFLH±PLHMVFDXURG]HQLD ZLHбPLDVWRRVyEZRE\GZXJUXSDFK 

Tabela IV. Obciążenia rodzinne i choroby współistniejące a

wystą-pienie NZDGO

Table IV. Co-morbidities and occurrence of MNURT

 Obciążenia rodzinne/ /choroby współistniejące B (n) K (n) B vs K χ 2 _p Obciążenia rodzinne: 10,146 0,038 brak 27 41 nowotwory 44 27

choroby układu krążenia 17 30

choroby płuc 20 24 inne 22 23 Choroby współistniejące: 19,325 0,002 brak 18 34 układu krążenia 17 44 układu oddechowego 32 18 układu pokarmowego 23 15 endokrynologiczne 14 12 inne 26 22 Q±OLF]HEQRĞüJUXS\%±JUXSDEDGDQDQ .±JUXSDNRQ WUROQDQ  

3DOHQLH W\WRQLX ± FR SRWZLHUG]Lá\ QDV]H EDGDQLD ± SRZRGXMH SU]HFLĊWQLH SRQDG  UD]\ ZLĊNV]H U\]\NR Z\VWąSLHQLD 1=*'2 *UDQLFD SU]HG]LDáX &RUQILHOGDSU]HG]LDáXIQRĞFL±&,ZVND]XMHĪHU\]\ NR SRMDZLHQLD VLĊ FKRURE\ QRZRWZRURZHM X SDODF]\ W\WRQLX MHVW SUDZLH NURWQLH ZLĊNV]H QLĪ X QLHSDOą F\FK EH] Z]JOĊGX QD OLF]EĊ Z\SDODQ\FK SDSLHURVyZ LF]DV SDOHQLD 1LH Z\NU\WR ]ZLą]NX PLĊG]\ Z\VWĊ SRZDQLHP 1=*'2 L Z\SDODQLHP GR  SDSLHURVyZ G]LHQQLH 7HQ F]\QQLN PRĪQD X]QDü ]D QLHLVWRWQ\ :UD] ] Z\SDODQLHP ZLĊNV]HM OLF]E\ SDSLHURVyZ ZFLąJX GQLD LVWRWQLH VWDW\VW\F]QLH Z]UDVWD U\]\NR Z\VWąSLHQLD 1=*'2 :\SDODQLH GR MHGQHM SDF]NL SDSLHURVyZ G]LHQQLH SRZRGXMH SU]HFLĊWQLH RNRáR NURWQLH ZLĊNV]H U\]\NR Z\VWąSLHQLD 1=*'2 QLĪ X RVyE QLHSDOąF\FK 'ROQD JUDQLFD SU]HG]LDáX XIQRĞFL ZVND]XMH QD FR QDMPQLHM NURWQLH ZLĊNV]H

U\]\NR Z\VWąSLHQLD SURFHVX QRZRWZRURZHJR

:SU]\SDGNX JG\ OLF]ED Z\SDODQ\FK SDSLHURVyZ SU]HNUDF]D  V]WXN G]LHQQLH ZDUWRĞü 25 Z\QRVL RNRáR  WDE 9 = RE\GZX DQDOL]RZDQ\FK JUXS Z\RGUĊEQLRQR RVRE\ SDOąFH GR  ODW ± ODW ± ODW L SRQDG  ODW $QDOL]D ZDUWRĞFL LORUD]X V]DQV ZVND]XMH Z\UDĨQLH ĪH LP GáXĪV]\ MHVW RNUHV

SDOHQLD W\WRQLX W\P U\]\NR FKRURE\ QRZRWZRURZHM MHVW ZLĊNV]H : VNUDMQ\P SU]\SDGNX JG\ SDOHQLH W\WRQLXSU]HNUDF]D ODW SU]HFLĊWQH U\]\NR 1=*'2 MHVWSUDZLHNURWQLHZLĊNV]HQLĪXRVyEQLHSDOąF\FK D ELRUąF SRG XZDJĊ GROQą JUDQLFĊ SU]HG]LDáX XIQRĞFL ±FRQDMPQLHMUD]\ZLĊNV]H

3RGMĊWRSUyEĊRFHQ\LVWRWQRĞFLRGG]LDá\ZDQLDSDOHQLD W\WRQLX L MHGQRF]HVQHJR VSRĪ\ZDQLD Z\VRNRSURFHQ WRZ\FK DONRKROL WDE 9, -HG\QLH X RVyE GHNODUXMą F\FKDEVW\QHQFMĊQLHZ\ND]DQRQHJDW\ZQHJRZSá\ZX SDOHQLD W\WRQLX QD ]DSDGDOQRĞü QD 1=*'2 7\ONR  RVRE\]JUXS\EDGDQHML]JUXS\NRQWUROQHMZJUR QLHSDODF]\WRDEVW\QHQFL1HJDW\ZQHZVSyáG]LDáDQLH Z\VRNRSURFHQWRZHJR DONRKROX L SDOHQLD W\WRQLX XZL GDF]QLD VLĊ MHGQR]QDF]QLH JG\ DONRKRO VSRĪ\ZDQ\ MHVW F]ĊVWR 8 RVyE F]ĊVWR SLMąF\FK L SDOąF\FK W\WRĔ U\]\NR Z\VWąSLHQLD 1=*'2 MHVW SU]HFLĊWQLH SRQDG NURWQLH ZLĊNV]H QLĪ X QLHSDOąF\FK 'OD SDODF]\ GHNODUXMąF\FKRND]MRQDOQHVSRĪ\ZDQLHDONRKROXLORUD] V]DQV Z\VWąSLHQLD ]áRĞOLZ\FK QRZRWZRUyZ JyUQ\FK GUyJRGGHFKRZ\FKSU]HNUDF]D

: WDEHOL 9, ]DPLHV]F]RQR UyZQLHĪ Z\QLNL REOLF]HĔ LORUD]XV]DQV25SU]\XZ]JOĊGQLHQLXOLF]E\ Z\SD ODQ\FK SDSLHURVyZ L F]DVX SDOHQLD 1LHZLHOND OLF]ED SDSLHURVyZ L NUyWNL RNUHV SDOHQLD QLH VWDQRZLą ZĞZLHWOH QDV]\FK Z\QLNyZ LVWRWQHJR ]DJURĪHQLD 2GPLHQQLHNV]WDáWXMHVLĊV\WXDFMDRVyESDOąF\FKGáXJR L GXĪR : VNUDMQ\P SU]\SDGNX JG\ OLF]ED Z\SDOD Q\FKSDSLHURVyZSU]HNUDF]DDF]DVSDOHQLDODW SU]HFLĊWQ\LORUD]V]DQVRVLąJDZDUWRĞü]EOLĪRQąGR D PLQLPDOQą  8]\VNDQH Z\QLNL SRWZLHUG]DMą MHG QR]QDF]QLH QHJDW\ZQ\ ZSá\Z GáXJROHWQLHJR SDOHQLD W\WRQLXZGXĪ\FKLORĞFLDFK

$XWRU]\ SRGMĊOL SUyEĊ SRZLą]DQLD SDOHQLD W\WRQLX ]]DJURĪHQLDPL Z\QLNDMąF\PL ] SUDF\ ]DZRGRZHM :\QLNL ]DPLHV]F]RQH Z WDEHOL 9, ZVND]XMą ĪH ZQDMWUXGQLHMV]HMV\WXDFMLVą SDODF]HW\WRQLX Z\NRQX MąF\]DZyGNLHURZF\EąGĨRVRE\QDUDĪRQHQDRGG]LD á\ZDQLHVSDOLQSU]HZDĪQLHVąWRWHVDPHRVRE\NWyUH Z\NRQXMą ]DZRG\ ]ZLą]DQH ] WUDQVSRUWHP 'OD WHM SRGJUXS\LORUD]V]DQV25Z\QRVLáNLHURZF\ L  QDUDĪHQL QD VSDOLQ\ 1LHNRU]\VWQH Z JURQLH SDODF]\MHVWZ\NRQ\ZDQLH]DZRGXJyUQLNDEąGĨQDUD ĪHQLH QD S\á ZĊJORZ\ :DUWRĞFL LORUD]X V]DQV 25 Z\VWąSLHQLD 1=*'2 GOD WHM JUXS\ ]DZRGRZHM WDNĪH E\á\ EDUG]R Z\VRNLH 25   ,VWRWQH ZDUWRĞFL LORUD]XV]DQVZDQDOL]LHZVSyáLVWQLHQLDSDOHQLDW\WRQLX ] ]DJURĪHQLDPL Z\QLNDMąF\PL ] PLHMVFHP SUDF\ ZH ZV]\VWNLFK SU]\SDGNDFK Z\QLNDMą ] VDPHJR IDNWX SDOHQLDW\WRQLX

3UyED RFHQ\LVWRWQRĞFL ]DJURĪHQLD FKRUREą QRZRWZR URZąZ]DOHĪQRĞFLRGPLHMVFDXURG]HQLDQLHZ\ND]DáD ZSá\ZX WHJR F]\QQLND : DQDOL]LH JUXSą RGQLHVLHQLD E\OL UG]HQQL PLHV]NDĔF\ 0\VáRZLF 1LH Z\ND]DQR DE\ E\OL RQL EDUG]LHM QDUDĪHQL QD SRMDZLHQLH VLĊ 1=*'2QLĪRVRE\XURG]RQHZLQQ\FKPLDVWDFKEąGĨ QDZVL

Tabela V. Iloraz szans wystąpienia NZDGO w grupie badanej

w zależności od liczby wypalanych papierosów i czasu palenia

Table V. Odds ratio of MNURT of study group according to number of cigarettes smoked and time interval of their smoking

 Czynnik ryzyka (palenie tytoniu) Grupa OR 95% CI B K OR0,025 OR0,975 Niepalący 7 65 14,28 5,93 35,96* Palący 123 80 Do dat ko w y c zy nni k r yz yk a u os ób pal ąc ych < 10 papierosów 5 24 1,93 ns _{0,48 7,72*} < 20 papierosów 81 49 15,35 6,19 39,95* > 20 papierosów 37 7 49,08 14,26 182,33 < 10 lat palenia 6 11 5,06 1,21 21,46 < 20 lat palenia 8 14 5,31 1,44 20,01 < 30 lat palenia 49 25 18,20 6,77 51,00 > 30 lat palenia 60 30 18,57 7,10 50,64 < 20 pap.; < 10 lat pal. 4 10 3,71 ns 0,74 18,19* < 20 pap.; < 20 lat pal. 4 13 2,86 ns 0,59 13,31* < 20 pap.: < 30 lat pal. 36 23 14,53 5,26 41,85 < 20 pap.; > 30 lat pal. 42 27 14,44 5,37 40,48 > 20 pap.; < 20 lat pal. 6 2 27,86 3,87 254,17* > 20 pap.; < 30 lat pal. 12 2 55,71 8,82 460,31* > 20 pap.; > 30 lat pal. 19 3 58,81 11,96 339,12*

25±LORUD]V]DQV&, ±SU]HG]LDáXIQRĞFL% ±JUXSDEDGDQD Q   . ± JUXSD NRQWUROQD Q   QV ± EUDN LVWRWQRĞFL VWDW\VW\F]QHM ZDUWRĞFLSU]\EOLĪRQH



Tabela VI. Iloraz szans wystąpienia NZDGO w grupie badanej

w zależności od spożywania alkoholu, wykonywanego zawodu oraz zagrożeń w miejscu pracy

Table VI. Odds ratio of MNURT of study group based on consumption of alcohol, profession and workplace hazards

 Czynnik ryzyka (palenie tytoniu) Grupa OR 95% CI B K OR0,025 OR0,975 Niepalący 7 65 14,28 5,93 35,96* Palący 123 80 Do dat ko w y c zy nni k r yz yk a u os ób pal ąc ych Niepijący 2 5 3,71ns 0,41 29,31* Pijący (okazyjnie) 71 58 11,37 4,5 29,46* Pijący (często) 50 17 27,31 9,69 80,48 Górnik 37 17 20,21 7,05 60,54 Kierowca 20 8 23,21 6,64 86,52 Spawacz 9 10 8,36 2,20 32,91 Inny zawód 53 45 10,94 4,29 29,08 Pył węglowy 34 27 11,69 4,28 33,21 Spaliny 24 8 27,86 8,11 102,11 Opary subst. toksycznych 19 11 16,04 4,89 55,24

25 ±LORUD]V]DQV&, ±SU]HG]LDáXIQRĞFL% ±JUXSDEDGDQD Q   . ± JUXSD NRQWUROQD Q   QV ± EUDN LVWRWQRĞFL VWDW\VW\F]QHM ZDUWRĞFLSU]\EOLĪRQH



'UXJL REV]DU DQDOL]\ VWDW\VW\F]QHM REHMPRZDá LQIRU PDFMH ]ZLą]DQH ] SU]HELHJLHP SURFHVX QRZRWZRUR ZHJR RUD] OHF]HQLH L HIHNW\ OHF]HQLD : UDPDFK WHM DQDOL]\ Z\NRQDQR W]Z DQDOL]Ċ SU]HĪ\FLD PHWRGą .DSODQD0HLHUD

.U]\ZDSU]HĪ\ZDOQRĞFLQDU\FLQLHREUD]XMHVNXPX ORZDQą F]ĊVWRĞü SU]HĪ\ZDQLD FKRU\FK Z NROHMQ\FK

Ryc. 1. Krzywa przeżycia otrzymana metodą Kaplana-Meiera. Fig. 1. Survival curve obtained by Kaplan-Meier method.

ODWDFK SR ]DNRĔF]HQLX OHF]HQLD : EDGDQHM JUXSLH FKRU\FK ZRNRáRSU]\SDGNyZ]DQRWRZDQRSU]H Ī\FLHMHGQHJRURNXOHWQLHZ±OHWQLHZ± ±DSRQDGOHWQLHZSUDZLHSU]\SDGNyZ

DYSKUSJA

1RZRWZRU\ ]áRĞOLZH QDGDO Vą LVWRWQ\P SUREOHPHP ]GURZRWQ\P L GUXJą FR GR F]ĊVWRĞFL SU]\F]\Qą ]JR QyZZ3ROVFH:UVWDQRZLá\RQHRJyáX ]JRQyZ>@ : GRVWĊSQ\P SLĞPLHQQLFWZLH ]DUyZQR SROVNLP MDN LDQJORMĊ]\F]Q\P QLHZLHOH MHVW GRQLHVLHĔ RFHQLDMą F\FK NRUHODFMH PLĊG]\ ZDUXQNDPL VSRáHF]QRHNR QRPLF]Q\PLD]DSDGDOQRĞFLąQD1=*'2'RQLHVLHQLD RSDUWH QD EDGDQLDFK GXĪ\FK JUXS SRSXODF\MQ\FK GR ZRG]ą ĪH F]ĊVWRĞü Z\VWĊSRZDQLD 1=*'2 Z]UDVWD ZPLDUĊ VSDGNX SR]\FML VSRáHF]QRHNRQRPLF]QHM OXGQRĞFL >@ 2EVHUZXMH VLĊ GXĪR PQLHMV]ą ]DFKRURZDOQRĞü Z JUXSLH RVyE R Z\ĪV]\P VWDWXVLH VSRáHF]Q\P3DFHOOD1RUPDQLZVSEDGDMąFSRSXODFMĊ RVyE] SRáXGQLRZHM $IU\NL Z\ND]DOL Z]URVW]DFKRUR ZDĔ QD 1=*'2 X PĊĪF]\]Q R QLVNLP VWDWXVLH VSR áHF]QRHNRQRPLF]Q\P >@ 3RGREQH WHQGHQFMH ]D FKRURZDOQRĞFL REVHUZXMH VLĊ WDNĪH Z NUDMDFK(XURS\ =DFKRGQLHML$PHU\NL3yáQRFQHM>@1DV]HEDGD QLDREHMPXMąFH PQLHMV]ąOLF]EĊRVyEWDNĪHZ\ND]Dá\ ĪH Z JUXSLH SDFMHQWyZ ] 1=*'2 OLF]ED FKRU\FK ]Z\NV]WDáFHQLHP ]DZRGRZ\P E\áD LVWRWQLH Z\ĪV]D QLĪ Z JUXSLH RVyE ]GURZ\FK 2GVHWHN RVyE ] Z\ NV]WDáFHQLHP ĞUHGQLPL Z\ĪV]\PE\á ZLĊNV]\ Z JUX SLHNRQWUROQHM

3RGVWDZRZąUROĊZSURILODNW\FH]DFKRURZDĔQD1=*'2 RGJU\ZD ĞZLDGRPRĞü SUR]GURZRWQD Z\NOXF]DMąFD OXE Z ]QDF]Q\P VWRSQLX RJUDQLF]DMąFD ZV]HONLHJR URG]DMX XĪ\ZNL D ]ZáDV]F]D SDOHQLH SDSLHURVyZ LQDGXĪ\ZDQLHZ\VRNRSURFHQWRZHJRDONRKROX>@ :]DSDGDOQRĞFLQD1=*'2ĞZLDGRPRĞüSUR]GURZRW QD L VWDWXV VSRáHF]QRHNRQRPLF]Q\ Z VSRVyE V]F]H JyOQ\ZLąĪąVLĊ]EUDNLHPKLJLHQ\%UDNKLJLHQ\MDP\ XVWQHMX]QDZDQ\MHVW]DLVWRWQ\F]\QQLNU\]\NDQRZR WZRUyZ]ZáDV]F]DMDP\XVWQHMLMĊ]\ND:EDGDQLDFK RFHQLDMąF\FKVWDQX]ĊELHQLD XFKRU\FKQD QRZRWZRU\ JáRZ\LV]\LZĞUyGNWyU\FKVWDQRZLOLFKRU]\QD UDNDNUWDQLVWZLHUG]RQRUR]OHJáąSUyFKQLFĊ>@1LH EH] ]QDF]HQLD MHVW WHĪ URG]DM L VSRVyE Ī\ZLHQLD XZ]JOĊGQLDMąF\ VXSOHPHQW\ GLHW\ JG]LH RFKURQQH G]LDáDQLH PDMą QLHNWyUH ]ZLą]NL PLQHUDOQH ]DZDUWH ZZDU]\ZDFK L RZRFDFK >@ $QDOL]\ WHQGHQFML Ī\ZLHQLRZ\FK REHMPXMąFH GXĪą SRSXODFMĊ Z\ND]Dá\ Z\UDĨQ\ ]ZLą]HN PLĊG]\ VWDWXVHP VSRáHF]Q\P DVSRVREHPĪ\ZLHQLD2VRE\ ] Z\ĪV]\P Z\NV]WDáFH QLHP Z Z\ĪV]\P VWRSQLX GRSDVRZ\ZDá\ VNáDG GLHW\ GR ]DOHFDQHM Z SURILODNW\FH DQW\QRZRWZRURZHM

3U]HFLĊWQH UDFMH SRNDUPRZH W\FK RVyE FHFKRZDáD ZLĊNV]D ]DZDUWRĞü ]ZLą]NyZ DQW\RNV\GDF\MQ\FK >@ $NWXDOQLH XZDĪD VLĊ ĪH VWDWXV VSRáHF]QRHNRQRPLF] Q\MHVWEH]ZąWSLHQLDMHGQ\P]QDMZDĪQLHMV]\FKF]\Q QLNyZ ZSá\ZDMąF\FK QD VWDQ ]GURZLD L MDNRĞü Ī\FLD >@ 3DOHQLH W\WRQLX MHVW LVWRWQ\P F]\QQLNLHP ]ZLĊNV]DMą F\P U\]\NR Z\VWąSLHQLD 1=*'2 >  @ 1DMZ\ĪV]\P RGVHWNLHP SDOąF\FK ]DUyZQR ZĞUyGPĊĪF]\]QMDNLNRELHWFKDUDNWHU\]XMHVLĊJUXSD RVyE ] Z\NV]WDáFHQLHP ]DVDGQLF]\P ]DZRGRZ\P >@ 1DV]H EDGDQLD WDNĪH SU]HPDZLDMą ]D SRWZLHU G]HQLHP ĞFLVáHJR ]ZLą]NX SDOHQLD W\WRQLX ] ]DFKRUR ZDOQRĞFLą QD 1=*'2 :HGáXJ QDV]\FK EDGDĔ ZUD] ]Z\SDODQLHP ZLĊNV]HM OLF]E\ SDSLHURVyZ Z FLąJX GQLDVWDW\VW\F]QLHLVWRWQLHZ]UDVWDU\]\NRZ\VWąSLHQLD 1=*'2 :\SDODQLH GR MHGQHM SDF]NL SDSLHURVyZ G]LHQQLH SRZRGXMH RNRáR NURWQ\ ± Z SRUyZQDQLX ]RVREDPL QLHSDOąF\PL ± Z]URVW U\]\ND Z\VWąSLHQLD 1=*'2:SU]\SDGNXJG\OLF]EDZ\SDODQ\FKSDSLH URVyZ SU]HNUDF]D  V]WXN G]LHQQLH ZDUWRĞü LORUD]X V]DQVZ\QRVLRNRáR ,VWRWQ\P F]\QQLNLHP ]ZLĊNV]RQHJR U\]\ND Z\VWąSLH QLD1=*'2MHVWVSRĪ\ZDQLHDONRKROX6WUXNWXUDVSR Ī\FLD3RODNyZUyĪQLVLĊRGSU]HFLĊWQHMHXURSHMVNLHM ± 3RODF\SLMąZLĊFHMDONRKROLPRFQ\FKLSLZDQDWRPLDVW ]QDF]QLH PQLHM ZLQD >@ :\QLNL QDV]\FK EDGDĔ SRWZLHUG]DMą ĪH RVRE\ FKRUXMąFH QD QRZRWZRU\ JyU Q\FK GUyJ RGGHFKRZ\FK F]ĊĞFLHM QLĪ RVRE\ ] JUXS\ NRQWUROQHMVSRĪ\ZDá\ PRFQH DONRKROH ZyGNĊ/LF] ED RVyE Z JUXSLH EDGDQHM SLMąF\FK F]ĊVWR ± UD]\ ZW\JRGQLXSU]HZ\ĪV]DNURWQLHOLF]EĊRVyE]JUXS\ NRQWUROQHMSU]\]QDMąF\FKVLĊ GRF]ĊVWHJRVSRĪ\ZDQLD DONRKROX

'R F]\QQLNyZ NDQFHURJHQQ\FK VSU]\MDMąF\FK SR ZVWDZDQLX1=*'2QDOHĪąUyZQLHĪWDNLHF]\QQLNLMDN S\á ]DZLHV]RQ\ F]\ VSDOLQ\ 'UREQH IUDNFMH S\áX ]D ZLHV]RQHJRVWDQRZLąV]F]HJyOQH]DJURĪHQLHGOD]GUR ZLD SRQLHZDĪ PRJą ]RVWDü ZFKáRQLĊWH GR JáĊEV]\FK SDUWLLXNáDGXRGGHFKRZHJRJG]LHSRGOHJDMąDNXPXOD FMLPRJąSU]HQLNDüGRV\VWHPXNUZLRQRĞQHJROXEE\ü UR]SXV]F]DQH Z Sá\QDFK ELRORJLF]Q\FK >@ 1DV]H EDGDQLD Z\ND]Dá\ ĪH ]DPLHV]NLZDQLH SU]\ UXFKOL Z\FKXOLFDFKLQDWHUHQDFKVLOQLHXSU]HP\VáRZLRQ\FK MHVWF]\QQLNLHPVSU]\MDMąF\PSRMDZLHQLXVLĊFKRURE\ QRZRWZRURZHM *áyZQH F]\QQLNL U\]\ND Z\VWąSLHQLD 1=*'2 WR SDOHQLHW\WRQLXRUD]VSRĪ\ZDQLHZ\VRNRSURFHQWRZ\FK DONRKROL'RGDWNRZRLPZ\ĪV]\SR]LRPZ\NV]WDáFH QLD FR PRĪH SU]HNáDGDü VLĊ QD Z\ĪV]ą ĞZLDGRPRĞü ]DFKRZDĔ SUR]GURZRWQ\FK W\P PQLHMV]H U\]\NR ]DFKRURZDQLD QD 1=*'2 : SUDFDFK ] ]DNUHVX JH URQWRORJLL Z\ND]DQR ]ZLą]HN PLĊG]\ SRGHMPRZDQą DNW\ZQRĞFLą IL]\F]Qą L XP\VáRZą D VWDQHP ]GURZLD :LĊNV]RĞü SRGHMPXMąF\FK WDNą DNW\ZQRĞü VWDQRZLá\ RVRE\OHSLHMZ\NV]WDáFRQH>@7HVDPHVSRVWU]HĪHQLD

RGQRV]ąVLĊ GR Z\QLNyZ QDV]HMSUDF\JG]LH SU]HZD ĪDMąFDJUXSDFKRU\FKQD1=*'2PLDáDZ\NV]WDáFHQLH SRGVWDZRZHOXE]DVDGQLF]H

WNIOSKI

 3U]HSURZDG]RQD DQDOL]D GRZRG]L ĪH SDOHQLH SD SLHURVyZ LOXE VSRĪ\ZDQLH Z\VRNRSURFHQWRZHJR DONRKROXVąJáyZQ\PLF]\QQLNDPLU\]\NDUR]ZRMX

1=*'2 /LF]ED L URG]DM Z\SDODQ\FK SDSLHURVyZ ZLąĪą VLĊ LVWRWQLH ]H Z]URVWHP ]DSDGDOQRĞFL QD 1=*'2  3R]LRP Z\NV]WDáFHQLD L VWDWXV VSRáHF]QRHNRQR PLF]Q\ Vą LVWRWQ\PL F]\QQLNDPL U\]\ND ]DFKRUR ZDQLD QD 1=*'2 ,P Z\ĪV]\ SR]LRP Z\NV]WDá FHQLDW\PPQLHMV]HU\]\NR]DFKRURZDQLD:\QLND WR QDMSUDZGRSRGREQLHM ] SUR]GURZRWQHJR WU\EX Ī\FLD RVyE Z\NV]WDáFRQ\FK DNW\ZQRĞü IL]\F]QD SUR]GURZRWQDGLHWD

PIŚM IEN NI CT WO

1. %DQDVLN 7 .RáRV]D = =HPáD % 3U]HĪ\FLD FKRU\FK QD QRZRWZRU\

]áRĞOLZHZZRMHZyG]WZLHĞOąVNLPZODWDFK±=DNáDG(SLGHPLRORJLL L ĝOąVNL 5HMHVWU 1RZRWZRUyZ &HQWUXP 2QNRORJLL ± ,QVW\WXW LP 0 6NáRGRZVNLHM&XULH2GG]LDáZ*OLZLFDFK*OLZLFH

2. =HPáD %:HU\ĔVNL06RZD-0DUNLHZLF] / ,KQDWRZLF]-=DFKR URZDOQRĞüQDUDNDNUWDQLQD*yUQ\PĝOąVNX2WRODU\QJRO3RO± ±

3. =HPáD % $QDOL]D XPLHUDOQRĞFL QD UDND NUWDQL X PĊĪF]\]Q QD *yUQ\P ĝOąVNX2WRODU\QJRO3RO± 4. .OLFK'*ROXVLĔVNL:3DZODF]\N%:Sá\ZSDOHQLDW\WRQLXLVSRĪ\ ZDQLD DONRKROX QD Z\VWĊSRZDQLH QRZRWZRUyZ JáRZ\ L V]\L 1RZLQ\ /HN ± 5. /HH.:.XR:57VDL60HWDO'LIIHUHQWLPSDFWIURPEHWHOJXLG DOFRKRODQGFLJDUHWWH5LVNIDFWRUVIRUSKDU\QJHDODQGODU\QJHDOFDQFHU,QW- &DQFHU± 6. 0HQYLHOOH*/XFF'*DOGHU3%XJHO,/HFOHUF$6PRNLQJDOFRKRO GULQNLQJ DQG FDQFHU ULVN IRU YDULRXV VLWHV RI WKH ODU\Q[ DQG K\SRSKDU\Q[ $ FDVHFRQWUROVWXG\LQ)UDQFH(XU-&DQFHU±

7. %RHLQJ+'LHWULFK7+RIIPDQ.HWDO,QWDNHRIIUXLWVDQGYHJHWDEOH DQG ULVN RI FDQFHU RI WKH XSSHU DHURGLJHVWLYH WUDFW WKH SURVSHFWLYH (3L& VWXG\&DQFHU&DXVHV&RQWURO±

8. 6DSWRND $+VX&=DULG]H'HWDO 'LHWDU\ULVN IDFWRUV IRUVJXDPRXV FHOO FDUFLQRPD RI WKH XSSHU DHURGLJHVWLYH WUDFW LQ FHQWUDO HDVWHUQ (XURSH &DQFHU&DXVHV&RQWURO±

9. %RVHWWL&*DOOXV63HWR5HWDO7REDFFRVPRNLQJVPRNLQJFHVVDWLRQ DQG FXPXODWLYH ULVN RI XSSHU DHURGLJHVWLYH WUDFW FDQFHUV $P - (SLGHPLRO ±

10. +DVKLEH 0 %UHQQDQ 3 &KXDQJ 6 HW DO ,QWHUDFWLRQ EHWZHHQ 7REDFFR

DQG$OFRKRO8VHDQGWKH5LVNRI+HDGDQG1HFN&DQFHU3RROHG$QDO\VLVLQ WKH,QWHUQDWLRQDO+HDGDQG1HFN&DQFHU&DQFHU(SLGHPLRO%LRPDUNHUV3UHY ±

11. .RVNLQHQ : %URQGER . 'DKOVWUDQG + HW DO $OFRKRO VPRNLQJ DQG

KXPDQSDSLORPDYLUXVLQODU\QJHDOFDUFLQRPDD1RUGLFSURVSHFWLYH PXOWLFHQ WHUVWXG\-&DQFHU5HV&OLQ2QFRO±

12. 5DPURWK + 'LHW] $ %HFKHU + (QYLURQPHQWDO WREDFFR VPRNH DQG

ODU\QJHDO FDQFHU UHVXOWV IURP D SRSXODWLRQEDVHG FDVHFRQWURO VWXG\ (XU $UFK2WRUKLQRODU\QJRO±

13. :RMW\QLDN % *RUF]\ĔVNL 3 0RVNDOHZLF] % 6\WXDFMD ]GURZRWQD

OXGQRĞFL3ROVNLLMHMXZDUXQNRZDQLD1DURGRZ\,QVW\WXW=GURZLD3XEOLF]QH JR±3=+:DUV]DZD

14. $UVQLMHYLF 6 3DQGRYLF 9 *OHGRYLF = 6WRMDQRYLF - %HOLF % 'HPR

JUDSKLF FKDUDFWHULVWLFV RI SDWLHQWV ZLWK ODU\QJHDO FDQFHU DQG WKHLU VRFLRHFR QRPLFVWDWXV-%821±

15. $QGHUVHQ =- /DVVHQ &) &OHPHQVHQ ,+ 6RFLDO LQHTXDOLW\ DQG

LQFLGHQFHRIDQGVXUYLYDOIURP FDQFHUVRIWKH PRQWKSKDU\Q[DQG ODU\Q[ LQ DSRSXODWLRQEDVHG VWXG\ LQ 'HQPDUN ± (XU - &DQFHU   ±

16. .DSLO 8 6LQJK 3 %DKDGXU 6 'ZLYHGL 6 6LQJK 5 6KXNOD 1 $V

VHVVPHQWRI ULVN IDFWRUV LQ ODU\QJHDO FDQFHU LQ ,QGLD $ &DVH&RQWUROVWXG\ $VLDQ3DFLILF-&DQFHU3UHY±

17. 3DFHOOD1RUPDQ 5 8UEDQ 0/ 6LWDV ) HW DO 5LVN )DFWRUV )RU 2HVR

SKDJHDO OXQJ RUDO DQG SKDU\QJHDO FDQFHU LQ EODFN 6RXWK $IULFDQV %U - &DQFHU±

18. 'DYLHV / :HOFK + (SLGHPLRORJ\ RI KHDG DQG QHFN FDQFHU LQ WKH

8QLWHG6WDWHV2WRODU\QJRO+HDG1HFN6XUJ±

19. 7DODPLQL5%RVHWWL&/D9HFFKLD/HWDO&RPELQHGHIIHFWRIWREDFFR

DQG DOFRKRO RQ ODU\QJHDO FDQFHU ULVN D FDVHFRQWURO VWXG\ &DQFHU &DXVHV &RQWURO±

20. $OWLHUL $*DUDYHOOR:%RVVHWWL&*DOOXV6 /D 9HFFKLD&$OFRKRO

FRQVXPSWLRQDQGULVNRIODU\QJHDOFDQFHU2UDO2QFRO±

21. *RGOHZVNL':RMW\Ğ3%XU\3$ONRKROMDNRF]\QQLNU\]\NDFKRURE\

QRZRWZRURZHM:VSyáF]2QNRO±

22. 6]F]HVLXO ( 6WDQ X]ĊELHQLD X FKRU\FK ] QRZRWZRUDPL MDP\ XVWQHM

JDUGáDLNUWDQL2WRODU\QJRO3RO±

23. 'LNVKLW5%RIIHWD3%RXFKDUG\&HWDO/LIHVW\OHKDELWVDVSURJQRVWLF

IDFWRUV LQ VXUYLYDO RI ODU\QJHDO DQG K\SRSKDU\QJHDO FDQFHU $ PXOWLFHQWULF (XURSHDQ6WXG\,QW-&DQFHU±

24. 0XUOHZVND $ *U\F]\ĔVNL 0 )DMQGW 6 (SLGHPLRORJLD UDND NUWDQL

ZUHJLRQLHàyG]NLP2WRODU\QJRORO3RO±

25. :yMFLN $ 3URNRSRZLF] ( %U]HVNL = %RU]ĊFNL $ 1DáyJ SDOHQLD

SDSLHURVyZLSLFLDDONRKROXZJUXSLHRVyE]UyĪQ\FKĞURGRZLVN]UR]SR]QDQą FKRUREąQRZRWZRURZą0HG2JyOQD±

26. %LHĔ60ĊĪ\N53LHWUDV]HN:6LXGRZVND8ĩ\áND6=DFKRURZDO

QRĞüQDUDNDNUWDQLLJDUGáDGROQHJRQDWHUHQLHZRMHZyG]WZDNLHOHFNLHJRLLFK ]DOHĪQRĞü RG VWRSQLD ]DQLHF]\V]F]HĔ DWPRVIHU\F]Q\FK 2WRODU\QJRO 3RO ±

27. $FKHVRQ ' ,QHTXDOLWLHV LQ KHDOWK 5HSRUW RQ LQHTXDOLWLHV LQ KHDOWK GLG

JLYHSULRULW\IRUVWHSVWREHWDFNOHG%0-

28. .DF]PDUHN 0 6NU]\SF]DN 0 0DüNRZLDN . 6WDWXV VSRáHF]QR

HNRQRPLF]Q\ RUD] VW\O Ī\FLD F]\QQLNL UyĪQLFXMąFH VXELHNW\ZQH SRF]XFLH ]GURZLDZĞUyGVWDU]HMąF\FKVLĊPĊĪF]\]Q*HURQWRO3RO±